דאקיומענטרי איבער די עירמאנט קאמיוניטי

[יואליש]

יענקל, די וועלכע אדוואקאטירן פאר אינפארסירן נאר תקנות פון ווען די זיידע האט זיך ארויסגעצויגן ברויכן נאך ענטפערן וואס טוט זיך מיט פריש אויפגעקומענע תקנות געבאקן נאך פסח תשע"ב? מעג מען ארויסטרייבן פון שטאט איינער מיט אן אומגעפילטערטע אייפאן?

[בן תמליון]

עס איז וואיל באקאנט סאטמאר רבי ר' יואליש האט געזאגט ווען מען האט געבויט דעם שטעטל ער וויל יעדע קהילה זאל זיך טרעפן דאס פלאץ דארט אפילו אן אשכנזישע קהילה וויל איך דא האט ער געזאגט. (און פאקטיש איז געווען אזאנע אין אנהייב איך מיין איינער אן אמעריקאנער בירנבוים דוכט זיך האט ער געהייסן, זיין ווייב איז געגאנגען אייגענע האר, האט זיך אריבערגעצויגן קיין ק"י און דער רבי האט איהם זייער מקרב געווען). דאס גאנצע מושג פון טערעראזירן און בודק זיין קעפ פון פרויען איז א היינטיקע פראדוקציע פון היינטיקע טעראריסטן און מנוולים.

[יואליש]

ווילסט מיר זאגן אז אין ויואל משה אדער בני יואל קומט דאס נישט פאר?

[שרייבער]

מיט וואספארא רעכט לייגט מען ארויף א קינד אויף די שינעס אין א געזעלשפאט וואס אויב שטאלפערט מען זיך אן דאס מינדעסטע איז דא איין עצה: זיי עוקר. דאס איז אזא סדום בעטל צו וואס יעדער מיז זיך צופאסן אפי' די נאטור זאגט אז איינער וואקסט העכער און אן אנדערער נידריגער. אבער סדום האט אויך געהאט תקנות המקום דורי דורות.

דאס איז א גוטע טענה פאר אידן וואס וואינען אין ק"י אדער אין סקווירא, אבער נישט א תירוץ צו טון וואס מען וויל

[יואליש]

מיט וואספארא רעכט לייגט מען ארויף א קינד אויף די שינעס אין א געזעלשפאט וואס אויב שטאלפערט מען זיך אן דאס מינדעסטע איז דא איין עצה: זיי עוקר. דאס איז אזא סדום בעטל צו וואס יעדער מיז זיך צופאסן אפי' די נאטור זאגט אז איינער וואקסט העכער און אן אנדערער נידריגער. אבער סדום האט אויך געהאט תקנות המקום דורי דורות.

דאס איז א גוטע טענה פאר אידן וואס וואינען אין ק"י אדער אין סקווירא, אבער נישט א תירוץ צו טון וואס מען וויל

מיינסט, נישט קיין תירוץ צו טוהן וואס דער שכן וויל נישט?

[שרייבער]

עס איז וואיל באקאנט סאטמאר רבי ר' יואליש האט געזאגט ווען מען האט געבויט דעם שטעטל ער וויל יעדע קהילה זאל זיך טרעפן דאס פלאץ דארט אפילו אן אשכנזישע קהילה וויל איך דא האט ער געזאגט. (און פאקטיש איז געווען אזאנע אין אנהייב איך מיין איינער אן אמעריקאנער בירנבוים דוכט זיך האט ער געהייסן, זיין ווייב איז געגאנגען אייגענע האר, האט זיך אריבערגעצויגן קיין ק"י און דער רבי האט איהם זייער מקרב געווען). דאס גאנצע מושג פון טערעראזירן און בודק זיין קעפ פון פרויען איז א היינטיקע פראדוקציע פון היינטיקע טעראריסטן און מנוולים.

אמת ער האט אזוי געזאגט לגבי קהלות, אבער ער האט קלאר געוואלט אז מען זאל זיך פירן מיט די פונדמאנטעלע יסודות אין אידישקייט ווי מען האט זיך געפירט אין די אלטע היים
ואגב, דאס טעראריזירן אויף אייגענע האר איז נאך פארגעקומען אין וומסב"ג בימי רבינו יואל, די היינטיגע זענען שוין נאר תלמידים

[שרייבער]

ניין, און מען רודפ'ט נישט קיינעם וואס קויפט 82 פלייש (איך רעד נישט משפחה ומשפחה וואס דארט איז עס פארקערט אויך)

[קאווע טרינקער]

די שאלה איז נישט וואס דער סאטמארער רבי האט געוואלט. ער האט געלעבט 35 יאר צוריק, און דער היינטיגער דור וואס איז דארטן געבוירן געווארן איז אים גארנישט שולדיג.

לויט דיך מעג מען מאכן אן עירוב אין וויליאמסבורג?! היה לא תהיה!

[קאווע טרינקער]

לויט ווי די אהרונים קוקן אן דעם פראבלעם פון צומת הגידין איז עס עפ"י תורה פיל מער אסור ווי ביי-האר אדער אז א פרוי זאל דרייוון.

נישט אמת.
ביי-האר האט די רבי זכרונו לברכה געהאלטן אז ס'איז מעכב די גאולה! משא"כ צימעס.

[בן תמליון]

עס איז וואיל באקאנט סאטמאר רבי ר' יואליש האט געזאגט ווען מען האט געבויט דעם שטעטל ער וויל יעדע קהילה זאל זיך טרעפן דאס פלאץ דארט אפילו אן אשכנזישע קהילה וויל איך דא האט ער געזאגט. (און פאקטיש איז געווען אזאנע אין אנהייב איך מיין איינער אן אמעריקאנער בירנבוים דוכט זיך האט ער געהייסן, זיין ווייב איז געגאנגען אייגענע האר, האט זיך אריבערגעצויגן קיין ק"י און דער רבי האט איהם זייער מקרב געווען). דאס גאנצע מושג פון טערעראזירן און בודק זיין קעפ פון פרויען איז א היינטיקע פראדוקציע פון היינטיקע טעראריסטן און מנוולים.

אמת ער האט אזוי געזאגט לגבי קהלות, אבער ער האט קלאר געוואלט אז מען זאל זיך פירן מיט די פונדמאנטעלע יסודות אין אידישקייט ווי מען האט זיך געפירט אין די אלטע היים
ואגב, דאס טעראריזירן אויף אייגענע האר איז נאך פארגעקומען אין וומסב"ג בימי רבינו יואל, די היינטיגע זענען שוין נאר תלמידים

איי דאנט טינק סאו. עס איז נישט געווען קיין ארגענעזירטע וועד אין אנפאנג איז געווען גענוג אייגענע האר מיט א גרויס חלק ביהמ"ד אן בערד. די פרומקייט איז אויפגעקומען שפעטער ווען דער נייער דור נאך תשכ"ז איז אינטערגעוואקסן. עובדא ידענא מען האט ארויסגעשטעלט איינעם פון סאטמאר ווייל ער האט געהאט א טעלעוויזשן און דער רבי דער דברי יואל האט געשריגן אויף ליפא פרידמאן קולות האסט שוין נישט געטראפן וועם ארויסצו ווארפן?

[ממרום שלח אש]

די שאלה איז נישט וואס דער סאטמארער רבי האט געוואלט. ער האט געלעבט 35 יאר צוריק, און דער היינטיגער דור וואס איז דארטן געבוירן געווארן איז אים גארנישט שולדיג. אין יעדער שטאט האבן אייביג געוואוינט אידן פון פארשידענע דרגות, און מען האט נישט קיין שום רעכט צו טון דאס מינדעסטע קעגן א געבוירענעם קרית-יואל'ער איד וואס איז מחליט צו זיין אן אנדערער סארט פרומער איד .

דא פארלירסטו מיר, אויב מוז מען זיך נישט פירן ווי די מיסד, פארוואס מוז מען היטן שבת? עפעס קוקט מיר אויס אז דו האלסט טאקע נישט אז ק"י ברויך זיין אויף סאטמאר רב'ס סטאנדארט, אבער אויף יענקל'ס סטאנדארט יא...

[קאווע טרינקער]

ס'דערקענט זיך אז מיר זענען בני איש אחד... איין זיידע

[משה בער]

אפילו די נידעריגע גוים אין שפאניע האבן ביים גירוש פארשטאנען וויזוי זיך אן עצה צו געבן מיט אזעליכע אויבער חכמים. צוויי ברירות האבן זיי געגעבן, אדער האלט מיט און שמד זיך אדער פוץ אפ צו אלע רוחות. חכמה בגוים תאמין.

[קאווע טרינקער]

שלום עליכם משה בער... וואס טוט זיך מיט אסתי אקערמאן?

[kliger]

לויט ווי די אהרונים קוקן אן דעם פראבלעם פון צומת הגידין איז עס עפ"י תורה פיל מער אסור ווי ביי-האר אדער אז א פרוי זאל דרייוון.

נישט אמת.
ביי-האר האט די רבי זכרונו לברכה געהאלטן אז ס'איז מעכב די גאולה! משא"כ צימעס.

ביי האר מיינט נאר ווען עס שטעקט זיך ארויס

[קאווע טרינקער]

ביי האר מעג זיך ארויסשטעקן מבעד לצמתן, אבער אז צומות איז אויך אסור, איז שוין נישט דא קיין היתר פאר ביי האר.

[יואליש]

די רבי יוה"ק באנאכט האט געשריגן "וויי האר" ביז די גידין האבן זיך ארויסגעשטעקט חוץ לצמתן

__

דרך אגב, האב איך אמאל געהערט דאס פאלגענדע:

מונקאטשע רב זז"ג, אלץ בחור אין טעלז, האט אים ר' מרדכי גיפטער געפרעגט, ער האט געזעהן חידושי תורה פון סאטמאר רב אויף כל-נדרי, ער רעדט עפעס פון "ביי האַר".. וואס מיינט דאס?
האט אים משה ליב גע'ענטפערט וואס ביי האר איז.

האט דער ראש ישיבה אפגעפרעגט: ס'קען נישט זיין ער מיינט דאס.. ער זאגט דאך אז דאס איז מעכב די גאולה....

[newkave]

איך קען נישט זען די ווידיא מיט דער פעסווארד airmont. איינער האט אפשר א אנדערע פעססוארד?

[town1]

די חברה האבן געזען וואס עס קומט דא אלץ פאר אויף קאווע שטיבל, ווי קיינער וויל נישט זיין אידישקייט זאל אויסקוקן ווי זייער אידישקייט, אין קיינער גלייכט נישט זייער דיפרעסטע לעבן אן קיין שום סיפוק, אין קיינער ווערט נישט איבערגערדט צו אהינגיין וואוינען, און צו מחנך זיין די קינדער אזויווי זיי זענען מחנך זייערע קינדער, און די דאקאמענטרי וואס זיי האבן געמאכט טוט נישט אויף וואס זיי האבן געוואלט עס זאל אויפטון, און עס איז ממש א שאד א יעדע מינוט וואס עס אפן פאר די קאווע שטיבל ליינער, האבן זיי שנעל געטוישט די פעסווארד כדי קיינער זאל עס מער נישט קענען זען

[מאטי]

די שאלה איז נישט וואס דער סאטמארער רבי האט געוואלט. ער האט געלעבט 35 יאר צוריק, און דער היינטיגער דור וואס איז דארטן געבוירן געווארן איז אים גארנישט שולדיג. אין יעדער שטאט האבן אייביג געוואוינט אידן פון פארשידענע דרגות, און מען האט נישט קיין שום רעכט צו טון דאס מינדעסטע קעגן א געבוירענעם קרית-יואל'ער איד וואס איז מחליט צו זיין אן אנדערער סארט פרומער איד.

פון דא איז משמע אז א חבדסקער וואס מופט קיין מאנראו און זיינע טעכטער גייען אנגעטוען [שרייב נישט קיין אומאיידעלע ווערטער. מנהל] צניעות וואלט מען געקענט האבן טענות אויף אים גיי צוריק קיין עטרה הייטס.

די קהילה אין עזה איז געגרינדעט געווארן וואו ערליכע גאט-פארכטנדע מענטשן נעמען זיך צוזאמען כאיש אחד בלב אחד צו דינען דעם אויבערשטן לויט זיינע געבאטן, און דער "ועד הצניעות" באשטייט פון ערליכע מענטשן וועלכע זעען אז די שטאט זאל נישט חלילה פארפעסטיגט ווערן מיט ליידיגגייער און אומצופרידענע יונגען. איינער וואס איז נישט צופרידן קען זיך גיין פון דא

וואס וואלסטו געזאגט נאכן צווייטען quote צו דעם פריערדיגער חבד׳סקער.

אלא מאי ס׳איז דא א ליין וואס מקען נישט קראוסן אפילו ביזט דא געבוירן סתם פון א מענטשליכען (לאו דוקא רעליגיעזער)שטאנדפונקט.
אויב נישט! וויאזוי קען דער אמעריקאנער גאווערמענט ארויפצווינגען א קאנסטוטאציע אויף מיר ווייל בענזשאמין פרענקלין (דער עכטער) האט אזוי באשלאסן מילא די וואס האבן דעמאלטס געלעבט,אבער איך בין דא געבוירן איטס עי פרי יוניווערס, מיר שמעקט דאס נישט, איך אלץ א שופט האלט אז מקען נישט פליען די פיפט אין קאורט.
הגע בעצמך אביעקטיוו אויב די outcome פון דיינע טענות וואלטן געגעבן גערעכט פאר די פרומע צו די וואלסט נישט געזען די אנדערע זייט מטבע קוק נאך מיינע תגובת איך בין בכלל נישט נחשד אלץ א וואסער טרעגער אדער צו בדחן׳ען דא אין שטיבעל איך גיי אבער נישט מיטן קאפ אין וואנט צו באשולדיגען די פרומע .
און יא איך בין מודה אז די הנהגה איז קאראפטורט און ס׳איז למעשה יצא שכרו בהפסדו אפילו מיט מיינע אויגן גלעזער.

[DotCom]

דער סאטמארער רבי האט נישט אפגעקויפט די שטחים פון דעם שטעטל, עס איז נישט פרייוועט פראפערטי, עס איז א פובליק ארט פונקט ווי גאנץ אמעריקע, און יעדער האט רעכט דארטן זיך צו פירן זייער לעבן וויאזוי זיי ווילן. אוודאי קען מען פארשטיין אז איינער וואס ציט זיך דארטן אריין זאל זיך רעכנען מיט די כוונות פון דעם אינציאטאר פון דעם שטעטל, אבער איינער וואס איז דארטן געבוירן געווארן?! עס איז זיינס גארנישט ווייניגער ווי דעם רבי'נס, און עס איז רשעות און חוצפה צו פארלאנגען זיך צוצושטעלן צו תקנות צו וועלכע ער איז נישט מסכים.

נאר תקנות? און וואס וועט זיין ווען איינער וועט מחליט זיין צו עפענען זיין געשעפט אום שב"ק אין סענטער פון שטעטל? אדער א סטריפ קלאב אקעגן דעם דעם גרויסן ווייסן שול? ווי פאנגט זיך אן און ווי ענדיגט זיך די רעכטן פון א קאמיוניטי צו פארלאנגען זייערע פרינציפן אויף די איבעריגע איינוואוינער?

[חשבון]

איך קום דא אן ווי א גלעזל מילך נאך די קאקאש קעיק. איז נאך דא ערגעץ ווי איך קען זען די ווידיאו אז איך זאל קענען א טייל נעמען אין די שמועס דא?

[ר' שמחה]

אין די שטאט קראלי אין רומעניע, איז געווען רב הגה''צ רבי שאול בראך זי''ע, און ער האט געפירט די שטאט ביד רמה, למעשה איז געווען אין קראלי א היפשע פאר יודן, וואס זענען נישט געווען אזוי פרום און ערליך ווי די אלגעמיינע איינוואוינער, זיי האבן זיך נישט געוואלט אונטערווארפן אונטער די שטרענגע תקנות וואס דער רב האט אראפגעשטעלט אינעם שטאט למשמרת הדת, (דא אינעם קאווע שטיבל ריפט מען דאס "אויפגעקלערט", אבער אין דער אלטער היים האט מען אזאנע גערופן "נישט אזעלכע ערליכע יודן".)

האט דער רב רבי שאול זי''ע געמאכט פאר זיי אן עקסטערע מנין, וואו זיי האבן זיך געדאווענט אויף זייער שטייגער, (איך גלייב נישט אז זיי האבן געפירט אינגאנצן אויף נוסח עירמאנט, אבער עפעס אזא גאטונג) און ער האט געמאכט זיין זון הרה''ג רבי אלעזר ז''ל פאר רב דארט, און אלעס איז געווען על מי מנוחות.

דערנאך האט געדינט דארט אלס רב רבינו הק' מסאטמאר זי''ע, און ער האט זיך געפירט אויף די זעלבע וועג ווי דער פריערדיגער רב הרה''ק רבי שאול זי''ע, און אלעס איז געווען בכי טוב, יעדער האט פארשטאנען וואו ער באלאנגט, קיינער האט זיך נישט געמישט אין דעם צווייטענס געשעפטן, און שלום און מנוחה האט געהערשט אינעם שטאט.

ווען רבינו הק' זי''ע האט פארלאזט קראלי, און איז געווארן אויף גענומען פאר רב אין סאטמאר, זענען די אלע נישט פרומע ארויסגעקראכן פון די מייז לעכער, און זיי האבן זיך משתלט געווען אויף די צענטראלע קהלה, און געברענגט א רב קיין קראלי, הרה''ק רבי אביש האראוויטץ זי''ע, דער טאטע פון הרה''ק רבי הערשלע ספינקער זי''ע.

למעשה האבן די ערליכע יודן אין די שטאט נישט געוואלט דעם רבי אביש פאר רב, צוליב פארשידענע סיבות. דאס האט געברענגט א פייערדיגע מחלוקת, פון די ערלכע יודן מיט די נישט פרומע, עס איז געווען פון די גרויליגסטע מחלוקות וואס איז נאר אמאל געווען אין די יודישע היסטאריע, און די גאנצע שטאט איז געגאנגען א גאנג.

נישט נאר שקרים וכזבים, חלומות ודמיונות, נאר טייל פון די סאטמערע PR.