איז עס אמת? זענען די חסידישע, אולטרא ארטאדאקסישע אידן אויטענטיש? זענען די אנדערע נישט אויטענטיש? עס איז ביי מיר ברור אז דער גאנצע מושג פון אויטענטישע אידישקייט איז פאלש. עס איז פאלש ווייל עס עקזעסטירט נישט קיין אויטענטישער אידישקייט! אידישקייט - אלע שטריכן, פון מאדערן ביז אולטרא-פרום - האלט אין איין עוואלווען אין נעמט אן אין יעדן דור נייע פארמען, פושט צורה ולובש צורה. דאס קומט פאר סיי בצורה פון אכשר דרא, ווי קינדער זענען פרומער ווי די עלטערן און סיי בצורה פון ירידת הדורות ווען די שפעטער דורות זענען פיל מער מאדערנער פון די עלטערן.
אויף אכשר דרא האבן מיר דאך שוין א גאנצן אשכול. מיר דארפן נישט מער ווי אנצייגן אויף די באציאונגען צווישן פרויען און מענער ביים היימישן געזעלשאפט צו זען ווי ווייט נישט אויטענטיש מיר זענען. ממה נפשך, אויב איז אויטענטיש דאס וואס מ'האט געטון בימי חז"ל, דאן וואלטן מיר נישט געטארט ארויסלאזן די ווייבער פון שטוב מער ווי איינמאל א חודש (ווי דער רמב"ם שרייבט), און די חשוב'סטע פרויען וואלטן געווען די וואס גייען מיט בורקעס. אויב איז אויטענטיש דאס וואס אונזערע אונגארישע זיידעס פון צוויי, דריי דורות צוריק האבן געטון אין אייראפע, דאן וואלט א יעדער אינגערמאן געזאלט באגריסן אלע ווייבלעך פון זיין גאס א גוט מארגן איטליכן אינדערפרי. דער בני יששכר אין דרך פקודיך שרייבט אז בימיו איז געווען א נארמאלע זאך צו קוקן אויף און שמועסן מיט פרויען.
אבער מיר ווערן נישט בלויז פרומער, מיר ווערן אויך מאדערנער. רבי דר. עלען ברילל אין זיין ארטיקל "אידישקייט און קולטור" מאכט אן אינטערעסאנטן אבזערוואציע. "יעדע אמעריקאנער חסיד ... קען מער לימודי חול ווי די השכלה [באוועגונג] האט מלכתחילה פארלאנג מ'זאל לערנען די קינדער (ווייל ער קען דאך בעיסיק מאטעמאטיקס, גיאגראפיע און קיין פונקציאנאל ליינען דעם שפת המדינה)". דאס הייסט אין אנדערע ווערטער, דער זעלבער אינגערמאן וועלכער קען זיך אויסדרוקן אויף משה מענדלסאן און נפתלי הירץ וויזל מיט א ברייטן, שוימיגן "ימח שמו וזכרו", פערסאניפירט - אין א זין - דעם אידיאלער איד וואס מענדלסאן און וויזל האבן געוואלט זען. איך האב שוין געשריבן דעם נקודה אפאר מאל דא אין קאווע שטיבל אז פון די צענדליגע זאכן וואס די משכילים האבן געוואלט איינפירן אין כלל ישראל, האבן זיי געווינען מיט כמעט אלעס. פון א ארגאניזירטער חינוך סיסטעם ביז בתי חינוך לבנות, פון ספרים אין אידיש ביז ספרים אין ענגליש, פון צייטונגען און מאגאזינען און אידיש און אין ענגליש, ביז זייגערס אין שולן, פון שאוערס אין מקוה ביז כשר'ע רעסטוראנטן, פון אידישע פיקציע און נאוועלן ביכער ביז לימודי חול למחצה לשליש ולרביע פאר די קינדער, פון א כמעט-גענצליך-אייראפעאישער לבוש ביז דאס אפלאזן מנהגים א שטייגער ווי שמש-קלאפן און פון חינוך מעטאדן ביז שלום בית מעטאדן.
עכ"פ, אידישקייט, איז קיינמאל נישט געווען און וועט קיינמאל נישט זיין "אויטענטיש". ווי יעדע טראדיציע, טוט אידישקייט עוואלוון, בארגנדיג פון ארומיגע קולטורן, און פארבארגנדיג פאר זיי. מיר האבן אריינגענומען גענוג גוי'אישע מנהגים צו אונז, א שטייגער ווי פארשטעלאכטס און פורים, אבער זאל איינער זיך וואגן אויפשטעלן א עווערגרין ביימל אין חנוכה ביי זיך אינדערהיים. וואס איז א חילוק צווישן די צוויי? געוויסע וועלן זיך איינרעדן אז די ערשטע איז 'אויטענטישע' אידישקייט און די צווייטע איז עפעס א גוי'אישער שעטנז, עס איז אבער א טעות. ביידע פון זיי זענען פונקט אזוי "גוי'איש" און קענען פונקט אזוי וווערן "אידיש". ווער מאכט אפ וואס קומט אריין אין וואס נישט? עס איז שווער צו אנצייגן פונקט וועלכע פאקטארן גיבן צו וואס ווערט א טייל פון די טראדיציע, און וואס ווערט אנגעצייכנט אלץ 'אומאויטענטיש', עס איז אבער קלאר אז די פראסעס איז ארביטרארי.
דאס ברענגט מיך צו אן אינטערעסאנטע מסקנא. ווען נייע אכשר-דרא'דיגע מנהגים און חומרות ווערן אינטראדוסט צו אידישקייט, האבן געווענליך די לינקע טענות. "די גליטש צו רעכטס" רופט זיך דער פענאמענאן. איינע פון די טענות איז (א שטייגער ווי חיים סאלאווייטשיק אין "בראך און ווידעראויפבוי" אז די גליטש צו רעכטס ברענגט אריין זאכן וועלכע זענען בעצם פרעמד צו אידישקייט. ענליכע טענות זענען ארויסגעברענגט געווארן דא אין שטיבל דורך חיים נחום הלוי פריעד לגבי סגולות, געפילטע פיש לגבי ****, קאווע טרינקער (און אנדערע) לגבי תגלחת נשים. אבער אז מ'קוקט פון דעם פערספעקטיוו אז עס איז בעצם נישטא אזא זאך ווי אויטענטישע אידישקייט, דאן וואס איז די טענה? צו איז דען נישט רוב, אדער עכ"פ א גרויס חלק, אידישקייט טאקע אזעלכע סארט זאכן וועלכע זענען פון פאר דעם געווען "פרעמד" צו אידישקייט? כפרות איז אויך געווען פרעמד און אומאויטענטיש ביז די המון עם האט עס אנגעהויבן טון בזמן הגאונים און דאן איז עס געווארן "אויטענטיש". מיט וואס איז סגולות, תגלחת נשים אדער סיי וואס, אנדערש?
פון צווייטן זייט, ווען דער אולטרא-ארטאדאקסישער איד שרייט אויפן מאדערנעם איד אז לימודי חול פאר ערוואקסענע איז נישט די מהלך פון אויטענטישע אידישקייט מאכט ער חוזק פון זיך אליין. ווייל צו איז דען לימודי חול פאר קינדער יא אויטענטיש? צו איז דען זיין גאנצער חינוך מעטאד און סיסטעם יא אויטענטיש?
נ.ב. איך בין אינספארירט געווארן צו שרייבן דעם אשכול פון קאווע טרינקער'ס אשכול,
קאווע טרינקער האט געשריבן:פאר אונז וואס זענען 2000 אפגערוקט פון די צייטן ווען אידישקייט האט זיך ארום געדרייט ארום מושגים וואס זענען שוואך-באקאנט און ווערן קוים דערמאנט אין טאג-טעגליכן געשפרעכן (טייטש פון שותא), איז שווער צו פארשטיין און זיך אריין לייגן אין זייער הויזן (וואס אגב, האבן זיי – אויסער די כהנים – נישט געהאט). "טהרה" "סנהדרין" "נזיר" "קדשים" "נגעים" זענען אמאל געווען ווערטער וואס זענען גענוצט געווארן כסדר, א שטייגער ווי אין היינטיגע שמועסערייען: "צניעות" "ליזענסק" "ציונות" "משב"ק" "מסורה" "קוויטל". וואו אין רד"ק אויף תנ"ך ווערט דערמאנט אזעלעכע ווערטער?
און פון לייענען א שמועס אין אייוועלט ווי דער עולם האט כאיש אחד בלב אחד מסכים געווען אז טעקנאו איז נישט אידישלעך, און אייזיק האניג - מיטן ארויסלאזן טעקנאו פון זיין נייעם דיסק - זינגט אויטענטיש. מיינע מחשבות זענען גלייך געווען: "אויטענטיש"?! ווער האט מחליט געווען אז 18'טע-יאר-הונדערט קאנטרי-סטייל מוזיק איז מער אויטענטיש/אידישלעך ווי 20'סטע-יאר-הונדערט ראק-און-ראלל סטייל? איך בין זיכער אז רוב פון די אידן וועלכע רופן אייזיק האניג'ס נגינה "אויטענטיש", וועלן זיך גרוילן פון אויטענטישע מיטל-מזרח'דיג סטיל מוזיק, כאטשיג עס איז לכאורה די נאענסטע צו וואס די לוויים האבן געזינגען אין בית המקדש. און אפילו אויב נישט זיך גרוילן וועלן זיי דאס זיכער נישט אנרופן "אויטענטיש". ענליכס קען געזאגט ווערן אויף די וואס טענה'ן אז אווערנייט קוגל איז נישט "אויטענטיש" און אז פערפעל איז מער אידישלעך ווי פיצא. דאס זענען לופטיגע אויסדרוקן אן קיין שום דעקונג.
. 
