דער מיטאס פון אויטענטישע אידישקייט

[הוגה]

די דריטע זאל, זיך פילען היימיש און אריגענעל אין יידשקייט. מיין איך אז סאיז שווער מכחיש זיין אז על פי רוב איז דאס דא ביי "היימישע יודען" פיל מער ווי ביי מער מאדערנע סארטן. קען זיין דאס איז נישט מאער ווי געפילען, אבער איך מיין אז א שלום זכר אין א היימיש שטיבל האט פיל מער יודיש טעם ווי אין א מער מאדערנע פלאץ. ווי אויך א דאווענען, א אקדמות, א נשמת, וכו'. אבער דאס איז נאכנישט מחייב גארנישט, און קען זיין סאיז נאר מיין הרגל, דאך מיין איך שיש דברים בגו ויל"ע בסיבות לזה וכו'.

געפיליש? יא. היימיש? קען זיין. מער אידיש טעם? יש לעיין (על טעם אין להתווכח). אבער "אטענטיש"? מאן דכר שמיה?

קיינער רעדט דא נישט וועגן חייובים, מען רעדט דא לגבי די אפט-גענוצטע פראזע פון "אטענטיש".

[קאווע טרינקער]

הוגה, בדרך אגב, נישט צו פארדרייען חלילה, דיין משל איז טוטאל אפגעפרעגט לויט ווי ס'מקובל אז די סטראקוס שטאמען גאר פון די אבות הקדושים.

[לעיקוואד]

די דריטע זאל, זיך פילען היימיש און אריגענעל אין יידשקייט. מיין איך אז סאיז שווער מכחיש זיין אז על פי רוב איז דאס דא ביי "היימישע יודען" פיל מער ווי ביי מער מאדערנע סארטן. קען זיין דאס איז נישט מאער ווי געפילען, אבער איך מיין אז א שלום זכר אין א היימיש שטיבל האט פיל מער יודיש טעם ווי אין א מער מאדערנע פלאץ. ווי אויך א דאווענען, א אקדמות, א נשמת, וכו'. אבער דאס איז נאכנישט מחייב גארנישט, און קען זיין סאיז נאר מיין הרגל, דאך מיין איך שיש דברים בגו ויל"ע בסיבות לזה וכו'.

געפיליש? יא. היימיש? קען זיין. מער אידיש טעם? יש לעיין (על טעם אין להתווכח). אבער "אטענטיש"? מאן דכר שמיה?

קיינער רעדט דא נישט וועגן חייובים, מען רעדט דא לגבי די אפט-גענוצטע פראזע פון "אטענטיש".

איך מיין נישט אוטענטיש במובן פון אריגענעל וואס איז אמאל געווען, אוטענטיש מיין איך מובן פון וואס עקזיסטינילישער דענקער רופען טוהן זאכע אוטענטיש, זאכען וואס זענען נובע פון דיין אייגענע פנימיות און ביינג, נישט זאכען וואזס זענען אנגעטשעפעט אזוי מבחוץ. איך מיין אז ביי היימישע יודען איז מער מצוי אז זיי פילען זיך אליינס היימיש אין יהדות. דאס איז זיי, משא"כ ביי מער מאדערנע, אפילו ביי ליטווישע, איז דא מער אזא פרעמדקייט מיט די יידישקייט זייערע, כאילו עס איז עפעס א דבר נוסף וואס איז אנגעטשפעט צו זיי אבער נישט אז דאס איז ער.

[יידל]

לעיקוואד תנא ושייר. איך האב גערעדט פון אידישע השקפה (און דאס איז כולל א דגוש אויף געוויסע מצוות ווי לדוגמא הבדלה וצניעות ביי די סאטמערע, לימוד התורה ביי די ליטוואקעס. אבער פארשטייט זיך די מדובר איז אויך ביי שאר עניני השקפה ווי אויטענטישע צוגאנג צו חינוך, צו שלום בית וכו'. די מדובר לגבי מוזיק ולבוש איז נישט געווען מכוח קולטור נאר מכוח השקפה ודו"ק)

[הקטן]

ווי עס קיקט אויס ביז אהער איז ידול גערעכט, קיין אוטענטיש איז נישט דא
איך מיין אז די שאלה דארף זיין ווער איז די מערסטע אויטנטיש? (איז דאס א מיס-נאמער?)


אין אויטענטיש וועט נישט מיינען קאלטור, מנהגים אין אויך נישט צורת קיום המצוות נאר ווער איז די נאנסטע צים תכלית המכיון

די פרס ואבדיל אתכם מן העמים מיין איך מען וועט דארפן ציטיילען איינס פאר די ווילי איד אין די אנדערע פאר א מקובל וואס שטייט ביין כותל מיט ווייסע קראקס

אבער די פרס להיות לי גייט פאר א איד אין די states מיט א קאלירטע יאמעקע מיט א קליינע בלויע גמרא

סארי, בדחן אין זר, דע פרס להיות לי קען נישט גיין פאר איינעם, אדער פאר די group, וואס די קאפ שטייט אויף די 2013 model, אדער אויף די רעבצענס טשיס קעק

[לעיקוואד]

לעיקוואד תנא ושייר. איך האב גערעדט פון אידישע השקפה (און דאס איז כולל א דגוש אויף געוויסע מצוות ווי לדוגמא הבדלה וצניעות ביי די סאטמערע, לימוד התורה ביי די ליטוואקעס. אבער פארשטייט זיך די מדובר איז אויך ביי שאר עניני השקפה ווי אויטענטישע צוגאנג צו חינוך, צו שלום בית וכו'. די מדובר לגבי מוזיק ולבוש איז נישט געווען מכוח קולטור נאר מכוח השקפה ודו"ק)

איז דאס ענליך צו די ערשטע נקודה.די סארט השקפה איז זיכער א זאך וואס מטוישט און מדארף טוישען לפי הזמן והמקום, אמאל פאדערט זיך מדגיש זיין די חלק און אמאל יענער חלק, וכו'. איך מיין אז אפילו דער נאיווסטער פרומער וייסט אויך אז דאס איז זאכען וואס טוישט זיך לפי הזמן הדור והמנהיג, דער בעש"ט האט מדגיש געווען די נקודה ר' ישראל סאלאנטער די נקודה, וכו'. קיינער איז נישט מער אוטענטיש פון צוייטער וכך היא דרכה של תורה לכל דרך יש מקור במקורות וכו'.

עניני השקפה לגבי שלום בית חינוך וכו' איז ע"פ רוב נישט מער ווי הרהורי לבו של הדרשן של אותו שבת ואינו מבוסס בשום אופן על שום דבר. לא בתורה ולא במסורת ולא בקולטור.

[הקטן]

אויב מיינט אויטענטיש די נאנסטטע צים תכלית המכיון
איז טויש א חלק פין אויטענטיש
דור דור ודורשיו איז א חלק פין די ארגענעלע אויטענטישע אידישקייט - (אין הוא הדין מנהגים לפי המקום וכד')

[געפילטע פיש]

איך מיין אז די עולם מאכט דא א גרויסע טעות. ווי יידל האט דא שיינערהייט ערווענט, איז נישט שייך צו מגדיר זיין עפעס וואס טוישט זיך מיט די צייטן אלץ אטענטיש.

וואס איך האב מיך גע'טענה'ט דא מיט זר, בדחן, איינגעמיירעט ועוד, איז געווען נאך וואס זר האט געזאגט אז אוטענטיש אידישקייט מיינט "ואבדיל", איך פארשטיי נישט פונקטליך ווי אזוי דאס מיינט אוטענטיש, אבער ער טענה'ט אז דאס איז עס, האב איך עם פראבירט צו זאגן אז נניח ער איז גערעכט, איז דער ואבדיל א שווער קינד, און קיינער האט מיך נאך נישט געגעבן קיין צופרידענשטעלענדע ענפטער אויף א הגדרה ווען ס'הייסט יא ואבדיל און ווען נישט, חוץ איינגעמיירעט, ער האט מיר זייער גוט און זאכליך געענטפערט.

קודם דארף מען האבען די הרגשה פון וועלען זיין דעם אויבערשטערס און די תורהס א מענטש דערנאך העסטו האבען ווייניגער שאלות

ווייסטו וואס? ביסט גערעכט.

דערנאך האט בדחן געזאגט עפעס ענליך

איך מיין אז איר פארשטייט און ווייסט אז ״צייט און מוח און געלט״. האט גארנישט מיט תורות הבדלה, דערפאר וואנדערט מיר וואס איר האט געמייט צו שרייבען אז עס גאר פארקערט.. און פארוואס איר דערמאנט עס.

הכלל, איך פארשטייט בכלל נישט אז זיך קליידען ווי דעם גוי און זיך פיצען ווי דעם גוי איז בניגוד צו תורות התבדלות און עס ברענגט א התקרבות, משא״כ דרייווען א לעצטע מאדעל קאר איז שוין נישט די זעלבע שטאפעל?

צוריק צו אייער ערשטע פראגע, איר פארשטייט טאקע נישט די חילוק פון זיך צוגלייכען היינט צוטאגס צו דעם סטייל פונעם גוי פון היינט צוטאגס, לעומת זיך צוגלייכען היינט צוטאגס צו דעם סטייל פינעם גוי פון צען יאר צוריק??

אז דאס זענען זאכן וואס מ'דארף אליין פארשטיין, דאס איז עפעס א השראה וואס קומט אראפ פון הימל צו יעדן אוטענטישע איד... כאפסט?

דאס איז אן עקסטערע שמועס, וואס האט נישט בעצם מיט די נושא האשכול פון אוטענטישקייט, נאר איז די הגדרה פון ואבדיל, אויב ווילן די וואס ווילן, קענען זיי עס אפטיילן, אבער די זאכן מוזן געזאגט ווערן און נתברר ווערן איין מאל פאר אלעמאל.

לענין הגדרת ואבדיל, דאס איז וואס איך האב ארויסגענומען פון די שמועס דא.

2013 קאר = נישט גויאיש
2013 גלעזער = יא גויאיש
2013 האר סטייל פאר א שייטל = נישט גויאיש
2013 קליידונג סטייל פאר ערוואקסענע פרויען = יא גויאיש
2013 קליידונג סטייל פאר קינדער שלא באו לכלל חינוך = נישט גויאיש
היינט צו טראגן היינטיגע גלעזער = יא גויאיש
צוואנציג יאר צוריק פאר ר' שלמה באבובער זצ"ל צו טראגן דעמאלסדיגע סטייל גלאנציגע גאלדענע גלעזער = נישט גויאיש
היינט צו גיין מיט די מאדע = יא גויאיש
רוזינע קינדער גיין מיט די מאדע = מלכות
גיין מיט הויזן היינט = נישט גויאיש
גיין מיט הויזן גלייך ווען ס'איז ארויסגעקומען = יא גויאיש
היינט צו זינגען היינטיגע סטייל ניגונים = יא גויאיש
הונדערט יאר צוריק צו זינגען ביים רבי'נס טיש די זעלבע ניגון וואס מ'זינגט אין טיאטער = נישט גויאיש ווייל מ'האט דאס אפגעקויפט פונעם שווארצן פאסטוך
היינט רעדן ענגליש = יא גויאיש
אמאל רעדן אונגאריש = נעם גויז'יש

[יידל]

יידל, האסט אמאל געזען א בילד פון מענדלסאן? ער זעט דיך אויס ווי א וויליאמסבורגער איד?
און דאס וואס דו שרייבסט אז מ'פלעגט אמאל גריסן יעדע פרוי איז שווער צו גלייבן, ס'איז נישט אויסגעהאלטן מדינא דגמ'.

ווי כ'האב שוין אויבן געשריבן, מענדלסאהן האט געוואלט איין זאך, און דאס האט אונזער היימישער אידישקייט צום סוף אנגענומען. למעשה איז אויך אנגעקומען חסידות מיט נאך א רייע חידושים וועלכע האבן גענצליך געטוישט דאס פנים פון אידישקייט און ס'פארשטייט זיך אליין אז וויליאמסבורגע אידישקייט האט מיט מענדלסאן נישט קיין שייכות. דאס מיינט אבער נישט אז מענדלסאהן'ס וויזיע פאר חינוך איז נישט מקויים געווארן - עכ"פ טיילווייז.

לגבי גריסן פרויען: אויב האסטו אן אויבערלענדישע באבע אדער זיידע, פויל זיך נישט און זיי מקיים דעם שאל ... זקיניך ויאמרו לך. עס גלויבט זיך נישט אבער עס איז א פאקט.

דאס גאנצע שמועס און צוחושעניש קומט פון נישט קוקען אויף די הויפט איידענטיטעט פון א איד די תורה,פון דארט פארמען אונז אויס אונזער איידענטיטעט,און נישט פון קיין שום אנדערע פלאץ.
יידל איך וואלט דער מייעץ געווען ארויסצונעמען א חומש דברים און לערנען לערן אביסעל נביא שופטים,שמואל,מלכים.
די אויבערשטער שרייט די ואבדיל אתכם נאכאמאל און נאכאמאל.
ווילסט לעבן ווי א גוי, ווילסט לעבן חיי הפקר גיי געזונטערהייט פליז לאז די תורה און יודישקייט צורוה.

כ'האף אז צו די ספרים וועלכע דו טוסט אזוי ברייטהארציג רעקאמאנדירן, לייגסטו צו אביסעלע מער קאפ ווי צו וואס איך האב געשריבן, ווייל עס קוקט אויס ווי דו האסט בכלל נישט פארשטאנען מיין פוינט. צו מיינסטו אז כ'האב גע'טענה'ט אז דער חתם סופר האט מחדש געווען דעם פסוק פון ואבדיל? איך רעד פון עפעס אנדערש. ליין איבער מיינע ווערטער, דערנאך קום נאכמאל.

און, טו מיר א טובה, די תורה און אידישקייט דארף נישט דו זאלסט זיך אננעמען פאר זיי באופן פון אד האמינום אטאקעס. תורה מונחת בקרן זוויות, וכל מי שרוצה ליטול יבוא ויטול, אן קיין רעקאמענדאציעס פון איינגעמיירעט.

[בדחן]

אויב מען מעג פארקריכען, יידל איז נישט גערעכט, ווייל מען דארף נישט פארגלייכען דעם היינט לעומת דעם אמאל, כדי אויפציווייזען אז עס איז דא א פראבלעם מיט אויטענדישע אידשקייט,

כמעט יעדער פאר זיך איז היינט צוטאגס א סתירה מיניה ובי, פון זייט האלט מען אן בכל כוחו די מנהג פון עסן די רעבצין טשיס קעיק אדער די רעסעפי פון די רבצין פערפעל, אדער בארשט מיטל נאכט, פון די אנדערע זייט איז מען בהנהגת הבית גאר א קליינע מענטש צום טיש,

זייער ווייניג סאטמערע בעה"ב וואלטן געפעסט די טעסט צום דברי חיים זצ"ל פון וועם רבינו האט זיך געהאלטן פאר א תלמיד, אבער כמעט יעדער וועט נאכגיין דעם מחזיר דברי יואל אויסענווענדיג,

די זעלבע איז ביי אנדערע חסידות אויך.

וומסב"ג איז ווי באוויסט א עיר משוגאים, אבער די מערסטע מאדענע איז, ווי די בעה"ב וואס זיי אדער בני בית וואלטן קיינמאל נישט תופס מקום געווען ביי א חסידשען איד, זענענן די וואס פראקצעטירען און פארשטייען און ווייסען און געבן איבער תורות רבם פאר דעם קימענדיגען דור. פון איין זייט קעמפט מען פאר יודשקייט פון אמאל פון די אנדערע זייט טוט מען וואס מען וויל,

[אויס מענטש]

בדחן, אלא מאי וואס איז דיין מסקנא ?

[בדחן]

אז משיח זאל קימען ווי פריער כדי עס זאל זיין וועם אויסצולייזען פון גלות....

מיט מיינע פליישיגע אויגן זע איך נישט אז מען זאל קענענן שטויסען די באל פאר נאך 30 40 יאר,
די סיסטעם האט לעכער און עס איז שלעכט, די אלטערנעטיוו איז אסאך ערגער און עס איין גרויסע שווארצע לאך, און דערפאר דארף מען זיך האלטן צום סיסטעם, אבער פון אלע קליינע לעכער אינעם סיסטעם קען ח"ו ווערן איין גרויסע לאך.......

[מאטי]

בדחן קומט ארויס פון זיין שעל

[הקטן]

איז מעגליך אז די "סיסטעם" איז די איין גרויסע לאך?

[געפילטע פיש]

איינער האט געהעקט בדחן'ס אקאונט?

[קאווע טרינקער]

מיט מיינע פליישיגע אויגן זע איך נישט אז מען זאל קענענן שטויסען די באל פאר נאך 30 40 יאר,

אז מ'וועט לאזן בחורים שטויסען דעם באלל, וועלען אסאך לעכער פארנייעט ווערן...

[ממרום שלח אש]

@ יידל

זיי מיר מוחל אלף, פעמים ככה, ווייסטדאך אז איך ליב דיר ווי נאר עס האט אמאל א ממרום ליב געהאט א יידל, אבער האמת אהוב מכל, טא לדעתי האסטו ממש ארויסגעלאזט א לופט באבל.

לויט דיר פארמאגט אידישקייט - א רעליגיע וואס איז גראדע שטארק שטארק דעפינירט - נישט קיין שום קאנסטאנט!

בעיני איז דאס דברים בטלים ממש, קען נישט זיין, אויב איז אידישקייט בכלל עפעס, ברויך עס פארמאגן אמווייניגסטענס איין קאנסטאנט, כדי להבהיר מה זה אידישקייט, ווייל "א הרכב פון בלויז וואריבעלס, איז אלעס און גארנישט" (ממרום שלח אש).

אויב קען זיך עס ממש טוישן מקצה אל הקצה און קיינער קען נישט שרייען, "העי, דאס איז נישט אידישקייט" אויב אזוי אולי איז בודהיזם אויך אידישקייט, כ'מיין, פארוואס נישט?.

איז קאנסערוועיטזם און רעפארם אויך אידישקייט? אולי אפילו קריסטנטום? זיי גלייבן אין די תורה און א איד האט עס געגרינדעט, ס'האט אפילו מער תביעה ווי רעפארם מייניך, אחרי ככלות הכל איז עס געווען א ערענסטע שטרעמונג אינערהאלב אידן מיט צוויי טויזנט יאר צוריק.

ממילא, זיי מברר דעם קאנסטאנט, העלמער קענען גרינג מגדיר זיין אויטענטיש אידישקייט.

[יידל]

איי גטא ניוס פאר יו. הרב אריה קאפלאן טענה'ט אז געוויסע פונדעמענטאלן פון בודהיזם זענען אידישקייט. נישט אז איך עגרי, באט...

[יידל]

עניוועי, צו ענטפערן דיין שאלה: היות דו ביזט דער וואס וויל עסטעבלישן אן אויטענטישן אידישקייט, ביזטו דער וואס דארף אראפלייגן דעם קאנסטענט און נישט נוצן דעם עקסטרעמען עקסטרעפאלאציע פון מיינע ווערטער צו אונטעררייסן מיין טענה.

[בדחן]

איינער האט געהעקט בדחן'ס אקאונט?

דו פרעגסט שוין די פראגע זייער אסאך מאל, די ענטפער איז ניין.
מיין שטעלנוג איז אייביג געווען די זעלבע, איך זע נישט וואס די חידוש׳זיך אזוי.

[הקטן]

How about דביקות בה' ע"י תורה ומצות

[ממרום שלח אש]

עניוועי, צו ענטפערן דיין שאלה: היות דו ביזט דער וואס וויל עסטעבלישן אן אויטענטישן אידישקייט, ביזטו דער וואס דארף אראפלייגן דעם קאנסטענט און נישט נוצן דעם עקסטרעמען עקסטרעפאלאציע פון מיינע ווערטער צו אונטעררייסן מיין טענה.

איך בין נישט דא צו עטאבלירן א אויטענטישע אידישקייט, עס איז נישט מיין עריע אף עקספערטיז און נישט מיין עריע אוו אינטערעסט.

אבער, איך בין עומד על דעתי אז אידישקייט - פונקט סיי וועלכע אנדערע מענטשליך באשעפענע מושג, דארף און קען דעפענירט ווערן, די חסרון פון דיין יכולת עס צו דעפינירן, איז בלויז א ראיה צו דיין הגבלה, נישט אז אידישקייט איז א זאך וואס איז אין עסענץ גארנישט, כמאמר החכם "א הרכב פון בלויז וואריבעלס, איז אלעס און גארנישט" (ממרום שלח אש).

"עקסטרעמען עקסטרעפאלאציע" קומט נישט אריין, בודהיזם איז א משל, עס איז נישט מוסיף אדער גורע אין די עצם טענה.

[יידל]

אבער נעם אין אכט אז ווען כ'מיטשע דיך דו זאלסט עס דעפענירן פאר מיר ביסטו עט ע לאסס פאר ווארדס. און ווען כ'מיטשע די גדולי הדורות פאר דעפעניציעס באקום איך צענדליגע דעפעניציעס, ראדיקאל אנדערש איינס פונעם צווייטן. אודאי קען אידישקייט דעפענירט ווערן, אבער די דעפעניציע האלט זיך אין איין עוואלוון, פונקט ווי די דעפעניציע פון טויזענטע אנדערע ווערטער.