טעראר מיטלען אינעם אינטערנעט מערכה

[קאווע טרינקער]

יאנקל האט מעורר געווען אז דער אויסדרוק "נישט האבן קיין דריסת הרגל" איז מיאוס. א חבר מיינע וואס האט א קאזין וואס נעמט טעגליך א באס רייד און זיצט נעבן א איד וואס האט א שכן וואס זיין בחור איז אפגעפארן און חבר'ט זיך מיט יעניגע וואס האבן פעיסבוק, פארציילט אז איינער אויף פעיסבוק האט מרמז געווען די טיפע כוונה פון דעם דריסת הרגל, א רמז אויף footsteps, אז נישט אין חדר, דאן וועט ער האבן דריסת הרגל אין דריסת הרגל.

[יואליש]

א דורס איז פון די סימני אשר איננה טהורה.

[יואליש]

ביי מיין מוסד ברויך מען ארייפילן אין בויגן צו מ'איז א כלי קודש אדער א כלי חרס. לאמר, ווי שטארק קען מיר אייך צוטרעטן? שבירתן זו היא טהרתן. די כלי מתכות פרעגט מען נישט ווייל מ'האט מורא פון זיי.

[משה געציל]

ווער איז נישט קיין כלי קודש היינט? א סופר, מוהל, הן ותולדותיהן ותולדות תולדותיהן איז דאך פשוט א כלי קודש. א בנשק"ל איז דאך קודש אליינטס. א ארבעטסלאזער האט דאך נישט קיין דזשאב, סתמא דמילתא טרינקט ער קאווע ביז צוועלפע, היש לך קודש מזה? בלייבט איבער די פאר ארבייטער וואס מאכן גענוג אויף צו גיין ארבעטן, אבער נישט גענוג אויף צו קענען פייפען אויפ'ן גאנצען מעשה, פאר די פאר דארף מען איבערדרייען וועלטן?

[יואליש]

כ'בין נישט זעלבסט איינס, אבער כ'פארמאג כלי קודש ביי מיר אינדערהיים: ווי למשל, א ראצפערטער פריזשידער מיוחד פאר מילכיגס, און א קרעטשניפער פוד פראסעסאר מיוחד פאר פאטעטא קוגל.

[ונבנתה העיר]

ווער איז נישט קיין כלי קודש היינט? א סופר, מוהל, הן ותולדותיהן ותולדות תולדותיהן איז דאך פשוט א כלי קודש.

דער אמשינוב'ער רבי האט אמאל אנגעטראגן פאר א תמים ער זאל ווערן א כלי קודש, למשל א שטריימל-מאכער, א דרייווער פון א מהדרין באס וכדו'...

[לעיקוואד]

איז עס אן עוולה צו שרייבען הוילע ליגענט אויף דער אפליקאציע?

איז עס אסור אלץ שקר? לא תונו?

איז עס עטיקלי אויסגעהאלטען?

עס איז א חיוב צו זאגען ליגנט.
סיי על פי תורה, און סיי על פי עטישקייט. וואסארא מין חוצפה האט דער מוסד זיך אריינצומישען אין מיינע פריוואטע ענינים? און אז ער וועט ארויסשיקן א צעטל וויפיל מאל א וואך איך טוה עפעס א פריוואטער זאך איז עפעס א הוה אמינא סדא א ענין צו זאגען אמת? אדרבה, צניעות און פרייועסי דיקטאטירט אז ממוז זאגען ליגנט. (וכמבואר בגמרא בג' דברים צריכים לשנות).
ווער עס זאגט אמת איז משתף פעולה מיט די טעראריסטען העומדים עלינו לכלותינו.

[טאמבל סאס]

איך האב געוואוסט אז אויב וואלט איך געשריבן די אמת, וואלט געווארן א גאנצע פייט. זיי וואלטן ארויסגעווארפן מיינע קינדער, איך וואלט געווארן אויפגערעגט און זיי געגאנגען בארעדן,
האב איך מפני דרכי שלום געשריבן אלעס - ליגנט.

[דעת תורה]

וואס טוט זיך מיט גניבת דעת?

(ביי די ג' דברים איז נישטא קיין גניבת דעת ווייל עס איז ממש נישט נוגע פאר יענעם און יענער שטעלט דיר נישט צו קיין סערוויסעס בעיסד אויף דעם ענטפער). און ביי די פראגרעם'ס ווייס איך נישט צי עס איז א פראבלעם, איז גניבת דעת אסור ביי א גוי? אדער אז די רעגירונג איז נישט קיין יחיד איז עס נישט שייך?

בכל אופן, איינער זאל עמערזשענסי שאפן א היתר. אז נישט איז דא א חשש אז דער עולם וועט עס טון באיסור...

[שמעקעדיג]

מותר לשנות מפני דרכי שלום איז נישט גענוג א היתר?

[לעיקוואד]

וואסארא גניבת דעת? עס איז נישט זייער ביזנעס אויך נישט צו וויסען.

א פסוק איז דיר א גוטע מקור? עם עיקש תתפתל, אחיו אני ברמאות.

[דעת תורה]

שמעקעדיג, ניין, ווייל דרכי שלום איז נישט דער עכטער היתר. (אז איינער איז משנה מפניו דרכי מחלוקת האט ער נישט געטון קיין ערגערע עבירה אין באצוג צו שקר / גניבת דעת). די נקודה איז אז שקר מדאורייתא איז אסור נאר ביי בית דין. גניבת דעת איז אסור ווען דו מאכסט יענעם מיינען אז דו האסט געטאן עפעס וואס ער איז צופרידן פון, (און דאדורך וועט ער דיר מחזיק טובה זיין אפילו בעתיד, און כל שכן ביי א מאמענטאלע זאך).

[פשוט-קאמפליצירט]

ס'איז דא א שטיקל עצה. מען קען ענטפערן די מוסדות דורך אימעיל. כ'מיין אז ס'הייסט נישט עכט שרייבן. (כ'האב געהערט אז עס זענען דא מתירים צו שרייבן אימעילס חוה"מ אויף עפעס אזא סמך.) במילא איז עס שוין נישט בכלל "שרייבן שקר".

דאס איינציגע פלאץ וואו "גניבת דעת" ווערט בפירוש דערמאנט אין דער תורה איז ביי יעקב אבינו, ווען ער איז אנטלאפן פון לבן. לבן האט דערקלערט: "למה נחבאת לברוח ותגנב אותי" און רש"י זאגט דערויף: "גנבת את דעתי." נו, מעשה אבות סימן לבנים.

דער איסור פון שקר ווערט לכאורה נדחה צו דער מצוה פון "תלמוד תורה". היות זאגן דעם אמת מיינט אהיימשיקן די קינדער פון חדר און זיי מבטל זיין פון לערנען, מוז מען באין ברירה זאגן ליגנט.

מען אפשר מוסיף זיין אז דאס זאגן ליגנט לטובת לימוד התורה פון די תשב"ר קען מתקן זיין דעם ביטול תורה וואס איז געווען דורך די פארלאפענע אסיפות. עס וועט אויך זיין א שטיקל תיקון פאר די רעדנערס-ראשי ישיבות, וועלכע האבן שוין מבטל תורה געווען ביי מערערע געלעגנהייטן דורך נישט אננעמען אדער ארויסווארפן בחורים פון ישיבות.

(דעם לשון פאר די פסוקים און מאמרי חז"ל האב איך גענומען פונעם אינטערנעט, ותשח"ל.)

[איחוד פעלד]

דער ריכטיגער היתר איז אזוי.

עס איז נישטא קיין איסור צו זאגען סתם דברי שקר, דער וואס וויל קען נאך קוקען אין די פוסקים.

עס איז דא אן איסור פין לא תונו איש את עמיתו, דאס הייסט אויסנארען דורך זאגען שקר למשל, און דאס איז אסור, נישט ווייל מען זאגט ליגענט, נאר ווייל מען נארט יענעם אויס.

מדבר שקר תרחק גייט נישט ארויף דעם, עס רעדט אין בי"ד וכו'. (עס איז דא וואס פרעגען פין די גמרא אין כתובות לגבי זאגען פאלשער שבחים אויף א כלה פין מדבר שקר תרחק, און די תירוצים זענען נישט נוגע, דער עיקר איז אז שקר אהן א ציל פין יענעם אויסנארען לגבי א דבר שבממון איז נישט אסור).

און דער איסור איז נאר נוגע ביי דברים שבממון, מען נארט איינעם אויס כדי ער זאל עפעס קויפען וכדומה.\

סתם זאכען, למשל פארציילען פאלשער מופתים פין רבין (אפשר איז עס יא נוגע ממון) אדער פארציילען פאלשער נייעס, און סתם דברי גוזמא, איז נישט אסור אלץ שקר, פארשטייט זיך אז עס איז נישט קיין שיינע מדה וכו'.

דא ביי דער מוסדות צעטל, האבען זיי נישט קיין שום רעכט צו פארלאנגען צו וויסען, און ממילא איז עס נישט קיין דבר שבממון, מעג מען שרייבען און אונטערשרייבען וואס מען וויל.

[דבילה]

אויב איר וואלט געווען די טאטע וואס האט בקומען אזא בריוו מיט אייער 3 יעריג אינגל קומענדיג אהיים פון חדר - וואס וואלט איר געטוהן?

וואס זענט איר מייעץ פאר די יונגעלייט וואס האבן באקומען די בריוו?

ביטע העלפט ארויס...

טרעפ א נייע חדר. נישט ווייל ער לאזט דיר נישט האבן אינטערנעט, נאר ווייל דו טייערע טאטע ביזט ביי דעם רבי'ן מיט די מנהלים א שטיקעלע [שרייב נישט קיין אומאיידעלע ווערטער. מנהל].

[דולה ומשקה]

ער האט מיר דערציילט א איינער פון די אנגעשטעלטע פון זיין זוהן'ס ישיבה האט איהם געגעבען א פרעג, פתאום שלא בעונתו, "כ'קען זעהן דיין סעלפאהן"?

דער סיפור הדברים האט מיר געגעבן א טרייסעל, דאס קען דאך געשעהן צו מיר, וואס טוט מען דא?
אומר ועושה, געגאנגען קויפן דער פרי-פעיד סעלפאהן, פאר $25, א איינמאליגע אינוועסטמענט, אז אויב ח"ו זאל דאס געשעהן צו מיר סיי ווען, שלעפ איך דאס ארויס, אין דאס ווייז איך פאר דער נייגעריגע פערשוין.

איז דאס גניבת דעת? ניין

אוי וויי, דער סקולענער רבי'ס זוהן איז דאך דא א אפטער גאסט (אולי אויך א שרייבער)...

[שמעקעדיג]

און ואס טוסטו ווען יענער זאגט, איך גיי דיר אריינקאלן?...

[ברסלבער]

בכל אופן, איינער זאל עמערזשענסי שאפן א היתר. אז נישט איז דא א חשש אז דער עולם וועט עס טון באיסור...

השקר אינו אלא בפיו אבל לא בכתב - ספר המדות למוהר"ן מברסלב אות אמת סימן נ':
דער מהרש"א זאגט אויף די גמרא (ב"ב טו.) אפשר משה מת וכתב וימת שם משה? אלא עד כאן הקב''ה אומר ומשה אומר וכותב, מכאן ואילך הקב''ה אומר ומשה כותב בדמע. זאגט דער מהרש"א אז ביז דא האט משה אויך געזאגט די ווערטער בשעת'ן שרייבן, און פון דא און ווייטער האט ער נאר געשריבן און דערפאר הייסט עס נישט געזאגט ליגנט.
ועיין עוד שו"ת נודע ביהודה (קמא יו"ד סימן ס"ו) ווי ער איז דן אין דעם אז כתיבה אינה כדיבור לגבי כמה ענינים.

[דעת תורה]

דא ביי דער מוסדות צעטל, האבען זיי נישט קיין שום רעכט צו פארלאנגען צו וויסען, און ממילא איז עס נישט קיין דבר שבממון, מעג מען שרייבען און אונטערשרייבען וואס מען וויל.

פארוואס האבן זיי נישט קיין רעכט? ראובן זאגט פאר שמעון, איך פארקויף דיר מיין פעלד נאר בתנאי אז דו הערסט אויף רייכערן, אזא שגעון איז אים אריין אין קאפ. ווילסט נישט, מוזטו נישט קויפן מיין פעלד. איך פארקויף עס אבער נאר אדעתא דהכי. יעצט, ער האט נישט גענוצט קיין תנאי כפול, סאו די מכירה ווערט טאקע נישט בטל. אבער צו האט נישט שמעון עובר געווען אויף גנבת דעת ווען ער האט אים איינגערעדט אז ער הערט אויף צו רייכערן?

לגבי דעם ענין בפני עצמו, צי די מוסדות האבן א רעכט זיך אויסצונעמען תנאים, אדער ניין, זיי זענען מחוייב צוצושטעלן זייער סערוויס בכל אופן, אעתיק מה שכתבתי במקום אחר:

עס ווענדט זיך וועלכע סארט מוסד. אויב איז עס א יחיד וואס האט א מוסד, וואס ער האט אליין אויפגעבויט און ער ראנט עס ווי א ביזנעס האט ער אלע רעכטן צו זאגן אז ער פארלאנגט די תנאים. ער מעג אפשר נישט ארויסווארפן אינמיטן זמן, אבער סוף זמן מעג ער זיכער.

אויב איז עס א רבים, געבויט פון כספי ציבור, ברויך דער רבים האבן ערוועלטע פארשטייער וואס זאלן טון לויט וויאזוי דער ציבור פארלאנגט.

אויב איז עס געבויט פן כספי ציבור אבער דער ציבור האט עס געגעבן על דעת אז די מנהיגים זאלן - וועלן - זיין פולשטענדיג אין קאנטראל און זיך קנאפ רעכענען מיטן ציבור, קענען די מנהיגים טון וואס זיי ווילן.

להערת אגב, די אלע אינסטיטוציעס וואס עקזיסטירן היינט, כל זמן זיי פארלאנגען דאס מינדעסטע תנאים פון די עלטערן,האבן מיר נאך בכלל נישט מקיים געווען תקנת ר' יושע בן גמלא. און איך זע נישט וויאזוי דער ציבור קען זיך ארויסדרייען פון דעם חיוב און זאגן שלום עלי נפשי איך שיק מיינע קינדער אין א פריוואטע אינסטוטיציע וזהו. עס גייט נישט אזוי. עס איז דא א חיוב אויף בני העיר און יעדער איז מחויב צוזען אז יעדעס קינד זאל האבן וואו צו לערנען.

[דעת תורה]

@ברסלבר, גאנץ גוט. איך האב געהערט חסידים ואנשי מעשה פארלאזן זיך אויף א ענליכער היתר - און עס קען ארבעטן דא אויך - ביים אונטערשרייבן פאר די... , אז מען שרייבט קודם אונטער דעם צעטל ווען סאיז ליידיג, און נאכדעם פילט מען אריין די אינפארמאציע.

[דבילה]

דא ביי דער מוסדות צעטל, האבען זיי נישט קיין שום רעכט צו פארלאנגען צו וויסען, און ממילא איז עס נישט קיין דבר שבממון, מעג מען שרייבען און אונטערשרייבען וואס מען וויל.

פארוואס האבן זיי נישט קיין רעכט? ראובן זאגט פאר שמעון, איך פארקויף דיר מיין פעלד נאר בתנאי אז דו הערסט אויף רייכערן, אזא שגעון איז אים אריין אין קאפ. ווילסט נישט, מוזטו נישט קויפן מיין פעלד. איך פארקויף עס אבער נאר אדעתא דהכי. יעצט, ער האט נישט גענוצט קיין תנאי כפול, סאו די מכירה ווערט טאקע נישט בטל. אבער צו האט נישט שמעון עובר געווען אויף גנבת דעת ווען ער האט אים איינגערעדט אז ער הערט אויף צו רייכערן?

לגבי דעם ענין בפני עצמו, צי די מוסדות האבן א רעכט זיך אויסצונעמען תנאים, אדער ניין, זיי זענען מחוייב צוצושטעלן זייער סערוויס בכל אופן, אעתיק מה שכתבתי במקום אחר:

עס ווענדט זיך וועלכע סארט מוסד. אויב איז עס א יחיד וואס האט א מוסד, וואס ער האט אליין אויפגעבויט און ער ראנט עס ווי א ביזנעס האט ער אלע רעכטן צו זאגן אז ער פארלאנגט די תנאים. ער מעג אפשר נישט ארויסווארפן אינמיטן זמן, אבער סוף זמן מעג ער זיכער.

אויב איז עס א רבים, געבויט פון כספי ציבור, ברויך דער רבים האבן ערוועלטע פארשטייער וואס זאלן טון לויט וויאזוי דער ציבור פארלאנגט.

אויב איז עס געבויט פן כספי ציבור אבער דער ציבור האט עס געגעבן על דעת אז די מנהיגים זאלן - וועלן - זיין פולשטענדיג אין קאנטראל און זיך קנאפ רעכענען מיטן ציבור, קענען די מנהיגים טון וואס זיי ווילן.

להערת אגב, די אלע אינסטיטוציעס וואס עקזיסטירן היינט, כל זמן זיי פארלאנגען דאס מינדעסטע תנאים פון די עלטערן,האבן מיר נאך בכלל נישט מקיים געווען תקנת ר' יושע בן גמלא. און איך זע נישט וויאזוי דער ציבור קען זיך ארויסדרייען פון דעם חיוב און זאגן שלום עלי נפשי איך שיק מיינע קינדער אין א פריוואטע אינסטוטיציע וזהו. עס גייט נישט אזוי. עס איז דא א חיוב אויף בני העיר און יעדער איז מחויב צוזען אז יעדעס קינד זאל האבן וואו צו לערנען.

שרייבסט דאך אליין פ"וו זיי האבן נישט א רעכט צו מאכן די סארט גזירות. זענען זיי עפעס ערוועלטע פארשטייער? זיי זענען פאלנער משתלטים על הציבור.

[שמעקעדיג]

כאיחוד ועוד, זיי זענען נישט ערוועלטע מענטשן וועלכן מיר האבן אויסגעקליבן אלס אונזערע פארטרעטער און פארזארגער.
איך האב עס געשריבן אין אן אנדערן אשכול, ווי פאלגענד:

דער חילוק איז, איך קוק אן די מוסדות אלס א שליח פון די עלטערן, אן אונזערע קינדער קענען זיי אלע גיין בארן קלאפן! זיי דארפן אונז מער ווי אונז זיי, אין מלך בלא עם;
משא"כ דו (און מאנכע אנדערע) קוקן אן די זאך פארקערט, כאילו ס'איז דא עפעס א באלעבוס, א קאמפאני, און מיר עלטערן דארפן קומען זיך בעטן כעני בפתח אז זיי זאלן אונז טאן די טובה און אריינלאזן אונזערע קינדער.

[יידל]

אפנים איך בין געווארן דער פארטרעטער פון פאפא...
דאס האט מען געגעבן די וואך פאר די מיידלעך פון פאפא בארא פארק.
(דאס האט מיר א דריטער געשיקט אויף צו פאוסטן.)