אלע ארטיקלעך פון חבירינו מארנצןזאפט איבער משפיעים

[אויס מענטש]

הננו בזה לקבץ כל המאמרים המחוכמים והמאלפים מאת הכותב הגדול חבירינו היקר מאראנצןזאפט ני"ו עם הערות הבאין להאי"ר מחבירים המקשיבים לקול הק"ן,
ולקבצם באשכול אחד כדי שירוץ הקורא בו ותמצא נחת
ונא שלא לערב דברים זרים באשכולינו, כדי לבוא אל המטרה הברורה והמסורה לנו.
בתקוה שתהנהו
ר' אלימלך בידערמאן
אין הציבור החרדי - פסח אויסגאבע ( שוועסטער אויסגאבע פון דער בליק, אויף לשון קודש) איז געווען א נספח מיט דער ביאגראפיע פון עטליכע משפיעים כהרי"מ מארגנשטערן, הגר"מ זילבער, הגרצ"מ זלבערבערג, הגר"א בידערמאן, און נאך.

פאר ווער ס'האט אמאל מיטגעהאלטן פונדערנאנט די גאנצע זאך קען עס זיין אינטערעסאנט אפצולערנען. אבער וזאת למודעי די אשכול איז נישט געמאכט צו קריטיקירן סתם אין דער וועלט אריין ווייל דער רבי זכרונו לברכה האט נישט געהאלטן פון קיין משפיעים וכו'. אסאך פון די משפיעים זענען מולטי טאלאנטפולע מענטשן, און ווער ס'האט עפעס א ווארט וויאזוי אפצולערנען זייער דרך ההשפעה איז העפליך געלאדענט.

איך הויב אן מיט רבי אלימלך בידערמאן, ער איז יעצט די מערסטע פאפולער. טויזנטער אידן - דערינען פילע רבנים און משפיעים - הערן צי זיינע שמועסן אויף קול הלשון, ווי אויך האט ער א לייוו האוק אפ פאר א חבורה יונגעלייט יעדן מיטוואך נאכט (כמדומה).

זיין מהלך איז אויפ'ן אלטן שטייגער מפי ספרים וסופרים, נישט מיט קיין געבויעטע פיליאזאפיע ווי אנדערע כהרב קלוגער.

אבער ער זאגט זייער שיין מיט א חסידישן ברען. ווי אויך האט ער א מומחיות'שאפט און פארציילן גוטע ערשטהאנטיגע מעשיות, אביסל פון גדולים דוגמת ספרי הגר"י זילבערשטיין, און אביסל פון סתם אידן דוגמת חיים וואלדער.

זיין פערזענליכקייט איז זייער קאלירפול. אנדערש ווי רוב משפיעים איז ער יא א בנן של קדושים, און אנדערש ווי רוב בנן של קדושים'ס איז ער נישט קיין רבי.

ער איז אן איש מתון חכם ונבו,ן אבער מיט דעם אלעם טוט ער ווילדע זאכן, בעיקר צו געבן א רוח פון אנטי איסטעבלאשמענט. ס'קען זיצן אן אויבנאן פון 50 רבנים ביי א שמחה און ער וועט זיך אויפשטעלן אויף א בענקל און מאכן פרייליך.

למעשה האט ער א מורא'דיגן כח און פלאקערט אויף אידישע הערצער.

זיין סדר היום איז אויך נישט אוועקצומאכן. ער דאווענט ותיקין, לערנט עטליכע שעה טעגליך, און טוט א געוואלד פאר אידנס וועגן.
הכל מודים אז ער מיינט עס ערנסט.

ער קומט קיינמאל קיין אמעריקא, פשוט ווייל ער האט מורא פון א ראי' אסורה אין דער עירפארט - א גדלות פאר זיך. גרויסע מוסדות זענען געווען גרייט צו באצאלן א פארמעגן אבי ער זאל קומען רעדן ביי א דינער וכדו'.

ביי זיינע שמועסן רייכערט ער ווי א קוימען ברבים איינס נאך איינס.

בקיצור אויסער זיינע פערזענליכע צולאזענקייט איז אלעס דארט הונדערט פראצענט נארמאל, דאווענען, לערנען, און זיך היטן פון אן עבירה. נישטא קיין שום הידן טריקס פון התבודדות אדער איך ווייס נישט וואס. דאס כאפט אסאך.

נאך א מעלה, גאר קונצליך מאנערווירט ער אז ס'זאל אויסדרוקליך נישט טראגן די פנים און טעם פון א קאלט, יעדער איז וועלקאמד און ער פארלאנגט נישט גארנישט. וואס דאס איז א חידוש נפלא.

ער מאכט פון זיך גארנישט. א גאר באקאנטער סלאגאן וואס ער זאגט לעצטנס: אז יעצט בין איך די פאפולערע כי הרבית.
לעיקוואד הוסיף
לאמיר אביסעל פארציילען פון מיין קוק- ווינקעל.
ר' אלימלך איז א נכד צו בית בידערמאן המפורסם, וואס, לפחות פון די צייטען פון זיין זיידע ר' משה מרדכי, צייכענען זיי זיך נישט עקסטער אויס מיט נארמאלקייט..זיין עלטסטע ברודער איז האדמו"ר ר' דוד וואס מאנכע קענען דא פון בארא פארק, און מהאט שוין אמאל ערגעץ בארעדט דא אין שטיבעל. ר' מיילעך פארופט זיך דערווייל נישט קיין אדמו"ר ווייל ער איז מכבד זיין ברודער ר' דוד אלץ אפיציעלער יורש פון זיין טאטע, אבער ווער עס האט שוין אמאל געזעהן די צויי צוזאמען, ווייסט ווי ערנסט דאס איז.. קען זיין אז אין א טאג וועט ער זיך מכריז זיין אדמו"ר און עפענען א שול פאר זיך וכו', אבער דערווייל פעלט עם גארנישט אזוי.

בפועל איז ער אין אסאך וועגן אן אדמו"ר, אדער א רעביש קינד, אנדערש ווי רוב וואס פארופען זיך משפיעים. שידוכים מאכט ער נאר מיט רעבישע משפחות, בכלל פירט ער זיך אין שטוב ווי א רבי, מיט זיין בני בית האט ער נישט געגעסן קיין איין שבת סעודה פון די טאג פון זיין חתונה דאכציך.. און בכלל איז זיין עיקר charm נישט זיינע תורות אדער מחשבות, הגם אז דרשנען דרשנט ער גוט, איז אבער זי נקודה זיינע בעיקר די ברען און פייער מיט וואס ער זאגט נאך זיינע ווערטלעך, אזויווי א רבי וואס דער עיקר איז די קאך און פאר דעם קומט מען צו עם.

באופן כללי זענען די תורות און מעשיות וואס ער זאגט נאך מלוקט פון די תורהלעך פון צייטונג און בלעטלעך פון שול, ער קען נאכזאגען אין איין שבת סעודה די זעלבע ווערטל אדער מעשה צענדליגע מאל און יעדער מאל מיט די זעלבער ברען.

אחוץ ציגערטלעך און אי ציגערעטלעך וואס ער רייכערט ווי א קוימען, און גלעזלעך קאווע וואס ער טרינקט בלי שיעור א גאנצער טאג, טרינקט ער אויך פיינע משקאות כדת המלך, אין א נארמאלער ליל שבת ענדיגגט ער א באטל צוי בראנפען, און פארשטייט זיך דאס גיט אויך צי צו דער ברען..

איך האב פארשטאנען אז ער קומט נישט קיין אמעריקע ווייל ער וויל נישט ארויסגיין פון ארץ ישראל.

דאס איז אמת אז הגם ער איז פריש געזונט משוגע, איז ער אין א וועג מיט צויי פיס אויף דער ערד, ווען מפרעגט עם עצות והדרכות וכדומה ענטפערט ער מיט הכרה אין דער פשוטער בעלבעטישער מציאות, בכלל נישט אין הימל אדער עפעס, זייער פראקטיש. הגם אפשר נישט מוראדיג קלוג אדער פארשטאנען בנבכי הנפש.

זאגט אויס יעדער טאג אפאר בלעטער גמרא, גאנץ תהילים, וכו'.
לעמאן דזשוס (ז"ל ?) הוסיף
ר׳ מיילעך בידערמאן למשל מחמת חוסר פנאי כרגע אקצר.

שרייבסט ער דאווענט אפ אפאר דפים גמרא טעגליך...בעת, ער איז א שטארקע לערנער און מלא על כל גדותיו מיט ראשונים אין יעדן הינזיכט. שיסט מראי מקומות פון ש״ס ופוסקים תמיד!

שרייבסט, ער זאגט תורהלעך פון גליונות און שבת בלעטלעך....ווייטער, סתם הוילע פוסטעניש. אויב האסטו אים שוין אמאל געהערט ווייסטו אז ער גיסט בשפע קודש פון זיין אייביגן קוואל.

נאך שרייבסטו וועגן זיין ארץ ישראל וועגן איסור יציאה.....סתם אבי געזונט...ועוד ועוד.

און איך בין נישט זיין פאלאוער. כאב אים בלויז געהערט אמאל דא דארט...

די ברסלב'ע משפיעים


אין ברסלב איז כמעט יעדער אינדיווידיואל א משפיע... מיר וועלן זיך קאנצעטרירן אויף די מער באקאנטע.

1. רבי יעקב מאיר שעכטער.

ער איז פון די עלטסטע משפיעים בכלל, א איד קרוב צו די שמונים און טראץ זיין עלטער טראגט ער א שווארצע בארד, וואס ווערט צוגעשריבן צו זיין עבודת הבטחון והשמחה.

ער האט א שווערע שטוב און האט אסאך מיטגעמאכט. מ'פארציילט אז דער טאג וואס ער איז געווארן 20 יאר האט ער (אדער זיין פאטער) אויסגעקלאפט אין ביהמ"ד אז ער איז גרייט א חתן ווערן מיט ווער ס'האט נאר א טאכטער, בקיצור איינער האט זיך צוגעכאפט דערצו, און דער עולם איז מכובד אליין צו פארשטיין וואס ער האט באקומען.

איינער האט אים אמאל געטראפן פרייטאג צונאכטס אויפ'ן וועג אהיים פון ביהמ"ד אין א מורא'דיגע פרייליכע גיסטע. דער איד האט נעבעך גגעוואוסט וואס ס'ווארט אים אפ אינדערהיים, גיט ער אים א פרעג, רבי יעקב מאיר וואס איז די גרויסע שמחה? האט ער געענטפערט: איך ווייס אז ווען איך גיי אהיימקומען וועל איך מאכן די ברכה בשם ומלכות אשקב"ו "ורצה בנו", דער רבונו של עולם וויל אונז, איז דען דא א גרעסערע שמחה ווי דעם.

אין ברסלב זאגט מען אז רבי יעקב מאיר איז דער שר החוץ און ר' משה קרעמער איז דער שר הפנים, פשט איז ווייל ער זאגט נאך זאכן פון אנדערע חסידישע ספרים אויך און איז אויך געאייגנט פאר'ן המון עם.

זיינע ספרים לקט מאמרים זענען א בעסט-סעלער מיט זייער שיינע זאכן.

צוליב וואס ער איז א שטיקל קנאי איז ער שטארק אנערקענט אז יעדער סאטמארער נגיד מוז אים באזוכן אין אר"י. געהאט א פיפיגן גבאי וואס האט געמאכט דערפון א ביזנעס, אזש מ'האט שווער געקענט באקומען אן אוידיענץ, (אני הקטן האט ער געהייסן אים אפווארטן א שעה צייט אין דער לאבי פון זיין הויז ביז ער גייט ארויס אז איך זאל קענען בעטן א ברכה).

למעשה איז שוין היינט רואיגער דארט און ווער ס'וויל קען אריינקומען.

רבים נהנים ממנו עצה ותושי', אזא בחור האלט נישט ביים מיטלערנען די סדרי הישיבה וועט ער אים עצהקן דורכצולערנען ערוך השלחן על הסדר, פאר שמחה קען ער הייסן אזעלכע פשוטע זאכן ווי לערנען א קאפיטל חומש רש"י טעגליך וואס מאכט א מענטש שפורן אז ער האט עפעס עקאמפלעשט.

ער דאווענט מיט די האנט אויף דער אויגן מיט השתפכות הנפש.

רבי יעקב מאיר זאגט: נאך איין מזל אז זארגן העלפט נישט ווייל מה דך אז ס'העלפט נישט הערט מען נישט אויף זיך צו זארגן שטעלט ענק פאר ווען ס'וואלט ווען געהאלפן...

אנדערש ווי רוב ברסלבער פארט ער נישט קיין אומאן אויף ראש השנה. שמעתי אז ס'איז א הוראה פון רבי לוי יצחק בענדער נישט איבערצולאזן די קיבוץ.

ער ליינט אויך הענט. ברור לי אז ער זעט נישט דארט גארנישט מער ווי וואס ס'שטייט אין די ספרים וואס מ'קען קויפן אין אייכלערס, וואס זענען דירעקט נישט קראנט.

עס איז זיכער א כבוד פאר ברסלב צו האבן אזא גברא רבה ווי רבי יעקב מאיר.


2. רבי יצחק מאיר מארגענשטערן.

מיט אים האבן מיר זיך באקענט פון א קליפ וואס רופט זיך 'א שבת אין מעזיבוז'. דארט זעט מען א פראווען א מוצאי שבת מיט גדולי החסידים א שטייגער ווי רבי מרדכי בן דוד און דזעי דזשעי פריעד.

ער איז א איד א תלמיד חכם וואס שרייבט אויך אין נגלה. אין מאחורי האט לעיקוואד ארויפגעלייגט עטליכע ספרים זיינע, איך האב דארט געטראפן שיינע זאכן, און א מבהיל'דיגע בקיאות וואס מאכט שטוינען.

למעשה איז ער בעיקר א מקובל און גיט זיך אפ מיט די עבודה פון מייחד זיין יחודים און הויכע ענינים שכבשן רחמנא ולאו כל מוחא סובל דא. ער קען מסביר זיין אז ביים עסן די פיש האט ער געזען אן אות יו"ד אזוי גרויס ווי דער גאנצער וועלט, און ער איז אין איר אריינגעקראכן. איר פארשטייט נישט? איך אויך נישט.

ער איז מקרב יעדן איד ממש ווי דער באדיטשובער, און ס'דרייען זיך טאקע ביי אים אסאך משוגעים, איינעם קען איך א בחור נעבעך וואס דרוקט קונטרסים מיט כונות וואס מ'זאל אינזין האבן ביים עסן טשאקאלאד.

ער פלעגט יארן פארן קיין אומאן מיט גדולי החסידים הנ"ל און נאך אזעלכע. ראש השנה פלעגט מען זיך שטעלן ביים נץ און ענדיגן ביינאכט. מוסף אליין האט געקענט נעמען 8 שעה. למעשה לעצטנס איז ער געווארן דוד המלך'ס חסיד און זיצט דארט אפ טאג און נאכט, אריינגערעכנט ראש השנה.


3. רבי יצחק ראקאוו.

ער איז א יונגערמאן, א תלמיד פון א ברסלבער משפיע הרב שטיינהארט אויף וועמען איך האב נישט קיין אינפארמאציע.
ער קומט פון א ליטווישע רבני'שע משפחה פון ענגלאנד.

אלס בחור האט ער מיטגעמאכט פארשידענע מיחושים וואס האט אים מקרב געווען צום דרך החסידות. ער איז א שטיק צייט געווען א תולדות אברהם יצחק חסיד, ביז ער איז אנגעקומען צו רבו הנ"ל.

ער איז דאכט זיך מיר א פאניאוויזשער תלמיד.

ער איז געווען איינגעשטעלט אין מירער ישיבה וואו ער פלעגט מקרב זיין די חסידישע בחורים, געזארגט פאר חברותות א.א.וו.

פון דארט פלעגט מען קומען צו אים עסן פרייטאג צו נאכטס. זיין סעודות זענען באקאנט געווארן אלס געשמאק אין די אמעריקאנער בחורים פלעגן אנהייבן קומען אין די מאסן. נישט געפייניגט מיט קיין זמירות, תורה, געגעבן פיין צו עסן, ועל כולם ביז צוויי שעה ביזטו געווען אינדרויסן.

אבער נאר נאך א טענצל! ער נעמט דעם עולם פאר רקידה נאכ'ן עסן, אביסל אויף א פארנעם פון במילי דשטיתוא.

למעשה האט ער אנגעהויבן כאפן תמימים ועובדים און געפארמט א חבורה. דארט פארלאנגט ער שוין מ'זאל מיטהאלטן אינגאנצן, דאווענען ותיקין, די שמועסן, א.א.וו.

ס'האט זיך שוין צושפרייט און ער האט שוין חבורות אין ניו יארק. כאטשיג ס'איז זייער א שיינע חבורה און מ'דינט דעם אויבערשטן באחדות, טראגט עס אביסל די צורה פון א קאלט, מ'איז זייער אנגעוויזן אויף אים, און ער באשליסט אלעס אין לעבן.

זיינע דברי תורה זענען שטענדיג די זעלבע, ווי שווער ס'קומט זיך אן צו מחזק זיין און זיך דערהאלטן, נישט יעדער גלייכט דאס... א טיפישער שלש סעודות איז ווי פינסטער ס'איז פאר דוד המלך אז אפילו שאול זיין שווער און זיין זון אבשלום זענען קעגן אים. אדער יוסף הצדיק וואס די אייגענע ברידער פארקויפן אים, און דאך איז ער דוד המלך,און יוסף איז צדיק יסוד עולם. די נמשל: א יונגערמאן וויל דינען דעם אייבערשטן עי.קעי.עי ווערן א ראקאוו חסיד און דער ווייב, שוויגער, טאטע, ברידער, זענען זיך מתנגד. אבער ער האלט זיך, ווייל א מענטש דארף פייפן פון דער גאנצער וועלט.

און דא געבט ער א הייב אויף די הענט און אויגן צום הימל מיט א קרעכץ אז די צושויער דערקוויקן זיך.

פאר אנדערע קריצט עס אין אויער צו הערן אזעלכע גרויסע מדריגות פון א וואוילער יונגערמאן וואס ווערט גאנץ פיין נערוועז טאמער איינער קראצט מיט א בענקל אדער חלומ'ט איין אינמיטן ער רעדט, ווער רעדט נאך טאמער איינער לאכט פון אים.

ווי אויך טוט ער אין שלום בית און שטעלט אויס דעם יונגערמאנס מהלך החיים וד"ל.

אין ישיבת מיר איז ער שוין לאנג נישט ווי פארשטענדליך.

בקיצור, פאר סתם עמך בחורים איז ער א פיינע מכניס אורח. און די סמעטענע נעמט ער אונטער זיינע ווארעמע פליגלען, מיט התבודדות אין וואלד אינמיטן דער נאכט וכו', די האול ניין יארדס.

ער קומט קיין אמעריקא גאנץ אפט.


4. הרב קלוגער.

ער איז שטארק ברסלב געשטימט, אבער מישט אויך מיט חב"ד.

ער איז א בעל כשרון און זאגט שיינע מאמרים.

ער איז בעיקר באקאנט צוליב די התנגדות אויף אים. היות ער קומט פון קלויזנבורג איז פון דארט דא א שטארקע התנגדות ווייל ער פארכאפט היימישע.
אויך בעלזא האט אים גערודפ'ט ווייל ער האט מיטגענומען אפאר יונגעלייט קיין אומאן.

ווי באקאנט זאגט ער נישט ונתנה תוקף אויב די צייט ערלויבט נישט, וואס איך זע נישט פאר אזא גרויסע עבירה, ולא גרע מפסוקי דזמרה שנתקנו ע"י אנשכה"ג.

עס איז ארויסגעקומען א ספר אמת מארץ תצמח פון א פרענק פון מאנרא וואס מישט קנאות מיט קבלה, און ער פירט א מערכה קעגן אים מיט דער אינדארסמענט פון רבי מנשה פילאפ.

למעשה איז דא אסאך מבקשים וואס האבן דארט געטראפן זייער פיינעל דעסטינעישאן. זעט אויס אז ס'דא עפעס דערין.


5. אחרון אחרון חביב אונזער באליבטער ברסלבער משפיע דא אין קאווע שטיבל.

מיר אלע דערקוויקן זיך מיט זיינע רייכע אשכולות איבער ברסלב מהו, די שיינקייט פון אידישקייט, און חומרות אין פסח.


6. און פאר רבי מוטה פראנק קענט איר קויפן די מצליח.

[אויס מענטש]

ר' מאטיל זילבער
העמיר גיין צו רבי מאטיל.

אבער א דיסקלעימער: איך קאן אים נישט, געציילטע מאל געזען, און בלויז געהערט פון דא און דארט.

שמו רבי מרדכי מנשה זילבער. א שלאנק דארער הויכער אידל, מיט א ברוין-שווארץ קאלטענעם בארד, וואס וואוינט אין בארא פארק.

צארט, שטענדיג פאר'מוח'עט, שלעפט א פוס (די לינקע, עפ"י רזי דרזין), אן איינגעבויגענעם רוקן, און א קריאת ים סוף היטל אויפ'ן קעפעלע.

לעיקוואד טענה'ט אז רבי מאטל איז דער ממשיך פון אן אריגינעלער חסידות דינאסטיע.

מסכים, ער איז דאס אויך! אבער פארשטיי גוט, רבי אליעזר דזשיקובער האט נישט געדאווענט אין א רש"ש סידור, ראזוודובער רב האט נישט פארגעלערנט קיין ליקוטי מוהר"ן, רבי איציקל האט נישט געפירט קיין באטע זינגענדיג פרחי ניגונים מיט'ן פיטסבורגער כבודו מלא עולם, און סטוטשינער רב האט נישט געהערט קיין קאסעטן פון הרב הוטנער.

איז אלזא רבי מאטל א פילפארביגער קאמפליצירטער פערזאן, און 'אויך' א ממשיך פון א סטוטשינער דינאסטיע. ער זינגט דעם זעלבן מה ידידות, און ער קרעכצט אפילו אך אך אך.

אבער לאמיר גיין צושטאטעליך.

ער איז א תלמיד פון ישיבת תורה ודעת, וואו ער האט 'גאר' פלייסיג געלערנט בנגלת התורה. אין די אלטע קובצים פון דער ישיבה זעט מען זיינע חידושי תורה בנגלה און ווער זיינע חברותות זענען געווען, די עידיות פון דער ישיבה, וואזשנע אידן וואס זענען ארויסגעוואקסן גרויסע ת"ח. פארוואס די אינפארמאציע איז נויטיג וועט איר באלד געוואויר ווערן.

כפי עדותו איז ער אסאך נשפע געווארן פון די רמב"ן שיעורים פונעם ראש הישיבה הגאון רבי גדלי' שורר, וועלכער איז געווען א פוילישער חסיד.
ווי ערווענט איז ער אן איידעם ביים משגיח פון ישיבת תורה ודעת רבי משה וואלפסאן, וועלכער האט אים אויסדערוועלט פאר זיין טאכטער. תורתו של רבי משה האט שטארקע פינגער אפדרוקן אויף זיין דרך הדרוש בעניני חסידות.

זיין פאטער איז געווען א פשוט'ער גאליציאנער אידל א סטוטשינער חסיד. דאס האט געברענגט אז רבי מאטל זאל אויטאמאטיש זיין א סטוטשינער חסיד נאך פון זיין יוגנט.

טו מעיק א לאנג סטארי שאורט, זייענדיג א לייטישער יונגערמאן, און היות סטוטשינער רב האט נישט איבערגעלאזט קיין געהעריגע ממלא מקום, נאר אן איידעם, א וואוילער איד מבני הישיבות, האבן זיך די חסידישע יונגעלייט אפגעטיילט. מיט דער צייט איז רבי מאטיל געווארן דער ראש החבורה.
רבי מאטל איז בלי ספק א פארצייטישער עובד ה', א איד וואס הארעוועט אויף זיך אין אלע אספעקטן פון עבודה. דערצו איז ער א געוואלדיגער בעל כשרון און א מבהיל'דיגער בעל מחדש.

סטוטשינער רב ז"ל האט געהאט מיט זיך א קבוצה פון כאניאקישע יונגעלייט, בערך רבי מאטל'ס יארן, וואס האבן זיך אין גרויס טייל מכניע געווען פאר אים. פון זייערע קינדער – דאס הייסט גאנצע משפחות - באשטייט היינט זיין קבוצה, מיט א ריזן טוץ צוגעקומענע.

רבי מאטל האט זיך גענומען א דרך פון משפיע זיין חסידות, אויף א טיפן פארנעם. די פראבלעם איז נאר אז לאו דווקא אז די אלע וואס זענען דארט מחמת משפחה וכדו' זענען צוגעפאסט פאר דעם, דאס ציעט בעיקר אן אינטערעסע ביי מבקשים בעלי כשרון אלוועלטליך.

ווי אויך איז ער עטרעקטיוו צוליב די ווארעמקייט און חסידישקייט. מ'דאווענט וואויל, מ'גייט צושטרויבלט, מ'היט זיך די אויגן, און ס'ענדלט שטארק צו א קלויז פונדערהיים. האמיר דא אן אינטערסאנטע כלאים, א משפיע במעמקי עניני חסידות אויפ'ן ערשטן גראד, און א ראש החבורה פאר חאניאקישע יונגעלייט. נישט אלע זוכן ביידע, האט ער א כלאים'דיגער עולם, און יעדער פאפט צו דעם חלק וואס פעלט אים ולא הרי זה כהרי זה. ס'דא וואס קלעבן דארט בעיקר פאר דער ווארימקייט, אפילו ס'אינטערעסירט זיי נישט קיין סאך וואס ער רעדט.

ווי פארשטענדליך, זייענדיג א תלמיד פון א רבי, און זייענדיג אויסן ממשיך צו זיין די מורשת, איז ער מיט דער צייט געווארן א רבי לחלוטין, נאר אן דעם כ"ק אדמו"ר טיטל. קוויטלעך, שריים, וכו', ועל כולם אן אמונת צדיקים אויף אן עקסטרעם, גארנישט ווייניגער ווי אנדערע פארנאטישע חסידית'ן. אבער דאס איז נאר אין זיין ביהמ"ד, פאר דער גאס איז ער ווייטער רבי מאטל דער עובד, רבי מאטל דער משפיע.

זיין דרך ההשפעה איז בעיקר צו זאגן מאמרים אין חסידות גג על גג, מיט דער טענה אז ס'דערהייבט א נשמה. זיין סטיל איז שווער אנצוטאפן, א געמיש פון כתבי אר"י און ברית כהונת עולם, אסאך רבי צדוק, חב"ד, אביסל זרע קודש, מהר"ל, רב הוטנער, און זיין שווער ר' משה. ער זאגט הפלא'דיגע גימטריאות, גאנצע בנינים על דרך הרמז געמישט מיט חסידות, ממש כפטור ופרח. שלש סעודות אליין זאגט ער יעדע וואך א פרישע מאמר פון איבער א שעה .

ער איז אויך א געזונטער בעל מקובל, און דאס איז זיין עיקר באשעפטיגונג דורכ'ן טאג. זייענדיג אן עילויישן קאפ איז ער א גרויסער מוצלח אין דעם פעלד.

ער זאגט עטליכע שיעורים אין קבלה פאר יונגעלייט, אבער ס'איז נישט פארבינדן מיט זיין חבורה. ווי אויך פאדערט ער כסדר אז א מענטש דארף זיך מאכן פאר א כלי מוכשר צו קענען לערנען קבלה. זיין שטעלונג בנוגע קבלה איז קאנטרעווערסיאל, ווען מאנכע טענה'ן אז דער אין לנו עסק בנסתרות האט קיינמאל עקספייערט.

איינע פון זיינע גרויסע עבודות איז ריקודים. ביי א חתונה וואס ער האט נאר די מינדעסטע שייכות טאנצט ער עטליכע שעה אין א צי מיט פארמאכטע אויגן אנגעלאנט אויף צוויי מענטשן. שמחת בית השואבה טאנצט ער יעדע נאכט ביז 3 אזייגער פארטאגס, און צומאל ענדיגט זיך עס מיט א קידאטשקע אינדערמיט.

די לעצטע פאר יאר זאגט ער אויך מוסר שמועסן אביסל ווי א ישיבה'שער בעל מוסר זייענדיג תובע דעם מה חבותו בעולמו אן קיין אנקעדאטן מפי ספרים וסופרים. ער האט מער ווי צען יאר פארגעלערנט תניא פאר בחורים, און אין א פרעצעדענטלאזע אקט האט ער פארקלאפט דעם תניא, און אנגעהויבן פארלערנען מסילת ישרים, מיט דער טענה אז דאס פארלאנגט זיך פאר די היינטיגע בחורים.

זיינע מוסר שמועסן זענען זייער אייגנארטיג. ער איז געבענטשט מיט א סענס אוו יומער און א גוטן שפראך, און צומאל איז עס זייער קאמיש און טשיקאוו. דער שיעור איז זייער פאפולער, נאך מער ווי די שיעורים אין חסידות, און איז א לייכטע שיעור.

גאר קאנטרעווערסיאל איז וואס ער ערלויבט זיך צו רעדן אויף די היינטיגע רבי'ס (באופן כללי, אן קיין נעמען פארשטייט זיך). יש אומרים אז דאס קומט ווייל ער קוקט זיך אן ווי אן אדם מן השורה, ממילא איז ער בארעכטיגט, און דאס זענען פשוט די פראבלעמען פונעם דור. ויש אומרים ווייל ער האלט אז ער איז פון די אמת'ע.

אויפ'ן פנים האט ער א זויערקייט, און ער איז פערזענליך א פרייליכער איד. א גאנץ יאר איז אלעס מיט א געוואלדיגע ערנסטקייט ווי א ראפשיצער רבי, אבער פורים און שושן פורים שטייט ער 8 שעה אויפ'ן טיש, מיט א ווייס קאפעלע אנעם שטריימל און אמאל אנעם בעקיטשע אפילו, און האלט אונטער דעם עולם אויף א מייסטערהאפטיגן פארנעם.

זיינע חסידים האלטן פון אים אלס א פארצייטישער צדיק. דער גאס האלט אים פאר אן עובד ה', כאטש טייל זענען ברוגז אויף פארשידענע פרטים אריינגערעכנט אז ער טראגט אומאפיציעל דער נאמען 'סטוטשין'.

ער קען רעדן פון גיאות אז ס'זאל פארגיין דער אפעטיט, ער איז קלאר נישט קיין רודף אחר הכבוד, און צו דער זעלבער צייט קען ער אהיימגיין פון ביהמ"ד שבת אינדערפרי מיט א באגלייטונג פון 40 אידן און אפשפארן דעם פערצנטע עוו. שאסיי, עפעס וואס מאכט מענטשן שטוינען.
ער האט א ברייטע השפעה מיט צוגעקומענע בתי מדרשים אין פארשידענע געגנטער.

לעצטנס רעדט ער אסאך איבער די עבודת היחודים פון צדיקים צו וואס יעדער דארף צוקומען. מאנכע זאגן אז ער האלט דערביי, און דעריבער פאדערט ער דאס. אנדערע זאגן אז ס'גרעניצט זיך מיט דמיון.

קצרן של דברים, ער איז א סטוטשינער רבי וואס לויפט שמחות תורה ביי קדיש. ער איז א משפיע וואס לערנט פאר ליקוטי מוהר"ן וואס פילע yu מאדערן ארטאדאקס קומען הערן. ער זאגט שיעורים אין ענגליש אין וואודמיר און אנדערע הרי הררט. ער לערנט פאר קבלה און זיצט אפ א גאנץ זומער אין ישיבת שער השמים. אין אר"י זאגט ער אויך צומאל שמועסן פאר בעלי תשובה אויף לשון הקודש. ער נעמט אויף קוויטלעך ל"ג בעומר און טיילט בייגל. ער זאגט ווארימע מוסר שמועסן ווי א משגיח אין ישיבה. ער איז דער טרייב-קראפט פון א כאניקישע כאפטע וואס זענען נישט מקפיד זיך צו שויערן מער ווי משבת לשבת. ער דאווענט אין א רש"ש סידור מיט א געוואלדיגע עבודה, מיט פייגלעך ווי טאהשער רבי בשעתו, און משונה'דיגע תנועות כחד מקמאי. ער איז א טאהשער, אמשינאווער, און סטוטשינער חסיד. ער הערט כסדר הרב הוטנער, און ער לערנט פאר מהר"ל.

ועל כולם, פארגעסט ער נישט קיין איין פורים צו רעדן מיט גרויס הערצה פון סאטמארער רב, אלס א ביינדל פאר'ן עזאזל. ער איז א פאליטישן, און קען זיין שטעטל ערשטקלאסיג.

דערצו איז ער 'מיסטער סילווער', וואס זאגט טענק יו פאר'ן דעליווערי בוי, גייט אליין אויף דער גאס, אין געשעפט קויפן א רעקל א.ד.ג. און פירט זיך אויף בין אדם לחבירו ובין איש לביתו ווי א נארמאלער מענטש!

אבער נאכאמאל, איך קען דאס בלויז פונדערווייטנעס, און איך וואוין אפילו נישט אין איין שטאט. פשוט וויבאלד א חבר פון ישיבה פלעגט מיך אראפדרייען דעם קאפ וועגן רבי מאטל האב איך עס אביסל קענען געלערנט. ווער ס'קען די זאך פונדערנאנט איז מכובד מוסיף צו זיין א נופך.

לעיקוואד הוסיף
אפאר הערות אויף דער טעמע פון ר' מאטל זילבער, וואס איז בלי ספק דער קלוגסטער, גרעסטער בתורה, און מערסטער מאוזן'דיגער פון די גאנצע ליסטע היינטיגע משפיעים.

מוואלט געדארפט רעדן בעצם פון צויי עקסטערע נושאים. איינס ר' מאטל זעלבסט, זיין פרעזענליכקייט זיין עבודה זיין אידיאלאגיע וכו'. און צוייטענס פון זיין השפעה און דער "סעילס פיטש" מיט וואס ער פארקויפט זיך פאר דער וועלט.

קודם אויף זיין סעילס פיטש. ווי מארנצנזאפט האט מייסטערהאפטיג ארויסגעברענגט, ארבעט ער אויף אפאר פראנטען, און פארקויפט בעצם אביסעל סתירה'דיגער זאכען פאר די וועלט. הגם אז ער אליינס זעהט אויס אז ער כאפט נישט בכלל די סתירה אין דעם. (אפשר יא? איך האב עם נישט געפרעגט..).

מצד אחד קומט ער אלס הוגה דעות, אלס א "ראש ישיבה לחסידות ופנימיות התורה", בערך אזויווי הרב הוטנר האט זיך גערופען א ראש ישיבה וואס איז עוסק אויך אין אגדה וכו'. ער קומט אין לעיקוואד וכו' זאגען שיעורים אין חסידות כאילו ער איז פשוט א מגיד שיעור אויף דער נושא. און פארלאנגט אז מזאל אנקוקען ענינים פון חסידות ווי א סוגיא וואס מדארף אפלערנען פונקט ווי יעדער אנדערע ענין אין תורה, אפגעזעהן די חלק המעשה דערפון וואס איז א צוייטער שמועס לדעתו. אין דעם נקודה איז ער בפירוש א תלמיד פון הרב הוטנר, און באופן כללי פון די ליטווישע וועג וואס איז מעריך הבנה אין תורה לאו דווקא אליבא דהילכתא אדער בכלל למעשה. אמאל פלעגט ער זאגען אז בחורים פרעגן עם אויף זיינע תורות וואס נעמט מען פון דעם למעשה, און ער ענטפערט "האסט אמאל געפרעגט דיין מגיד שיעור וואס קומט ארויס למעשה פון זיין שיעור?" למעשה איז אז דו פארשטייסט דער סוגיא ותו לא מידי. [דער נקודה האט ער געטוישט מיט די יארען ווען ער איז אריבער פארלערנען מסילת ישרים פאר די בחורים, מער אויף דעם שפעטער].

(למעשה די גאנצע קבלה זיינע פון הרב הוטנר איז א שטארקער דוגמא אויף די כלאים'דיגקייט פון זיינע מקורות. ער איז בפירוש מעריך הרב הוטנר נאר פאר זיין אינטעלעקט און גאונות אין דרוש והגות, און בכלל נישט אלץ פערסאן, פון וואס ער איז בכלל נישט קיין חסיד).

מצד שני פארקויפט ער זיך ווי אן אמתער ראפשיצער רבי, איינער וואס איז עוסק נאר אין ייחודים וכו'. ער פירט טיש מיט אזא מין ערנסטקייט מאכט נאך דער סטוטשינער רב כאילו ער וויל זיין עם אליינס (ער איז גראדע גאנץ א שוואכע נאכמאכער), און טאנצט שעות ארוכות. (אגב, דער עבודה האט ער נישט מקבל געווען פון קיינער אויף וויפיל איך וייס, און וויפיל איך ווייס האט ער קיינמאלנישט גערעדט וואס ער טוט דארט אזויפיל שעות מיט פארמאכטע אויגן, דאס איז ביי מיר א שטיקל צ"ע אויף די גאנצע תביעה זיינער אז מזאל אויך מייחד זיין ייחודים וכו', אזנער איז זיך בכלל נישט מסביר אויף דעם געביט, איז וואס דארף איך פארשטיין?)

היוצא מזה איז ער תובע פון ווער עס וויל הערן זיך דערהייבען אינגאנצען, זיין א "בן עלייה", זיכען טיפער און העכער אין תורה, וכו'. דער פראבלעם מיט די דרשה איז אז עס איז אסאך וייניגער מוגדר ווי דער פריערדיגע. אבער באופן כללי איז איינער פון די צענטראלער מאטיווען פון זיינע דרשות מזאל נישט זיין קיין מסתפק במועט אין תורה ועבודה און כסדר זיין א "הולך", זוכען מער, העכער, און טיפער. א זאך וואס ער זעהט זיך ווי איינער וואס איז דאס מקיים אין זיין לעבן און איז אין כמה בחינות ריכטיג. דער פראבלעם איז נאר אז ע"פ רוב וייסט קיינער נישט פון וואס ער רעדט. אויב ער איז תובע מעמיק זיין אין לימוד החסידות, איז נאך דא עטליכע בעלי כשרונות וואס וועלען פאלגען און אדורכלערנען ליקוטי תורה און בשעה שהקדימו, מהר"ל און פחד יצחק. אבער אז ער איז תובע מייחד זיין ייחודים, נו וואס דארף מען טוהן צו דעם? לעולם זענען דא מסתמא א מיעוט וואס נעמען דאס ערנסט, בד"כ נישט די זעלבע וואס פארשטייען.. אבער דא איז זייער גרינג חושד זיין אין דמיונות וכו' וה' הטוב יכפר.

א חלק פון דעם איז אויך וואס ער איז תובע לערנען קבלה, און אין דעם איז אויך דא א סתירה ווייל ווען זיינס א יונגערמאן פרעגט עם צו ער זאל לערנען איז בד"כ די תשובה ניין. ווי ר' מארנצנזאפט האט שוין פארציילט איז רוב פון זיין שיעור קבלה נישט זיינע מענטשען. ווי אויך שטעלט ער עטליכע תנאים פארן לערנען ,עכ"פ אין טעאריע, וואס זענען לכאורה אביסעלע מוגזם.

אחוץ דאס אלעס איז ער א מגיד און א בעל דרשן, איך בין שטארק חושד אז דאס איז פשוט א געוויסער כניעה מצדו צו דער מצב הדור, אדער בעסער געזאגט די כבוד און פאפולעריטי פון די סארט דרשות זיינע האבען עם גענויגט פון זיינע פרינציפען וועגן די מעלה פון טיפע חסידות וכו' און משכנע געווען אז ממעג אויך רעדן שטותים.. אין די דרשות קען ער האקען אויף אלעס און אלעמען, ווי אויך רעדן און נעמן א שטעלונג אויף נושאים וואס ער פארשטייט אין זיי בכלל נישט, כמנהג גוברין יהודאין, און אלטס מיט אזא פעסטקייט און זיכערקייט, הגם ער טוט דאס אביסעל מער אינטעלעגענטיש ווי דער דורכשניטליכער מגיד.

דאס וואס ער האקט אויף רביס, הגם אן א נאמען, איז א געוואלדיגע טובה פאר'ן דור, הגם איך מיין אז ער האט שוין געכאפט אז ער האט נישט בעצם קיין אלטערנעטיוו, און נישט יעדער דארף זיך מצטרף זיין צו די איין אינציגסטע אמתער חסידות תולדות יהודה דסטיטטשין. אבער דאך דאס וואס סאיז דא איין מענטש וואס זאגט ברבים דאס וואס אלע טראכטען איז א שטיקל נחמה, און ער עפנט די אויגן פאר אסאך וואוילע בחורים און יונגעלייט..

שוין, גענוג. א גוטע נאכט.

ואח"כ הוסיף עוד על קושיות ה"ליטאי משלנו" איז ער מער תלמיד חכם פון ר' צ"מ זילברבערג אדער ר' צ"מ מורגנשטערן?
רצ"מ איז א גרויסע ת"ח און בקי, סי אין נגלה און סיי אין חסידישע ספרים וכו'. אבער ער לערנט נישט אפ א זאך אויף אן אופן וואס קען זיך בכלל פארגלייכען צו ר' מאטל. און אין כח החידוש און יצירתיות איז ער בכלל ממש גארנישט, בוודאי לעומת ר' מאטל וואס האט א יצירתיות און אימעדזשינעישין וואס איז זעלטן.

אימ"מ איז אויך א גרויסע בקי, און אין פיל זאכן מסתמא מער בקי פון ר' מאטל, אבער קומט אויך נישט צי אין די הבנה וניתוח פון א זאך אדער אין די כח החידוש. (למעשה קען מען מעיין זיין אין דער השוואה, ווייל זיי שפילען אביסעל אין אנדערע פעלדער. למשל אין קבלה איז רי"מ אסאך א גרעסערע מחדש פון ר' מאטל.) ובעיקר, אין דער ענין פון איזון איז רי"מ אפילו נישט א הו"א פון א פארגלייך צו ר' מאטל.

נושאים וואס ער פארשטייט נישט? למשל חינוך, למשל יעדער זאך וואס האט צוטוהן מיט באצינגען מיט מענטשען, שלום בית, זאכן וואס ער האט נישט אין זיי דער מידענסטער עקספיריענס, וכו' וכו' וכו'.
מאראנצןזאפט השיב
לעיקוואד איך בין נישט אזוי קלאר מיט וואס דו זאגסט.

ווען רבי מאטל זאגט אז חסידות איז אן ענף פון תורה האט עס גארנישט מיט רב הוטנער אדער מיט די ליטע. נאר תורה איז תורה און חסידות האט מען אויך געגעבן ביים בארג סיני.
ו
וען דער שפת אמת זאגט א חידוש און הל' קומץ המנחה מיינט ער עס אויך נישט אויף הלכה למעשה. נישט יעדע חסיד לערנט נאר קיצור שלחן ערוך. און פונקט ווי די ליטווישע האבן מיר גענוג סיבות צו לערנען אפילו ס'איז נישט להלכה, המאור שבה, תורה תבלין, די פשוט'ע ידיעות התורה, און די מער קאמפליצירטע שמותיו של הקב"ה וקוב"ה ואורייתא חד.

אבער לפי הבנתי טענה'ט ער נאר דאס אויף דעם היתכן אז מ'פרעגט אים בכלל אזא שאלה און נישט פאר רבי אשר אריאלי.

זיין עיקר טעם פארוואס ער לערנט פאר חסידות איז ווייל ער האלט אז באופן סגולה דערהייבט עס א מענטש מער ווי אנדערע חלקי התורה. אביסל אויפ'ן חבד'סקער מהלך אז מ'טוט זיך אריין אין העכערס פאלט שוין אנדערע זאכן אוועק ממילא.

ווי אויך זאגט ער אז מ'זעט ווי די גאנצע תורה שטימט ברענגט עס אמונה.

און ווי אויך זאגט ער קלאר אז דער משכיל קען און זאל ארויסנעמען פון יעדע שמועס די חלק הנוגע לעבודה, און ס'איז נישט נאר געזאגט, ער האלט באמת אז ווען ער זאגט א ביאור אז דער ענין פון יקוו המים איז דער ענין פון השבת אבידה וואס דרכו של איש לחזור אחר אבידתו און וועגן דעם איז א זקן פטור ווייל אברהם זקן בא בימים מיינט וכו', קען מען פון דעם ארויסנעמען עפעס למעשה.

גראדע איז ער אויפריכטיג און זאגט אויך אז ער לערנט חסידות ווייל דאס קען ער און ממילא איז ער דאס מחשיב, דוגמת א ת"ח וואס איז מחשיב תורה ודוק, נאר ער לייגט אוועק דעם חשבון ווייל ער האלט באמת אז מ'דארף לערנען חסידות.

מהיכי תיתי אז ער איז נישט מחשיב הרב הוטנער עכ"פ ווי רבי יעקב קאמענצקי, און מהיכי תיתי אז ער האט עפעס מער הערכה צו זיין תורה ווי צו אים אליין, ער ניצט עס און הערט עס ווייל ער גלייכט עס.

ביים טאנצן איז מיר קלאר אז ער טראכט די זעלבע ווי א גאנצן טאג,ער איז מחדש בנינים אין חסידות פון זיין ענדלאזן מעיין המתגבר.

מיט דעם איז זיין קאפ פארנומען א גאנצן טאג! ער זאגט עס קלאר, און פארלאנגט עס פון אנדערע. מן הסתם קוקט ער עס אן אז דער חזון איש ליגט אין תוקפו כהן, און ער אין די סוגיא פון להט החרב המתהפכת שזהו ענין וחרב פפיות בידם שזהו ענין החצוצרת וכו'.

שושן פורים האט ער נאכגעזאגט א תורה וואס איז אים איינגעפאלן אין מקוה, ס'משמע אז יחודים איז נאר לעיתים כאצל הנענועים ובשעת התפלה וכדו'.
לעיקוואד משיב
בקיצור.
תורה. אמת סדא מקורות און סיבות צו לערנען אפילו נישט למעשה וכו'. אויך די ליטווישע מהלך האט מקורות און איז נישט געבוירען פון די לופט. אבער דער נוסח און סגנון איז דירעקט ליטוויש. סדא אזא מין שמעק וואס דאס האט וואס דאס איז ליטוויש. נישט אז דאס איז שלעכט. סאיז נאר די מציאות. אז די סארט קוק אויף תורה וחשיבותה ווי ער רעדט איז א ליטווישער נקודה.
אין קיין שום חסידישע קרייז ביז עם איז נישט געווען אזא מין זאך אנקוקען חסידות ווי א סוגיא. אויך נישט אין חב"ד. און די סיבה פון סגולה וכו' זאגט ר' מאטל בפירוש אז דאס איז בעיקר לגבי ספרים ווי נועם אלימלך קדושת לוי וכו'. משא"כ דאס וואס ער רעדט איז בעיקר מסביר זיין ענינים אין תורה וכן שאר הטעמים שהבאת וכו'. אויך איז דא אין דעם קדושה וסגולה אבער הצד השווה איז דער קוק און דער שמעק איז גראד פון תורה ודעת ארויס.
איך ווייס דירעקט אז ער איז נישט מחשיב רב הוטנר אישית, נישט מהשערה. ר' יעקב קמינצקי איז ער אביסעל מער מחשיב.
אויב טראכט ער פשוט זיינע תורות ביים טאנצען, וואס איז די גאנצע מצב וואס ער מאכט פון דעם, פאר טראכטען תורות דארף מען נישט טאנצן מיט פארמאכטע אויגן כאילו מפילט אין הימל. קען זיין סאיז אמת, און סאיז אוודאי אמת אז רוב טאג טראכט ער דאס. אבער אויב אזוי אז שווער וואס איז די מצב פון דעם.

הערת אגב, דאס וואס ער זאגט אז מזעהט די תורה שטימט אזוי ברענגט דאס אמונה וכו'. איז ביי מיר צע"ג. ווייל סוף כל סוף שטימען זיינע תורות נישט מער ווי א געלונגענע בדחן. סאיז דאך אלץ דרוש ורמז, און יעדער בעל כשרון קען דאס מאכען און צאמשטעלן וועלכע הודו מיט כוש מוויל און סזאל שטימען הערליך. סזעהט מיר אויס אז ער כאפט נישט דער פשוטער זאך אז רוב פון זיינע תורות זענען נישט מער פון געלונגענע בדחנות וואס איז נישט מוכיח גארנישט.

הבהרה מלעיקוואד
איך מאך קלאר: עס איז דא אזא מין זאך פון א נוסח, א שמעק. וואס דאס איז נישט אזא מין זאך וואס מקען אזוי אנווייזען די מקור און מיט וואס איז עס אנדערש פון א צוייטער שיטה וכו'. (מקען יא, אבער דאס פאדערט אסאך יגיעה און העמקה מסביר צו זיין). ועם כל זה ווער עס קען דער מציאות און האט א חוש צו דעם וייסט קלאר אז דאס איז צוויי באזונדערע זאכען און קען גלייך זעהן וואס איז נשפע פון וואס וכו'.
א משל, וואס איך האב געהערט פון ר' מאטל. חסידות האט מדגיש געווען שמחה, אבער דאס מיינט נאכנישט אז אין אנדערע פלעצער איז נישטא קיין שמחה, אדער אז דו וועסט טרעפן א מקור אין א פריערדיגע ספר וואס פאמפט שמחבה האט ער שוין געזאגט דער חסידישע נקודה. ווייל דאס איז חסידישע שמחה, נישט סתם שמחה. און אויך אין חסידות אליינס, איז נישט דומה למשל שמחה אין סטאלין ביז שמחה אין אמשינוב ביז שמחה אין ברעסלעב, דריי פלעצער וואס רעדן שטארק פון שמחה, און דאך ווער עס קען זיי וייסט אז דאס איז דריי אנדערע סארט שמחה איינגאנצן. א מבין קען זיך זעצן מסביר זיין די חילוקים בעומק פאעטיש און פילאסאפיש, אבער ווער עס כאפט נישט דער שמעק פון וואס מרעדט וועט אלעמלא בלייבן מיט קשיות אז ער פארשטייט נישט די חילוק.

ממילא, אז ר' מאטל טענה'ט חסידות איז אויך א חלק פון תורה וואס איז געגעבן ביי הר סיני און מדארף עס לערנען פונקט ווי אלע חלקי התורה, מכל מיני טעמים. אמת דער סברא האט ער נישט מחדש געווען און סדא מקורות און השוואות וכו'. דאך איינער וואס קען דער קאנטעקסט דער היסטאריע וכו' הערט דא קלאר א ליטווישע השפעה. די אנצע בליק אויף תורה אליינס אז דאס דארף מען לערנען און פארשטיין איז שוין א ליטווישע בליק. אמת סדא מקורות און מאמרי חז"ל וכו'. אבער דער סארט נוסח און התייחסות איז קלאר א זאך וואס איז נולד געווארן אין וואלאזשין וכו'.

מקען רעדן מער פון תורה אליינס, למשל סיי די ליטווישע זענען מדגיש תורה, סיי למשל קלויזענבערג, סיי לעלוב, סיי סאטמער, וכו'. יעדער איינער פאמפט די תורה און רעדט פון די בלאט גמרא. איז דאך נאכאלץ קלאר פאר א מבין אז דער בלאט גמרא פון ואס דער אמשינאבער רבי רעדט איז בכלל נישט דער בלאט גמרא פון וואס דער חזון איש רעדט. (איך טראכט אפשר ר' מאטל אליינס כאפט דאס נישט, וויבאלד ער איז מחונך פון דער כלאיםדיגע ליקוטדיגע מהלך פון תורה ודעת ר' שרגא פייבל ר' גדליה הרב וואלפסאן, וואס זיי אלע פעלט דער הבנה).
הערה מלעיקוואוד
היימישער ליטוואק, קענסט מאכען מיט די אויגען און די הענט פון היינט ביז מארגען, עס וועט נישט טוישען קיין מציאות.
קען זיין אז די אלע פארשטייען יא, נאר זיער שיטה איז סייווי צו מאכען א נייע רעסיפי וואס איז משלב די גוטס פון יעדער שיטה כפי ראות עיניהם. דאס איז גאנץ א גלייכע מהלך, אפילו אויב נאר פארדעם אז עס זאל אועוקנעמן אבביסעל שנאת חנם און אני ואפסי עוד. מקען זעהן אין ר' יהושע געלדצעהלער'ס ספר וואס ער ברענגט פון זיין שווער הרב דעסלר וועגן דעם.
דאך קומט ארויס פון דעם אמאל אבסורדישע זאכען ווי למשל רצ"מ זילבערבערג וואס דערמאנט בנשימה אחת דער נפש החיים חפץ חיים דברי חיים שפע חיים שפתי חיים, און כאפט ניטאמאל אז ער האט יעצט געמאכט אזא ריזן עושה שלום במרומיו אן אפילו וויסען אז קיין איינע פון די ווערטלעך שטימען נישט מיטן צווייטען.

חזנים הוסיף

ווייסט איר וואס, איך וועל פרובירן צו מאכן לאנג סטארי שארט

1) אלס בחור אין ישיבה, זייט אייך מצייר די גרעסטע ליטווישע מתמיד, אריינגעטוהן אינם אייגענעם וועלט, מ'האט אים נישט געקענט כאפן ביי קיין חסידיש ספר אפילו בטעות (חוץ נועם אלימלך ערש"ק)
אלע חסידית פראווערייען איז געווען נאר ביים טיש פון רבו מסטוטשין. (נישט קיין רב הוטנער נישט קיין חב"ד...)

בעסער צו פארשטיין דארף מען בעסער וויסן זיין התייחסות צו רבו מסטוטשין,
עס איז נישט געווען א זאך וואס ער האט געטוהן אן זיך געהעריג דורכשמוסן מיט אים.

יעצט רעדט מען שוין פון א אנגעקומענע בחור, ער האט זיך שוין אוועקגעשטעלט מער ווייניגער, ער ווייסט שוין ווי ער שטייט אויפן וועלט, האט אים המשגיח הרב וואלפסאן גענומען פאר אן איידים בשטו"מ...
ווי באקאנט איז הרב וואלפסאן א גרויסע פוילישע תורה לערנער, און דא האט זיך ר' מאטל געעפענט די אויגן
כדרכו איז אויך דא - איעדע ספר וואס ער האט געוואלט לערנען איז עס נאר געווען בהסכמתו פון רבו מסטוטשין (ער פלעגט באקומן די תשובה: "ביי אונז לערנט מען אלעס")
פארשטייט זיך אז דאס האט ער אים אוועק געשטעלט אלס א יסוד וואס האט אים אריינגעברענגט אין א ברייטע וועלט פון תורת החסידות, הן ספרי חב"ד והן ספרי פולין וברסלב.

און אזוי איז ער ווייטער געלעגן אינם אייגענעם וועלט אלץ מקבל פון רבו מסטיטשין,
און די וויכטיגסטע נקודה איז אז טראץ די אלע ספרים וואס ער האט געלערנט, האט עס אים נישט גערירט קיין כי הוא זה פון זיין אנגייענדיגע טאג טעגליכע לימודים, אין מנהגים...
ד.ה. ער האט געלערנט די אלע עניני חסידות און מחשבה, אבער נאר אלס אינפארמעישאן, גארנישט פערסאנעל...
(גיי זאג עס פאר זיינע אנהענגער...)

עד כדי כך אז זיינע נענסטער חברים איז בכלל נישט געקומן על הדעת אז עפעס א דרך פון זאגען תורה בויעט זיך אין דעים קאפ.
אזוי איז ער געבליבן די זעלבע גאליציאנע מצומצם.

לאמיר אריבערשפרינגן צו תשמ"ב
זיין רבי איז נסתלק געווארן, א גרופע אינגערלייט האבען זיך צוזאם גענימען און געמאכט חבריתות און חסידות
דא האבען זיינע חברים געזען אז עס פאראן אן אוצר מלא וגדוש, און זענען געווארן פשוט איבעראשט
(איך פראביר צו אינפארמירן נאר זאכן וואס זענען נוגע...)

מ'האט זיך צוזאמען גענומען ארום אים, און ער איז פשוט געווארן א מגיד שיעור אין חסידות.
גלייך פון אנהייב זענען געווען אנדערע וואס האבן אים דוקא יא געוואלט מכתיר זיין אלץ אדמו"ר, און בעידוד פון גדולי ישראל האט מען אים אפילו געמאכט נעמען קוויטלעך, אבער ער האט דאס איגנארירט אינגאנצען.
(פויזע: די שפרינג פון זיין פריוואטע לעבן אריין צו די ראש החבורה לעבן איז אים געווען היפך הטבע, ער האט זיך גאר אסאך געשלאגן כדי דאס אדורברעכען...)

איינער פון די יסודות וואס ער האט מקבל געווען פון רבו מסטיטשין איז, אז "די עיקר דרך החסידות איז =מיינען ערנסט=" און דער יסוד איז אלעס, די איבריגע זענען בלויז ענינים...
אט דא קומט אריין דעים יסוד

ווייל ווען נתרבו ספסלי ביהמ"ד, האט ער אנערקענט אז ער קען זיך נישט שלאגן ווייל עס וועט נאר בעקפייערען, דעריבער האט ער אנגעפאנגן נאכצילאזן פון זיין שטרענגע פאליסי, און ער האט געלאזט די שווענצלעך מאכן אביסל רעביסטיווע,
(הגם דאס איז אויך נישט געווען בהיתר גמור, און כמה פעמים האט ער גאר שטארק אטאקירט די חברה, אבער מיט א גרעניץ).

דא רעדט מען שוין פופצען - צוואנציג יאר וואס דער איד איז על המשמר, און דערווייל האט ער זיך נאכנישט געטוישט קיין כי הוא זה פון רבו הנ"ל
נאר אדרבה נישט מסיח דעת געווען פון אים.


פון דא אין ווייטער האבן זיך זאכן געטוישט, איך בין נישט באקאנט וויאזוי אבער אידען האבן עפעס געשמעקט אז עס איז פארהאן עפעס וואס זיי האבן נישט געהאט
(נישט פארגעסן עס איז נאכנישט געווען די אלע אנדערע משפיעים)
בקיצור עס האבן אנגעפאנגען צו-ציקומען פרישע אינגערלייט און בחורים...

דא האט זיך ארויסגעוויזן זיין "מיינען ערענסט" וואס ער האט מקל געווען פון רבו הנ"ל און ער האט זיך אנגעפאנגן אויסשפרייטן,
ד.ה. פון איין זייט האט ער גארנישט משנה געווען פון רבו הנ"ל
אלע מנהגים, זיין גאנצע טראכט א.א.וו. און דאס איז נאך עד היום הזה זיין עיקר השפעה
אבער אויך וואס עס קען נאר העלפן א איד און עבודת השם, אפילו אויב עס איז א וויזניצער מנוחה ושמחה, אדער א שיעור אין ליקוטי מוהר"ן...
ווייל דאס האט ער מקבל געווען, אלעס טוהן פאר אידענס וועגן און מיינען דערמיט די באשעפער.

עד היום הזה איז זיין עיקר קאך נאר ביי די זאכן וואס ער האט געזען ביי רבו הנ"ל, די איבריגע איז באופן גארנישט פערסאנעל

הוספה ממיץ תפוזים
עטליכע סמכות'ן אויף רבי מאטלען זעלבסט.
הגר"י מוואודרידזש: ער מיינט ערנסט, אפשר א מזג פון פוילן מיט חב"ד, אבער מיט ראפשיץ האט עס גארנישט.
כ"ק הג"ר מאטעלע מוויזניץ: א וואוילער איד, אביסל צעמישט.
רב"מ לעבאוויטש (מגדולי חסידי סטיטשין 50): מאטל איז אן ערליכער.