ביכער איבער חרדים און חסידים

[הוגה]

ביסט גערעכט. כ'האב פארגעסן פונעם חבר (ראובן?) וואס צילט צו ווערן א רבי, בשעת דער חסידישע בחור וויל גיין אין גרעד סקול און איז אבסעסירט מיט פראוד.

איך געדענק שוין נישט די נעמען פון די קאראקטארס, איך האב עס געליינט א לאנגע ציעט צוריק. בכלל בין איך נישט גוט מיט געדענקן דיטעילס, אבער די plot פון די מעשה געדענק איך, ווי אויך מיין פערזענליכע אימפרעשאנס.

אגב, די בוך איז אסאך בעסער און אינטרעסאנטער ווי די פילם. (דאס קען געזאגט ווערן ביי כמעט יעדע בוך וואס איז אדאפטירט אלס א פילם, זאל עס זיין א בוך פון דזשאן גרישעם, לודלאם אדער קלענסי, עס איז כמעט אוממעגליך אויסצושפילן די טאלאנטן פון א גוטע שרייבער אין א פילם.)

[יואליש]

ווען מ'רעדט פון ביכער איבער חרדים, איז די נושא געווענליך ליידער צוטיילט אין צוויי עקסטרעמע מהלכים: 1) די וואס ראמאנטאזירן דאס חרידישע לעבן אזש ס'קען זיך דאכטן אז ס'איז אן אטאפיע, און 2) די וואס קריטיקירן און רייסן אראפ אן איבערלאזן פלאץ פאר די הערליכע אספעקטן פונעם חרידישן לעבן. זייער ווייניג קענען דעליווערן אן אויפריכטיגע שילדערונג וואס כאפט די גוד ענד די בעד ענד די אגלי באנאזאם, און לאו דוקא צוליב בייעס, נאר צוליב חסרון אין טאלאנט. צו כאפן די דקות'דיגע חילוקים און שרייבן איבער חסידים אן אויסקוקן ווי א גר מיט א שטאפען הוט און א זיידענע בעקיטשע פאדערט זיך טאלאנט.

[יואליש]

"א זיץ ביים טיש" - א ראמאן ביי יהושע (זשאשוואו) האלבערשטאם

כ'האב עס נישט געליינט. איינער וויל רעצענזירן?

[יואליש]

זייער אסך ביכער איבער בנש"ק'לעך. וואס איז די אבסעסיע מיט די עמי בבית?

[הוגה]

יאנקל,

תיקון טעות, ריווא מאן איז געווען אן אייניקל פון א רב (דאכט זיך רב הערצאג אדער רב צ"פ פראנק) איר טאטע איז געווען א מאדערנע ראביי אין ענגלאנד.

די בוך איז נישט געשריבן עפעס מורא'דיג אבער די מעשה איז אינטערעסאנט און גאר טרויעריג.

[הוגה]

א נאוועלע פון נעמי רעיגען. די בוך נאך א בוך וועלכע איז דערמאנט געווארן בדרך אגב, איז ,Sotah - זענען ערלויבט. ראמאנס אין א וועלט ווי בלויז אראנדזשירטע שידוכים באשרייבט א חרדי'שע פרוי וועלכע איז געפלאגט פון סוטה

איך בין געווען שטארק דיסעפוינטעד פון רעיגאן. זי איז דאך אן ארטאדאקסישע פרוי פון ברוקלין און די עם הארציס אינעם בוך איז אין לשער.

אגב, עס איז געווען א גרויסע לאו-סוט אקעגן איר, אז זי האט געגנבט די מעשה פון א צווייטע שרייבער.

[הוגה]

די וואס קריטיקירן און רייסן אראפ אן איבערלאזן פלאץ פאר די הערליכע אספעקטן פונעם חרידישן לעבן. זייער ווייניג קענען דעליווערן אן אויפריכטיגע שילדערונג וואס כאפט די גוד ענד די בעד ענד די אגלי באנאזאם, און לאו דוקא צוליב בייעס, נאר צוליב חסרון אין טאלאנט. צו כאפן די דקות'דיגע חילוקים און שרייבן איבער חסידים אן אויסקוקן ווי א גר מיט א שטאפען הוט און א זיידענע בעקיטשע פאדערט זיך טאלאנט.

איך האלט אז די עולם פארשטייט נישט די דזשאנרעס פון ליטעראטור.

ווען איינער שרייבט א מעמואר, דארפן זיי נישט שרייבן די פאקטן וויאזוי די וועלט זעהט עס, זיי דארפן שרייבן די פאקטן וויאזוי די הויפט כאראקטאר האט עס געזעהן. פארדעם קען מען נישט אפפרעגן פעלדמאן און דזשודי ברוין, זיי האבן עס געשריבן אזוי ווי זיי האבן עס געזעהן. (אגב, ברוין'ס בוך איז אפיציעל פיקציע אבער יעדער איינער ווייסט אז עס איז א מעמואר.)

דערנאך, ווען איינער שרייבט סאטייער, מוז עס דוקא געשריבן ווערן מיט אויסטערלישע גוזמאות ווייל דאס איז די שטייגער פון סאטייער. א שטייגער ווי שלום אויסלאנדער, פריידא וויזל ודומיהן.

די איינציגסטע וועם מען קען יא האבן טענות צו זענען פאטאק, נעמי רעיגאן ודומיהן. זיי האבן געהאט די מעגליכקייט אויס צו געפונען דעם אמת, פארוואס האבן זיי נישט. און אפילו זיי קענען ענטפערן אז פיקציע מוז נישט שטימען מיט די פאקטן.

[יואליש]

ס'איז דא א ריזינעבעל ערווארטונג איבער א לעוועל פון אמת הן אין א מעמואר און הן אין היסטאריקעל פיקציע.

און האש איז גראדע פון די סענסעטיווע ביכער אין מיין מיינונג. בכלל נישט אין די זעלבע קאטאגאריע ווי אנארטאדאקס.

סעטייער ביזטו גערעכט, כל המרבה הרי זה משובח. מיר האבן געקייכט פאר געלעכטער פון אסלענדער'ס הומאר.

[הוגה]

זייער אסך ביכער איבער בנש"ק'לעך. וואס איז די אבסעסיע מיט די עמי בבית?

עס זענען דא זייער אסאך אפגעפארענע בנשקלעך, און די ביכער זענען באזירט אויף אמת'ע מעשיות.

[יואליש]

אוסלענדער איז א קאנטריביוטער פאר "דיס אמעריקען לייף," א פראגראם דורך ען פי אר.

דא קען מען אים הערן ליינען פון זיינע ווערק: http://www.thisamericanlife.org/contrib ... -auslander

[הוגה]

ס'איז דא א ריזינעבעל ערווארטונג איבער א לעוועל פון אמת הן אין א מעמואר און הן אין היסטאריקעל פיקציע.

און האש איז גראדע פון די סענסעטיווע ביכער אין מיין מיינונג. בכלל נישט אין די זעלבע קאטאגאריע ווי אנארטאדאקס.

איך האב נאר צאמגעלייגט די צוויי ביכער ווייל מענטשן האבן די זעלבע טענות אויף ביידע.

איר מוזט נישט מוטשטימען מיט מיר, אבער איך גלייב אז א דבורה פעלדמאן גלייבט א יעדעס ווארט אינעם בוך. איך האב עס געליינט פון דעקל צו דעקל, איך בין מחולק מיט איר אויף אפאר פרטים, אבער איך גלייב אז זי האט געהאלטן באמת וואס זי האט געשריבן.

אגב, אויב וועט איר אפציילן די מעשיות און פאקטן פון די גאנצע בוך וואס זענען ליידער יא אמת וועט איר זעהן אז,דע אומריכטיגע דעטאלן זענען בטל בשישים.

[הוגה]

סעטייער ביזטו גערעכט, כל המרבה הרי זה משובח. מיר האבן געקייכט פאר געלעכטער פון אסלענדער'ס הומאר.

יואליש, החייתנו!

כ'האב הנאה צו זעהן אז ס'דא נאך איינער וואס האט א געשמאק אין אזא סיק סענס אוו יומער ווי שלום אויסלענדער.

[גנדי]

ס'איז דא א ריזינעבעל ערווארטונג איבער א לעוועל פון אמת הן אין א מעמואר און הן אין היסטאריקעל פיקציע.

און האש איז גראדע פון די סענסעטיווע ביכער אין מיין מיינונג. בכלל נישט אין די זעלבע קאטאגאריע ווי אנארטאדאקס.

איך האב נאר צאמגעלייגט די צוויי ביכער ווייל מענטשן האבן די זעלבע טענות אויף ביידע.

איר מוזט נישט מוטשטימען מיט מיר, אבער איך גלייב אז א דבורה פעלדמאן גלייבט א יעדעס ווארט אינעם בוך. איך האב עס געליינט פון דעקל צו דעקל, איך בין מחולק מיט איר אויף אפאר פרטים, אבער איך גלייב אז זי האט געהאלטן באמת וואס זי האט געשריבן.

אגב, אויב וועט איר אפציילן די מעשיות און פאקטן פון די גאנצע בוך וואס זענען ליידער יא אמת וועט איר זעהן אז,דע אומריכטיגע דעטאלן זענען בטל בשישים.

איך האב אויך געליינט די ביך פון דעקל צו דעקל.

בשעתו ווען די ביך איז ארויס בין איך געווען זייער אויפגעברויזט אויף וואס די נוי יארק פאסט האט געשריבען, אבער די זאכן איז בכלל נישט געווען אין די ביך.

די ביך איז געשריבען פון איר קוק ווינקעל, און נעבעך זי האט געהאט זייער א שווארצע קוק אויף יעדע זאך.

רוב זאכן וואס זי שרייבט איז אמת, אבער עס איז דא נישט פונקליכקייטן אין איר מעשיות, און אביסעל גוזמאות.

אפאר קליינע דוגמאות:
מען ווארפט שטיינער אויף די עירוב טראגערס - גוזמא.
מענטשען וואס האלטן פון די עירוב טראגן נישט ווייל זיי האבן מורא - אמת

זי האט זיך געשטיפט שמחת תורה ביינאכט צו זעהן די הקפות, און אלע יונגעלייט זענען איינגעוויקעלט אין די טליתים - נישט אמת, נאר די רבי גייט א טלית.

[עסן עסט'זיך]

זיין בוך מיין נאמען איז אשר לעוו איז א רירנדע באשרייבונג איבער א רבניש קינד וואס דערשטיקט און דעקט אויף זיינע ארטיסטישע טאלאנטן.

אה... פון דארט קומט דעם יששכרוני'ס* השראה?....

*ע"ש דעם ממלא מקום וועם ער זעהט אלץ פאסיגער יורש.

מאי האי?

[יידל]

ווי יידל, פעדער'ס בוך איז די אקוראטסטע דאקומענטאציע וואס איך האב נאר אמאל געלייענט. צום ביישפיל, ווען זי דרוקט א שמועס אין אידיש, שרייבט זי עס זאגאר מיט דער חסידישער הברה!

אבער, ווי די דרוקער שרייבן כסדר בשם "קדמונים", "כשם שאי אפשר לבר בלא תבן" וכו', איז לא ימלט אז עס זאלן נישט אריינפאלן טעותים. צום ביישפיל, אויף זייט 57 דערציילט פעדער איבער א קלאס וואס האט געלערנט איבער "דער ביבלישער געשיכטע פון יעקב וועלכער האט זיך געראנגלט מיט א מלאך וועלכער איז אראפגעקומען פון הימל מיט א לייטער"...

דאס איז ממש אן אפענעם טעות. אבער ווען כ'שרייב טעותים מיין איך נישט אריינגעפאלענע טעותים, נאר פשוט נישט גוטע מסקנות. לדוגמא, אויף זיי 184, אין א דיסקוסיע איבער שידוכים האט זי א טבלא פון קאטאגאריעס פון חסידישע משפחות. זי צעטיילט עס און 6 קאטאגאריעס:

רעביש - דינאסטישע משפחה, רייך, רוחניות'דיגע מנהיגים
רבניש - גאר חשוב'ע משפחה, מעגליך רייך, תלמידי חכמים און מנהיגים
שיינע - חשוב'ע משפחה, באלעבאטישע איינקופט, שטעלן צו א רעליעגעזע סערוויס פאר די געמיינדע (שוחטים און תלמידי חכמים, ווי ערקלערט אויף זייט 186)
באלעבאטיש - ביזנעסלייט, מיטל קלאס, זענען אין ביזנעס אבער נוצן געלט צו שטיצן צדקה און קהלה צוועקן
ישיביש - זיצן און לערנען, איינגעצוימטע לייפסטייל, זענען אין א קהלה ארגאניזירט ארום א ישיבה
פארשלעפט - נישט סוקסעספול, ארימעלייט, גיבן גארנישט פאר די קאמיוניטי

ביז באלעבאטיש איז זי נאך גאנץ בסדר, כאטש איר הסבר אויף שיינע משפחות איז נישט ריכטיג און בכלל די דרגות האבן נישט מיט געלט, איך קען גענוג רבנישע משפחות וועלכע זענען ארים ווי די נאכט (די אמת איז אז זי אדרעסירט די נקודה שפעטער אויף זייט 186, אבער עס זעט אויס ווי זי בלייבט ביי א מסקנא אז א "ריכטיגע" רבנישע משפחה האט געלט). אבער ישיביש און פארשלעפט? וואו האט זיך אויפגעפיקט די קאטאגאריעס?

[יידל]

נאך אן אינטערעסאנט בוך, טאקע נישט איבער חסידים, אבער עפעס א שייכות האט עס איז מייקל וועקס' ניו יארק טיימס בעסטסעללער בוך געבוירן געווארן צו קוועטשן - Born to Kvetch.
וועקס נוצט הומאר געמישט מיט אקאדעמיע, עס איז א נחת צו לייענען. און נאר גאט ווייסט וויפיל שמוציגע ווערטער אויף אידיש כ'בין אלץ געוואויר געווארן. עללען נאדלער האט בשעתו געשריבן א זיסע ריוויו אין פארווערטס.

[הוגה]

נאך אן אינטערעסאנט בוך, טאקע נישט איבער חסידים, אבער עפעס א שייכות האט עס איז מייקל וועקס' ניו יארק טיימס בעסטסעללער בוך געבוירן געווארן צו קוועטשן - Born to Kvetch.
וועקס נוצט הומ/]א זיסע ריוויו[/url] אין///0/0/plain/born-to-kvetch.jpg[/img]

זעהט אויס אינטערעסאנט. האמיר עס צוגעלייגט צום ליסטע. יישר כח.

[מאראנצןזאפט]

יידל, איך זע ישיבה'ש און פארשלעפט אלס די מערסט אריגינעלע, דו דארפסט קענען די ישיבה'שע חברה וואס וואינען אין בענזנהורסט נעבן ישיבת בית התלמיד אוין פלעטבוש און האדעווען זיך אין ישיבת מיר, אדער אין סאוט פולסבורג.
און פארשלעפט איז פשוט, איך קען צענדליגער אזעלכע, באס דרייווערס אן קיין פאסטענעס, סופרים וואס קיינער ניצט נישט, און מלמדים וואס סאבסיטוטן...

[הוגה]

נאך אן אינטערעסאנט בוך, טאקע נישט איבער חסידים, אבער עפעס א שייכות האט עס איז מייקל וועקס' ניו יארק טיימס בעסטסעללער בוך געבוירן געווארן צו קוועטשן - Born to Kvetch.
וועקס נוצט הומאר געמישט מיט אקאדעמיע, עס איז א נחת צו לייענען. און נאר גאט ווייסט וויפיל שמוציגע ווערטער אויף אידיש כ'בין אלץ געוואויר געווארן. /images/bau/0dd6e208/0dd6e208-2e89-4d09-8f3d-2bac26f2dd76/0/0/plain/born-to-kvetch.jpg[/img]

יישר כח פארן רעקאמענדירן, איך האב מיך איינגעשאפן די audio version פונעם בוך. אוי ווי געשמאק עס איז צו הערן וועקס ליינען די בוך מיט א זאפטיגע פוילישע אקצענט. די בוך איז מלא מדע, געספרינקלט מיט א גרויסע dose פון יומער, כדרכו פונעם גלות אידל.

דאס צייגט אז ער האט איינגעזאפט דאס אידישע זאפטיגקייט אין זיין שטוב, טראץ דעם וואס ער איז אויפגעוואקסן אין עפעס א פארשטופטע דערפל אין אלבערטא קאנאדא.

אגב, וויקי זאגט אז ער איז א רעביש אייניקל.

[בדחן]

דאס בילד אויפן בוך איז קעש....

[דעת תורה]

@יאנקל, דוכט זיך אז הרב אונטערמאן איז געווען הויפט רב אין תל אביב, נישט רב הראשי לישראל.

[בדחן]

איך האב פערצופאל געזען די וואך ערגעץ(איך געדענק נישט ווי) אז ער איז געווען ביידע, ביי אונז וואלט מען עס געריפען: מלפנים בת״א ואח״כ רב הראשי,

[url=http://he.wikipedia.org/wiki/איסר_יהודה_אונטרמן]וויקפ.[/url]

[יואליש]

כ'האב געליינט "בארן טו קוועטש" יארן צוריק, בעיקר טאקע צוליבן דעקל וועלכע האט ארויסגעשריגן פון די ביבליאטעק פאליצע. לויט ווי כ'געדענק איז עס נישט ווייסעך וואס. ס'איז א לייכטע פאפולער קאווע-טיש ביכל.