[אומצענזורירט] הנודע ביהודה ז"ל על: הזוהר, מקובלים, וחסידים

[ברסלבער]

איך בין ערשט יעצט אנגעקומען צו ליינען דעם אשכול, ייש"כ היימישער ליטוואק פאר די אינטערעסאנטע דרשה.

לגבי דעם ענין אויב דער אריה"ק וואלט געווען א נביא, זאגט דער נוב"י אין די דרשה אז אפילו א נביא קען אויך נאר טוישן אין די תורה לשעה ולמיגדר מילתא, קומט אויס אז אפילו דער אריה"ק וואלט געווען א נביא וואלט ער עס אויך נישט אנגעומען.
לגבי דעם ענין פון שיתוף, האב איך פארשטאנען מדבריו אז דער אייבערשטער פירט דאך די וועלט מיט אלע עולמות, און ווען מען דאווענט למשל די ערשטע חלק התפלה כדי מתקן צו זיין עולם העשי' איז טייטש אין אנדערע ווערטער אז דו ביזט מתקן דעם עולם העשי' אינאיינעם מיטן אייבערשטן און דאס איז דער שיתוף, אזוי ווי ער זאגט דארט ארויס אז וואס א חילוק צו מען איז משתף דעם אייבערשטן מיט א צווייטן אדער מיטן מענטש אליינ'ס.
אבער איך פארשטיי עס נישט, ווייל לדבריו געשעהט דאך די זאכן ממילא, קומט אויס אז ווען מען דאווענט אפילו אן אינזין האבן כוונות, איז מען אויך מתקן עולם העשי', ממילא פארוואס דעמאלט'ס ווערט עס אויס שיתוף? וואס א חילוק צו ער האט עס יא אינזין אדער נישט?

אין ליקוטי מוהר"ן (תנינא ק"כ) שרייבט רבי נחמן די זעלבע זאך אז מען זאל נישט אינזין האבן ביים דאווענען די כוונות האר"י, און אפילו איינער וואס האט געלערנט די כוונות עפ"י פקודתו האט ער אנגעשריגן אז ער זאל עס דאס נישט אינזין האבן ביים דאווענען, נאר פשוט די פירוש המילות.

אגב, אן אינטערעסאנטע זאך האב איך דא אויפגעפאסט, אז דער נודע ביהודה הייבט אן און באציעט זיך אויף דעם אז די אלע קבלה זאכן זענען נייע זאכן, מען האט דאס קיינמאל נישט געוואוסט, און מען דארף נאכגיין מה שקיבלנו מדור דור, און יעצט קומען די קאווע שטיבל אויפגעקלערטע און ניצן די דרשה צו אפפרעגן מה שקיבלנו מדור דור...
עס דערמאנט מיר וואס רבי נחמן האט געזאגט "איך בין טאקע אראפ פונעם וועג, אבער מיין וועג פירט צוריק צום אלטן וועג".

[איחוד פעלד]

לגבי די כוונות קען זיין אז דער נו"ב וויל מען זאל מיינען אז ער וויל זאגען (ודו"ק) אז עס איז דא א וועג מכוון צו זיין עס זאל נישט זיין עבודה זרה, נאר די היינטיגע מכוונים האבען נישט די ריכטיגע כוונה וכו'.

און מען מוז ממילא אזוי זאגען צו קענען פארשטיין וואס ר' נחמן האט געזאגט, וואס דער זעלבע זאך שטייט אין מאור ושמש בשם דער רבי ר' אלימלך.

אבער דער אמת איז לדעתי אז עס איז נישט מסתבר אז ר' חיים וויטאל וואלט געהייסען מכוון זיין זאכען וואס קענען זיין עבודה זרה און ווענדען זיך אין עפעס וואס מען ווייסט נישט, און ער וואלט געזשאלעוועט פין אנזאגען אזעלכע וויטיגע פרטים אז עס איז דא אסכנה עצומה ווען ען איז מכוון די כוונות אויב מען ווייסט נישט אבגדה, אהן אפילו ערגעץ זאגען וואס אבגדה איז.

אלא מאי מוז זיין אז ר' חיים וויטאל האלטען אנדערע גדרים לגבי אחדות ה' פין דער נודע ביהודה וסייעתו, און לדידהו איז עס נישט עבודה זרה, נאר פארקערט איז לדעתם, און דער נודע ביהודה מיט אלע פיליזאפישע גדולים האלטען אנדרעש, און מחמת דעם וואס דער נודע ביהודה האט אויך נישט געוואלט ארויסקומען מיט וואס ער האט געהאלטען באמת, האט ער זיך בייגנוגט מיט רמזים אז מען זאל אליין פארשטיין.

[דעת תורה]

אז מען לערנט גוט אפ די דרשה זעט מען אז אלעס שטימט. ווען ער הייבט אן צו רעדן פונעם ענין פון שיתוף, שטעלט ער עס צו צו די באקאנטע ווערטער פונעם חובת הלבבות אז איינער וואס דינט דעם אייבערשטן אבער וויל אויך געפעלן פאר מענטשן איז ער א עובד עבדה זרה בשיתוף, ווייל ער דינט גאט און מענטשן צוגלייך. עס איז אבער פשוט בתכלית הפשטות אז דער חובת הלבבות האלט נישט אז אזא מענטש איז א עובד עבודה זרה אין בוכשטעבליכן זין פון ווארט און איז דערפאר חייב מיתה; ער נוצט נאר דעם טערמין שטארק ארויסצוברענגען זיין נקודה אז חנפ'ענען מענטשן און זיי דינען - אנשטאט נאר טון אויסשליסליך דעם רצון ה' - איז א גרויסער פראבלעם.

ככל החזיון הזה איז די כוונה פונעם נודע ביהודה. ער זאגט אז אויב חוץ דאווענען צום אייבערשטן האט מען נאך גאנצע עבודות און תיקונים מתקן צו זיין, קומט אויס אז ער דינט דעם צוועק פון מתקן זיין עבודות און תיקונים, אנשטאט דינען דעם אייבערשטן. (עס איז פשוט לפי זה אז טעקסטן ביים דאווענען איז נאך א ערגערע עבירה ווי מכוון זיין די כוונות...).

לפי האמור איז עס נישט ממש עבודה זרה גמורה אז אפילו א נביא מוחזק זאל עס נישט מעגן איינפירן.

דאס איז כלפי די נקודה פון שיתוף. נאכער איז דא דער ענין פון קיצוץ בנטיעות. טאקע ווייל דער נודע בהיודה גלייבט זייער שטארק אין קבלה, אין סתרי תורה, אין עשר ספירות א.א.וו. האלט ער אז די ענינים זענען - און טוען פעולות - גאר הויך, און דערפאר, איין קליינע טעות קען אנמאכן חורבנות ווייל ער האנדלט דא מיט עקספלאוסיווס. אויב זאל קבלה זיין א האוקס, וואלט אים קנאפ אנגעגאנגען אז מען פארארבעט מעשים דערמיט, פונקט ווי ער האלט נישט אז איינער וואס איז מכוון ביזנעס ענינים אינמיטן דאווענען איז מקצץ בנטיעות. עס איז זייער פשוט.

סוף דבר: די דרשה אנטהאלט נישט קיין ערנסטע חידושים, לגבי זאכן וואס זענען באמת וויכטיג. ניטאמאל איז דער נודע ביהודה מפקפק אויף קדמות הזוהר. ער האלט פשוט אז די אלע כתבי ידות זענען נישט ס'מערסטע פארלעסליך און קראנט, און דערפאר איז עס א שפיל מיט פייער. אקוראט אזוי האבן אסאך אנדערע גדולים וצדיקים געזאגט און געהאלטן, הגם זיי האבן נישט אזוי חושש געווען מכוון צו זיין וואס זיי האבן מרגיש געווען אז סאיז אקעי מכוון צו זיין. (זע למשל אין תשובת דברי יואל וואס ער שרייבט בנוגע די משמעות פון די גורי האר"י אז די שלש שבועות זענען שוין בטל געווארן.

[היימישער ליטוואק]

"בריך רחמנא דשיזבן", מיינט וואס?
דאס וואס ער זאגט אין אנהויב "אבל לא תסברו שאני אומר אפילו חלק, רק ראשי פרקים", כאפט איר נישט דעם רמז?
ווען ער שרייבט די "בעלי זוהר", וועם מיינט ער? איז ער נישט איינע פון די וואס "האלטן" פון דעם זוהר?

[דעת תורה]

בריך רחמנא דשיזבן פון די נישט פארלעסליכע בלתי מדוייקים סתרי תורה, שלדעת הנוב"י נוח להם שלא באו לעולם משבאו בציור כזו.

וואס ער מיינט מיט זיינע ראשי פרקים ווייס איך נישט, זינט ער האט נישט געזאגט מער. דאס איז אבער זייער קלאר סיי אין זיינע אלע אנדערע דרשות פון פריערדיגע און פון שפעטערע יארן, און אפילו די דרשה גופא, אז ער האלט זייער הייליג פון קבלה און סתרי תורה, וואס ער ווייסט די זאכן אויך נאר מפי הזוהר והמקובלים.

בעלי זוהר וואס נעמען אן אלעס וואס דארט שטייט כתורה שלימה.

[היימישער ליטוואק]

נודע ביהודה זאגט:

"הנה זה לא יכחישו כל בעלי הזוהר ובעלי כתבי האר"י, שאין הזוהר מקובל ביד האומה הישראלית דור אחר דור איש מפי איש, כמו שמקובל בידינו במשנה והתלמוד בבלי וירושלמי וספרי וספרא ותוספתא ומכילתא מפי התנאים והאמוראים, דור אחר דור, עד חכמי המשנה והתלמוד בעצמם, והם מפי כנה"ג מפי הנביאים איש מפי איש, עד משה מפי הגבורה"

לייענט זיך דאס אזוי, איך האלט לעולם אז וכו' אבער אפילו לפי דבריכם אז דער זוהר איז יא פון רשב"י אודו לי מיהת אז דער זוהר איז נישט מקובל ביד האומה דור אחר דור אזוי ווי די משנה גמרא וכו'.
דאס איז איינס.
נומבער צוויי: וואס לייגט ער צו

והם מפי כנה"ג מפי הנביאים איש מפי איש, עד משה מפי הגבורה

אסביר מיין שאלה, אויב איז דא א פראבלעם נאר מיט די התייחסות פון פון דעם זוהר צום רשב"י, איז וואס קומסטו מוסיף זיין למעלה בקודש ביז משה רבינו? לויט זיי איז דאך דער זוהר פון רשב"י, איז דאך דאס גענוי ווי די משנה און גמרא אויך ביז משה רבינו?!
נאר וואס ער מיינט צו זאגן איז ווען איינער לערנט משניות און גמרא, לערנט ער זאכן וואס זענען מקובל דארך א דירעקטע קשר ביז הר סיני. משא"כ ווען ער לערנט זוהר און קבלה, לערנט ער זאכן אן א קאנסעקיוטיווע מסורה. דאס איז פשוט אז דאס מיינט ער.
אזוי קען רעדן נאר איינער וואס איז מפקפק אין די גאנצע מעשה, נישט איינער וואס האט נאר א פראבלעם אז מיטן אופן וויאזוי מ'לערנט אדער פראקטיצירט עס.
ודוק היטב.

[דעת תורה]

וואס הייסט מפקפק אין די גאנצע מעשה? איך למשל האלט פונקט ווי דער נודע ביהודה כלפי די סטאטוס פון די סתרי תורה שיש בידינו, (פיל בעפאר איך האב געזען די דרשה) מיינט דאס אז איך בין מפקפק חלילה אין די אמיתות הדברים?

נאר פשוט אז די דרגא פון אמת און זיין זיכער אין זאכן איז אינו דומה כלל וכלל צו די אמיתת תורתינו הק' שקיבלנו בהר סיני במעמד ששים רבוא. כאטש איך גלייב אז דער היליגער אר"י הקדוש איז חלילה נישט געווען קיין בעל דמיון און ער האט די זאכן און גילויים זיינע באמת מקבל געווען פון הימל, איז דאס אוודאי נישט קיין דמיון בכלל צו די תורה. און הוא הדין אויב רשב"י איז יא דער מחבר פונעם זוהר הקדוש, איז עס נאכאלס זאכן וואס זענען אים נתגלה געווארן פון הימל און נישט געקומען במסורה פון משה רבינו. וק"ל.

[היימישער ליטוואק]

איך ווייס נישט, און בין כמעט נישט פאראינטערסירט, וואס דו האלסט. אבער די מקובלים האלטן אז זייער קבלה האט דער זעלבער סטאטוס ווי אנדערע חלקים אין די תורה. און אז דאס וואס זיי לערנען איז נישט פארגרייזט.

[היימישער ליטוואק]

איך וויל ברענגען נאך א ראיה לדברי.
עס לאזט זיך שווער גלייבן אז די מקובלים אין פראג בתקופת הנוב"י, ערב די השכלה עפאכע, זאלן האבן מער השפעה אויף די מאסן און אויף די תלמידי חכמים ווי די מקובלים האבן היינט נאך תקופת התפשטות החסידות וקבלת הגר"א והרמח"ל. ממילא בשלמא אויב דער נוב"י קומט על הכלל כולו, פארשטיי איך וואס ער האט מורא, אבער אויב זאגט ער נאר אז עס זענען פאראן עטליכע טעותים דא און דארט, און אז נגלה האט מער חשיבות וכו' וכו' דאן וואס איז דא מורא צו האבן, אלע היינטיגע ראשי ישיבות זאגן דאס. ודוק כי אמת היא.

[דעת תורה]

דער נודע ביהודה איז אויך א "מקובל" ("בילדותי גם אני ידעתי...") און ער האלט אנדערש. און אפילו ער טראגט נאכנישט דעם טיטל "מקובל", איז צווישן דעם און כופר בקבלה פאלג מיך א גאנג.

-------

עס לאזט זיך אפשר שווער גלייבן , אבער איז פארט א היסטארישער פאקט. יתכן אז חסידות ביי חסידים האט איבערגענומען דער מקום פון קבלה אמאל, און כל שכן ביי די ליטוויקעס וואס דורכאויס די לעצטע 150 יאר האט מען גענצליך אויסגעריסן יעדן זיק פון קבלה. דאס איז א לעצטיגע טרענד.

[היימישער ליטוואק]

דער נודע ביהודה איז אויך א "מקובל" ("בילדותי גם אני ידעתי...") און ער האלט אנדערש. און אפילו ער טראגט נאכנישט דעם טיטל "מקובל", איז צווישן דעם און כופר בקבלה פאלג מיך א גאנג.

העללאו??! ער זאגט דאס בלשון עבר, ובריך רחמנא דשיזבן!!

[היימישער ליטוואק]

עס לאזט זיך אפשר שווער גלייבן , אבער איז פארט א היסטארישער פאקט. יתכן אז חסידות ביי חסידים האט איבערגענומען דער מקום פון קבלה אמאל, און כל שכן ביי די ליטוויקעס וואס דורכאויס די לעצטע 150 יאר האט מען גענצליך אויסגעריסן יעדן זיק פון קבלה. דאס איז א לעצטיגע טרענד.

זייט דעם גר"א און דער נפש החיים לא פסק לימוד הקבלה אין די ליטא. ספרי הרמח"ל והלשם היו מפורסמים.
דו אדרעססירסט נישט מיין טענה. וואס האט שוין דער נוב"י געזאגט אזוי געפערליך לפי שיטתך?

[דעת תורה]

טשעק יור פעקטס פליז.

דער נודע ביהודה האט געזאגט זאכן וואס שמעקט נישט פאר א עוועריזש מענטש צו הערן.

[היימישער ליטוואק]

דער נוב"י אליינס שרייבט אז דאס וואס ער זאגט וועט קריטיקירט ווערן דארך די מקובלים, זיי וועלן זאגן אז ער איז פון בחינת אחוריים כו' סאו דו דרייסט סתם א קאפ.
אגב, דאס אליינס איז אויך א שארפע עקיצה אויף די קבלה'סטישע סטייל.

[דעת תורה]

בקיצור, קען זיין ביסט גערעכט מיט די נקודה אז די מקובלים האלטן נסתר פונקט ווי נגלה. אבער דער נודע ביהודה - און קאמען סענס - נישט. דעטס איט.

לגבי די מקובלים, זיי זענען ביטער מחולק אויף זיין צוגאנג בעיקר דאס טענה'ן אז די גאנצע זאך מיינט נישט אז מען דארף אזוי מכוון זיין, נאר אז די זאכן געשעען בעהיינד די סין. (איך האב נישט געכאפט פריער פון וועלכע חלק געפערליך דו רעדסט. דער נודע ביהודה שמועסט זייער שיין אויס סיי אז דער המון עם וואס איז שטארק פרא קבלה - אויבצואוואר נישט קיין מקובלים זעלבסט - וועט נישט קענען פארנעמען זיינע רייד, און אוודאי די מקובלים אליינס).

[יואליש]

פילייכט וואלט גיט געווען אריבערצופירן דעם שמועס וואס בן תמליון האט דא אנגעהויבן.