א מורא'דיגע בריוו פון ר' יצחק הוטנער ז"ל

[outspoken]

[מתוך "פחד יצחק-אגרות ומכתבים"]


אהובי וחביבי, שלום וברכה!

מכתבך הגיע לידי, ודבריך הגיעו ללבי.

דע לך חביבי כי עצם מכתבך מתנגד הוא לכל התיאורים הנמצאים בו. והנני בזה להסביר לך תוכן משפט זה.

רעה חולה היא אצלנו שכאשר מתעסקים אנו בצדדי השלמות של גדולינו, הננו מטפלים בסיכום האחרון של מעלתם. מספרים אנו על דרכי השלמות שלהם, בשעה שאנחנו מדלגים על המאבק הפנימי שהתחולל בנפשם.

הרושם שלך שיחתנו על הגדולים מתקבל כאילו יצאו מתחת יד היוצר בקומתם ובצביונם. הכל משוחחים, מתפעלים ומרימים על נס את טהרת הלשון של בעל החפץ חיים זצ"ל, אבל מי יודע מן כל המלחמות, המאבקים, המכשולים, הנפילות והנסיגות לאחור שמצא החפץ חיים בדרך המלחמה שלו עם יצרו הרע - משל אחד מני אלף. ודי לנבון שכמותך לדון מן הפרט אל הכלל.

התוצאה מזה היא כשנער בעל רוח, בעל שאיפה, בעל תסיסה מוצא בעצמו מכשולים, נפילות, ירידות, הרי הוא דומה בעיניו כבילתי "שתול בבית השם". שלפי דימיונות של נער זה, להיות שתול בבית השם, פירושו הוא לשבת בשלוות נפש על נאוות דשא של מי מנוחות וליהנות מיצרו הטוב כדרך שצדיקים נהנים מזיו השכינה שעטרותיהם בראשיהם במסיבת גן עדן, ולאידך גיסא, לא להיות מרוגז מסערת היצר על דרך הכתוב של "במתים חופשי"[תהילים פח,ו].

אבל דע לך, חביבי, ששורש נשמתך הוא לא השלוה של היצר הטוב, אלא דווקא מלחמתו של היצר הטוב.ומכתבך היקר הנלבב מעיד כמאה עדים כי אכן לוחם נאמן אתה בצבואותיו של היצר הטוב.

באנגלית אומרים: Lose a battle and win the war [הפסד קרב, ותנצח במלחמה]. בודאי שהנך נכשל ועומד להיות נכשל {אין בזה משום פתיחת פה לשטן}, ובכמה מערכות תיפול שדוד. אבל אני מבטיח לך שלאחר הפסד כל מערכות תצא מן המלחמה כשזר על ראשך, והטרף החד מפרפר בין שינך.

Lose a battles but win the war. החכם מכל אדם אומר "שבע יפול צדיק וקם", והטפשים חושבים כי כוונתו בדרך רבותא: אף על פי ששבע יפול צדיק, מכל מקום הוא קם. אבל החכמים יודעים היטב שהכוונה היא שמהות הקימה של הצדיק היא ה"שבע הנפילות" שלו. וירא את כל אשר עשה והנה טוב מאוד. טוב זה יצר טוב, מאוד זה יצר הרע.

אהובי, הנני לוחץ אותך אל לבבי, ולוחש באוזנך, כי אילו היה מכתבך מספר לי אודות המצוות והמעשים טובים שלך הייתי אומר שקיבלתי ממך מכתב טוב. עכשיו שמכתבך מספר על דבר ירידות ונפילות ומכשולים, הנני אומר שקיבלתי ממך מכתב טוב מאוד. רוחך סוערת לקראת השאיפה להיות גדול. בבקשה ממך, אל תצייר בנפשך גדלותם של גדולי עולם שהם ויצרם הטוב בבחינת חד הוא. לעומת זאת צייר גדלותם של גדולי עולם באותיות של מלחמה נוראה עם כל הנטיות השפלות והנמוכות. ובזמן שהנך מרגיש בקרבך סערת היצר, דע לך שבזה אתה מתדמה אל הגדולים הרבה יותר מאשר בשעה שאתה נמצא במנוחה שלימה שאתה רוצה בה. דווקא באותם המקומות שהנך מוצא בעצמך הירידות הכי מרובות, דווקא באותם המקומות עומד הנך להיות כלי להצטיינות של כבוד שמים.

אינך רוצה לגנוב את דעתי, שאחשוב עליך שהנך בקו הטוב בעוד שבאמת שהנך כך וכך, ועוד כך ושבע פעמים כך. ואני מה לי לכל השבע פעמים הללו. בשבילי עבודת היסוד היא כבמשך החורף העבר רכשת לך ידיעה הגונה בהלכות נזקי ממון. חזרת כמה פעמים על המסכת שלמדת. לא תכחיש את זה, זו היא העובדה המכריעה. בעובדה זו גנוז סוד הנצחון במאבק היצרים שלך.

הנך כותב: "לעולם לא אשכח הרצון שהיה בי להצליח ולעלות מחיל אל חיל, אבל חבל כבר אבדה תקוותי". אינני יודע כיצד אתה מעיז פנים להכחיש מציאות חיה, האם אתה לא עלית מחיל אל חיל מאותו זמן שנכנסת לבית המדרש?!

מכיר אני אותך שאינך בעל העזה כזה, שלא שהם הם הדברים: אם מוצא אתה בעצמך שיצרך הרע מתגבר עליך, הנך חושב בטיפשות ובתמימות שכבר אבדה תקוותך. דבריך פשוט מביאים לידי גיחוך. משתתף אני בסבלך הרע, אבל הסבל הזה הוא, הוא הרחם של הגדלות. ראיתי את פניך בשעת עיון בהלכה. ראיתי את פניך בשעת הקשבה לשיעורים. ראיתי את פניך בליל שביעי של פסח. האותיות החרותות על פניך בשעות הנ"ל הן אותיות של "סוף הכבוד לבוא". אין שביל הכבוד מתפתל דרך מישור: שביל הכבוד עובר מסתובב כנחש עלי דרך וכשפיפון עלי אורח. ארסו של נחש בקרבך? – הוא ישופך עקב ואתה תשופנו ראש.

מצאתי לנכון להציע לך דברים הללו במכתב. הכוונה היא לתת לך יכולת להזדקק להם מדי פעם בפעם. מובן מאליו שמפאת זה לא היתה לי הכוונה אלא להקו הכללי. בנוגע לנקודות פרטיות, בזה יפה כוחו של הדיבור החי פנים אל פנים.

אתה הוא השתול בבית השם!

בהשתתפות בסבלך, בביטחון בניצחונך, בתפילה להצלחתך

יצחק הוטנר.


נ.ב. עכשיו הנך מבין את המשפט הראשון של המכתב, כי עצם מכתבך מנוגד הוא לכל התיאורים הנמצאים בו.

[שלזינגרוביץ]

אט דער בריוו דערמאנט מיר אן אפענעם מופת וואס מ'פלעגט דערציילן ביי אונדז אין חדר אויף פארשידענע רבי'ס:

א מאל האט פלוני דער גרויסער בארימטער צדיק שפאצירט און גאס. זעענדיק א באס האט זיך ארויס געכאפט פון זיין הייליקן מויל - דאס באס וועט זיך איבערקערן. געוואלד, האבן זיך זיינע חסידים צושריגן: רבי אייערע חסידים געפונען זיך אין דעם באס. האט דער צדיק באפוילן - ניין, ס'זאל זיך נישט איבער איבערקערן! און אזוי איז טאקע געווען...

אט נאך וואס מ'פארדרייט אונדז די קאפ טאג און נאכט וועגן די הייליקייט פון רבי פלוני און רבי אלמוני אז זיי זיינען מלאכים ממש, אזא שטיק פייער אראפ געקומען פון הימל, נאך דעם אז מ'דערציילט אונדז אז זי האבן אויך געהאט א יצר הרע איז דאס 'א מורא'דיגע בריוו'...

און אויף דעם און כיוצא בזה זאגט מען ביי אונדז: נישט געשטויגן נישט געפלויגן.

[outspoken]

אט דער בריוו דערמאנט מיר אן אפענעם מופת וואס מ'פלעגט דערציילן ביי אונדז אין חדר אויף פארשידענע רבי'ס:

א מאל האט פלוני דער גרויסער בארימטער צדיק שפאצירט און גאס. זעענדיק א באס האט זיך ארויס געכאפט פון זיין הייליקן מויל - דאס באס וועט זיך איבערקערן. געוואלד, האבן זיך זיינע חסידים צושריגן: רבי אייערע חסידים געפונען זיך אין דעם באס. האט דער צדיק באפוילן - ניין, ס'זאל זיך נישט איבער איבערקערן! און אזוי איז טאקע געווען...

אט נאך וואס מ'פארדרייט אונדז די קאפ טאג און נאכט וועגן די הייליקייט פון רבי פלוני און רבי אלמוני אז זיי זיינען מלאכים ממש, אזא שטיק פייער אראפ געקומען פון הימל, נאך דעם אז מ'דערציילט אונדז אז זי האבן אויך געהאט א יצר הרע איז דאס 'א מורא'דיגע בריוו'...

און אויף דעם און כיוצא בזה זאגט מען ביי אונדז: נישט געשטויגן נישט געפלויגן.

ס'דא ווען די רבוש''ע שיקט אראפ גרויסע נשמות ווי משה רבינו, האר''י הק', בעש''ט וכדומה וואס האבן זיכער נישט געהאט אזעלכע יצר הרע'ס און נסיונות ווי אינז קליינע מענטשען, אבער דאס איז זיכער אז די גדולים האבן זיך אסאך געפלאגט ברוחניות ובגשמיות ביז זיי זענען אנגעקומען צו ווערן פון גדולי הדורות.

הרב הוטנער ברענגט ארויס אז זייער גרויסקייט איז נישט געקומען "טראץ" זייער נסיונות, נאר "דורך" זייער נסיונות זענען אנגעקומען צו ווערן גדולים, און דאס ברענגט מען נישט ארויס פאר אונזער קינדער.

[פשוט-קאמפליצירט]

יישר כוח פאר ברענגען.

[עפל פאי]

זייער גרויסקייט איז באשטאנען אין "ביישטיין" די נסיונות, אלע צדיקים, קדושים וטהורים, האבן געהאט נסיונות און שוועריגקייטן, און דאס איז זייער גרויסקייט מער ווי מלאכים אז זיי זענען דאס בייגעקומען און זיך געהאלטן ריכטיג ווי עס דארף זיין.
מיר דארפן דאס טאקע געדענקען און דערמאנען די קינדער...

א דאנק פארן ברענגען דעם בריוו.

[פרומאק]

דער בריוו ווייזט אויף די ליטווישע גאות וואס מיינען אז ווייל ער האט א ריזיגע יצר הרע האט דער חפץ חיים אויך געהאט זיינע נידריגע תאוות.
ווען ער זאל האבען שכל וואלט ער נישט מגלה געווען אזויפיל וועגען זיך. נעבעך.

[קאווע טרינקער]

ביי מיר אינדערהיים ליגט דעם ספר נעבן די תנ"ך
סמוך ונראה צו ספרי ר' בערל וויין, ר' שמשון רפאל הירש, ר' אביגדור מילר, און נאך

[עפל פאי]

דער בריוו ווייזט אויף די ליטווישע גאות וואס מיינען אז ווייל ער האט א ריזיגע יצר הרע האט דער חפץ חיים אויך געהאט זיינע נידריגע תאוות.
ווען ער זאל האבען שכל וואלט ער נישט מגלה געווען אזויפיל וועגען זיך. נעבעך.

יצר הרע מיט נידריגע תאוות גייט צוזאמען? גרויסע מענטשן האבן געהאט גרויסע יצר הרע'ס.
דער גדלות איז, אז ער איז דאס בייגעשטאנען! און מיר...

נטיות צו רע איז קיין פראבלעם ניט, די שאלה איז וויפיל האט ער דאס אויסגעארבעט, אז נישט איז ער א דאך מלאך אן א יצר, דאס ברענגט ער געוואלדיג ארויס אינעם בריוו, באקאנט די מעשה מיטן מלך וואס האט געוואלט האבן א בילד פון משה רבינו ע"ה...

און פרומאק, דיין אויסדרוק\שפראך וועגן אזא גרויסן מענטש, דאס איז נישט "חסידישע גאות"?

[הוגה]

[justify]איך ברענג ארויף דער אשכל צוליב צוויי סיבות. איינס, דער בריוו מאחד מחכמי דורני הרב הוטנער ז''ל איז א כרכא דכולא ביה. ס'דא אזוי פיל נקודות אמיתיות באהאלטן אין א יעדע שורה און עס איז ווערד ווייטער באהאנדלט צו ווערן. ובפרט אז עס זענען ניתוסף געווארן ספסלי ביהמ''ד און אסאך ניקים כמוני האבן עס נאך נישט געזעהן. צווייטענס, עס איז כדאי אנצומערקן אז לפי שגרת לשונו האט ער אנגענומען בפשטות אז די באשעפער פלאנט די נפילות פארן מענטש מיט א תכלית. דאס מיינט אז טראץ דעם וואס א מענטש האט א בחירה דאך איז די רצון השם געווען אז ער זאל אדורך פאלן. כמש''כ שבע יפול צדיק וקם. און דאס שטימט מיט מיינע רייד אין דער אשכל.

אותיות מחכימות:

באנגלית אומרים: Lose a battle and win the war [הפסד קרב, ותנצח במלחמה]. בודאי שהנך נכשל ועומד להיות נכשל {אין בזה משום פתיחת פה לשטן}, ובכמה מערכות תיפול שדוד. אבל אני מבטיח לך שלאחר הפסד כל מערכות תצא מן המלחמה כשזר על ראשך, והטרף החד מפרפר בין שינך.

Lose a battles but win the war. החכם מכל אדם אומר "שבע יפול צדיק וקם", והטפשים חושבים כי כוונתו בדרך רבותא: אף על פי ששבע יפול צדיק, מכל מקום הוא קם. אבל החכמים יודעים היטב שהכוונה היא שמהות הקימה של הצדיק היא ה"שבע הנפילות" שלו. וירא את כל אשר עשה והנה טוב מאוד. טוב זה יצר טוב, מאוד זה יצר הרע.

[/justify]

[elter-zeide]

דע גמרא אין סוכה סוף דף נב א' רעד וועגען יצה"ר ווי ער פארלייגט זיך אויף דע יודען אין לאסט אף דע גוים, זאגט אויף דעם אביי "ובתלמידי חכמים יותר מכולם" אין דע גמרא ברענגט א מעשה וואס האט פאסירט מיט אביי ווי ער האט געהערט ווי א מאנספערסאן שמיסט אף מיט א פרוי אז מארגען גאנטץ פרי וועלין מיר זיך טרעפען אין מיר וועלען גיין אויפן וועג דארעך א וואלד, האט אביי געטראכט ביי זיך אז ער וועט זיי נאכגיין אין זיי אויסמאדען פין זינדיגען, ווי זיי זענען אדארעך דעם וואלד האבן זיי זיך געזעגנט אין זיך געגאנגע יעדער זייער וועג, האט אביי געטראכט ביי זיך, אז ער וואלט זיכער נישט עומד בנסוין געווען, אין האט געהאט גרויס עגמת נפש דער פין, האט ער זיך געשטעלט ביי דע שוועל פין זיין טיר אין געטרוירט, איז אדארעך א אלטער יוד אין געזען ווי אביי איז טראריג האט ער עם געזאגט, "כל הגדול מחבירו יצרו גדול הימנו" פין דא זעטמען ווי שטארק צדיקם דארפן זיך כסדר מלחמה האלטן מיטן יצה"ר,

נ"ב, איך בין שטארק מוחה אויף דע לשונות וואס עס ווערט דא געשריבן אויף תלמידי חכמים,

[הוגה]

נ"ב, איך בין שטארק מוחה אויף דע לשונות וואס עס ווערט דא געשריבן אויף תלמידי חכמים,

דו רעדסט סארקאסטיש?

[elter-zeide]

פרומאק שרייבט!!

דער בריוו ווייזט אויף די ליטווישע גאות וואס מיינען אז ווייל ער האט א ריזיגע יצר הרע האט דער חפץ חיים אויך געהאט זיינע נידריגע תאוות.
ווען ער זאל האבען שכל וואלט ער נישט מגלה געווען אזויפיל וועגען זיך. נעבעך.

אויף דעם ראגיר איך, אזא מין שפראך? אזוי האבען גערעט דע אלטע חסידישע עם הארצעם,

[אני מת לחיות]

כמים קרים על נפש עיפה. יישר כח