ווען Off The Derech גייט Off Track

[שרגא]

שלום (אין אלע דריי אופנים),
גוט אז דו קלארסט אויס דיינע רייד, נאר זעט אויס דער עולם האט זיך ממש דערשראקן אז אלס OTD ווייסטו עפעס גרויסע סודות וועגן אונז און באמת זענען מיר אלע מושחתים.
אויף דיינע לעצטע ווערטער "דאס מיינט נישט מער ווי אויף אנצוווייזן אז חסידים זענען פונקט ווי יעדן." וואלט איך נאך גראדע ארגומענטירט אז מיר זענען 'נישט' ווי יעדן. צווישן חרדישע אידן זענען בלי שום ספק פארהאן א פיל פיל קלענערע פראצענט וואס גייען ארויס מיט פרעמדע פרויען. איך מיין וועסט אויך מודה זיין אז אויב ביים אלגעמיינעם אמעריקאנער פאלק איז די ראטע פון פארהייראטע מענער און פרויען וואס טשידן 50 פראצענט, איז די נומער ביי אונז אפשר צען פראצענט, און כ'וואלט געזאגט פרויען ניטאמאל צוויי פראצענט. קענסט טענה'ן אויף די נומערן אבער זיכער אסאך אסאך נידריגער ווי ביים אלגעמיינעם פאלק.

די סענסיטיווקייט דארפסטו אליין פארשטיין. כ'מיין קומסט דאך פון אונזער חדר און שכל האסטו, דארף מען דיר דען דאס מסביר זיין? כ'מיין דארפסט ענדערש זיין שאקירט אז מען פירט בכלל א שקלא וטריא מיט דיר (זאג דעם אמת: האסט נישט געקלערט מ'וועט דיר חוסם זיין באלד נאך דעם ערשטן תגובה וואס שרייבסט מיט דיין נאמען?)

[שרגא]

און אז מ'רעדט שוין, לאמיך ענטפערן פאר דעם וואס פרעגט מיך אין אישי צי מען דארף זיין OTD צו נעמען דראגס. איך ווייס נישט פארוואס ער פרעגט מיך, אבער לאמיך דיר זאגן וואס איך האלט. עס איז בערך ווי די פריערדיגע נושא פון תאוות.
יא, אין די לעצטע יארן איז [ליידער] געווארן זייער אריינגעכאפט דער ענין פון דראגס אויך צווישן היימישע מענטשן. אבער ווען איך זאג "זייער", מיינט דאס רעלאטיוו צו 20 יאר צוריק ווען די פראצענט איז מסתמא געווען כמעט נישט עקזיסטירנד. די נומערן ווייס איך נישט ווייל קיינער אדווערטייזט נישט, אבער איך ווייס גענוג צו שאצן אז עס איז מער ווי עס דארף זיין.
אבער ווייטער איז די פראצענט קלאר כרחוק מזרח ממערב פון די אלגעמיינע גאס, און מן הסתם איז עס נאך העכער ביי די OTD חברה, וואס זענען אפט מער עלול זיך צו נעמען דערצו צוליב פארשידענע פארשטענדליכע סיבות.
און אפילו צווישן די דראג-נעמער אליין איז דא א ריזיגער חיילוק פון היימישע ביז די אלגעמיינע גאס און OTD. ווייל ביי אונז איז עס בעיקר רייכערן מאריוואנא און אפשר נעמען טאבלעטן, אבער ביי דעם שטעלט זיך עס אפ (מען האט דאך א ווייב און קינדער און די אנדערע זענען פשוט כמעט נישט מעגליך צו באהאלטן די סימפטאמען אויב מ'ווערט צוגעבינדן), ווידער ביי די אנדערע איז דא א גרעסערע פראצענט וואס טוען אלע אנדערע משוגענע און מסוכנ'דיגע דראגס.
א יאר צוריק האב איך אליין מיטגעהאלטן אן OTD וואס האט זיך אביסל געסעטלט דאס לעבן און האט זיך געטראפן מיט ציין וואס איז שרעקעדיג צו קוקן דערויף, א ריזיגע חלק איז ממש שווארץ און די איבריגע פעלט. אלעס פון שמעקן די ווייסע שטויב. עס דארף אים קאסטן צענדליגער טויזנטערס דאס צו פאררעכטן. באמת א רחמנות אויף דעם [סעמי-אומ]שולדיגן שעפעלע.
סאו איך האף פארשטייסט דעם חילוק.

[פידלער]

@שרגא

"דאס גליק איז נישט דוקא דא - און זיכער נישט דוקא דארט. עס איז אין דעם מענטש."

The Right Kind of People

By: Edwin Markham

Gone the city, gone the day,
Yet still the story and the meaning stay:
Once where a prophet in the palm shade based,
A traveler chanced at noon to rest his mules.
“What sort of people may they be,” he asked,
“in this proud city on the plains o’erspread?”
“Well, friend, what sort of people whence you came?”
“What sort?” the packman scowled; “why, knaves and fools!”
“You’ll find the people here the same,” the wise man said.
Another stranger in the dusk drew near,
And pausing, cried, “What sort of people here
in your bright city where yon towers arise?”
“Well, friend, what sort of people whence you came?”
“What sort?” the pilgrim smiled, “Good, true, and wise.”
“You’ll find the people here the same,” the wise man said.

[מאראנצןזאפט]

לעיקוואד, דברים ערבים ומתוקים לחיך און ישר כוח פאר דיין הודאה צו מיר אין אישי אז דער שמועס טראגט נישט די צורה עס ואלט ווען געדארפט און אז קאווע באקומט א צווייטע פנים מיט די סארטן נושאים און שמועסן.

[דעת תורה]

לעיקוואד, ס'איז א דבר פשוט אז א כופר און אפיקורס ווערט אויטאמאטיש פאראכטעט און אראפגעקוקט ביי אלע זיינע ארומיגע, סיי מדין התורה און סיי פשוט. קיין גענצליכע "משומדים" איז נישטא היינט, אבער א אטעאיסט איז דער עקווילאנט דערפון. פונקט ווי איך גלייב אז דו פארשטייסט אז איינער זאל זיך גיין שמד'ן חלילה, וועלן זיינע אלע ארומיגע תיכף אפהאקן מיט אים מיט א עקל, אפשר זיך זעצן שבעה און מער נישט דערמאנען זיין נאמען.

אזא איינער האט פארברענט אלע בריקן מיט זיין עבר, און ס'איז נישט מער ווי פארשטענדליך אז קיינער קוקט מער נישט אויף זיין זייט, ער איז ווי א פרעמדער געוויקס וואס זיינע עלטערן זענען זיך מצער יעדע רגע פארן אים געבוירן. (דער אייבישטער זאל אפהיטן, אבער אויב חלילה וחלילה אזא ערשיינונג זאל זיך מער פארשפרייטן, קען עס מאכן טאקע א טויש אין דעם אינסטינקטיוון געפיל, אבער לעת עתה איז דאס דער מציאות, דער אייבישטער זאל העלפן ס'זאל ווייטער אויך אנהאלטן).

לעומת זה, סתם א רעגולערער באם פון אמאל, אפילו ער ווערט נכשל מיט עבירות לתיאבון, און אפילו גראבע, איז דאך לא כפר בעיקר - לא הוציא עצמו מן הכלל, ישראל אע"פ שחטא ישראל הוא, וועט דער צוגאנג טאקע זיין אינגאנצן אנדערש.

[diff]

הלא משנאיך ה' אשנא ובתקוממיך אתקוטט, תכלית שנאה שנאתים לאויבים היו לי

[10952]

שרגא !!!!!!!

וגם אני בחלומי, שפתים יושק!

איך האב מיין ק"ש קאנטע געעפענט ערשט א טאג-צוויי צוריק, אלעס צוליב דעם אשכול וואס האט מיר אזוי אינטערעסירט. איך האב ניטאמאל געוואוסט אז דער געהענגל טרויבען וועט פעטער ווערן מיט אזא זאפטיגע ארטיקל דורך [tag]שרגא[/tag].

פארוואס דארפט איר, מר. 5953529221 א באזונדערע ניק פאר דעם אשכול?

איך האב פשוט נישט געהאט קיין קאנטע דא בכלל, אבער איך פלעג לייענען אביסל דא דארט. ליינענדיג דעם אשכול האב איך באשלאסן 'עד כאן. איך עפן זיך א קא"ש אקאונט...

[diff]

It seems that the otd problem is heavenly sent to us because we’ve gone too far. Once one in a family was a Chasid or Porush. But now that all communities live together, everybody must copy the other, there seems no end. And to top it we have no kehilla voting rights

Feel pity that they were chosen and hope they’ll come back when mission accomplished

[לעיקוואד]

@דעת תורה
ניין, איך פארשטיי נישט אזוי. איך גיי זיך נישט יעצט דינגען מיט פרטי הלכות, איך און דו ווייסען אז מיט אביסעל לערנען מעיין זיין און מפלפל זיין קען מען גאנץ גרינג ווייזען אז די הלכות פון 'כופרים' און 'משומדים' פון וואס איר רעדט זענען נישט רעלעווענט דא, אבער דאס איז אן עקסטערע הלכה'דיגער שמועס און איך רעד נישט דערפון דא. נאר פון די פראסטע פשוטע מענטשליכע געפיל. דאס וואס דו שרייבסט איז בכלל נישט א דבר פשוט עס איז פונקט פארקערט פון א דבר פשוט. דבר פשוט איז פארקערט. אז אזא איינער פון וועם מיר רעדן דא איז א חלק פון אונז און בלייבט א חלק פון אונז. ווער עס איז טאקע אזא 'צדיק' און האט זיך אינגאנצען מצליח געווען אויסצורייסען פון זיך יעדער מענטשליכער געפיל עס איז ביי עם פשוט מח שליט על הלב מיט עם דארף מען טאקע נאר רעדן הלכה'דיג ווייזען די צדדים וכו'. אבער איך בין אייך נישט חושד אויף אזוינע רשעות. איך גלייב אז אויך אין אייך ארבעטן נאך די פשוטע מענטשליכע געפילען. אלזא, שטעל זיך פאר מ'רעדט טאקע פון דיין ברודער, אדער פון דיין בעסטער חבר פון ישיבה, אדער בכלל איינער מיט וועם דו האסט אן אמתער גוטע קשר, וועסטו שוין זעהן אז דאס איז די פשוטע געפיל און מאראל.

[דעת תורה]

נעם עני משל. א משומד פארשטייסטו? א רוצח? אויב פארט מען אויף איראן זיך האלזן מיט אכמעדינעזשאד? פון עני משל איז דאס די נמשל.

פוינט איז, אז לכאורה האסטו אויך דיינע גדרים ביי וועלכע פאל דו וואלסט פארשטאנען א פלוצלונגדיגע גענצליכע התנכרות צו א בעסטן חבר, אויב נישט טאטאלע שנאה.

און לו יצוייר אז דו אלס פילאזאף און טראכטער, מענטשן ליבהאבער און איך ווייס וואס נאך, וואלסט טאקע נישט געהאט קיין שום מצב וואס דו וואלסט אזוי גע'עקט, פארשטייסטו אבער - אלס מענטשן קענער - אז 99.99 מענטשן זענען אנדערש, ווייל למעשה האבן זיי נישט יורד געווען צו אזא עמקות. אויב ווילסטו טוישן די אינסטינקט פון מענטשן דורך שכל, איז דא אסאך פלעצער ווי דו קענסט עס טאן. די פעלער זענען א חלק פונעם פעקעזש דיעל וואס הייסט מענטש.

בנוגע וויאזוי א היימישער חרדי'שער איד פילט אין באצוג צו אזא עקלדיגע זאך ווי כפירה, גלייב איך אז דו ביסט מסכים מיט מיר אז דו ביסט נישט אין א פאזיציע צו קענען דאס פילן. א סוער ארבעטער ווערט נישט אויס מענטש ביים דערפילן א סוער גערוך. ודו"ק.

[לעיקוואד]

אין איין שורה:
לא כפירה הוא דחמירא להו לדעת תורה וחבריו, אלא שפיכות דמים הוא דקיל להו.

[דעת תורה]

דריי דיך נישט ארויס. ענטפער מיר: איז דא א פאל ווי דו וואלסט פונקט אזוי זיך אויפגעפירט?

לו יצוייר אז נישט, פארשטייסטו אבער אז דאס איז א טבעיות ביי כמעט אלע מענטשן, א אינסטינקטיווע רעאקציע אין געוויסע גאר עקסטרעמע פעלער?

[לעיקוואד]

איך דריי מיך נישט ארויס, איך פראביר ארויסברענגען א פשוטער זאך.

אויב האסטו נאכנישט געכאפט, בין איך גראדע דא דער וואס רעדט פון פשוטע טבעית'דיגע אינסטיקטיווע געפילען, און דו קומסט דווקא בשם שטרענגע פילאסאפיעס און אמונות. די טבעית'דיגער געפיל פון א מענטש איז אז ער פילט מיט מיט זיינס א חבר א משפחה וכו', גראדע אפילו ווען ער איז א רוצח א נואף אדער א מאלעסטער, וכותלי האשכול הארוך ביותר בתולדות השטיבל יוכיחו. דו קומסט דא בשם אומ-מענטשליכע שיטות און אמונות און פסוקים און הלכות, און פארדעם האב איך דיר פאראפראזירט דאס וואס די גמרא קומט אויס ביי אזא סארט פאל ווען די 'אינסטינקטיווע' קנאות לדבר ה' ואמונתו איז גורם צו שפיכות דמים, אז די פראבלעם דא איז נישט די קנאות, די פראבלעם איז אז עס פעלט פשוטע מענטשליכקייט.

[דעת תורה]

אקעי, איך כאפ שוין ווי אונז זעמיר מחולק. דו האלטסט אז נישט נאר דו, נאר אלע אנדערע מענטשן וועלן קיינמאל קיינמאל קיינמאל יהיה מה שיהיה זיך נישט אזוי אויף פירן, בשום אופן, נאר א רעליגיע קען מאכן מענטשן אזוי עקטן. איך האלט גראדע אז אין פילע פעלער - נישט צופיל - וועט יעדער מענטש מעצם טבעו זיך אויפפירן אזוי.

גוט, לאמיר עס לאזן ביי דעם דעמאלט.

[לעיקוואד]

איך האב אבער עמפירישע עווידענס פאר מיין פאזיציע. און איך האב דיר געטשעלענדזשט צו טראכטען כאילו אז מר'עדט דא טאקע פון דיין זוהן אדער בעסטער חבר. איך מיין וועסט מיר לפחות מודה זיין אז אויך לו יצוייר דו וועסט אפהאקען מיט דיין בעסטער חבר אויך אז ער ווערט ל"ע א כופר, וועט דאס נישט זיין פון 'אינסטינקט' נאר אדרבה מתוך התגברות און אזא אמונה שליט על הלב.

איך האלט גראדע נישט אז "רעליגיע" איז דאס וואס איז די פראבלעם איז דא. די פראבלעם איז די צומישעניש וואס מענטשען צומישען דא די -פארשטענדליכע- צורך מגין זיין אויף זייער אמונה און לעבנסשטייגער, און וויאזוי זיך מתייחס זיין צו איינער וואס איז בוחר אין א צווייטער וועג. מענטשען ווערן שטארק פארלוירען ווען זיי באגעגענען זיך מיט עפעס וואס שטעלט א פראגע צייכען איבער זייער סעקטע, זייער וועג, אדער זייער אמונה. און, ווי חכמי הנפש האבען אונז געלערנט, ווען איינער האט נישט קיין צופרידענשטעלנדע רוהיגער ענטפער, פראבירט ער מנצח זיין מיט כעס און אלימות. עס איז אבער, ווי שוין פריער געשריבען, פשוט א צומישעניש. דאס וואס איינער איז זיך מחליט צו גיין אויף אן אנדערע וועג איז זיין בחירה און זיין רעכט, עס מיינט נישט אז ער קומט יעצט אונז אונטערצוברענגען אדער עפעס. די גאנצע פחד וואס איז גורם צו די סארט התנהגות איז פשוט א צומישעניש.

[דעת תורה]

דאס איז התינח אויב די זעלבע רעאקציע ווערט אפלייד צו א כופר בפרהסיא ווי צו סתם א בעל עבירה, א באם, צו א אפגעפארענער, איינער וואס ווערט א 'באדערענער"... (יארן צוריק איז דאס געווען אין סטייל). אבער לויט מיין אבזערוואציע איז די צוגאנג גענצליך אנדערש. פארט בין איך נישט גענוג באקאנט מיט אלע פעלער איך זאל קענען קובע זיין מסמרות.

[לעיקוואד]

אייערע פאקטן זענען נישט ריכטיג. דער עיקר 'געשריי' ווערט נאר פאר'ן אויסטוהן די קאפל און אפשניידען די פאות. כפירה גייט גאנץ ווייניג אן. און מען מאכט גאנץ ווייניג א חילוק צווישען די פאר או טי די' ס וואס שרייען זיי זענען אטעיסטן און די רוב וואס שרייען דאס בכלל נישט.

דער חילוק וואס דו רעדסט פון איז צווישען סתם 'באמעס' ליידיגייערס פאצן, און ערנסטע באזעצענע מענטשען וואס פאסן א באשלוס צו גיין אין א צוייטער וועג. דאס איז פאר די פשוטע סיבה אז א שאבאבניק ווייסט דאך אז ער איז נישט בסדר און ער איז א ליידיגייער וואס גייט בשרירות לבו, ער איז נישט מאיים אויף קיינער נישט, און ווען ער האט א צרה לויפט ער צו'ם רבין מיט א קוויטעל, משא"כ די אנדערע וואס זענען ערנסטע נארמאלע מענטשען פונקט ווי אנדערע נאר זיי האבען מחליט געווען אז דאס איז נישט פאר זיי.

און פארגעס נישט, די וואס פועל'ן דא צו צונעמען משפחות וכו' בשם 'כפירה' זענען די זעלבע וואס זענען דאס גרייט צו טוהן, און טוהן דאס טאקע , פאר סיבות אזוי וויכטיג ווי געהערן פאר די נישט ריכטיגע חסידות אדער נישט גיין די ריכטיגע סארט שיך.

[berlbalaguleh]

אין איין שורה:
לא כפירה הוא דחמירא להו לדעת תורה וחבריו, אלא שפיכות דמים הוא דקיל להו.

ס'איז אלץ ווילאנג מ'רעדט נישט פון זיין בערעלע אדער יאסעלע, ודו"ק. ווייל דאמאלס פאלן אלע שיינע דיבורים און דיעות אוועק.

[בעריש]

פאר די וואס גייען יא מיט די אלד פעשענד אמונה אט איז א שטיקל רמב"ם הלכות אבילות
כל הפורשין מדרכי ציבור, והם האנשים שפרקו עול המצוות מעל צווארן, ואינן נכללין בכלל ישראל בעשיית המצוות וכבוד המועדות, וישיבת בתי כנסייות ובתי מדרשות, אלא הרי הן כך בני חורין לעצמן, כשאר האומות, וכן המינים והמשומדים והמוסרין--כל אלו אין מתאבלין עליהן; אלא אחיהם ושאר קרוביהם לובשין לבנים ומתעטפים לבנים, ואוכלים ושותים ושמחים: שאבדו שונאיו של הקדוש ברוך הוא, ועליהם הכתוב אומר "הלוא משנאיך ה', אשנא"

[יידל]

די תגובה האב איך שוין אנגעהויבן שרייבן נעכטן נאר וויבאלד איך בין אויף וואקאציע האב איך עס געלאזט אויף היינט. עס איז מעגליך אז יעצט איז עס שוין רעלעוואנט נאכדעם וואס די שמועס איז שוין געלאפן אפאר מייל פאראויס, אבער דאך וועל איך ארייווארפן מיינע צוויי צענט.

קודם כל, שרגא, שפתיים יישק משיב דברי נכוחים. די פראבלעם איז נאר אז די אשכול (ביז צו די תגובה ווי איך האב נאך געליינט בעיון) האט נישט גערעדט פון די באמעס פענאמענאן, נאר פון די כופרים פענאמענאן. ווי ווייט איך ווייס און קענענדיג טייל פעלער פון די נאענט זעט מיר דוקא יא אויס ווי עס איז פארהאן א שיינע פראצענט OTD'ס וועלכע זענען חכמים ונבונים וועלכע זענען לאו דוקא געווען להוט שוין מנעורם צו גיין מיט א טשופ און א פיר סלייס קאפל. אויב רעדט מען אויף די נושרים בכלליות ביסטו גערעכט אז ס'רוב קומט נישט פון פילאזאפיע ומחשבה און טאקע דערפאר איז ביי טייל אזוי גרינג צוריקצוברענגן. משא"כ די כופרים פענאמענאן ווי אינגעלייט און פרויען קומען צו די הכרה מתוך חקירה ודרישה אז זייער יוגנט חינוך איז נישט ריכטיג למחצה לשליש ולרביעה, ביי זיי ביסטו בכלליות נישט גערעכט מיט דיינע באהויפטונגען.

און דזשאסט פאר די פאן, לאמיר נעמען די דוגמא וואס מען האט דא דערמאנט וועגן ושתי'ס וויידל. אויב איינער זאגט ער איז ממש אלערגיש צו הערן וועגן אן אמאליגע מעשה מיט א וויידל, איז אויסער דעם וואס מען האט שוין אנגעוויזן אז ווער ס'איז אומבאקוועם דערמיט מוז עס נישט אננעמען עפ"י פשטות, איז מיר אינטערעסאנט צו וויסן אויב ווען ער וועט הערן די אידענע דערציילן די קינדערלעך וועגן א נאז וואס האט זיך פארלענגערט, צי איבער איין-אויגיקע מאנסטערס, אדער די אנדערע טויזנט מאדנע געשיכטעלעך, וועט ער אויך אויפטאנצן און זיך פשוט נישט קענען איינהאלטן פון שרייען "געוואלד! אזוינע שטותים!"? גענוג זאגן 'נישט' פאר די קינדער ביז זיי ווערן עלטער אז די מעשה'לעך זענען נאר סך הכל א מעשה ארויסצוהייבן א מוסר השכל און זיי ניצן עס צו לערנען די קינדערלעך נישט צו נעמען אליין, נישט ליגנט זאגן, זיך אויפפירן מאראליש, און אוזי ווייטער. די זעלבע קענסטו זאגן מיט די מדרשים.

די חילוק איז נאר אז צווישן עדאלטס ווייסט יעדער אז פענאקיאו איז נישט עכט. פרוביר אבער אריינקומען אין שול פורים אינדערפרי און רעדן כאילו ושתי'ס וויידל לא נברא ולא היה אלא משל היה? אינעם בעסטן פאל וועלן דיר דיינע חבירים אויסלאכן אלץ אויבערחכם, אויפגעקלערטער, און קאווע שטיבל ליינער און אינעם ערגסטן פאל וועט דער רב פון שול שרייען אויף דיר אז זאלסט אויפהערן פארקויפן דיין אפיקורסות אין זיין שול. כאפסט שרגא? עס איז נישט די פערטיקולער אישו פון פארציילן פאר די קינדער, עס איז די בככליות'דיגע עטיטוד פון די געמיינדע איבער די מדרשים. און ווי לאנג איך וועל בדרך הטבע נישט קענען זאגן פאר מיינע קינדער at one point פון זייער לעבן אז די מדרשים זענען מער אן ענין פון א מעטאפאר ווי א ווירקליכער פאסירונג אן זיי צעמישן אדער מאכן פראבלעמען אין זייער סאציאלן לעבן, בין איך אין א קלעם. איך האף אז דו פארשטייסט.

אה, און ביי דע וועי, לגבי דעם וויידל. פאר די יעניגע וואס האלטן זיך מוראדיג איינגעטונקען אין רעאליטעט און גלייבן נישט אז עס איז מעגליך געווען אזא מציאות און קלערן אז מען דארף זיין העכסט פאנאטיש און אומראציאנאל דאס צו קענען גלייבן? אט געב א קוק אויף דעם אינדיאנער מאן. און גוגל וועט דיר גערן צואווייזן נאך אזעלכע וויידלדיגע חברה, און טאקע מיט לעבעדיגע בילדער.

און די וויידל איז ארויסגעוואקסן פלוצים ווען אחשדרפנים האבן געקלאפט אויפן טיר?

גלייבן איז צומאל א גרעסערע חכמה ווי נישט גלייבן.

וויאזוי האט דער ווילנא'ר גאון געענטפערט פארן דובנא'ר מגיד? מיר זענען נישט קיין קונצן מאכער. מיר זענען נישט דא צו מאכן גרעסערע חכמות אדער קלענער חכמות, נאר צו פרובירן זיך צו דערנענטערן צום אמת ככל מה שניתן.

און אפילו די פראצענט פון חסידים וואס זענען אנגעליינט און זענען באמת נישט אינטערעסירט אין יעדן קוצו של יוד פון דעם "היינטיגן" חרדישן אידישקייט מיט אלע צוגעלייגטע ספייסעס און עקסטרעס (וואס אגב, די צאל פון די חברה זענען לענ"ד שטארק איבערגעטריבן, ווייל די אלע "אויפגעקלערטע" רעדן נאר מיט זייער מין און עס קוקט זיי אויס ווי יעדער דריטער האט אפענע אויגן, אבער זיי פארגעסן פון דעם ריזיגן און גרעסטן פראצענט ואוס זענען פונקט ווי זיי זענען געווען איידער'ן אנהייבן ליינען. געדענקט נאר דעם פאקט אז געווענליך זענען דאס נאר די מער אינטעליגענטע שיכט וואס האט א ברייטערן ידיעה און טיפערן בליק אויף זאכן, יעצט טראכט וויפיל פראצענט פון מענטשן ואוס דו קענסט זענען אין דעם קאטעגאריע), האבן זיי אבער אנגענומען דעם אזויגערופענעם דאפלטן לעבן און פארטיג. "דאבל" מיט דעם אז סך הכל קען ער זיך יא איינהאלטן ביים הערן די מעשה מיט'ן וויידל און ער ציטערט נישט ווען זיין קינד קריכט אריבער א פענסטער. אבער דער טיפ דארף געווענליך אויך האבן גענוג שכל צו אנאליזירן און באגרייפן אז די אלטערנאטיוו איז קיין גרויסע ישועה. זיי ווייסן אז די קשיות ליגן נישט בלויז דא און די ענטפערס ליגן נישט בלויז דארט, דאס זיך אוועקגליטשן פון סיסטעם איז נישט דער אויסלייזער און ווייטער נישט דער גאראנטיע פאר א בעסערן לעבן, ווייל די אינערליכע צעריסנקייטן און קוועקלענישן ווערן נישט פארשוואונדן ווען מען טוט זיך אויס דעם קאפל, און אויסער דעם פארשטייען זיי אז א חלק פון די פארמולע וועט צוקומען די אזוי שווערע גשמיותדיגע פעקל פון א צעריסענע טאטע מאמע געשוויסטער ווייב און קינדער אויף אייביג.

דו זאגסט גוט, אבער דו מאכסט עס סאונדען ווי כאילו פארלאזן די געמיינדע איז אלץ א זיכערער אנזעץ בעת האלטן אלעס אין בויך, שפייען בלוט און רעדן פון נחת (קרעדיט: בנימין פרנקל), איז א זיכערער געווינס. נישט ריכטיג. איך און דו ווייסן דאס.

דאס גליק איז נישט דוקא דא - און נישט דוקא דארט. עס איז אין דעם מענטש.

(כ'האב ארויסגענומען דעם "זיכער". ואתכם הסליחה...)

[פידלער]

איך האב הנאה אז די האסט ארויסגענומען די *זיכער*. ס'האט מיך געבאדערט.

[שרגא]

קודם כל, שרגא, שפתיים יישק משיב דברי נכוחים. די פראבלעם איז נאר אז די אשכול (ביז צו די תגובה ווי איך האב נאך געליינט בעיון) האט נישט גערעדט פון די באמעס פענאמענאן, נאר פון די כופרים פענאמענאן. ווי ווייט איך ווייס און קענענדיג טייל פעלער פון די נאענט זעט מיר דוקא יא אויס ווי עס איז פארהאן א שיינע פראצענט OTD'ס וועלכע זענען חכמים ונבונים וועלכע זענען לאו דוקא געווען להוט שוין מנעורם צו גיין מיט א טשופ און א פיר סלייס קאפל. אויב רעדט מען אויף די נושרים בכלליות ביסטו גערעכט אז ס'רוב קומט נישט פון פילאזאפיע ומחשבה און טאקע דערפאר איז ביי טייל אזוי גרינג צוריקצוברענגן. משא"כ די כופרים פענאמענאן ווי אינגעלייט און פרויען קומען צו די הכרה מתוך חקירה ודרישה אז זייער יוגנט חינוך איז נישט ריכטיג למחצה לשליש ולרביעה, ביי זיי ביסטו בכלליות נישט גערעכט מיט דיינע באהויפטונגען.

קודם שקויעך, יידל. דיינע רייד זענען אלץ א פארגעניגן.

סארי, אבער דער קעפל און אויך די תגובות האבן גערעדט פון OTD, וואס דאס נעמט אריין די אלע "באמעס". דאס איז א שם הכלל וואס נעמט אריין די אלע וואס גליטשן זיך אראפ פון וועג און איך מיין קיינער איז זיי נישט בודק די ציצית (אקעי, גערעכט, זיי האבן נישט...) צי זיי זענען כופרים צי נישט. די וואס היטן נישט די מצוות ווערן גערופן OTD און דאס נעמט זיי אלע אריין. ריכטיג?

די פראצענט קען מען זיך דינגען אהין און צוריק ווייל וויבאלד מ'גייט נישט דא אנהייבן מאכן א ליסטע מיט נעמען, קענען ביידע זייטן נישט איבערווייזן. נאר דאס בעסטע וואס קענסט טון איז נישט צו טראכטן פון די פינף נעמען וואס יעדער ווייסט, נאר קוקן אויף דעם גאנצן ריזיגן חלק יונגען וואס זענען אוועקגעפאלן און טראכטן וויפיל "פראצענט" זענען אוועקגעפאלן צוליב "אנערקענונג". איך זאג דיר (און מוזט מיר פארשטייט זיך נישט גלייבן) אז א פיצעלע פראצענט. איך בין למשל דורכגעגאנגען איין קליפ פון א גרויסע פארברענג פון יענע חברה מיט א חבר און ממש איינצלנע זענען געווען אזעלכע מיט אפענע קעפ, דאס ריזיגע מערהייט זענען געווען סתם בויטשיקעס וואס יעדער צוליב זיין סיבה איז אוועקגעגאנגען אדער צומאל פשוט "ארויסגעפאלן" פונעם סיסטעם. (און געדענק איך רעכן נישט אויב איינער דערקלערט סתם "העי, דו, איך בין א ריכטיגער שייגעץ און עיטיאיסט." איך רעד פון איינעם וואס ווייסט עפעס בעיסיקס, וואס נאך איין מינוט רעדן זעט מען גרינג צי ער ווייסט בכלל דעם אפטייטש פון דעם ווארט, און אויב נישט דארפסטו מודה זיין אז מ'קען אים נישט אנרופן אלס א הציץ ונפגע פון ואוס מיר רעדן.)

די חילוק איז נאר אז צווישן עדאלטס ווייסט יעדער אז פענאקיאו איז נישט עכט. פרוביר אבער אריינקומען אין שול פורים אינדערפרי און רעדן כאילו ושתי'ס וויידל לא נברא ולא היה אלא משל היה? אינעם בעסטן פאל וועלן דיר דיינע חבירים אויסלאכן אלץ אויבערחכם, אויפגעקלערטער, און קאווע שטיבל ליינער און אינעם ערגסטן פאל וועט דער רב פון שול שרייען אויף דיר אז זאלסט אויפהערן פארקויפן דיין אפיקורסות אין זיין שול. כאפסט שרגא? עס איז נישט די פערטיקולער אישו פון פארציילן פאר די קינדער, עס איז די בככליות'דיגע עטיטוד פון די געמיינדע איבער די מדרשים. און ווי לאנג איך וועל בדרך הטבע נישט קענען זאגן פאר מיינע קינדער at one point פון זייער לעבן אז די מדרשים זענען מער אן ענין פון א מעטאפאר ווי א ווירקליכער פאסירונג אן זיי צעמישן אדער מאכן פראבלעמען אין זייער סאציאלן לעבן, בין איך אין א קלעם. איך האף אז דו פארשטייסט.

קודם כל, האט יענער ארטיקל-שרייבער גערעדט פון זיין אוממעגליכקייט זיך איינצוהאלטן פון נישט אויסזאגן זיין קינד דעם אמת איבער דעם וויידל, און אויף דעם האב איך זיך באצויגן.

און לגבי דעם ואוס דו זאגסט, איז הו קעירס אז דו קענסט נישט ארומגיין שרייען אין שול וואס דו טראכטס? אויב דאס האלטסטו און דו ווייסט האסט ראשונים מיט דיר, וואס גייט דיך אן? יא, מעגסט פארשטיין אז עס בלייבט דער דעת היחיד און נישט אלעס איז געמאכט פאר יעדן, ווי דער רמב"ם שרייבט, און מיינד יו איז אין יעדן קולטור דא קלוגע מענטשן ואוס זיי האבן אן אנדערע מיינונג אויף רוב זאכן ווי דעם המון עם. רוב אמעריקאנער זענען דעמאקראטיש אדער רעפובליקאניש, די קלוגערע זענען מסתמא מער אינדעפענדענט, און די קלענערע פראצענט ריכטיגע חכמים האבן אויף יעדע אישו זייער אייגענעם מיינונג, אבער אנדערע חכמים קענען זיין בעצם אנארכיסטן, אבער דאך ווייסן זיי נישט ארומצולויפן אויסשרייען פאר יעדן מענטש וואס זיי באגעגענען זייערע מיינונגען, אויסער אויב קענען זיי נישט די סאושעל נארמס. סתם מענטשן וואס זיי טרעפן ווילן האבן לייכטע שמועסן און זענען נישט אינטערעסירט צו הערן די מיינונגען וואס זענען פרעמד און עקסטרעם אין זיינע אויגן. זיינע נאנטסטע וועלן וויסן און מיט זיי קען ער אלעס אויסשמועסן, אבער אפילו דער אטעאיסט וועט וויסן נישט צוועלן ארויפשטופן זיין מיינונג אויף זיינע ארומיגע און וועט רעספעקטירן זייערע סענסיטיווע געפילן צו די האקעלע אישוס. איז פארוואס זאלן אזעלכע אידן ווי דיר דאס אויך נישט קענען באווייזן צו טון? וועט דען זיי עפעס פעלן אויב דו וועסט זיי נישט זאגן דיין חוות דעת אין דעם ענין?

און די וויידל איז ארויסגעוואקסן פלוצים ווען אחשדרפנים האבן געקלאפט אויפן טיר?

קודם כל, אויב איך וועל דיר ווייסן אן ענליכע משונה'דיגע פענאמען ווי א מענטש האט פלוצלינג באקומען עפעס א גאר מאדנע זאך וואס איז רעקארדירט אין גינעס, וועסטו שוין יא גלייבן אז עס איז דא אזא מעגליכקייט?
צווייטנס, שטייט דען ערגעץ אז עס איז געשען פלוצים אין איין רגע (כ'רעד נישט פון לייבוש לאנגער)? אפשר איז עס שוין געשען אביסל פריער, נאר דעמאלט ווען אחשורוש האט געוואלט זי זאל קומען נאקעט, האבן עס די אחשדרפנים באמערקט.
דריטנס, דארף מען דא "אפלאזן דעם וויידל". מיר האבן דאך שוין א צווייטן תנא וואס האלט בכלל נישט דערפון און זאגט פשוט אז זי איז געווארן קרעציג, נו, קענסטו אננעמען ווי אים און שפאר מיר זיך די דאגות.

דו זאגסט גוט, אבער דו מאכסט עס סאונדען ווי כאילו פארלאזן די געמיינדע איז אלץ א זיכערער אנזעץ בעת האלטן אלעס אין בויך, שפייען בלוט און רעדן פון נחת (קרעדיט: בנימין פרנקל), איז א זיכערער געווינס. נישט ריכטיג. איך און דו ווייסן דאס.

אמת, עס איז נישט אייביג קיין זיכערע געווינס. אבער דאס איז דאך נישט קיין נייעס. וואס איך וויל זאגן איז אז מען זאל זיך נישט איינרעדן אז דארט איז יא א זיכערע געווינס. זייער ווייט פון זיכער. און אויסער דעם וואס כ'האב שוין געשריבן אויבן אז די אינערליכע פראבלעמען בלייבן, וויל איך טאקע אויסברייטערן אביסל די חלק פארוואס דארט איז לאו דוקא אן אויטאמאטישע גן עדן התחתון, נאר יעצט מוז איך גיין. וועל איך עס משלים זיין אי"ה ביינאכט אדער מארגן.

[מאראנצןזאפט]

שרגא איך בין מיט דיר אויף איין בלעטל, אבער דער דמיון צו גינעס ווארלד אוו רעקארדס גלייך איך נישט ואינו עולה יפה, בשעת וואס דארט באהאנדלט מען אויסערארנטליכע געשעענישן משא"כ חז"ל ווילן פארציילן א ספאנטאנישער ניסים'דיגע תופעה מיט א סיבה אז ושתי זאל זיך וועלן שעמען.

קענסט ענטפערן אז ס'איז נישט כפשוטו, אדער ניין ס'איז יא כפשוטו און אז חז"ל זאגן איז אזוי געווען, ולא גרע פון אלע אנדערע ניסים וואס ווערן געברענגט אין חז"ל דוגמת אז ס'איז ארויסגעוואקסן דדם פאר א מאנספערזאן אן אלמן ער זאל קענען שפייזן זיין קינד. (גראדע די גמ' האט א צד עס צו פארדאמען אז מ'האט געדארפט משנה זיין מעשה בראשית פאר דעם מענטש, וראי' הוא לדברי יידל לעיל בשם המורה אז ניסים איז א חסרון אין דער בריאה).

אויסער דעם בין איך געווען שאקירט פון דיין וואונדערבארן כוח הכתיבה אז איך האב מיך געמוזט נאכפרעגן ביי עלטערע פארוואס איר קומט דא אזוי זעלטן. עטליכע זאצן אייערע זענען ממש גאונות ליטעראטור ווערק. וואס איך האב די מערסטע געגליכן איז די ליניע: בלינדע און אויבערפלעכליכע סקעפטיציזם איז קיין פינטל נישט מער חכמה ווי בלינדע אויבערפלעכליכע אמונה!