ווען Off The Derech גייט Off Track

[שעפטל]

ואף אני בחלומי...

איי [tag]שרגא[/tag] שרגא ווי גוט האסט געשריבן,
קודם נאכן לייענען דיין האב איך מיך אראפגעזעצט און אנגעהויבן אדורך צו גיין די או טי די'ס וואס איך קאן אדער געהערט פון זיי, און אויף דעם וויל איך צולייגן:

יא רובא דרובא או טי די'ס וועלן דיר ניטאמאל קענען נאכזאגן א מימרא פון א געלערענטער גוי צו כופר, אפגערעדט א סייענטיסט, אדרבה גייטס ארויס אויפן גאס און הייב אן אפשטעלן די דראפ'אוטס און פרעג זיי, וועסט הערן א בוך מיט תירוצים ווער ס'איז שילדיג, די טאטע, די מאמע, די מנהל, מלמד, משגיח, חבר, מאלעסטער, מענעדזשער, ווייב, שוויגער. יעדער איז עט בלעים, יעדער האט אים דערווייטערט, יעדער האט אים צוקלאפט, אראפגעקוקט, בא'עוול'ט, געטשעפעט וכו'. רוב פון זיי וועלן דיר נישט ענטפערן אז די מעשה מיט נחשון בן עמינדב מאכט נישט קיין סענס. ער ווייסט נישט און האט קיינמאל נישט געוויסט אז ס'דא מענטשן וואס ממש לייקענען אין כל הקודש לנו.. סך הכל איז ער פארווייטאגט אדער א בעל תאוה און טוהט פשוט עבירות ווייל ער פאלגט די יצר הרע, רוב פון זיי דרייען זיך געהעריג ארום מיט גילטי קאונטשעס, איינער מער און איינער ווייניגער.

נאר וואס דען? די וואס האבן זיך ארויסגעשטעלט און לאזן זיך כסדר הערן איז דיבעיטעבל צו זיי זענען אראפ ווייל זיי זענען געווארן אויפגעקלערט, צו זיי האבן נישט געהאט קיין נערווען צו די סיסטעם, אדער זענען זיי פונקט ווי די אויבן דערמאנטע, נאר צוליב זייער גוטע שפראך/פענע און לעק אוו אטענטשן האבן זיי זיך אויך גענומען שטודירן און היינט האבן זיי תירוצים אויף אלעמען און קשיות אויף דיר.
איך גיי נישט זאגן אז ממש יעדער איז אזוי, ס'איז אייביג געווען מענטשן וואס האבן זיך אנגעליינט און האבן באמת באקומען קשיות און צוליב אונזער סיסטעם פון נישט האבן קיין תירוצים זענען זיי געגאנגן ווי זיי זענען אנגעקומען.

אבער, זינט די לעצטע פאר יאר איז פשוט אריבער די סטייל פון "כ'בין אזוי געווארן ווייל מ'האט מיך מאלעסטירט" צו "כ'בין אן אטיעסט". און קוקט נאכדעם אויף וויקיפידיע וואס דאסז איז אטיעסט וואס ער האט באמבאסטיש געווארפן..

איבער די פונקט אז רוב פון זיי זענען שוין געווען וואקעלדיג אין זייערע אינגע יארן, קענסטו נישט זיין מער גערעכט, ס'איז דא ממש א מיעוט המצוי וואס זענען געווען קילע בחורים צו פראבלימאטישע מיידלעך יונגווייז אויס און זענען אויפגעוואקסן וואוילע, יא די האבן ביי די צוועלף געוואלט גיין מיט א פיר סלייס קאפל... ביי די בר מצוה קיינמאל נישט געוואלט גיין מיט א וואלענע ציצית.. קוים געקענט ווארטן חתונה צו האבן און קענען טוהן מה שלבו חפץ, קומט נאך צו צו דעם די רדיפות וואס ער האט געהאט אין חדר אז ער זאל זיך יא צושטעלן ביז ער האט איין טאג באשלאסן 'זייטס מיר און האטס מיר' אדער האט מען אים גאר מרחק געווען. ער האט נאכנישט געקענט ליינען קיין ענגליש אבער שרייט אז ער איז אן אנגעליינטער (כ'ווייס ס'דא היינט אידישע אויך) ער וויינט מיט קראקעדאל טרערן אז ער ווייסט קוים וואס א לייברערי איז, וויאזוי מ'ניצט א קאמפיוטער, ער ווייסט נעבעך ניטאמאל וואס צו זיכן, אבער פאר זיין חבר זאגט ער מיט שפאס "העי, האסט נישט געליינט וואס איך האב.. ליין און קום צוריק.."
טאקע ברם יזכר ל.. די פאר נשים וואס האבן אריינגעלייגט די פאר נעמען אין זייער פיסק ביי די אינטערוויו'ס און אלע איינס ביי איינס ניצן עס ווען מ'ברויך עס...

יעצט צו זיי זענען מער העפי צו נישט, איך גיי נישט אריינגיין צו מ'קען בכלל זיין העפי צו נישט, ווייל ס'איז נעריש צו דעבאטירן און מאכן א פאקט אז מ'קען נישט זיין העפי דארט, ס'קומט מיר פאר ווי איך האב נעכטן געזעהן ביי איינעם וואס שרייבט איבער וואס זי גייט אדורך מיט אירע עלטערן און ס'ווערט דארט אראפגעלייגט א כלל אז יעדער וואס איז נאך אינעם אידישן 'קולט' קען קיין ליבשאפט נישט געבן אדער קריגן...!!! און מענטשן אפאלאדירן איר מיט זייערע ווייטאגן (וואס ווייזט היפש אז רוב פון זיי זענען פשוט און פראסט אדורך א שווערע יוגענט..) מ'גלייכט אונז צו צו טאליבאנע מוסלומענע וכו'., איבערדעם האב איך אמאל געטראכט אז ס'איז א שטיקל כלל (מיז נישט זיין אמת..) רוב וואס לעת עתה מאכן זיי באמת א לעבן זענען געגאנגן זייער וועג און טראכטן כמעט נישט צוריק צו זייער דערביטערטע לעבן, יא אמאל אמאל קען זיך זיין שנאה און האס אויפוועקן און ער וועט זיך לאזן הערן, כ'רעד אבער אין דזשענעראל.
די וואס כסדר הערט מען פון זיי ווערטער פון כעס, ווייטאג, פארשעמעונג, געשרייערייען פרובירן דיך אויפצוווייזן ווי גוט ס'גייט זיי און ווי אינדער ערד אונז זעמער ווילן פשוט די זאלסט אויך זיין צומישט און צוחוש'ט אדער ווילן זיי אז דו זאלסט זיי נאכגיין אפשר דעמאלטס וועט זיי בעסער ווערן..

כללו של דבר, יעדער האט זיך זיין מעשה און יעדער זיין ווייטאג, צו שרייען אז מ'דארף זיך רעכענען מיט זיינע געפילן, לאמיר זעהן ער זאל זיך רעכענען מיט אונזערע.

[לעיקוואד]

די טענה 'זאל ער זיך רעכנען מיט אונזערע געפילען', איז מורא'דיג פאני און איינזייטיג.
לאמיר פראיבערן צו זיעהן, וואס אנטיילט אז דער אפפארער זאל זיך רעכענען מיט דער פרומער'ס געפילען vs. אז דער פרומער זאל זיך רעכענען מיט זיינע געפילען.

דער או טי די בעט סך הכל, הרג'ט מיר נישט, מאכט מיר נישט אינגאנצען אוועק, כאפ נישט אוועק מיינע קינדער פון מיר, וכו'.
דערקעגן דער פרומער בעט פון עם מער ווייניגער ער זאל זיין פרום, בשם זיינע געפילען. דער חילוק איז אז בשעת דער פרייער בקשה אויף זיך רעכענען מיט געפילען איז סך הכל לעב און לאז לעבן, דאס הייסט ער אנערקענט אין דער זכות פון יעדער איינער צו פירען זין לעבן ווי ער וויל און בעט סך הכל אז די דאזיגע נקודה זאל אויסגעפירט ווערן, מ'זאל זיך נישט אריינשטעקן די נאז אין יענמ'ם לעבן, פילט זיך דער פרומער דער רעכט בשם זיינע 'געפילען' צו דיקטירן פאר יענער וואס צו טוהן מבואו ועד צאתו.

עס דערמאנט די אראבישער גלויביגער וואס בשם דער איסור פוגע זיין אין זייערע רעליגיעזע פילינגס ווייל איינער האט אפשר געמאכט א וויץ אויף זייער נביא, איז בשם דעם פראברענען זיי א האלבע שטאט און הרג'ענען אפאר הונדרעט מענטשען.

[יידל]

און לגבי דעם ואוס דו זאגסט, איז הו קעירס אז דו קענסט נישט ארומגיין שרייען אין שול וואס דו טראכטס? אויב דאס האלטסטו און דו ווייסט האסט ראשונים מיט דיר, וואס גייט דיך אן? יא, מעגסט פארשטיין אז עס בלייבט דער דעת היחיד און נישט אלעס איז געמאכט פאר יעדן, ווי דער רמב"ם שרייבט, און מיינד יו איז אין יעדן קולטור דא קלוגע מענטשן ואוס זיי האבן אן אנדערע מיינונג אויף רוב זאכן ווי דעם המון עם. רוב אמעריקאנער זענען דעמאקראטיש אדער רעפובליקאניש, די קלוגערע זענען מסתמא מער אינדעפענדענט, און די קלענערע פראצענט ריכטיגע חכמים האבן אויף יעדע אישו זייער אייגענעם מיינונג, אבער אנדערע חכמים קענען זיין בעצם אנארכיסטן, אבער דאך ווייסן זיי נישט ארומצולויפן אויסשרייען פאר יעדן מענטש וואס זיי באגעגענען זייערע מיינונגען, אויסער אויב קענען זיי נישט די סאושעל נארמס. סתם מענטשן וואס זיי טרעפן ווילן האבן לייכטע שמועסן און זענען נישט אינטערעסירט צו הערן די מיינונגען וואס זענען פרעמד און עקסטרעם אין זיינע אויגן. זיינע נאנטסטע וועלן וויסן און מיט זיי קען ער אלעס אויסשמועסן, אבער אפילו דער אטעאיסט וועט וויסן נישט צוועלן ארויפשטופן זיין מיינונג אויף זיינע ארומיגע און וועט רעספעקטירן זייערע סענסיטיווע געפילן צו די האקעלע אישוס. איז פארוואס זאלן אזעלכע אידן ווי דיר דאס אויך נישט קענען באווייזן צו טון? וועט דען זיי עפעס פעלן אויב דו וועסט זיי נישט זאגן דיין חוות דעת אין דעם ענין?

אבער רבונו דעלמא כולו, וואס פאר א מין עצה איז דאס צו בלייבן שטיל איבער זאכן וואס דו האסט אפאר תגובות ארויף געמאכט מיט די הענט דערויף ווי צו זאגן "עה, הו קעירס, משל היה, מציאות היה, סעים דיפרענס"?! וויאזוי איז פון אזא נישטיגער נושא געווארן פלוצים א "האקעלע נושא" וואס איך דארף רעספעקטירן מיינע ארומיגע'ס סענסעטיווע געפילן מיטן האלטן מיין מיינונג איבער דעם אין בויך? און דו ווייסט וואס כ'וועל דיר זאגן? אז עס שטעלט זיך אפ ביי ושתי'ס וויידל וואלט עס טאקע נישט געווען קיין פראבלעם. נאר אויב 25% פון וואס מ'האט דיך אויסגעלערנט און די ארומיגע זענען סענסעטיוו איבער דעם, הייבט אן צאמצופאלן, הייבט דיין לעבן אן זיין א חיי גיהנום וויבאלד מיטן יעדן דריי ביסטו אויסן צו פוגע זיין אין די סענסעטיווע געפילן פון אן ארומיגן. זאג ער פאר זיין ווייב א קרום ווארט אויף תגלחת נשים, הייבט זי ברעמען און זי ווערט באליידיגט. אז ער מערקט אן אז אין מגילה שטייט נישט אז ושתי איז גע'הרג'ט געווארן נאר ס'רשי'ס חידוש, זאגט אים זיין שכן "אויבערחכם איינער, רש"י איז דען נישט תורה הקדושה?" און אז ער האט אין קאר אן אורות הקודש כאפט ער א פסק פונעם אינגערמאן וואס ער האט גענומען אויף א היטש קיין וויליאמסבורג. וואספארא פנים טראגט אזא לעבן ווי מ'מוז אנשטעלן א פנים פון א תם און זיין א חכם נאר אונטער די דאכענע?

און די וויידל איז ארויסגעוואקסן פלוצים ווען אחשדרפנים האבן געקלאפט אויפן טיר?

קודם כל, אויב איך וועל דיר ווייסן אן ענליכע משונה'דיגע פענאמען ווי א מענטש האט פלוצלינג באקומען עפעס א גאר מאדנע זאך וואס איז רעקארדירט אין גינעס, וועסטו שוין יא גלייבן אז עס איז דא אזא מעגליכקייט?
צווייטנס, שטייט דען ערגעץ אז עס איז געשען פלוצים אין איין רגע (כ'רעד נישט פון לייבוש לאנגער)? אפשר איז עס שוין געשען אביסל פריער, נאר דעמאלט ווען אחשורוש האט געוואלט זי זאל קומען נאקעט, האבן עס די אחשדרפנים באמערקט.
דריטנס, דארף מען דא "אפלאזן דעם וויידל". מיר האבן דאך שוין א צווייטן תנא וואס האלט בכלל נישט דערפון און זאגט פשוט אז זי איז געווארן קרעציג, נו, קענסטו אננעמען ווי אים און שפאר מיר זיך די דאגות.

איך רעד דוקא יא פון לייבוש לאנגער. (אלץ דוגמא, האט [tag]סופר ומונה[/tag] חברינו געברענגט דא אמאל אין שטיבל פון דער ניק "גראדער'ס" בוך איבער מעשה בראשית, עיי"ש).
ועוד, פרוביר נאר זאגן דיין דריטער נקודה אין שול ביים ליינען. ווי איך דאווען, וועט מען מיר דאס ערשטע מאל איידל מעיר זיין אז מ'טאר נישט אזוי זאגן, קלו וקלו דברי אלוקים חיים און אז דער צאנזער רב שרייבט דאך שוין אז אפילו צווישן ראשונים טאר מען נישט מכריע זיין, און ביים פיפטן מאל וועל איך שוין באקומען א טיטל פון אן אויפגעקלערטער.

אמת, עס איז נישט אייביג קיין זיכערע געווינס. אבער דאס איז דאך נישט קיין נייעס. וואס איך וויל זאגן איז אז מען זאל זיך נישט איינרעדן אז דארט איז יא א זיכערע געווינס. זייער ווייט פון זיכער. און אויסער דעם וואס כ'האב שוין געשריבן אויבן אז די אינערליכע פראבלעמען בלייבן, וויל איך טאקע אויסברייטערן אביסל די חלק פארוואס דארט איז לאו דוקא אן אויטאמאטישע גן עדן התחתון, נאר יעצט מוז איך גיין. וועל איך עס משלים זיין אי"ה ביינאכט אדער מארגן.

העי, דו טוישסט יעצט פון "זיכער נישט קיין געווינס" צו "נישט קיין זיכערער געווינס". דאס איז גאר א צווייטער מעשה, און יעדער דארף זיך אליינס שוקל זיין זיינע געווינסן ווערסוס פארלוסטן.

[שעפטל]

די טענה 'זאל ער זיך רעכנען מיט אונזערע געפילען', איז מורא'דיג פאני און איינזייטיג.
לאמיר פראיבערן צו זיעהן, וואס אנטיילט אז דער אפפארער זאל זיך רעכענען מיט דער פרומער'ס געפילען vs. אז דער פרומער זאל זיך רעכענען מיט זיינע געפילען.

דער או טי די בעט סך הכל, הרג'ט מיר נישט, מאכט מיר נישט אינגאנצען אוועק, כאפ נישט אוועק מיינע קינדער פון מיר, וכו'.
דערקעגן דער פרומער בעט פון עם מער ווייניגער ער זאל זיין פרום, בשם זיינע געפילען. דער חילוק איז אז בשעת דער פרייער בקשה אויף זיך רעכענען מיט געפילען איז סך הכל לעב און לאז לעבן, דאס הייסט ער אנערקענט אין דער זכות פון יעדער איינער צו פירען זין לעבן ווי ער וויל און בעט סך הכל אז די דאזיגע נקודה זאל אויסגעפירט ווערן, מ'זאל זיך נישט אריינשטעקן די נאז אין יענמ'ם לעבן, פילט זיך דער פרומער דער רעכט בשם זיינע 'געפילען' צו דיקטירן פאר יענער וואס צו טוהן מבואו ועד צאתו.

עס דערמאנט די אראבישער גלויביגער וואס בשם דער איסור פוגע זיין אין זייערע רעליגיעזע פילינגס ווייל איינער האט אפשר געמאכט א וויץ אויף זייער נביא, איז בשם דעם פראברענען זיי א האלבע שטאט און הרג'ענען אפאר הונדרעט מענטשען.

אפילו דיוואס האבן די קינדער זיצן און שרייבן, רעדן, שרייען, טרעטן אויף מיט האס און העץ אקעגן זייער געוועזענע גלויבן, מיט זינלאזע אטאקעס פשוט מסביר צו זיין פארוואס ער האט פשוט נישט געקענט בלייבן דארט, און גלייכצייטיג שוינט ער/זי נישט קיין ווערטער צו אראפמאלן דאס חסידישע/אידישע פאלק אלס טערעריסטן און קולט פירער.

70% פון די וואס האבן געשריבן און גערעדט האבן אדער נישט קיין קינדער אדער האבן זיי די קינדער מיט זיך, דעס איז נישט די אישו און ענטפער פארוואס צו באשמיצן.

דער פרומער באשמיצט אים נישט ביז ווילאנג ער קומט צוריק און פרובירט ארויפצוצווינגן זיין פרייען לעבן צווישן די פרומע לעבן.

דו ווייסט וויפיל או טי די'ס ס'דא וואס דו ווייסט ניטאמאל ווער זיי זענען? זייער אסאך, יא זייער אסאך! די אלע וואס האבן זיך אפגעשאקעלט און אוועקשפאצירט און לעבן זייער לעבן און לאזן אנדערע לעבן. די וואס דו הערסט יא, יא ס'דא א שיין חלק וואס שלאגן זיך פאר זייערע קינדער -אויך ווי ס'איז געווענדליך א קריג וויאזוי די קינדער זאלן אויפוואקסן, דו נעמסט נאר אן ער דער פרייער האט עפעס מער רעכטן אויף דעם שוין אזוי אויך צומישטע 5 יעריג קינד, און מיט דעם וואס ער שרייט 'פרייהייט' איז ער מער גערעכט ווי דער אנדערער וואס פארלאנגט שיעבוד התורה-. אבער ס'דא א גרעסערע חלק וואס צוליב זייער איינגעגעסענע ביטערניש וועלן זיי פרובירן אראפצוברענגן זיין משפחה און פריינד פון די פארגאנגענהייט.

ווילסט ארויסגיין? גיי געזינטערהייט! פרוביר נארנישט צו שפילן רחמנות, און פרוביר נישט צו צווינגן דיין טאטע/מאמע און משפחה מיט חבירים מיטצולעבן מיט דיר.

[הקטן]

ליידער האב איך האב נישט פיינט קיין עטיאיסט, און איך האב אבער יא פיינט ווען איינער טשעפעט מיין טאטע אדער אן אנדערע קרוב משפחה. איך בין זיך דן לכף זכות אז דער עטיעסט איז אן עונס אין זיין נישט גלייבן. נאכן ליינען וואס ער האט געליינט, און האלטען פין זיין קאפ וואס ער האלט, און ער זעט נישט קיין וועג ארויס, איז ער איבערצייגט אז ס'איז נישט דא קיין וועג ארויס, און ער האט ער נישט קיין ברירה, און מיז אויפהערן גלייבן אז קען זיין אז יש מנהיג לבירה. אבער אין ערגסטען פאל איז ער סך הכול א מומר לתיאבון, אן עטיעסט קען דאך קיין מומר להכעיס נישט זיין!

וואס גייט מיר אבער נישט אריין און קאפ, פין די עטיעסטס point of view , וואס פארא טענה האט ער בכלל, לאז עוועלאשען זיך אויסשפילען! זאלען די "גלייבערס" מיט די "נישט גלייבערס" זיך ארימשלאגען און survival of the fittest וועט אנשיידען.

(פאר 98,765,456,787 יאר צוריק איז געווען "עטיאיסטען"מען האט אבער ציגענימען זייער קינדער איז נישט געבליבען פין זיי , אדער ס'געווען "גלייבערס" אמאל ביז ס'געקימען א גרויסע אינטערנעט און האט זיי אלע פארציגט)

אויב די עטיעסט וויל אויף זיך נעמען מענשליכע מאראלען, אלס אן הסכמה פין איין עטיעסט צום צווייטען, זאל זיין אזוי, אבער וואס פארא תביעה קען ער האבען אויף מיר - מאנקי אפשטאמיגע - איך זאל זיך רעכנען מיט זיינע זעלבסט געגרינדעטע מאראל?

[שרגא]

שרגא איך בין מיט דיר אויף איין בלעטל, אבער דער דמיון צו גינעס ווארלד אוו רעקארדס גלייך איך נישט ואינו עולה יפה, בשעת וואס דארט באהאנדלט מען אויסערארנטליכע געשעענישן משא"כ חז"ל ווילן פארציילן א ספאנטאנישער ניסים'דיגע תופעה מיט א סיבה אז ושתי זאל זיך וועלן שעמען.

קענסט ענטפערן אז ס'איז נישט כפשוטו, אדער ניין ס'איז יא כפשוטו און אז חז"ל זאגן איז אזוי געווען, ולא גרע פון אלע אנדערע ניסים וואס ווערן געברענגט אין חז"ל דוגמת אז ס'איז ארויסגעוואקסן דדם פאר א מאנספערזאן אן אלמן ער זאל קענען שפייזן זיין קינד. (גראדע די גמ' האט א צד עס צו פארדאמען אז מ'האט געדארפט משנה זיין מעשה בראשית פאר דעם מענטש, וראי' הוא לדברי יידל לעיל בשם המורה אז ניסים איז א חסרון אין דער בריאה).

איך מיין דו האסט פארפאסט דעם פונקט וואס איך האב געוואלט ארויסברענגען. כ'האב סך הכל געזאגט אז די מעשה מיט'ן וויידל וואס האט ממש איינעם אויפגעשאקלט און נישט געקענט פועל'ן ביי זיך צו לאזן א קינד הערן אזעלכע "נארישע געשיכטעלעך", איז צופעליג א מציאות וואס יעדער קען עס היינט זען מיט די אייגענע אויגן, ווייל עס זענען טאקע דא מענטשן מיט וויידלעך. האט דאך ושתי אויך געקענט האבן איינס. און אויב דו קענסט זען אזעלכע געשעענישן אין דעם גינעס בוך, וואס יענץ וואלט אויך א סעקפעטיקער קיינמאל אין לעבן געוואלט גלייבן, איז פארוואס זאל ער נישט אויך קענען גלייבן אנדערע ענליכע מעשה'לעך וואס איז פשוט מעגליך אפילו עפ"י טבע, און מ'מוז אפי' נישט צוקומען צו א נס. (נאר אוודאי פאר די וואס האבן קיין שום פראבלעם מיט נסים, איז דאך בכלל גארנישט שווער. מ'רעדט דאך אבער לשיטתיה.) דערנאך האב איך געזאגט אז אויב איינער וויל דוקא, קען ער אפילו האלטן אז עס איז נישט עפ"י פשטות.

[דעת תורה]

[tag]שרגא[/tag] שפתיים ישק.

איך שריי שוין זייער לאנג די נקודה, אין ק"ש האט זיך עפעס אוועקגעשטעלט א מאדנער באראמעטער, אויב קענסטו זאגן דיינע בויך קראצענישן אין פובליק, איז די סאסייעטי גוט, אויב אבער וועט די סאסייעטי דיר פארשרייען דערפאר, ביסטו געבינדן. כאילו איינער וואס איז בשיטה א קאמוניסט קען דא אין אמעריקע זיך פריי אויסדריקן אן פארשריגן ווערן דערפאר. פארשטייט זיך אז עס דראעט קיינעם נישט קיין פאקטישע קאנסעקווענצן פארן זיין א אויפגעקלערטער, נאר די מאס אומגינסטיגע בליקן וואס א קאמוניסט באקומט. (גראדע געווען מעקארטי'ס צייטן ווען א קאמוניסט איז געווען א ערנסטע סכנה). דאס איז איינס.

צווייטנס, ברויך מען זיין א מכיר את מקומו. ניין, דו קענסט זיך נישט שטעלן טענה'ן און מסביר זיין פאר יעדן שמויגער. דו ביסט סאך קלוגער ווי דער וואס פארשרייט דיר! דו רעדסט דקות'דיגע נושאים וואס א עב השכל, קען נישט פארשטיין. לויטן רמב"ם'ס אויסדריק וואס ער נוצט כסדר קומט עס אויס צו א רעטיא פון 1 חכם פער טויזנט טפשים. סאו פארשטיי דיין מצב, און לאז ארויס די איבריגע וועלט פון דיין געמויזעכץ.

דריטענס, אויב פייגערסטו דוקא צו מפרסם זיין דיינע "אוט אוו ארדינערי" מיינונגען פילאזאפיעס השקפות, געדאנקען און בעיקר ידיעות און אנדערע שיטות, קענסטו דאס זייער גרינג טאן, דו דארפסט עס נאר זאגן מיטן ריכטיגן טאן, נישט ווי עפעס א אויפגעקלערטער נאר פשוט ווי א ידען. קען זיין אויב דיין ידענות ענדיגט זיך ביי אויפגעקלערטע נושאים וואס דו ליינסט אויף עפעס א בלאג וואס שרייבט נאך עם הארצות'דיג פאר א נויט, וועט עס טאקע נישט מעטשן, אבער געווענליך וועט עס ארבעטן.

[שרגא]

אבער רבונו דעלמא כולו, וואס פאר א מין עצה איז דאס צו בלייבן שטיל איבער זאכן וואס דו האסט אפאר תגובות ארויף געמאכט מיט די הענט דערויף ווי צו זאגן "עה, הו קעירס, משל היה, מציאות היה, סעים דיפרענס"?! וויאזוי איז פון אזא נישטיגער נושא געווארן פלוצים א "האקעלע נושא" וואס איך דארף רעספעקטירן מיינע ארומיגע'ס סענסעטיווע געפילן מיטן האלטן מיין מיינונג איבער דעם אין בויך? און דו ווייסט וואס כ'וועל דיר זאגן? אז עס שטעלט זיך אפ ביי ושתי'ס וויידל וואלט עס טאקע נישט געווען קיין פראבלעם. נאר אויב 25% פון וואס מ'האט דיך אויסגעלערנט און די ארומיגע זענען סענסעטיוו איבער דעם, הייבט אן צאמצופאלן, הייבט דיין לעבן אן זיין א חיי גיהנום וויבאלד מיטן יעדן דריי ביסטו אויסן צו פוגע זיין אין די סענסעטיווע געפילן פון אן ארומיגן. זאג ער פאר זיין ווייב א קרום ווארט אויף תגלחת נשים, הייבט זי ברעמען און זי ווערט באליידיגט. אז ער מערקט אן אז אין מגילה שטייט נישט אז ושתי איז גע'הרג'ט געווארן נאר ס'רשי'ס חידוש, זאגט אים זיין שכן "אויבערחכם איינער, רש"י איז דען נישט תורה הקדושה?" און אז ער האט אין קאר אן אורות הקודש כאפט ער א פסק פונעם אינגערמאן וואס ער האט גענומען אויף א היטש קיין וויליאמסבורג. וואספארא פנים טראגט אזא לעבן ווי מ'מוז אנשטעלן א פנים פון א תם און זיין א חכם נאר אונטער די דאכענע?

עצה אויף וואס? וואס גענוי באדערט דיך? אז דו קענסט נישט אפן רעדן די אנדערע שיטות ווייל יענער וועט זאגן ביסט אן אויבערחכם? אקעי, קודם האסטו אנערקענט דעם פאקט אז דו ביסט געבוירן א חסיד צווישן חסידים און דו ווייסט וואס עס איז אנגענומען צו קענען רעדן און פרעגן און וואס נישט.

איך זע דריי ברירות: 1) אוועקגיין פון דעם סיסטעם. 2) בלייבן, אבער אנפייפן יעדן און זאגן וואס דו האסט צו זאגן ווען דו האסט צו זאגן. 3) בלייבן, און זיך האלטן פארמאכט דאס מויל פאר ווער עס דארף נישט הערן.

יעצט, אויב איז די צער ביי דיר ממש געוואלדיג גרויס און ממש דו פילסט אז דו וועסט זיך דערשטיקן אויב וועסטו זיך נישט אנרופן נאך די מגילה אז דער וויידל חלק געפעלט דיר נישט וכדומה, דו פילסט אז וכל זה איננו שוה לי אויב קענסטו נישט משפיע זיין אדער ווייזן דיין חכמה פאר דיינע ארומיגע חברים, דעמאלט בלייבסטו מיט אפציע 1 אדער 2, וואס אויב ביסטו קלאר אווער אויף זייערע קאנסעקווענצן און עס לוינט זיך דיר, דעמאלט ווייסטו דאך וואס האסט צו טון. ווידער אויב נעמסטו אן דעם פאקט כמו שהוא און גייסט גלייך צום פיפטן שטאפל פון גריווענס, וואס איז "עקסעפטנס", דו נעמסט אן דעם פאקט אז דאס איז עס, און יעצט נעמסטו זיך טוישן דיין געדאנקענגאנג עס זאל זיך קענען צופאסן צו דיין ענווייראמענט, בשעת די אנדערע זאכן וואס קיינער האלט נישט מיט וועסטו זיך סייווי ווייטער אויסגעבן (רעדן מיט "יענע" חברים און קומען אין קאווע שטיבל, וכדו'), וועסטו דיך העכסטנס אביסל בארואיגן.

האסט זיכער גענוג אנדערע זאכן וואס דו קענסט נישט שעירן מיט רוב פון דיינע חברים אויסער דיין פאמיליע, ווידער האסטו מסתמא זאכן ואוס וואלסט יעדן געזאגט אויסער פאר דיין פאמיליע, און יעצט וועסטו העכסטנס האבן א דריטע קאטגעאריע. סך הכל קענעסטו עס אנקוקן ווי די פארשידענע קאטעגאריעס וואס יעדער מענטש האט מיט זיינע ארומיגע. איין חבר האט מען צו רעדן/הערן לשון הרע, א צווייטן פאר אלע זאפטיגע רכילות'ן אין שטאט, א דריטן זיך צו לופטערן און ליצנות'ן, א פערטן צו שפילן שאך, א פיפטן וואס שלעפט אמאל אוועק צו א פארברענג, און דו וועסט אויך האבן א זעקסטן, זיבעטן און אכטן חבר פאר וועם דו קענסט איבערגעבן אלע דיינע השערות, רעצענזיעס, ספיקות און סעמי-מסקנות. ואוס איז אזוי געפערליך? יעדער מענטש האט דאך זאכן וואס ער באהאלט, ווי דו זאגסט, "אונטער די דאכענע". נו, וועגן דעם זאל מען ארויסטאנצן פון די הויט און איבערלאזן ווייב און קינדער? דאס רוב טאג און רוב לעבן דארף נישט ווערן אפעקטירט דערפון, אויסער אויב מען איז אנגעגעסן מיט האס, מען טראכט דערפון א גאנצן טאג און מען האט נישט קיין שום כוח המעצור, וואס דעמאלט איז מען סייווי אויף צרות.

ועוד, פרוביר נאר זאגן דיין דריטער נקודה אין שול ביים ליינען. ווי איך דאווען, וועט מען מיר דאס ערשטע מאל איידל מעיר זיין אז מ'טאר נישט אזוי זאגן, קלו וקלו דברי אלוקים חיים און אז דער צאנזער רב שרייבט דאך שוין אז אפילו צווישן ראשונים טאר מען נישט מכריע זיין, און ביים פיפטן מאל וועל איך שוין באקומען א טיטל פון אן אויפגעקלערטער.

עגען, פארוואס זאל איך עס פרובירן זאגן. קודם איך דארף נישט צוקומען דערצו, ווייל איך האב קיין פראבלעם צו גלייבן אלעס וואס חז"ל האבן געשריבן. אבער אפילו אויב נישט, וואס האב איך פון עס זאגן פאר איינעם? עס אינטערעסירט מיך בכלל נישט אז יענער זאל מיך אנקוקן מיט "יענע" אויגן, איך וועל גארנישט פארדינען און יענער וועט גארנישט פארדינען. און איך קען נאר דערלייגן. און געווענליך איז מען בכלל נישט אינטערעסירט צו רעדן סיי וועלכע דברי חכמה מיט איינעם ואוס האט נישט די אויערן דערצו און איז נישט אינטערעסירט צו הערן. סאו, יא, הו קעירס?

העי, דו טוישסט יעצט פון "זיכער נישט קיין געווינס" צו "נישט קיין זיכערער געווינס". דאס איז גאר א צווייטער מעשה, און יעדער דארף זיך אליינס שוקל זיין זיינע געווינסן ווערסוס פארלוסטן.

נישט אמת. איך האב געזאגט "דאס געווינס איז זיכער נישט דוקא דארט", און דאס איז גענוי די זעלבע ווי "נישט קיין זיכערער געווינס". און איך האף דאס ביסטו אויך מודה.

[יידל]

איך מיין אויב אזוי אז איך און דו, שרגא, זענען אויף די זעלבע פעידזש. נאר דו האלטסט אז עס איז אסאך גרינגער זיך צו קענען איינפאקן און ליינען ביכער נאר אונטער די דאכענע און עס דערנאך קומען אויסברעכן אויף קאווע שטיבל באהאלטן אונטער א ניק, און איך האלט אז געווענליך וויל א מענטש האבן א באקוועמען לעבן ווי ער וויל קענען דיסקוסירן ענינים וואס פאראינטערעסירן אים מיט א רואיגקייט אן פחד און געוויסן-ביסן פון טרעטן אויף יענעם'ס האקעלע סענסעטיווע געפילן. אזוי צו אזוי זאגסטו דאך קלאר דאס זעלבע וואס איך זאג אז דאס איז א חשבון וואס יעדער דארף זיך פריוואט אויסרעכענען ווי שווער - אדער ווי גרינג - ס'פאר אים צו לעבן א דאפעלטן/באהאלטענעם לעבן און לויט דעם מאכן זיין החלטה.

עגען, פארוואס זאל איך עס פרובירן זאגן. קודם איך דארף נישט צוקומען דערצו, ווייל איך האב קיין פראבלעם צו גלייבן אלעס וואס חז"ל האבן געשריבן. אבער אפילו אויב נישט, וואס האב איך פון עס זאגן פאר איינעם? עס אינטערעסירט מיך בכלל נישט אז יענער זאל מיך אנקוקן מיט "יענע" אויגן, איך וועל גארנישט פארדינען און יענער וועט גארנישט פארדינען. און איך קען נאר דערלייגן. און געווענליך איז מען בכלל נישט אינטערעסירט צו רעדן סיי וועלכע דברי חכמה מיט איינעם ואוס האט נישט די אויערן דערצו און איז נישט אינטערעסירט צו הערן. סאו, יא, הו קעירס?

דו קענסט דו סארט מענטשן וואס האבן ליב צו שעירן אינטערעסאנטע חתם סופרס/משך חכמהס/ר' חייםס/נייעס/פאליטיק/גאסיפ און וואס נישט מיט זייערע חבירים און באקאנטע? איך קען אסאך אזעלכע מענטשן. עס זענען דא אסאך מענטשן וואס ווען זיי גלייכן עפעס (ספארטס, דרוש, לשה"ר, פאליטיק וכו') גלייכן זיי דאס צו שעירן מיט ארומיגע. שטעל זיך פאר ווען אויף א יעדן טידביט וואס מ'שעירט דארף מען זיך שטעלן חקר'ענען צו דאס קען שטעלן דיין סאציאלען לעבן אין געפאר אדער נישט. עס האט דאך נישט קיין פשט! איי דו טענה'סט אז הו קעירס, well, עס ווענדט זיך ווער, וויפיל און וואס. איך קען זען ס'זאל איינעם צושטערן זיין מנוחת הנפש.

נישט אמת. איך האב געזאגט "דאס געווינס איז זיכער נישט דוקא דארט", און דאס איז גענוי די זעלבע ווי "נישט קיין זיכערער געווינס". און איך האף דאס ביסטו אויך מודה.

אה, אקעי. נאר ס'וואונדערט מיר פארוואס דאס אז דא איז נישט דוקא די גליק איז נישט "זיכער", בעת אז דארט איז אויך נישט דוקא די גליק דאס איז יא זיכער... שוין, פארגעט איט. אז דו זאגסט אזוי, זאגסטו דאך די זעלבע וואס איך.

[שרגא]

א שטיקל ערקלערונג איבער די ווערטער וואס איך האב געזאגט אז "עס איז נאך בכלל נישט זיכער קיין אויטאמאטישע ישועה אין לעבן ווען מען טוישט." מען דארף אויך אביסל וויסן וואס עס איז יענער גויאישער לעבן און אין ערגעץ איז מען נישט גאראנטירט מיט א גרינג לעבן. איך האב עס געשריבן אין דעם אשכול.

[קאווע טרינקער]

כעין הפתיחה.
רעביצין רייך, איז אריין אין דיזיינען תכשיטי נשים ביזנעס. איך וואונטש איר הצלחה. אפשר וועל איך אפילו קויפן פאר מיינע סעקראטארן.
מיין שאלה איז נאר - קיינער זאל נישט באליידיגט ווערן - גייען יעצט אלע OTD מיטגעלידער מוזען האלטן אז אירע תכשיטים זענען טאקע אויסטערליש?
די שאלה קען גיין פארקערט אויך, וועלן די שיירי ON DERECH מוזען האלטן אז זי הייבט נישט אן צו פארשטיין...?

איך פערזענדליך בין נישט קיין מבין, איך פרעג סתם.

[הוגה]

ס'א שאלה פון תקרובת ע''ז ..... וואס זאג איך שאלה, זיכער תקרובת ע''ז!

(יעצט וועלן אלע ק''ש אויבער חכמים.קומען שרייען אז כ'בין אן עקסטרימיסט... )


o

[יאיר]

פארוואס ערווארטעט איינער אז די או טי די געמיינדע זאלן זיין קלוגער אדער נארישער ווי סיי וועלכע גרופע? אין יעדע גרופע איז דא א חלק, לאמיר זאגן פופציג פראצענט, וועלכע גייען מיט מיט'ן שטראם אן טראכטן, נאך דרייסיג-פערציג פראצענט וואס טראכטן אביסל אבער היבש נגיעות'דיג, און די איבריגע צען פופצן פראצענט וואס האבן זיך אויסגעבויט אן אייגענע מיינונג. נע, כ'בין מגזם. אפשר פינף פראצענט. עכ"פ, לענינינו, וואס א חילוק צו דער בחור איז געבליבן אן ערליכער איד ווייל פערצופאל האט אים קיינער נישט מאלעסטעט און ער האט געהאט א פיין קעפל און געקענט ביים לערנען, צו דער בחור איז אראפ פון וועג ווייל ער איז געקומען פון א גע'גט'ע שטוב? ביידע לעבן זייער לעבנסשטייגער אן צופיל אריינטראכטן, מען טוט בלויז וואס עס קומט אויס באקוועם און גוט. סדנא דארעא חד הוא. דער דיפערענץ צווישן ריטשארד דאוקינס און דער רבי זכותו יגן עלינו (פיל אריין די בלענק) אדער צווישן שלום דין און דעת תורה איז אסאך קלענער ווי מען מיינט.

[יאיר]

איך שטים צו צו שרגא אז א דיסבעליף אין ושתי'ס וויידל אדער אין די ששים רבוא בכרס אחד איז ווייט פון גענוג צו איבערלאזן א משפחה, אבער מיר זעט אויס אז דאס איז א תוצאה פון כללית'דיגע נפשיות'דיגע יסורים ווען א מענטש וואס (בדרך כלל) גלייבט אין ממש גארנישט העכערס איז געצווינגען צו פראקטיצירן כל מיני מעשים ממעשים שונים און נאך שפילן פאר די קינדער. איך קען זייער גוט זען פארוואס אזא מצב פירט א מענטש אראפ פון זינען און ער מוז טון אזא דראסטישע שריט.

[דעת תורה]

יאיר, או טי די איז א קום ועשה, אקטיוו, נישט קיין פאסיווע עולם כמנהגו נוהג. זיי מאכן א דראסטישע טויש.

[יאיר]

יאיר, או טי די איז א קום ועשה, אקטיוו, נישט קיין פאסיווע עולם כמנהגו נוהג. זיי מאכן א דראסטישע טויש.

מיט וואס איז בלאזן שופר ווייניגער קום ועשה ווי עסן יום כיפור?

[דעת תורה]

מכח די סביבה און די אפברינגינג. איינמאל מען איז שוין געווארן א או טי די איז שוין די סביבה אנדערש, און דעמאלט איז שייך צוזאגן עולם כמנהגו נוהג. אבער די שאלה איז וואס זאל מאכן א או טי די טון אזא דראסטישער שריט? וויאזוי איז ער געווארן אן או טי די?

[יאיר]

יך בין זיך דן לכף זכות אז דער עטיעסט איז אן עונס אין זיין נישט גלייבן. נאכן ליינען וואס ער האט געליינט, און האלטען פין זיין קאפ וואס ער האלט, און ער זעט נישט קיין וועג ארויס, איז ער איבערצייגט אז ס'איז נישט דא קיין וועג ארויס, און ער האט ער נישט קיין ברירה, און מיז אויפהערן גלייבן אז קען זיין אז יש מנהיג לבירה. אבער אין ערגסטען פאל איז ער סך הכול א מומר לתיאבון, אן עטיעסט קען דאך קיין מומר להכעיס נישט זיין!

און דער מאמין איז נישט קיין אונס פאר'ן גלייבן? סוף כל סוף, נאכ'ן הערן וואס ער האט געהערט און לערנען וואס ער האט געלערנט האט ער נישט קיין ברירה און ער מוז גלייבן אז יש מנהיג לבירה.
מיר זעט דאס אויס ווי סתם מאכן פורים פון א מענטשנ'ס מיינונג צו זאגן אז ער איז א פשוט'ער אונס אדער תינוק שנשבה.

[יאיר]

מכח די סביבה און די אפברינגינג. איינמאל מען איז שוין געווארן א או טי די איז שוין די סביבה אנדערש, און דעמאלט איז שייך צוזאגן עולם כמנהגו נוהג. אבער די שאלה איז וואס זאל מאכן א או טי די טון אזא דראסטישער שריט? וויאזוי איז ער געווארן אן או טי די?

אין אנדערע ווערטער, גיין דאווענען, פירן א שבת טיש, שאקלען אתרוג ווערט אויס קום ועשה וויבאלד די סביבה טוט עס אויך?
אויב דיין שאלה איז פארוואס אן או טי די האט בכלל מחליט געווען אראפצוגיין פון וועג, פארוואס ס'איז אים געקומען אויפ'ן געדאנק, דאן איז דאס ביי יעדן אנדערש. ביי אויבערפלעכליכע מענטשן איז דאס אן אויבערפלעכליכע סיבה, און ביי טיפע מענטשן איז עס א טיפע סיבה. פונקט ווי דער אויבערפלעכליכע מאמין וואס האט באקומען א גוטע חינוך טראכט נישט צוויי מאל איידער ער שאקלט לולב, אזוי טראכט נישט דער זעלבער אויבערפלעכליכער מענטש וואס האט געהאט א שווערע יוגנט איידער ער עסט יום כיפור. דער ערשטער שאקלט לולב ווייל ער טראסט זיינע עלטערן, דער צווייטער עסט יום כיפור ווייל ער טראסט נישט זיינע עלטערן.

[יאיר]

אגב, איך וויל מעורר זיין אונזער טייערער ר' שרגא ער זאל נישט זיין אזוי פארנומען מיט דעם וויידל, ווייל דאס קען צוברענגען אן ערנסטער חשש צו דארפן גלייבן אין עוואלוציע און דעמאלט וועלן מיר דארפן זאגן אז נישט בלויז דער תלמוד דערציילט משלים, נאר זאגאר די תורה הקדושה אליין האט זיך אויך באשעפטיגט מיט אזוינע משלים און מיתוסים.

[הוגה]

[tag]יאיר[/tag], איך האב געוואלדיג הנאה געהאט פון דיינע לעצטע פאר תגובות, געשריבן בהשכל ודעת.

דער דיפערענץ צווישן ריטשארד דאוקינס און דער רבי זכותו יגן עלינו (פיל אריין די בלענק) אדער צווישן שלום דין און דעת תורה איז אסאך קלענער ווי מען מיינט.

וואס הייסט?

[יאיר]

א דאנק פאר דעם קאמפלימענט און פאר די געלעגנהייט זיך צו מסביר זיין. לאמיר זען מיט וואס דאוקינס און, לדוגמא, סאטמאר רב זענען אייניג. ביידע גלייבן אז ס'איז דא א כח וואס פירט די וועלט. איינער רופט עס אן חוקי הטבע, דער צווייטער רופט עס אן גאט. איינער גלייבט אז מען קען האבן א פערזענליכע קשר מיט דעם כח, דער צווייטער גלייבט אז נישט. קיינער האט נישט קיין ראיה צו זיין זייט. ביידע האלטן אז א מענטש דארף זיין גוט און פארמערן גוטסקייט צווישן מענטשן. ביי איינעם איז די סיבה צוליב א מאראלישע פליכט, ביי א צווייטן איז עס וויבאלד דאס איז דער רצון פון דעם שורש הטוב וואס ער רופט גאט. לדעתי השפלה איז נישטא דא קיין חילוק אויסער קריאת שם.

איז וואס איז מען שוין מחולק? אויב פאר דריי טויזנט יאר צוריק האט זיך דער רויטער ים צוטיילט? אויב די וועלט איז אלט זעקס טויזנט יאר אדער זעקס ביליאן יאר? אויב מענטשן זענען באשאפן געווארן כמות שהם אדער זיך אנטוויקלט פון אנדערע באשעפענישן. לאמיר אייך מגלה זיין א סוד. מיט א צוויי הונדערט יאר צוריק האט "קיינער" נישט געהאלטן אז די וועלט איז ביליאנען יארן אלט אדער אז מענטשן האבן זיך עוואלווד, און די קלוגסטע געלערנטסטע מענטשן האבן געגלייבט אין גאט. בסך הכל איז דער סאטמאר רב א ריטשארד דאוקינד וואס איז צוריקגעשטאנען אין געציילטע מינדערוויכטיגע ענינים מיט צוויי הונדערט יאר.

נישט אז כ'בין מדמה דעם סאטמאר רב צו ריטשארד דאוקינס. דער סאטמאר רב האט דאך אודאי נישט געקענט אזוי גוט מסביר זיין סייענטיפישע מושגים ווי דאוקינס, און דאוקינס קען נישט וויינען קיין שלש סעודות תורה. אבער אויף דעם זאגט דאך שוין די גמרא, כשם שדי ען עיהם שונות, כך דעותיהן שונות.

[יאיר]

כעין הפתיחה.
רעביצין רייך, איז אריין אין דיזיינען תכשיטי נשים ביזנעס. איך וואונטש איר הצלחה. אפשר וועל איך אפילו קויפן פאר מיינע סעקראטארן.
מיין שאלה איז נאר - קיינער זאל נישט באליידיגט ווערן - גייען יעצט אלע OTD מיטגעלידער מוזען האלטן אז אירע תכשיטים זענען טאקע אויסטערליש?
די שאלה קען גיין פארקערט אויך, וועלן די שיירי ON DERECH מוזען האלטן אז זי הייבט נישט אן צו פארשטיין...?

איך פערזענדליך בין נישט קיין מבין, איך פרעג סתם.

הרב טייטלבוים איז אריין אין אריזאנע מצות ביזנעס. איך וואונטש אים הצלחה. אפשר וועל איך אפילו קויפן פאר מיין משפחה.
מיין שאלה איז נאר - קיינער זאל נישט באליידיגט ווערן - גייען יעצט אלע סאטמארוני מיטגלידער מוזען האלטן אז די אריזאנע מצות זענען טאקע אויסטערליש?
די שאלה קען גיין פארקערט אויך, וועלן זיינע מתנגדים מוזען האלטן אז ער הייבט נישט אן צו פארשטיין...?
איך פערזענדליך בין נישט קיין מבין, איך פרעג סתם.
--
וויצן אין אזא זייט. אזעלכע חשבונות קען מען מאכן אויף יעדע געמיינדע אדער קהילה.