ווען Off The Derech גייט Off Track

[יואב]

מיט יאיר'ס לעצטערע תגובות, קען יעדער ערווארטן דער אשכול וועט דערגרייכן דאפעלט אזויפיל בלעטער ווי יעדער האט געטראכט בעפאר.
יאיר'ס רעטאריק וועט זיכער אויסגעטייטש ווערן ביי טייל אלס דברי טעם, און ביי די מערהייט אלס שטארק פראוועקאציש. ווי אזוי ס'זאל נאר זיין וועט דאס ברענגן א פלייץ פון שטורימישע תגובות פון אלע סארטן.

דעת תורה, און דעת בעלי בתים; בדחנים, תרתי משמע. אייוועלטיסטן, עקסטרעמיסטן; שטיבעליסטן, און ראציאנאליסטן.
דער וועט שרייען עפרא לפומיה, און דער וועט פרעגן וואס איז דאס בכלל א מויל, וואס איז ערד, און וויאזוי קומען זיי זיך צוזאם.

יאיר וועט מסביר זיין, ענטפערן, און צוריקפרעגן, דערביי וועט ער אנפילן עטליכע שיינע תגובות. באזירט אויף היסטאריע, וועט זיך די אגרעסיווע דעבאטעס זיינע ענדיגן : " הרב ...... טייערער, דאס איז די לעצטע מאל איך גיי דיר ענטפערן, און איבער זאגן די זעלבע זאך שוין צום טויזנסטער מאל". (הגם מ'וועט אים נאך זעהן דא דארט עובר זיין אויף זיין צוזאג).

שרגא מיט זיין צענטער-רעכטן בליק, וועט פראבירן צו ראציאנאליזן די נושא, דערביי ארויפהייבן די צדדים פונעם דעבאטע אויף א העכערן לעוועל. יידל מיט זיין צענטער-לינקן בליק וועט דאס קאמפלימענטירן, און צושניידן. דערנאך וועט שרגא אריינפילן די לעכער, ביידע וועלן איינגיין אויף א מעסיגן קאמפראמיס, און ארויסקוקן אויף פרישע אמפערייען.

לעיקוואד האט נישט אין פלאן צו פארלעשן דעם גראז שניידער. ווער, און וויפיל מ'גייט אים שטעלן אויף דעפענסיווע וועט ער נאך אלץ שטיין אויף אפענסיווע, און קנאקן שטיקער רעכטס און לינקס.

איבריג צו באטוינען אז געוויסע גייען זיך ארויפכאפן אויף די אריזאנע ווייץ תגובה, און פריוון מיט גוטן אדער בייזן צו מאנעווירן דעם שמועס. פון איבעראל וועט זיך אנזעהן פריש געשפראצטע ניקס פראגראמירט מיט די נייעסטע צימעס סאפטווער, וכל אחד לבית אבותו, וועט פראבירן נופך צו זיין משלו.

פילע שפאגל נייע אשכולות—דירעקטע תולדות פון היציגע תגובות דא--זענען ערווארטעט ארויפשפראצן אויפן אויבערפלאך, ווי ס'גלייבט זיך ס'וועט זיין תולדותיהן כיוצא בהן.

ער וועט זיכער פארדינען אפאר פרישע חתימות, שלום דין האט שוין געבאקמארקט די אשכול, און קאווע טרינקער וועט אומסוקסעספול פראבירן צו שלעפן דעם שמועס 'כעין הפתיחה'.

יואליש הגם נאר אויף א טובל און ארויס, וועט נישט אנטוישן דעם ציבור, און ברענגן א שמייכל אויף די לעפצן נישט קיין חילוק וועלעכע ליניע ער באשליסט צו נעמען באשר הוא שם.

הוגה פלאנט נישט אפצוטרעטן פון זיין אראפגעשטעלטן הארטע לאגיק, טאמבל סאס וועט מאכן א ווילדן אומפאראויסגעזענע טאמבל סאס, און הקטן וועט שרייבן לאנגע תגובות, זה הקטן גדול יהיה.

פשוט קאמפליצירט וועט אויך אריינבלאנדזשנען איינמאל אין צוויי וואכן, און פראבירן פשוט-פשוט צו מאכן זאכן וואס קאמפלעצירטע ניקס האבן קאמפליצירט.

סמייליס אין אלע פארמאטן זענען אויך ערווארטערט אנטייל צו נעמען אינעם קריג, און דעמאנסטרירענדע לייקס וועלן זיך גיסן די והותר פון רעכטס ביז לינקס.

פילע קאמפלעצירטע נושאים פון פיליזאפיע, טעאלאגיע,מעטאפיזיקס, עוועלוציע, ביגבענג, תורה מסיני, אמת'ע אטיאיסטן, פאלשע אטיאיסטן, אגנאסטיק, און וואס ס'שטייט באמת אין מורה נבוכים. אלץ וועט זיך אריינ'גנב'נען צווישן די שפאלטנעס, און מאכן א קוגל פון אלצדינג.

אינצווישן וועט שוין זיין א פרישע אוי טי די שאו, און מ'וועט קענען שיפטן די געירס אהין.

[קאווע טרינקער]

[tag]יאיר[/tag] איי'ם טרילט יא'ער בעק.
צוזאמשטעלן רעביצין רייך'ס תכשיטים מיט'ן היינטוגען רב טייטלבוים איז פיין, אבער צוזאמשטעלן דער גוי, דער כופר, נו, וויאזוי הייסט ער נאר, ווייסט וועם איך מיין, מיט'ן אלטען רב טייטלבוים, איז עפעס מאדנע ביז גאר. בתוך הדברים זאגסטו אז ביז 200 יאר צוריק האט יעדער געגלייבט אז גאט האט באשאפען די וועלט, איז וויאזוי קענסטו זאגן תוכ"ד אז קיין איין צד - להבדיל - קען נישט "אויפווייזען" זייער גערעכטיקייט. דאס אז דער "גאנצע" וועלט האט געגלייבט אין בורא עולם איז די שטערקסטע אויפווייז (פאר ווער ס'שפילט די איני מאמין געים) אז דאס איז געבויט אויף א פאקט און מעשה שהיה.

כ'זוך א נדבן צו פארשפרייטן רב קורמאן'ס ספרים, כדי צו מחזק זיין דר'עולם מיט ריינע אמונה.

[יואב]

קאווע'לע, איך וויל נישט אריינגיין אינעם גאנצע נושא פון סייענס, אבער אי משום הא לא ראיה. אפילו לויט די תורה האט אלצדינג געדינט פרעמדע געטער ביז אברהם אבינו היכר את בוראו. קענסטו אויך פרעגן 'יעדער' בעפאר האט געהאלטן.

[קאווע טרינקער]

אוודאי געוויס אין דער "יעדער" איז פארהאנען א געמיש פון sub געטער וכדומה, אבער דאס אז "יעדער" האט געגלייבט אז (א) גאט האט באשאפען די וועלט, איז גענוג אויף נישט צו קענען צוזאמשטעלן די צוויי פיגורען.

[לעיקוואד]

כ'זוך א נדבן צו פארשפרייטן רב קורמאן'ס ספרים, כדי צו מחזק זיין דר'עולם מיט ריינע אמונה.

האב איך געהערט פון אנדערע אז קורמן'ס ספרים זענען דווקא מחליש די אמונה, אלא מאי דו האלטסט אז דאס איז די ריכטיגע אמונה, נו, איז מעג יאיר האלטן אז דווקא קאווע שטיבל ותגובותיו זענען מחזק די ריינע אמונה.

[לעיקוואד]

[tag]קאווע טרינקער[/tag], איך ווייס נישט וויפיל הרה"ג ר' זאקס שליט"א איז ביי דיר מייצג דער אלטער הרב טייטלבוים, אבער פון דער פאלגענדער שמועס קען מען דאך זעהן גאנץ קלאר אז ער מיט דער יענער נו ווי הייסט ער זענען טאקע למעשה גאנץ נאנט אין זייעער דעות.

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=roFdPHdhgKQ[/youtube]

[קאווע טרינקער]

מארק שפירא האט מיר אמאל געשריבן אויף ספרי קורמאן "מלאים יראת שמים"..!

[לעיקוואד]

נו, ראו מאן דמסהיד עלייהו...

[יואליש]

[tag]יאיר[/tag] איי'ם טרילט יא'ער בעק.
צוזאמשטעלן רעביצין רייך'ס תכשיטים מיט'ן היינטוגען רב טייטלבוים איז פיין, אבער צוזאמשטעלן דער גוי, דער כופר, נו, וויאזוי הייסט ער נאר, ווייסט וועם איך מיין, מיט'ן אלטען רב טייטלבוים, איז עפעס מאדנע ביז גאר. בתוך הדברים זאגסטו אז ביז 200 יאר צוריק האט יעדער געגלייבט אז גאט האט באשאפען די וועלט, איז וויאזוי קענסטו זאגן תוכ"ד אז קיין איין צד - להבדיל - קען נישט "אויפווייזען" זייער גערעכטיקייט. דאס אז דער "גאנצע" וועלט האט געגלייבט אין בורא עולם איז די שטערקסטע אויפווייז (פאר ווער ס'שפילט די איני מאמין געים) אז דאס איז געבויט אויף א פאקט און מעשה שהיה.

כ'זוך א נדבן צו פארשפרייטן רב קורמאן'ס ספרים, כדי צו מחזק זיין דר'עולם מיט ריינע אמונה.

קאווע, דו מאכסט איין טעות. אריזאנא ווייץ איז אויך עפעס אין וואס יעדער האט געגלייבט פאר 2000 יאר. פארשטייט זיך ס'איז נישט אראפגעשריבן, אבער ס'איז פארהאן א לאנגע ארעל טראדיציע. כ'מיין בהכרך מיזטו זאגן אז מ'מיז צוקומען צו אראל טראדיציע ווארום אויב ווילסטו זיין אן עקשן און זיך פארלאזן בלויז אויף די טעקסט פונעם פסוק 'בערב תאכלו מצוות' דאן וויאזוי וועסטו וויסן אז די מצות שאכטלעך ברויכן קומען מיט א שטריק פאר די פסח-געים? און די אינטערעסאנטע זאך איז איז אידן פון אלע עקן פון די וועלט, פון אשכנזים אין וויליאמסבורג ביז ספרדים אין דיעל און רוסן אין ברייטן ביעטש, יעקעס אין וואשינגטאן הייטס, אלע פארקניפן זיי די מצות אויפן זעלבן אופן. צו זאגן אז דאס איז א פערצופאל ברויך מען זיין א שוטה וגס רוח.

הזהרו בדבריכם.



(דאס איז אן ארומע פארזוך צו פארפילן יואב'ס צוטיילונג צו מיר די ראלע פון א בדחן. ובזה יצא ידי חובתי און העמיר היצט גיין איינקויפן די קעז פאר של"ס שבת חזון, כמנהג רבותינו.)

[קאווע טרינקער]

[tag]יואליש[/tag], איר האט ממש צו געטראפן... די מצה שטריק איז לכאורה א זכר פון צובינדען די [tag]לעמיל[/tag] צום בעט...

[יואליש]

און די שפיל מיט די שטריק איז א זכר פאר ווען די מצריים זענען ארומגעגיינגען זוכן כל הבן, און די היטערס האבן געשריגן "א מצרי קומט, א מצרי קומט," האבן די אינגעלעך אנגעטוהן און שעסלען און פארקעמטע האר שנעל ארוסגענומען די מיידעלישע געימס און זיך געמאכט טעמיש איבער ווי זייער ברודער זענען.

[שרגא]

שרגא מיט זיין צענטער-רעכטן בליק, וועט פראבירן צו ראציאנאליזן די נושא, דערביי ארויפהייבן די צדדים פונעם דעבאטע אויף א העכערן לעוועל. יידל מיט זיין צענטער-לינקן בליק וועט דאס קאמפלימענטירן, און צושניידן. דערנאך וועט שרגא אריינפילן די לעכער, ביידע וועלן איינגיין אויף א מעסיגן קאמפראמיס, און ארויסקוקן אויף פרישע אמפערייען.

ביסט צוקער זיס, אבער ליידער בין איך פארטיג דא פאר יעצט. איך האב געהאט אביסל אן אומגעווענליכע וואך, בין איך דא געקומען האבן אביסל פאן. אבער פון קומענדיגע וואך גיי איך צוריק צום הארטן סקעדזשועל און וועל אי"ה ווייטער ניצן דעם כוח המעצור צו קומען דא באזוכן ווי ווייניגער, מערסטנס איינמאל א חודש. טאקע באמת קלוגע און באטעמטע מענטשן צווישן וועמען עס איז א פלעזשור צו זיין, ממש יעדער איינער באזונדער (אפילו וועם איך האב נישט געטארט לייקן צוליב א שאלה פון לא תחנם), אבער מיין פרנסה און פאמיליע קומען ביי מיר ערשט.
מילא אמאל א בליק טון בגניבה איז איין זאך, אבער שרייבן וואלט מיר געברענגט נאך און נאך און נאך און נאך, און עס נעמט אוועק פון מיין פריוואטן לעבן. ביי מיר איז דער פאקט אז דאס טוט בע"כ שטערן פון מיין ארבעט, עס נעמט אוועק פון מיין קריטיש-וויכטיגע צייט וואס איך וויל שפענדן מיט מיין באליבטע אשת חיל אדער פון דאס ביסל קריטיש-וויכטיגע צייט וואס איך וויל שפענדן מיט מיינע קינדער (און פרובירן הייבן זייערע שאנסן צו אויסוואקסן מיט א געזונטן חן און שכל טוב בעיני אלוקים ואדם). איך זע כמעט נישט קיין מציאות וויאזוי די צוויי זאכן זאלן נישט אווערלעפן. און דאס איז שוין אויסער דעם וואס איך וויל נאך סעלפישע צייט פאר מיר אליין צו שטילן מיין אומבאגרעניצטע תאוה צו לערנען און ליינען, בצירוף פון נאך אנדערע גשמיות'ער. איך וויל נישט האבן קיין שום מין פארם פון עדיקשאן וואס קען שטערן מיין פריוואט לעבן. (און איך זאג עס דא יעצט כדי עס מיר זאל העלפן זיין נאך גרינגער, ווייל יעצט זאל יעדער וויסן אז אויב איך שרייב דא מער ווי איינמאל א חודש האט מיין לב גובר געווען אויפ'ן מוח. דאס איז מיר דעמאלט א בושה און עס קומט מיר א גרויסן דיסלייק.)
שוין, באלד גייט מען מיר דן זיין למיתה פאר'ן פארדרייען אן אשכול.

[שרגא]

יאיר, האסט אין געוויסן זין אמת'ע פונקטן מיט וואס איך בין לאו דוקא מחולק, נאר עס איז ארומגענומען פון אן איבערגעטריבענעם סארקאסטישן טאן, וואס כ'האב שוין נישט קיין כח צו צענעמען ווייל איך וועל דאך מוזן צוריקקומען מסתמא עטליכע מאל מיט מגילות צו מסביר זיין מיין זייט פון די מטבע. נאר אין קורצן ביסטו למעשה אויך מודה אז די וואס גייען אוועק זענען לאו דוקא די איבערגעקלוגטע. און איך בין דיר מודה אז די וואס בלייבן זענען לאו דוקא צוליב חכמה.

דאס אז איינער וואס גלייבט זירא אין א העכערן כוח פארשטייסטו וואס קען אים טרייבן צו וועלן גיין, האב איך געזאגט פארשטיי איך אויך, נאר כ'האב צוגעלייגט אז עס מיינט נאך אויך נישט אז דאס גייט אים יעצט ברענגען א בעסער לעבן, ווייל אויסער די געווענליכע שוועריגקייטן וואס יעדע פרישע קולטור ברענגט גייט זיך געווענליך אנהייבן אן עמאציאנאלע דראמא מיט די ביאלאגיש-באליבסטע זאכן אין לעבן וואס דאס וועט אים רויבן אסאך מנוחה.

וועגן דעם וויידל ווייסן מיר, אבער דא איז דאך בלויז געווען דער פוינט אז דאס וואס איינער האט עס גענוצט אלס משל פון "די" זאך וואס איז ממש א ראדיקאלע פאנאטישע זאך צו וועלן "איינרעדן" א קינד, האב איך אנגעוויזן אז צופעליג דאס איז למעשה א מציאות וואס יעדער קען נאך ביז היינט זען. און אפגעזען צי ווילסט דאס אויך ניצן אלס ראיה צו אן אנדערע ענין (וואס קודם מוז דאך עוואלוציע נישט זיין קיין סתירה, און צווייטנס קען מען זיך דינגען דערויף אויב נויטיג ווייל יענער אנגעבליכער "איבערגעבליבענער" חלק דינט פאקטיש א פונקציע צוזאמצוהאלטן די ארומיגע מוסקלען, און עס האט נישט קיין שום ביין אדער מוסקלען, ממילא ווען נישט די פון-פריער-געמאכטע הנחה פון עוואלוציע וואלט מען דאס בכל נישט געמוזט אנקוקן אזוי.) נעמט דאס אבער נישט אוועק און עס איז קאי וקיים אלס ביישפיל פון א זאך וואס מיט א קורצע צייט צוריק ווען די וועלט איז נאכנישט געווען אזוי טעכנאלאגיש קליין, איז דאס מסתמא געווען פון די בעסטע שפאט-פראגע צו אידישע ראציאנאליסטן. "נו, א וויידל. אויף ושתי. יא, אוודאי, דו משוגענער גלייבסט נאך בכלל אזא מציאות!" האב איך געוויזן אז דאס האט זיך יא ארויסגעשטעלט אלס מציאות.

אבער אוודאי זענען נאך דא גענוג אנדערע זאכן וואס מוזן בלייבן אויף ריינע אמונה. און דער גלויביגער גלייבט יא, און דער אומגלויביגער גלייבט נישט (נאר ער גלייבט אנשטאט מיט פונקט אזא בלינדע און פאנאטישע אמונה ווען ער הערט למשל אז עס איז דא איינער וואס זאגט אז ער האט א מאטעמאטישע חשבון און פענסי טערמינען צו מסביר זיין אז א יש מאין קען יא באשאפן ווערן אליין אן קיין שום דרויסנדיגער כוח. פלוצלינג גלייבט ער באמונה שלימה און טאקע מיט א תמימות אז אויב יענער זאגט, מסתמא פארשטייט ער. ממש ווי די העכערע פארשטאנד פון א רבי'ן, אפילו ער רעדט די מערסט אומפארשטענדליכע און פאראדאקסישע רייד וואס נאר שייך).

[קאווע טרינקער]

[tag]שרגא[/tag], האסט נישט מורא פון גילוי? ווער האט מער צייט אין די ניין טעג אויסער א פלייש האקער?
אפשר ביסטו דער "ארי" וואס ראקלענד קושער האט אוועקגעכאפט פון פאמעגרענעט?

[שרגא]

[tag]שרגא[/tag], האסט נישט מורא פון גילוי? ווער האט מער צייט אין די ניין טעג אויסער א פלייש האקער?
אפשר ביסטו דער "ארי" וואס ראקלענד קושער האט אוועקגעכאפט פון פאמעגרענעט?

איך האב זייער מורא פון גילוי, אין פרשת כי תצא. אבער אין ריעל לייף, פארוואס זאל איך דען מורא האבן? איך בין ב"ה א גאנצער מאמין. וואלסטו מיך נישט גענומען פאר אן איידעם אויב דו ווייסט מיין איידי?
סייווי האב איך נאר מגלה געווען טפח אבער דו ביסט מגלה טפחיים און אזוי ארויסגעשריבן דעם נאמען און אלעס? איך בעט דיך נעם שנעל אראפ. באלד פארליר איך דא מיין פאסטן.

[יואליש]

ס'איז דערפרישענד צו זעהן אז ווען דו קומסט אהיים אונטער די שרגא ניק הערשט א שטארקע שלום בית אין שטוב.

ערענסט גערעדט, כ'האלט מיך איין אגאנצן וואך פון אריינשפרינגן אין די רינג וואס גייט ארום ענדלאז, אבער לקראת שבת קען מען זיך ערלויבן אנשטאט א שווים.

דאס מאכן די עצם ושתי וויידל אלס אן ענין וואס דער אריגינילער שרייבער האט אראפגעשטעלט אלס זיין פראבלעם איז א טעות עט בעסט, אויב נישט קיין שטרוי מאן. ווי - דאכט זיך - יידל האט קארעקטלי אנגעמערקט איז געווען זיין נקודה דאס פחד פון זיך פריי אויסדריקן צו קינדער אפילו אין ענינים וואס, ווי שרגא זאגט ריכטיג, קען ארבייטן האנט און האנט מיט אמונה און אפי' מסורה. דאס בארויבן די אפענע קאמיוניקאציע מיט א קינד און בארויבן דאס נאטורליכע דראנג צו קלערן, אויסשמועסן און פרובירן צו זיין אמת'דיג (פון זיין קוקווינקל) מיט די ארומיגע, און פארלאנגן מוח-ריאנרינטאציע און אנדערע דערשטיקענדע מיינד קאנטראל טעקניקס שמעקט פון א טאטליטעריען צוגאנג. געוואנדן לויט די מהות פון א מענטש קען עס מיינען גארנישט פאר איין מענטש און אלעס פאר א צווייטן. און וואס ארבייט פאר שרגא (גאנץ באשטימט א סאפיסטיקירטע קאפ) קען אדער יא פרעסקרייבט ווערן פאר א צווייטן אדער נישט. אבער זיכער איז עס נישט קיין רעצעפט פאר יעדן. צו אפרעגן די פראבלעם מיט די פאקט אז ס'איז דא מענטשן אינעם געזעלשאפט געניג ברייט אויפגעבויט וואס האבן נישט קיין פראבלעם צו זאגן אז ושתי'ס זנב ווי איוב זעלבסט איז לא היה ולא נברא איז מיסינג די פאוינט. די רעדע איז איבער די מעינסטריעם געזעלשאפט. אפי' דא אין קאווע שטיבל קען מען זעהן עדיטוט פון אסך אז אזא זאך גרעניצט זיך מיט כפירה, און אין די דורכשניטליכע בית מדרש איז דאס די אלגעמיינע סענטימענט. און מיט דעם ברויך א אינגערמאן דיעלן ערב ובוקר וצהרים.

אן אנדערע ביישפיל קען איך געבן ווען איינער האט מיר פרובירט צו אפרעדן פון רעדן איבער די סאלאר סיסטעם אין העליאסעטריק טערמינען. ער האט מסביר געווען אז דאס קינד וועט זיין "קאנפויזד" און קען אריינלויפן אין פראבלעמען אין חדר. דערווייל האט ער נאכנישט געהאט קיין מלמד וואס ווייסט די חילוק פון א לבנה ביז א פלאנעט ביז א שטערן, אבער זיי האבן שטאקע מיינונגן איבער די מהלך הכוכבים און איך מיז געדענקן צו משנה זיין שטענדיג משום דרכי שלום צו אקאמאנדירן אפאר אנאלפעבעטניקעס וואס קענען נישט אסטראנאמיע און נישט יהדות. ס'איז אפשר א שטארקע און אין רוב פלעצער אן איבערגעטריבענע משל, אבער אין א טייל פלעצער איז עס וואר, און זיכער איז עס וואר מיט פיל אנדערע משלים. (און דאס איז אויך א נקודה. נישט יעדע מקום און יעדע מענטשן איז אייניג מיט די ענינים, און ס'איז נישט שייך צו זאגן, פאר מיר ארבייט עס פיין אדער ביי אונז איז נישט דא דעם פראבלעם. אשרי חלקך אבער וואס האט דאס מיט יענעם?)

ס'איז דא מענטשן וואס זענען בעצם די סטיל צו וועלן משפיע זיין און זענען מער אפען און וואקאל פון אנדערע. א טאטע בפרט האט א חיוב אויסצופארמען א קינד און האט די נאטריליכע דרייוו עס צו טוהן ווי ער שפירט איז קרוב לאמת שלו (דאס איז וויאזוי איך לערן אפ אין אדם מוריש שקר לבניו). צו הייסן פאר א פאטער צו כובש זיין עדותו און ארויס-סובען די חינוך צו א סיסטעם געוואנדן אין וואספארא ווינט ס'בלאזט יעצט אין חדר און עמי בבית ברויכן זיצן ביים שבת טיש און הערן אבער גארנישט אריינרעדן איז דערשטיקענד פאר מאנכע, און א רויב פון עלעמענטארע הומענטארישע רעכטן און געוויסן.

[יואליש]

[tag]שרגא[/tag], האסט נישט מורא פון גילוי? ווער האט מער צייט אין די ניין טעג אויסער א פלייש האקער?
אפשר ביסטו דער "ארי" וואס ראקלענד קושער האט אוועקגעכאפט פון פאמעגרענעט?

די קליידער געשעפטן זענען אויך פארשפארט. און די בארבער גייען אויף ערלויב לחוגג שריפת בית אלוהינו.

[שרגא]

[tag]יואליש,[/tag]אמחיה צו ליינען אזעלכע קלאר-ארויסגעקומענע דיבורים. אגב, למען האמת פארשטיי איך נישט געהעריג דיין ערשטע שורה.

צום פונקט, פארשטיי איך דיין פונקט איבער דעם גרעסערן פונקט פון יענעם ארטיקל, אבער איך האלט קלאר אז דער פונקט וואס איז ארויסגעקומען פון דעם וויידל (ווערטערשפיל נישט במכוון) איז א שטארקע פונקט פאר דעם מאמין. ס'איז נישט ער האט עס דערמאנט אין א שורה און איך האב זיך ארויפגעכאפט דערויף, נאר עס איז דעטאלירט אין זעקס-זיבן פאראגראפן. און יא, ווען איינער זאגט
But I could no longer lie to my son, pretend to believe a midrash so fanciful, and so I told my son that no, I did not believe that Vashti grew a tail.
איז זייער א לעגיטימער פונקט (אקעי, לאמיך טוישן ווארט...) צו אנמערקן און דאס נעמען אלס ביישפיל אז דער גלויביגער איז נישט אייביג משוגע מיט זיינע גלויבונגען און דער סקעפטיקער איז לאו דוקא קלוג און גערעכט מיט זיין סקעפטיציזם (ווי נאך א משל פון חידוש העולם וואס איז אמאל געווען ביי פילאזאפן א געוואלדיגער און אומגלויביכער חידוש). עפעס נאר דער כופר מעג אייביג ארויפטאנצן אויף יעדע קלייניגקייט וואס ער טרעפט אין רעליגיעזע טעקסטן און מאכן דערפון שפאט און חוזק עד נאזיום?
לגבי די זון און מחנך זיין קינדער, ווייס איך נישט ווער עס איז יענער קלוגער איד, אבער איך רעד יא צו מיינע קינדער און העליאסענטרישע טערמינען. און אויב דער ואוס פסק'נט די הארבע מניעת הריון שאלות רעדט אזוי אין זיינע דרשות, ווער קען קומען זאגן אנדערש? איך דערצייל אייביג פאר מיינע קינדער דברי חכמה, איבערהויפט די עלטערע, און די איינציגע צוויי אפציעס זענען נישט "באהאלטן" אדער "אויפקלערן". איך פרוביר אריינבאקן אמונה, אבער ווען עס קומט צו פארשידענע גרויע תחומים וועל איך זיי געבן אמביגועזע (סארי, ר' סענדער, כ'האב עס ערשט געכאפט...) ענטפערס. מ'קען ניצן ווערטער ווי "עס זענען דא וואס האלטן אזוי און דא וואס האלטן אנדערש", "עס קען זיין, אבער אפשר איז עס דא נאר א בחינה", און אזוי ווייטער לויט דעם ענין, ואוס לערנט זיי אויס דעם וויכטיגן כלל אז "גארנישט איז נישט אזוי פשוט." סתם זיך רעגן און בלעימען נאכאמאל און נאכאמאל דעם סיסטעם איז מען ווייטער שטעקן אין פינסטערניש און קיין פראגרעס ווערט געמאכט.

[יואליש]

נאכאמאל א משל וואס אפי' דער דיין זאגט ברבים אבער פארט קענסטו באקומען בייזע בליקן (כ'מיין לאו דוקא דו). דאס מאכט די נקודה שטערקער. אז אפי' אין תחומים וואס איז שוין היינט עטוואס מעינסטריעם, האט די המון עם (וואס איז די שטערקסטע פארס אין סאסייעטי) נישט באקומען די מעמא. און טאקע אויף דעם נושא, כ'געדענק כ'האב געכאפט א פסק פון א איד וואס איז געזיצן פארענט פון מיר אין ביהמ"ד און האט זיך פערצופאל אינטערגעהערט א שמועס איבער דעם נושא. און ווילאנג כ'האב איך נישט געקענט ווייזן אז אן אפיציעלע רעדנער דורך די אפיציעלע קהלה האט אויך מסכים געווען דערצו, בין איך געווען א האלבער ערל. וואלט די קהלה פערצופאל נישט געהאט קיין ניטל דרשה דורך דעם רב, וואלט איך זיך קיינמאל געקענט ריינוואשן.

און מיט אזוינע ברויך מען דיעלן אגאצן טאג.

אבער געניג מיט די דראמאטיזאציע. די נקודה איז אז ס'הערשט אן אומדעריקטע קאלעקטיווע קאנשיענס עדיטוד, אז פונקט ווי מ'מיז האבן א מקוה קארטל מיז מען האבן א טראכטן קארטל. און די קאלעקטיווע קאנשיענס איז לאו דוקא א סאפיסטיקירטע, און ס'איז זייער שווער צו נישט באנייען די חודש קארטל.

****


די עדיטוד אז דער גלויביגער איז אוטומאטיש א שוטה בין איך מודה איז אראגאנטיש און א טיפשות. כ'וואלט געוואלט גלייבן אז דאס איז פשוט לכל.

[איינער]

עצה אויף וואס? וואס גענוי באדערט דיך? אז דו קענסט נישט אפן רעדן די אנדערע שיטות ווייל יענער וועט זאגן ביסט אן אויבערחכם? אקעי, קודם האסטו אנערקענט דעם פאקט אז דו ביסט געבוירן א חסיד צווישן חסידים און דו ווייסט וואס עס איז אנגענומען צו קענען רעדן און פרעגן און וואס נישט.

איך זע דריי ברירות: 1) אוועקגיין פון דעם סיסטעם. 2) בלייבן, אבער אנפייפן יעדן און זאגן וואס דו האסט צו זאגן ווען דו האסט צו זאגן. 3) בלייבן, און זיך האלטן פארמאכט דאס מויל פאר ווער עס דארף נישט הערן.

יעצט, אויב איז די צער ביי דיר ממש געוואלדיג גרויס און ממש דו פילסט אז דו וועסט זיך דערשטיקן אויב וועסטו זיך נישט אנרופן נאך די מגילה אז דער וויידל חלק געפעלט דיר נישט וכדומה, דו פילסט אז וכל זה איננו שוה לי אויב קענסטו נישט משפיע זיין אדער ווייזן דיין חכמה פאר דיינע ארומיגע חברים, דעמאלט בלייבסטו מיט אפציע 1 אדער 2, וואס אויב ביסטו קלאר אווער אויף זייערע קאנסעקווענצן און עס לוינט זיך דיר, דעמאלט ווייסטו דאך וואס האסט צו טון. ווידער אויב נעמסטו אן דעם פאקט כמו שהוא און גייסט גלייך צום פיפטן שטאפל פון גריווענס, וואס איז "עקסעפטנס", דו נעמסט אן דעם פאקט אז דאס איז עס, און יעצט נעמסטו זיך טוישן דיין געדאנקענגאנג עס זאל זיך קענען צופאסן צו דיין ענווייראמענט, בשעת די אנדערע זאכן וואס קיינער האלט נישט מיט וועסטו זיך סייווי ווייטער אויסגעבן (רעדן מיט "יענע" חברים און קומען אין קאווע שטיבל, וכדו'), וועסטו דיך העכסטנס אביסל בארואיגן.

האסט זיכער גענוג אנדערע זאכן וואס דו קענסט נישט שעירן מיט רוב פון דיינע חברים אויסער דיין פאמיליע, ווידער האסטו מסתמא זאכן ואוס וואלסט יעדן געזאגט אויסער פאר דיין פאמיליע, און יעצט וועסטו העכסטנס האבן א דריטע קאטגעאריע. סך הכל קענעסטו עס אנקוקן ווי די פארשידענע קאטעגאריעס וואס יעדער מענטש האט מיט זיינע ארומיגע. איין חבר האט מען צו רעדן/הערן לשון הרע, א צווייטן פאר אלע זאפטיגע רכילות'ן אין שטאט, א דריטן זיך צו לופטערן און ליצנות'ן, א פערטן צו שפילן שאך, א פיפטן וואס שלעפט אמאל אוועק צו א פארברענג, און דו וועסט אויך האבן א זעקסטן, זיבעטן און אכטן חבר פאר וועם דו קענסט איבערגעבן אלע דיינע השערות, רעצענזיעס, ספיקות און סעמי-מסקנות. ואוס איז אזוי געפערליך? יעדער מענטש האט דאך זאכן וואס ער באהאלט, ווי דו זאגסט, "אונטער די דאכענע". נו, וועגן דעם זאל מען ארויסטאנצן פון די הויט און איבערלאזן ווייב און קינדער? דאס רוב טאג און רוב לעבן דארף נישט ווערן אפעקטירט דערפון, אויסער אויב מען איז אנגעגעסן מיט האס, מען טראכט דערפון א גאנצן טאג און מען האט נישט קיין שום כוח המעצור, וואס דעמאלט איז מען סייווי אויף צרות.

ועוד, פרוביר נאר זאגן דיין דריטער נקודה אין שול ביים ליינען. ווי איך דאווען, וועט מען מיר דאס ערשטע מאל איידל מעיר זיין אז מ'טאר נישט אזוי זאגן, קלו וקלו דברי אלוקים חיים און אז דער צאנזער רב שרייבט דאך שוין אז אפילו צווישן ראשונים טאר מען נישט מכריע זיין, און ביים פיפטן מאל וועל איך שוין באקומען א טיטל פון אן אויפגעקלערטער.

עגען, פארוואס זאל איך עס פרובירן זאגן. קודם איך דארף נישט צוקומען דערצו, ווייל איך האב קיין פראבלעם צו גלייבן אלעס וואס חז"ל האבן געשריבן. אבער אפילו אויב נישט, וואס האב איך פון עס זאגן פאר איינעם? עס אינטערעסירט מיך בכלל נישט אז יענער זאל מיך אנקוקן מיט "יענע" אויגן, איך וועל גארנישט פארדינען און יענער וועט גארנישט פארדינען. און איך קען נאר דערלייגן. און געווענליך איז מען בכלל נישט אינטערעסירט צו רעדן סיי וועלכע דברי חכמה מיט איינעם ואוס האט נישט די אויערן דערצו און איז נישט אינטערעסירט צו הערן. סאו, יא, הו קעירס?

די מערסטע עלעגאנטע ווערטער און עצות, קען נישט אווען נעמען די ווייטאג און פיין, פון זיך איינהאלטן טאג נאך טאג צוזאגן וואס מען גלייבט.

[איינער]

איך פארשטיי נישט די דעבאטע דא, די רבנים האבן שוין געזאגט זייער מיינוג. אויב די וואס זענען אפגעפארן צוליב פרעגן קשיות איז אזא קליינער צאל, פארוואס פארפירען זיי אזוי אנקעגען די אינטערנעט? עס איז די ערשטע מאל אין אמעריקע וואס מעט פראבירט איינצופירן אזעלכע עקסטרעמע קאנטראלען. פארוואס? פאר די פאר חכמים? זעט אויס אז די רבנים און עסקנים ווייסן עפעס מער ווי די שרייבער דא.

[יאיר]

[tag]יאיר[/tag] איי'ם טרילט יא'ער בעק.
צוזאמשטעלן רעביצין רייך'ס תכשיטים מיט'ן היינטוגען רב טייטלבוים איז פיין, אבער צוזאמשטעלן דער גוי, דער כופר, נו, וויאזוי הייסט ער נאר, ווייסט וועם איך מיין, מיט'ן אלטען רב טייטלבוים, איז עפעס מאדנע ביז גאר. בתוך הדברים זאגסטו אז ביז 200 יאר צוריק האט יעדער געגלייבט אז גאט האט באשאפען די וועלט, איז וויאזוי קענסטו זאגן תוכ"ד אז קיין איין צד - להבדיל - קען נישט "אויפווייזען" זייער גערעכטיקייט. דאס אז דער "גאנצע" וועלט האט געגלייבט אין בורא עולם איז די שטערקסטע אויפווייז (פאר ווער ס'שפילט די איני מאמין געים) אז דאס איז געבויט אויף א פאקט און מעשה שהיה.

כ'זוך א נדבן צו פארשפרייטן רב קורמאן'ס ספרים, כדי צו מחזק זיין דר'עולם מיט ריינע אמונה.

אוי, קאוועלע, האסט מיר שלעכט פארשטאנען. א קלוגער איד ווי דיר דארף ארויסנעמען א געוואלדיגע חיזוק אין אמונה פון מיינע ווערטער. טראכט אריין, פאר הונדערטער יארן האבן מיר ערליכע אידן געגלייבט אז ס'איז דא א גאט וואס ער איז דער מקור החכמה, ער איז חכמה אליין, ווי דער רמב"ם ערקלערט. די מקובלים האבן דאס גענומען נאך א שטאפל ווייטער אז די וועלט איז בעצם א מאניפעסטעישאן פון גאט, דא איז זיין התגלות. זענען שפעטער געקומען די סייענטיסטן צו גענוי די זעלבע מסקנות! עס איז דא א גרויסע כח וואס זיי רופן חוקי הטבע וואס דאס איז חכמה און דאס פירט די וועלט, פאקטיש איז לויט זיי די גאנצע וועלט א דירעקטע תוצאה פון די חוקי הטבע. דאס איז דאך ממש אות באות וואס מיר אידן האבן אלץ געוואוסט פון די תורה הקדושה. אמת, זיי זענען מחולק אין געוויסע טעאלאגישע פרטים איבער דעם "גאט". אבער צו דען זענען דער רמב"ם און רבי משה תקו נישט געווען ראדיקאל מחולק איבער די נאטור פון גאט? איך מיין אז דער חילוק צווישן הגשמה און אי הגשמה איז פיל גרעסער ווי דער חילוק צווישן א פערזענליכער גאט און נישט א פערזענליכער גאט.
אין אנדערע ווערטער, דער פאקט אז טראצדעם וואס די אטעאיסטן לאכן פון סיי וועלכע רעליגיעזע התגלות פונדעסטוועגן זענען זיי פעסט ביי די מיינונג אז ס'איז דא כוחות פון חכמה וואס פירן די וועלט און אז מיר מוזן זיך פירן מאראליש באפעסטיגט מיין אמונה אויף אן אומגלויבליכע פארנעם.
רבותי, איך זוך א נדבן צו פארשפרייט פראפעסאר דאוקינס ספרים.

[קאווע טרינקער]

סארי, נישט מיין לעוועל.