ווען Off The Derech גייט Off Track

[קאווע טרינקער]

בקיצור א מעשה.
איז פארהאנען א זאכליכע סיבה פארוואס צו בלייבן דא?

[הוגה]

בקיצור א מעשה.
איז פארהאנען א זאכליכע סיבה פארוואס צו בלייבן דא?

פארגעס נישט פון אונז אויפן אנדערע זייט...

[שלום דין]

איך געדענק גאנץ קלאר. איך בין דא אין קאנטרי אויף א כשר'ן סעל פאן שווער צו זוכן אי"ה מארגן.

נו גוט.

ווי לאנג דו זוכסט, גיב אויך צו ערקלערן אין איינוועגס וויאזוי פונקטליך דאס איז "שרעקליך פאלש און פארפירענד," ווי דו רופסט עס, און אויך וויאזוי דו האלטסט אז די פונקטליכע צאל נומערן פון פוטסטעפס מעמבערס בפרט ווי אויך או-טי-דיס בכלל כאפן א גרויס נפק"מ אויף דעם גאנצן ענין. איך האב אנגעגעבן נומערן ווייל [tag]דעת תורה[/tag] האט געפרעגט, איך האלט אבער אז אמת'ע נומערן זענען זייער שווער צו וויסן, און אויך אז זיי פארציילן ווייניג אויף דעם גאנצן ענין. יעדער עהרליכער איד שרייט דאך אז עז טוט זיך אפ חורבנות, ס'פאלן אוועק קרבנות פון אלע זייטן, צוליב דעם אינטערנעט, בלאגס, וכו'. ס'איז הכל מודים אז עס טוט זיך עפעס אפ היינט וואס איז נישט געווען פאר צען יאר צוריק.

(קען זיין ווייל אין סאטמאר איז מען אזויפיל פארנומען מיט נומערן מיינסטו עס מאכט אויס. מיר, למשל, גייט גאנץ ווייניג אן צו סאמאר ברענגט צען טויזנט צו הונדערט טויזנט אויף א פראטעסט. ווי אויך, למשל, ווער עס פארמאגט מער חסידים, מוהר"א צו מוהרי"י, צו אנדערע אזעלכע דעטאלן וועלכע א נומער ארויף צו א נומער אראפ ערפילט אפשר איינעם'ס נייגער, אבער איז גאנץ א קנאפער נפק"מ אויף למעשה.)

[געפילטע פיש]

היינט איז טאקע מעגליך צו ווערן א דאקטער אדער לאיער און בלייבן אן ערליכער איד. אבער אמאל (50-60 יאר צוריק) איז עס געווען אן אוממעגליכקייט.


איך געדענק דאקטורים נאך פין פארן קריג וואס זענען געווען פרום אין ערליך, סיי אמעריקאנער אין סיי וואס האבן נאך שטאדירט אין יאראפ,

ס'איז אבער געוועין אחד בעיר ושנים במשפחה.

אפשר אין די מדינות וואו ווען איינער איז געגאנגען קאלעדזש האט די משפחה געריסן קריעה, אבער אין די מדינות וואו תורה ומדע איז געווען אנגענומען, זענען געווען אסאך פראפעסיאנאלן, לויערס, פראפעסארן, און דאקטוירים יראים ושלמים, געווען אפילו רבנים וואס דורכן טאג זענען זיי געווען דאקטוירים אדער פראפעסארן אין קאלעדזש, און ביינאכט האבן זיי פארגעלערענט דעם דף היומי שיעור און געפסקנט שאלות.

[קאווע טרינקער]

[tag]שלום דין[/tag], כ'ווייס נישט ווער ס'האט אייך אייגערעדט אז איר זענט אראפ פון וועג... איר זענט דא מיטן גאנצען קנאק...

[פשוט-קאמפליצירט]

[tag]שלום דין[/tag]

האסטו מסביר געווען די סיבות וואס פירן נישט עמיצן אוועקצואווארפן די משפחה און לבוש. האסט אויך אויסגערעכנט עטליכע פאקטארן וואס שפילן יא א ראלע אין מאכן אזא החלטה. איך מיין אבער אז דו האסט נישט מסביר געווען די טיפיש-געווענליכע סיבה. דו דערמאנסט יא אז "פסיכאלאגיע" שפילט א ראלע. אבער וואס מיינסטו דערמיט: א פסיכישע פראבלעם -- פון דעם מין וואס ווערט געווענליך באהאנדלט דורך א פסיכאלאג אדער פסיכאטאר? ס'איז מעגליך (יתכן אז דאס האסטו געהאט אין זינען) אז דו מיינסט פשוט די פסיכאלאגיע וואס ליגט אונטער יעדער החלטה וואס יעדער מענטש מאכט כסדר אין לעבן. א פאסיגער משל-דוגמא: מרס קאמפליצירט האט געוואלט היינט גיין שאפינג, אבער מר. קאמפליצירט איז אויפגעשטאנען אין א מוצאי-שבת גיסטע. האב איך געזאגט מיין ווייב אז גיין שאפינג אין די ניין טעג שמעקט מיט ערנסטע שאלות. ווער רעדט נאך אין "שבוע שחל בו תשעה באב", איז עס גאר אן ערנסט ענין.

די אמת'ע סיבה פארוואס פשוט-קאמפליצירט'ס וויל נישט גיין שאפינג איז א געפערליכע אפוועזנהייט פון געדולד. געזאגט האט ער אבער, אז די מניעה האט מיט'ן שלחן ערוך. זיין פעולה, הייסט עס, האט מיט עפעס א מצב רוח; דער אנגעגעבענער אויסרייד איז אבער טעאלאגיש.

אין אונזער פאל: וואס מיינט דער פסוק?

[פשוט-קאמפליצירט]

נאך א שאלה: ווער איז אלץ נכלל אין דעם "או-טי-די" טערמין? כ'מיין אז דו האסט געגעבן א הגדרה: עמיצער וואס האט באשלאסן איבערצולאזן די חרדישע געזעלשאפט און לעבן אין דער אלגעמיינער קהילה. זאל דאס זיין אזוי, איז אין דעם אריינגערעכנט עמיצער וואס בלייבט מיט'ן לבוש און אפילו אפשר פרום, אבער פירט א לעבן וואס שטימט מער-ווייניגער מיט די אנגענומענע סאסייעטי נארמעס (עדיוקעישאן, שפראך, באנעמונג מיט אנדערע, מאראלישע ווערטן)? און וואס איז מיט עמיצן וואס בדעת, האלבוועגס אדער כמעט-גאנצוועגס, "דארט", אבער למעשה איז זיין לעבן דא? (כ'קען אזא איינעם. ער האט א שטעלע אין YU.) און וואס טוט זיך מיט א מאדערנעם ארטאדאקס וואס אדאפטירט פארשידענע יסודות'דיגע אספעקטן פון דער חרדישער קולטור און אפילו לעבנסשטייגער (די וואס אין ארץ ישראל רופט מען "חרדלים")?

[שלום דין]

[tag]שלום דין[/tag], כ'ווייס נישט ווער ס'האט אייך אייגערעדט אז איר זענט אראפ פון וועג... איר זענט דא מיטן גאנצען קנאק...

טשולנט און קוגל מיט הערינג און גאלע עס איך אויכעט. נעקסט טיים איך קום אין בית מדרש, קומט זיך מיר שישי, לכאורה...

[הוגה]

נאך א שאלה: ווער איז אלץ נכלל אין דעם "או-טי-די" טערמין? כ'מיין אז דו האסט געגעבן א הגדרה: עמיצער וואס האט באשלאסן איבערצולאזן די חרדישע געזעלשאפט און לעבן אין דער אלגעמיינער קהילה. זאל דאס זיין אזוי, איז אין דעם אריינגערעכנט עמיצער וואס בלייבט מיט'ן לבוש און אפילו אפשר פרום, אבער פירט א לעבן וואס שטימט מער-ווייניגער מיט די אנגענומענע סאסייעטי נארמעס (עדיוקעישאן, שפראך, באנעמונג מיט אנדערע, מאראלישע ווערטן)? און וואס איז מיט עמיצן וואס בדעת, האלבוועגס אדער כמעט-גאנצוועגס, "דארט", אבער למעשה איז זיין לעבן דא? (כ'קען אזא איינעם. ער האט א שטעלע אין YU.) און וואס טוט זיך מיט א מאדערנעם ארטאדאקס וואס אדאפטירט פארשידענע יסודות'דיגע אספעקטן פון דער חרדישער קולטור און אפילו לעבנסשטייגער (די וואס אין ארץ ישראל רופט מען "חרדלים")?

למאי נפקא מינה?

[פשוט-קאמפליצירט]

כ'האב די זעלבע קשיא אויפ'ן אשכול. נאר היות דער עולם פרעגט און ענטפערט, טראכט איך אז מאיזה סיבה שהיא איז די טעמע גענוג אינטערעסאנט פאר גענוג שטיבל-חברים.

[יואליש]

[tag]שלום דין[/tag], כ'ווייס נישט ווער ס'האט אייך אייגערעדט אז איר זענט אראפ פון וועג... איר זענט דא מיטן גאנצען קנאק...

טשולנט און קוגל מיט הערינג און גאלע עס איך אויכעט. נעקסט טיים איך קום אין בית מדרש, קומט זיך מיר שישי, לכאורה...

אפשר טוסטו די גבאים א טובה מיט פארמיידן קאפ וויי דורך וואלונטירן צו עולה זיין די תוכחה? פילייכט צושניידסטו די לאנגע כי תשא קריאה אין העלפט דורך וואלונטירן צו עולה זיין די מעשה העגל אלס ישראל. מיר הינגעריגע אינגעלייט מיט הערינג טובח לעינינו און ווארטן אויפן בין גברא לגברא ווי א מחלה המושכות וועלן אייך מכיר טובה זיין.

[שלום דין]

[...] וואס מיינסטו דערמיט: א פסיכישע פראבלעם -- פון דעם מין וואס ווערט געווענליך באהאנדלט דורך א פסיכאלאג אדער פסיכאטאר? ס'איז מעגליך (יתכן אז דאס האסטו געהאט אין זינען) אז דו מיינסט פשוט די פסיכאלאגיע וואס ליגט אונטער יעדער החלטה וואס יעדער מענטש מאכט כסדר אין לעבן.

דאס לעצטע.

לאמיך עס מסביר זיין אביסל אנדערש. איך האב א חבר א חסיד'ישער אינגערמאן גאנץ אן אינטעליגענטער, אויך אביסל א וועלטליכער, ער ארבייט אין מאנהעטטען צווישן גוים, א.א.וו. פון צייט צו צייט מאכט זיך א שמועס צווישן אונז און עס פארפירט אריין אין פראבלעמען מיט דעם "סיסטעם." ער'ז א פארשטענדליכער מיט א אפענע קאפ, און פארשטייט וויאזוי צו אנאליזירן א מצב מיט שכל. די רגע די שמועס ווערט אבער פארקירעוועט אין עניני אמונה, שטעלט ער מיך אפ: "שלום, איך קען נישט רעדן פון די זאכן. איך וויל ווייטער בלייבן א איד, א חסיד, און איך וויל מיר נישט פארדרייען דעם קאפ מיט ספיקות." איך רעספעקטיר עס, איך פארשטיי עס, און מיר בלייבן ווייטער גוטע פריינט און דער שמועס פארדרייט מען אויף אנדערע ענינים.

דער אינגערמאן האט א פסיכאלאגישע אינטערעס (און איז מודה דערצו) צו בלייבן מיט זיין איצטיגן לעבנסשטייגער, און ממילא וויל ער נישט אריינגיין אין קיין חקירות. ער איז נישט פרום ווייל ער איז איבערצייגט מיט שכל אז אין דעם פרומקייט ליגט דעם אמת. ער איז פרום ווייל אזוי איז אים באקוועם, ווייל נאר פון דעם ווייסט ער, און אזוי וויל ער בלייבן. והא ראי', ער וויל ניטאמאל הערן א צווייטער צד.

דאס מיינט אז א מענטש ארבעט מיט בלויז פסיכאלאגישע מאטיוון.

[matovu]

אזא ענטפער באדערט מיך אהן א שיעור.
דער שלום האט אלעס אזוי מעכטיג ארויס.... נאר ער פארשטייט...
פון דעם נעם איך ארויס אז ער האלט אז די ריזאן מען לאט אינז נישט חקר'ענען איז ווייל טאמער מען וואלט יא געלאזט וואלט מען געווארען אפיקורסים.
סאיז אמת אבער נאר וועגען עס איז א סכנה אז מען וועט נישט וויסען ווי אזוי צי זיין א חוקר.... ויכולין להאריך

אבער דער שלום וויל ארויסלאזען א ים מיט היסטאריא פין פיל גדולים אנגעהויבען ביזען היינטיגע גדולים וואס האבען גיט פארשטאנען חקירה אין זענען פרום געבליבען... זיי האבען געהאט דיבעטס מיט אפיקורסים. זיי הטבען ארויסגעהאט די זאך, גשריבען ספרים אויפן נושא וכו...

אבער איז גארנישט קיין ראיה אז דיין חבר וויל נישט רעדען מיט דיך חקירה. ווייל קיינער וואס איך קען וויל אויך נישט. מיר זענען נישט עקוויפט.

נישט יעדער ווערט נתפאל אבער רוב פין אינזער ציבור איז עס א סכנה.
אבער קלאר נישט די סיבה וואס די האסט געזאגק.

[שמעקעדיג]

כ'מה טובו' ועוד, איך ווייס נישט צי דאס האט מיט פסיכאלאגיע אדער ענדערש ברעינוואשינג פון אונזערע עלטערן און מלמדים אז מען טאר זיך נישט טענה'ן מיט אן אפיקורס, כ"ש דפקר טפי, עס איז א סכנה, אויב וועסטו נישט האבן וואס צו ענטפערן קענסטו פארפאלן ווערן ח"ו, א.א.וו.

וויבאלד איינער ווייסט נישט אלע תירוצים אויף יעדע פראגע, איז שב ואל תעשה עדיף, בעסער און געזונטער. פארוואס מוז איך אויסהערן יעדנ'ס שאלה און בלייבן מיטן צונג אינדרויסן? אויף יעדע רעליגיע איז פאראן שאלות, און איך בין דא געבוירן און איך וויל דא בלייבן, און איך וויל נישט ווערן פארדרייעט א קאפ. דעריבער האט מען אונז אויסגעלערנט, רעד נישט מיט איינעם וואס איז א כופר. און דאס איז א געזונטער מיטל זיך צו האלטן אויפן דרך.

קענסט אפשר טענה'ן אז ניין, א מענטש דארף נישט האבן "אמונה פשוטה" און גלייבן ווי א קלאץ אלעס וואס מען באמבלט אריין אין איהם, נאר אליינס אדורכטון דעם ענין, אבער באמת לאו כל מוחא סביל דא, און אויף יעדע שאלה וואס מען פרעגט אקעגן אידישקייט זענען פאראן צענדליגער אקעגן אנדערע רעליגיעס, קיינער איז נישט קלאר און גלאט, ממילא איז עס פשוט נארמאל און פארשטענדליך וואס דער חבר דיינער ענטפערט דיר, און איך וואלט מסתמא דאס זעלבע געענטפערט. דאס מיינט נישט אז ס'איז נישט פאראן קיין תשובות דערויף, נאר אז איך ווייס עס נישט און ממילא איז נישט פאסיג פאר אונז אריינצוגיין אין א ויכוח דערוועגן, עס איז ציללאז. כנלע"ד.

[יאיר]

וויבאלד איינער ווייסט נישט אלע תירוצים אויף יעדע פראגע, איז שב ואל תעשה עדיף, בעסער און געזונטער. פארוואס מוז איך אויסהערן יעדנ'ס שאלה און בלייבן מיטן צונג אינדרויסן? אויף יעדער עליגיע איז פאראן שאלות, און איך בין דא געבוירן און איך וויל דא בלייבן, און איך וויל נישט ווערן פארדרייעט א קאפ. דעריבער האט מען אונז אויסגעלערנט, רעד נישט מיט איינעם וואס איז א כופר. און דאס איז א געזונטער מיטל זיך צו האלטן אויפן דרך.

דאס איז א פסיכאלאגישע סיבה. ריכטיג? פסיכאלאגיש מיינט נישט אז ס'איז נישט אמת.

[matovu]

קאררעקט!

אין וועגען דעםסאיז נישט אמת צי זאגען אז דיין חבר איז נישט פרים וויל ער האט עס עכט נישט ארויס.

באשעפער כבעט דעך שוין וכל המינים כרגע יאבדו...

[פשוט-קאמפליצירט]

[tag]שלום דין[/tag]

דאס הייסט, אז סיי די וואס גייען, סיי די וואס בלייבן, מאכן זייערע החלטות לויט ווי באקוועם דאס איז אים. אבער פארוואס איז דאס מער פסיכאלאגיש ווי דאס לעבן בכלל? דאס איז דאך דער אופן, מער ווייניגער, וויאזוי רוב-רובם מענטשן לעבן. אויב די החלטה פון גיין קעגן בלייבן אין דער חרדישער געזעלשאפט ליגט אין די פשוט'ע, אויבערפלעכליכע פאקטן פון לעבן, פארוואס טאקע זאל עמיצער באשליסן צו גיין? בלייבן איז פאר רוב מענטשן דער מושכל ראשון, דער "דיפאלט". אינעם אוועקגיין איז נכלל קאפווייטאג, הארצווייטאג, און א סך עגמת נפש. מוז דאך זיין א סיבה וואס זאל טרייבן א מענטש צו באגיין דעם שריט. "פסיכאלאגיע", לויט דיין דעפיניציע, איז נישט גענוגנד, ווייל ס'איז פונקט ווי זאגן אז עמיצער איז אוועק ווייל ער האט געוואלט עסן פרישטאג. (אוקעי, נישט פונקט אזוי -- אבער, דו פארשטייסט וואס כ'מיין.) והדרא קושיא לדוכתא.

קען זיין אז ס'איז שווער דאס מסביר צו זיין, אדער איז פארבינדן מיט עובר זיין אויף די תקנות פונעם שטיבל. אויב דאס זאל זיין די סיבה, ביזטו פטור ויה"ר ס'זאל זיין נחשב כאילו דו האסט יא געענטפערט.

(אגב: דיין חבר, ווי איך לערן אים אפ אויפ'ן סמך פון דיינע ווערטער, באלאנגט צום מיעוט וואס טראכט יא און פאר וועמען אמונות ודיעות טראגן א סך חשיבות. היות ס'איז אים גוט ווי ס'איז, זוכט ער זיך נישט קיין פראבלעמען און לאזט די טעמע אין א זייט. דאס הייסט, אפילו אזא איינער ווי ער, וויל ליבערשט לעבן באקוועם ווי אויפריכטיג. דו זאגסט דאך אויך אז פילאסאפיע און עמקות איז בדרך כלל נישט די אייגנטליכע סיבה אויף אוועקצוגיין.)

_____

מה-טובו און שמעקעדיג האקן.

און יא, איך בין גרייט צו רעדן וועגן אמונות ודיעות. איך וועל לכאורה דא בלייבן, אפילו אויב כ'וועל בלייבן מיט דער צונג אינדרויסן. ווייל, פונקט ווי רוב-רובם פון די וואס פארלאזן די משפחה און בייטן דעם לבוש, איז מיין "פסיכאלאגיע" מאטיווירט בעיקר פון באקוועמליכקייט

[פשוט-קאמפליצירט]

באשעפער כבעט דעך שוין וכל המינים כרגע יאבדו...

לאמיר ענדערש בעטן "והאר ענינו". קלארקייט פאר זיך איז מער ווירקזאם ווי א פארלוירן-געגאנגענער מין

[לעיקוואד]

מיין מיינונג איבער דער נושא באופן כללי האב איך שוין געשריבען אויוון אין דער אשכול, תדרשנו משם. אבער נאך די שיינע שמועס וואס האט זיך דא פארצויגען, וואס איז בעצם א כללות'דיגער שמועס וועגן די מאטיווען פון מענטשען וואס איז די ראלע פון פסיכאלאגיע און וואס איז די ראלע פון פילאסאפיע, און מ'קען וועגן דעם רעדן אסאך. וויל איך נאר מעורר זיין איין הערה שנתחדשה לי. מ'קען אסאך מעיין זיין אויב איינער פארט אפ מער וועגן פסיכאלאגיע אדער מער וועגן מחשבה וכו'. דאס איז אבער איינמאל זיכער, אז די תגובות וואס מיר זעהן די אין דער אשכול צו דער פאנעמענעם פון אפפאראכץ, זה בכה וזה בכה, זענען קלאר א תולדה פון פסיכאלאגיע און נישט פון מחשבה. האלטס דאס נאר אין קאפ.

[פשוט-קאמפליצירט]

צו וואס ווידמען מחשבה אויף עפעס וואס איז א תוצאה פון פסיכאלאגיע?

אגב: דו האסט היפש גערעדט וועגן דיין מיטגעפיל צו אנדערע מענטשן ווי א סיבה צו פרובירן פארשטיין זייערע מאטיווען

[לעיקוואד]

דער מענטש האט אן אינטערעס זיך זעלבסט צו פארשטיין, ווי אויך צו פארשטיין דער וועלט אין וואס ער לעבט, אנדערע מענטשען, וכו'.
דער פארשטאנד מיינט פשוט פארשטיין דאס וואס איז די אמת'ע מאטיווען וואס פירען מענטשען. אויב איז דאס פסיכאלאגיע איז דאס גאר אינטרעסאנט און חשוב צו פארשטיין. עס איז בכלל נישט קיין זאך מזלזל צו זיין אין.

טאקע מיטגעפיל מיט אנדערע איז א פסיכאלאגישע געפיל, אבער בנוהג שבעולם רופט מען דאס א מצווה אדער מדה טובה אדער מאראל.

[פשוט-קאמפליצירט]

איך בין נישט זיכער אז כ'פארשטיי. פסיכאלאגיע איז א צווייג פון מחשבה? א פועל יוצא פון מחשבה?

מיטגעפיל מיט א צווייטן מענטש, בכל אופן, איז א מצווה. אבער ווי ס'זאל נאר נישט זיין, מצווה, מדה טובה, אדער מאראל, איז עס לכאורה

קלאר א תולדה פון פסיכאלאגיע און נישט פון מחשבה.

חוץ אויב מיט "מחשבה" מיינסטו פשוט די פעולה פון טראכטן. אויב אזוי, אבער, איז מיר נישט קלאר פארוואס ס'איז "איינמאל זיכער אז ...

די תגובות וואס מיר זעהן די אין דער אשכול צו דער פאנעמענעם פון אפפאראכץ, זה בכה וזה בכה, זענען קלאר א תולדה פון פסיכאלאגיע און נישט פון מחשבה.

[דעת תורה]

[tag]שלום דין[/tag], עס איז שוין איינמאל א נפקא מינה צו וויסן צי די או טי די'ס (לויט דיין שאצונג: 3 - 4 טויזנט) זענען אלע בעפארן אוועק גיין שוין געווען כופרים, און אוודאי איז עס. נישט מאדנע אדער קינדעריש.

דער וויכוח וואס ציט זיך שוין א לענגערע צייט דא על פני צענדליגע אשכולות, איז אין איין ווארט, די אפיציעלע חרדי'שע שטעלונג איז אז דאס איז צוליב פסיכאלאגישע מאטיוון, אוו נישט צוליב א שוואכקייט אין עצם חרדיות, לעומת זה טענה'ן אנדערע אז לעולם איז דא גאר אסאך וואס פייגערן אוועק צו גיין זיי זענען נאר משועבד צו די אומשטענדן, משא"כ די מיט א פראבלעמאטישן עבר, זענען נישט. דער פועל יוצא פון אזא צוגאנג איז, אז מען ברויך רי-עוואליועיטן און מאכן א ערנסטן בדק הבית פנימה.

מיט דיין לאנגע תגובה האסטו מער ווייניגער באשטעטיגט די ערשטע צוגאנג.