האט די סאטמאר רבי זי"ע געליינט די טיימס?

[איך אויך]

איז דען דא איין סאטמארא מיטגלידער (ב"מ אוהבים און שונאים צוגלייך) וואס ווייסט נישט אז דער ב"מ איז געווען א עושר מופלג? אדער וואס ווייסט נישט אז א גרויסע חלק פון משה גבאי כח נעמט זיך דערפון וואס ער איז א שעירהאלדער פון א חלק פון די אינוועסטמענטס און האט זיי געפירט?

[היימישער]

איז דען דא איין סאטמארא מיטגלידער (ב"מ אוהבים און שונאים צוגלייך) וואס ווייסט נישט אז דער ב"מ איז געווען א עושר מופלג? אדער וואס ווייסט נישט אז א גרויסע חלק פון משה גבאי כח נעמט זיך דערפון וואס ער איז א שעירהאלדער פון א חלק פון די אינוועסטמענטס און האט זיי געפירט?

מען פראבירט איינרעדן די יונגווארק וואס געדענקן שוין נישט

[בדחן]

פאר די וואס ווילען די אמת, דער רבי זי״ע (ברך משה) איז אלע יארען - ביז ער איז נישט געווארען סאטמער רבי - געווען א עני ואביון מגוזלו, זיינע קינדער דערציילען די גוטסקייט פון מאנכע אידן אז זיי פלעגן קיין זאגען פאר דעם בעל דברי יואל זי״ע פאראז געלט האט ער גענוג, אזוי אז ער זאל אים ח״ו נישט שטיצען, די ענגשאפט איז טייל מאל געעוען אין לשער.

שפעטער ווען ער איז געווארען רבי, האט ער געהאט חסידים וואס האבן אים געוואלט האבן אלץ שותף אין די בזינעס, און זיי פלעגן אין געבן גרויס געלט.

אבעל לעומת די מיליאנענן וואס די אנדערע רבי׳ס האבן ווי למשל דער היינטיגער בעלזער אדער דער גור׳ער אדער דער קלוז״ב, וואלט ער געהייסן גאר א שוואכער פארדינער.

[קאווע טרינקער]

פאר די וואס ווילען די אמת, דער רבי זי״ע (ברך משה) איז אלע יארען - ביז ער איז נישט געווארען סאטמער רבי - געווען א עני ואביון מגוזל

ער האט געפירט דין תורות, געגעבן הכשרים, און געפרוירען נפטרים וכו', נישט גענוג אינקאם?

[בדחן]

דארף מען וויסען ווען ער האט אנגעהויבן מיט די״ת, וויפל געלט ער האט באקימען, אא״וו.

דאס איז זיכער אז זיינע קינדער זענענן נישט קיין שקרנים, און זיי האבן שוין אסאך גערעדט עפענטליך דערפון.
און מן הסתם נאכען חתונה מאכען מוהר״א און נאך א קינד צוויי איז שוין אויטעמאטיש געווארען גרינגער וויבאלד מען האט שוין מער געשטיצט,

[דעת תורה]

לייקענען שמש בצהרים האט נישט קיין זין. פונקטליך ווען די ביזנעס האט אנגעהויבן גיין גוט ווייס איך נישט, אבער אכצן שלמים קומט נישט פון קוויטל געלט...

בכלל כאפ איך נישט וואס דו פארדינסט פון דעם, די עיקר פראבלעם (פראבלעם? הלואי אויף אלע רבי׳שע קינדער געזאגט) וואס מען מיינט איז די עצם עוסק זיין במסחר, אפגעזען צי ער האט שיין מרוויח געווען צי נישט. (אויב עפעס איז פארקערט, אןיב האט ער יא שיין מרויח געווען פארשטייט מען עס בעסער אז סאיז שווער - און א שאד - אויף צו געבן די מסחר).

קיינמאל נישט געהערט פון זיינע קינדער (וועלכע זענען דוקא יא בחשש שקרנים, בפרט אין די נושא, איינמאל הער איך פון א קינד זיינע אז ער האט נישט צוגעגעסן קיין סאוער פיקל צו די בארבעקיו סטעיק... גיי גלייב עס) דערציילן אזאנס.

[בדחן]

לייקענען שמש בצהרים האט נישט קיין זין. פונקטליך ווען די ביזנעס האט אנגעהויבן גיין גוט ווייס איך נישט, אבער אכצן שלמים קומט נישט פון קוויטל געלט...

בכלל כאפ איך נישט וואס דו פארדינסט פון דעם, די עיקר פראבלעם (פראבלעם? הלואי אויף אלע רבי׳שע קינדער געזאגט) וואס מען מיינט איז די עצם עוסק זיין במסחר, אפגעזען צי ער האט שיין מרוויח געווען צי נישט. (אויב עפעס איז פארקערט, אןיב האט ער יא שיין מרויח געווען פארשטייט מען עס בעסער אז סאיז שווער - און א שאד - אויף צו געבן די מסחר).

קיינמאל נישט געהערט פון זיינע קינדער (וועלכע זענען דוקא יא בחשש שקרנים, בפרט אין די נושא, איינמאל הער איך פון א קינד זיינע אז ער האט נישט צוגעגעסן קיין סאוער פיקל צו די בארבעקיו סטעיק... גיי גלייב עס) דערציילן אזאנס.

דעת תורה, אנדערש ווי דיר וויבאלד איך בין א נוטראלער און נישט און א דירעקט חסיר מוהרז״ל (איך בין א אייניגע חסיד פון אלע ערליכע אידן ובתוכם די צוויי ברידער) האב איך די פריווילעיגע נישא צו זיין א שונא פארען ברך משה און יא גלייבען זיינע קינדער, און יא אנעמען פון די וואס די ווייסען וואס דערציילען.

עובדה: דאס זיכער אז ביז בעפאר די עלטסטע זון חתונה, איז די געלט מצב דארט אין שטוב געווען שרעקליך.

[בעריש]

ווי שטארק שונא ברויך מען זיין פארן ברך משה אנצינעמען דעם שקר גס פון 18 שלימים וואס לויט די שונאים זיינע(דעמאלס בעפאר די אינפארמעישאן עידזש האט מען אפגעקויפט שאולזאנ'ען ודומיו פאר גוט געלט) האט ער דאס גאר געזאגט ביים סדר כטוב ליבו פון די שטארקע מאסט וואס ער האט דארט געטרינקן.
אזויפיל איז זיכער אז ביים טיילען די ירושה פאר 6 פון די זיבן קינדער זיינע איז דאס געווען אפשר א מיליאן טאלער אלעס ציזאמען, זעט אויס אז דער גבאי האט געירשענט די איבריגע 17 מיליאן.
זיין זון אדמו"ר מהר"א ביי איינע פון די הספידים זיינע האט ארויסגעברענגט די חלק הצדקה זיינע, דערציילט אז בנו שלום אליעזר זייענדיג זיין גבאי צדקה האט א חשבון פון מיליאנען וואס ער האט אויסגעטיילט נאר דורעך אים.
ער האט דארט געגעבן עטליכע דוגמאות פון די מידת צדקה זיינע, לדוגמה ער פלעגט יעדעס יאר פאר פסח און סוכות ביים באקומען זיינע וועידזשעס פון קהל תיכף אויסטיילען דאס גאנצע פאר עניים.
דאס אלעס עד אפ צי די 18 שלימים וואס יענער זאגט דא נאך מיטן גאנצען ערענסקייט.

[בעריש]

פאר די וואס ווילען די אמת, דער רבי זי״ע (ברך משה) איז אלע יארען - ביז ער איז נישט געווארען סאטמער רבי - געווען א עני ואביון מגוזל

ער האט געפירט דין תורות, געגעבן הכשרים, און געפרוירען נפטרים וכו', נישט גענוג אינקאם?

ער האט געפירט דין תורה"ס ביז אינמיטן די כ"ף יארן ווען זיינע שותפים זענען געווען אזאנע ווי דער ריסקעווער רב וכדומה פרוביר מאכן ריסורדזש ווי גרויסע ביזנעס דאס איז געווען דעמאלס. אגב דער זון זיינער ביי א הספד האט טאקע געזאגט אז דער טאטע האט זיך אפגעלאזט דערפון ווען ער האט געזען אז ס'ווערט א ביזנעס.
הכשרים האט ער געגעבן און צוויי תקופות דאס ערשטע און די יו"ד יארן ווען סיגוט האט געהאט אן אייגען בוטשער (כווייס נישט צי פאר באצאלט). דאס צווייטע און די למ"ד יארן ווען איינע פון די קינדער זיינע האבן חתונה געהאט און כדי יענעם אויסהאלטן האט ער אנגענומען צי געבן א הכשר אויך די מיעל מארט סטארס (נישט די שחיטה)
געפרוירן נפטרים ברויך איך נישט גלייבן מאיר אמסעל און זיין המאור וואס די שונאים זיינע האבן אריינגעשטעלט בשנות הלמ"ד און שוין געבליבן א פאקט ביי די וואס האבן אים נישט געגליכן און סאטמאר און אין דער פרעמד. (און אויב ווילסטי יא גלייבן דאן גלייב אויך וואס ער האט פארקויפט אויף קלויזענבארג און נאך אסאך)
אויף וויפיל אלע זיינע נאנטע דערציילן (אפילו די אזויגערופענע שותפים זיינע ווי הייזלער וכדומה) האט און זיין שטוב ביז ער איז געווארן רבי און סאטמאר געהערשט א שטארקע עניות.
בשנת תשל"ח ווען ער האט חתונה געמאכט זיין אינגסטע טאכטער האט מען נאך געמאכט א פאבליק טיי אווענט דערפאר.

[למדן]

ווי ווייט איך ווייס איז דארט קיין חי שלימים קיינמאל נישט געווען ס' נאר געווען לשבר את האוזן פון זיינע גוטע אוהבים וואס האבן כסדר געווארט צו הערן א גוט ווארט אויפן רבן של ישראל

[berlbalaguleh]

איך קען אסאך אידן וואס ליינען די סטאקס און זיי זענען יא עניים ואביונים....

אבער דער הייליגער ברך משה זי"ע האט עס געליינט מצד נסיון העושר...

[שמעקעדיג]

#פעטיציע אלערט

[יואליש]

ס'איז מסתבר וואס אנדערע האבן שוין פריער געשריבן אז סאטמאר רב האט לכאורה נישט געליינט אויסשניטן פון די טיימס, ווארום ער האט דאך נישט געקענט ענגליש. די לעגענדע אז שטוב מענטשן פלעגן אים אריינווארפן צייטונגן דורכן שפאר פון ביהכ"ס טיר, קען מען דאס איינזעצן אז מ'רעדט פון אידישע אדער היברעישע צייטונגן.

כ'האב געהערט פון א נאנטע חסיד ע"ה צוויי שיחות חולין וואס ער האט געהאט מיטן רבי'ן.

1) ס'איז געווען אין די קאלטע קריג יארן ווען די אמעריקאנע און סאוויטען זענען געווען פארמישט און אן אטאמישע וואפן געיעג. אמעריקע האט אין יענע טעג אויספראבירט א גאר שטארקע באמבע (ווארשאנליך די הידראזשין באמבע אים 1952). די וועלט איז געפארן אויף רעדער און מ'האט געלעבט אין א פחד. סאטמאר רב האט זיך אריינגעזעצט אין זיין אוטו צו פארן ערגעצוואו, אויסדרייענדיג צו דעם אויבענדערמאנטער חסיד וועלכער איז געזיצן אונעם הונטערשטן זיץ, פרעגענדיג, "דו ליינסט דאך דעם טיימס, נו, וואס זאגן זיי?"

2) ווען איטשע מאיר לעווין האט באזיכט ביים סאטמאר רב, האט אים דער רב פארגעהאלטן איבער א געוויסע שריט זיינער וואס איז געווען באריכטעט אין די אידישע (אפשר איזרעילי) צייטונגן. דער רבי האט ארויסגעשטורעמט פון זיין צימער צום פאדערשטען צימער ווי חסידים זענען געזיצן זיך צוצוהערן צו די קולות אינעם צימער. דער רבי האט באפוילן דעם אויבנדערמאנטן חסיד צו אהיימגיין און ברענגן דעם צייטונג אויסשניט.

[ציבעלע-קיגל]

דער אלטער? לכאורה נישט ווייל ער נישט געקענט קיין ענגליש
דער ברך משה? מסתמא יא
דער היינטיגער? זיי ביידע דארפען דאס נישט ווייל זיי קוקען ביידע טעלעוויזשאן און אינטערנעט.

[berlbalaguleh]

פאר די וואס ווילען די אמת, דער רבי זי״ע (ברך משה) איז אלע יארען - ביז ער איז נישט געווארען סאטמער רבי - געווען א עני ואביון מגוזלו, זיינע קינדער דערציילען די גוטסקייט פון מאנכע אידן אז זיי פלעגן קיין זאגען פאר דעם בעל דברי יואל זי״ע פאראז געלט האט ער גענוג, אזוי אז ער זאל אים ח״ו נישט שטיצען, די ענגשאפט איז טייל מאל געעוען אין לשער.

שפעטער ווען ער איז געווארען רבי, האט ער געהאט חסידים וואס האבן אים געוואלט האבן אלץ שותף אין די בזינעס, און זיי פלעגן אין געבן גרויס געלט.

אבעל לעומת די מיליאנענן וואס די אנדערע רבי׳ס האבן ווי למשל דער היינטיגער בעלזער אדער דער גור׳ער אדער דער קלוז״ב, וואלט ער געהייסן גאר א שוואכער פארדינער.

און וואס איז מיט די אלע נוירסינג האומס אין שיקאגא, מפי השמועה...? וואו די רעביצן חי' ע"ה איז געפארן מיט'ן פלעין א יעדער וואך....!

[berlbalaguleh]

איך ווייס נישט וועיגן דעם נ.י. טיימס. (אויב דער דברי יואל האט עס געליינט אין ביהכ"ס.). אבער דעם המודיע האט ער זיכער געליינט ביי זיך אין (ספרים?) שטוב. מעשה שהיה. ס'איז געקומען אמאל. אן אגודה עסקן, הפותח על שתי הסעיפים, און ער האט געמאכט דעם אנשטעל כאילו ער איז א קנאי, האט איהם דער סאטמאר'ער רבי געפרעיגט איבער עפעס א דרשה וואס ער האט געזאגט אין יום העצמאות. ער האט געלייקנט. האט עים דער סאטמאר רבי ארויס גענימען א "המודיע" פונ'ם אונטערשטן לעידל, און געוויזן זיין פיקטשער ווי ער זאגט די דרשה... .

[היסטאריקער]

e]
און וואס איז מיט די אלע נוירסינג האומס אין שיקאגא, מפי השמועה...? וואו די רעביצן חי' ע"ה איז געפארן מיט'ן פלעין א יעדער וואך....!

די רעביצן חי' ע"ה האט געוואינט אין שיקאגא ווייל איר שווער הגה"צ מאיהעל ז"ל האט דארט געוואוינט און געהאט נורסינג האומס האבן זיי (איר מאן ר' בעריש און זי) געארבעט פאר אים, דאס האט מיט'ן ב"מ זצ"ל גארנישט געהאט, דאס ווייס איך ממקור ראשון.

אויב ער האט געהאט/געמאכט ביזנעס, שטאמט פון המאור און אלגעמיינער זשורנאל אין די יארן וואס ער איז געווען אלס סיגעטער רב מראשי היהדות חרדית דערפאר האבן זיי אים באשמוצט מיט די זאכן (געפיטערט געווארן דורך היימישע אינשי דלא מעלי וד"ל)
איך האב א רעכט נישט צו גלייבן עס פונקט ווי אנדערע האבן א רעכט יא צו גלייבן