שלמה מימון

[טאמבל סאס]

בס"ד

[justify]שלמה מימון (געבוירן 1753 – 22 נובמבר 1800 ) איז געווען א אידישער פליזאף, געהערט צו די השכלה באוועגו­נג­­­­, און איז אויך גאר באקאנט געווען צווישן די אלגעמיינע גויאישע פיליזאפן אין יענע צייט, בעיקר אדאנק זיינע דערגרייכונגען אין פיליזאפיע אינעם תחום פון עפיסטאמאלידזשי.

שלמה בן יהושע (ער האט שפעטער געטוישט זיין נאמען מכח שעצע צום רמב"ם) איז געבוירן געווארן ערגעץ צווישן 1751 און 1754( ס'איז נישט קלאר) אין דער שטאט סאקאוויבארג נעבן מיר, (היינט בעלארוס) און האט באקומען א טראדיציאנאלע ערליכע חינוך. אלס קינד האט ער זיך ארויסגעוויזן פאר א עילו אין לימוד התורה, און צוערשט האט ער געלערנט תורה ביי זיין טאטן, און שפעטער ביי די תלמידי חכמים אין מיר.

זיינע עלטערן האבן זיך געמיטשעט מיט פרנסה, און אים דעריבער א חתן געמאכט צו צוויי באזונדערע מיידלעך מיט'ן ציהל צוקענען מסדר זיין ביידע נדנ'ס... און ביי 11 יאר האבן אים שוין זיינע עלטערן פארהייראט מיט איינע פון די מיידלעך,(פון שטאט נעסיוויזש) וועמען ער האט הערשט נאר געזען ביי די חופה. און ביי די 14 יאר האט ער שוין א קינד געהאט, און איז געווארן א מלמד. זיין שלום בית, און באציהאונגען מיט זיין שווער און שוויגער זענען געווען שלעכטע, און די לעצטע האבן נישט איינגעהאלטן די קעסט וואס זיי האבן זיך אונטערגענומען כלפי דעם פארל.

נאכדעם וואס עס האט זיך צו אים דערקייקלט צו דער האנט דער מורה נבוכים פון רמב"ם האט ער אנגעהויבן עוסק זיין אין חקירה/פיליזאפיע אין די נעכט, טראץ די אומצופרידנקייט פון זיין משפחה. שפעטער האט ער אנגעפאנגען זיך פארטיפן אין די לעהרעס פון שפינוזה און עמאנועל קאנט. און אזוי האט ער זיך אליין דערלערנט די דייטשע שפראך, דורכן לייענען ביכער, און גיין די גאנצע וועג ביז סלוצק אוואו ער האט זיך באקאנט געמאכט מיט א רב וואס האט געלערנט אין דויטש, און אים פארבארגט ביכער אין פיזיקס, זעה קראפט, און מעדעצין. נאכ'ן ווערן אנשטלאסן פארצוזעצן ווייטער שטודירן, האט ער איבערגעלאזט זיין פאמיליע ביי די עלטער פון 22 יאר.

באקומענדיג א אינטערעסע אין קבלה האט מימון געוויילט א באדייטנדע צייט אין הויז פון מגיד מ'מעזריטש פון די גודלי עולם החסידות, אבער זייענדיק אנטוישט פון אים איז ער אוועק פון דארט. מימון אין זיינע כתבים לאכט אפ פון די מגיד'ס חסידים פאר זייער ענטוזיאזם אין זייער רעבין, און באשולדיגט דעם מגיד אין מאנופולירן זיינע נאכפאלגער. דאך שרייבט ער זענען זיינע געדאנקען און אידעאלן איבער מאראל און רעליגיע מער שכל'דיגער ווי דאס וואס מ'האט אים געלערנט אין חדר.

מכח זיין גרויס אהבה צו תורת הרמב"ם האט ער זיך אנגעהויבן רופן מיטן צינאמען "מימון".

מימון איז אריבער וואוינען קיין פויזן ביי הרב צבי הירש דער רב הקהילה וועמען מען האט גערופן "איש האלוהים". הרב הירש האט ערלעדיגט פאר אים א פאסטן אלס מלמד, אבער טראץ די שוץ וועלכע ער האט געפונען אין פויזן, האבן מימון'ס דעות נישט געשמעקט פאר זיינע קהילה לייט, בפרט די חסידים צווישן זיי, און ער איז דערווייטערט געווארן פון די אידישע קהילה אלס "כופר".

אין יאר 1779 זייענדיק 25 יאר אלט איז מימון פארטריבן געווארן קיין בערלין, דארט האט אים דער אבי ההשכלה משה מנדלסון מקרב געווען, און רעקאמענדירט די רייכע קהילה אידן זיי זאלן זארגן פאר זיינע געברויכן. דריי יאר האט מימון געלערנט אין בערלין אפטייקעריי, אבער ער איז נישט אנגעקומען עס צונוצן פאר א פראקטישע פראפעסיע. זיין לעבן שטייגער וואס איז באצייכנט געווארן א "הפקר'דיגע" איז געווען צופיהל פאר מענדלסאן און ער האט בעפארצוגט אים אוועק צושיקן צו זיינע פריינט קיין אמסטערדאם. ווי אויך האט מימון נישט פולשטענדיג אריינגעפאסט אין די דייטשער געזעלשאפט צוליב זיין ארימקייט און שוואכערע באהאוונטקייט אינעם שפראך.

אבער אויך פון אמסטערדאם איז מימון פארטריבן געווארן צוליב זיינע כפירה'שע דעות וואס ער האט געלאזט הערן ברבים, און האט אפילו גורם געווען מענטשן זאלן אים באווארפן מיט שטיינער. זוימענדיג זיך אין אמסטערדאם איז ער אריינגעפאלן אין מרה שחורה און פרובירט זיך נעמען דאס לעבן, אבער ער האט חרטה געהאט.

לויט ווי ער שרייבט אין זיין אייגענע אויטאביאגראפיע "חיי שלמה" האט ער נאך וואס ער איז אריבער קיין האמבורג זיך געוואנדן צו א גלח זאל אים אפשמד'ן. אבער ווען דער כומר האט אים געפרעגט אויב ער וויל אויף אן אמת זיך טויפן, האט ער מודה געווען אז לדעתו איז אידישקייט מער שכל'דיג ווי נוצרות, אבער נוצרות העלפט בעסער פאר פאר מאראלישע פראקטיק. דער גלח האט זיך אנטזאגט פון אים שמד'ן, און ער איז פארבליבן א איד.

שוין א תקופה פארדעם האט מימון אנגעהויבן טוהן אין חקירה און פיליזאפיע, און אפילו געשריבן מאמרים און ביכער אויף ברוך שפינוזה. ספעציעל איז ער באקאנט געווארן, נאכדעם וואס ער האט געשריבן א חיבור מיט'ן נאמען "ארטיקל אויף טראנסעדענטעלישע פילאסאפיע" איבער דעם דייטשן פיליזאף עמאנועל קאנט וואס האט אים שטארק אינספירירט. דער חיבור האט מימון אליין איבערגעגעבן פאר קאנט, וואס האט אים אנהויב אפגעשטופט, אבער נאכוואס ער האט איינגעשטימט צו מעיין זיין אינעם ספר, האט ער אנטדעקט דעם עמקות דערין. קאנט אליין אבער האט אפגעווארפן מיימון'ס דינגערייען אויף זיינע תורות, אבער האט אויסגעלויבט זיין חריפות, און געזאגט אויף אים "פון צווישן אלע וואס קריגן אויף מיר, איז נישטא קיינער וואס לערנט מיר אזוי גוט אפ ווי אים".



מימון האט אויך פובליצירט א פירוש אויף די מורה נבוכים אין 1790. ווי אויך האט ער געשריבן פאעטן, פארשטעלונגען און ערציילונגען.

אין יאר 1790 האט אים אריינגענומען צו זיך אין גיט, דער דייטשער אדלמאן, הער קאלקרויט – אינעם שטאט נידער-זיגעסדארף וואס איז שלעזיע אין דייטשלאנד, דארט האט ער געוואוינט ביז זיין טויט אינעם 22 נאוועמבער 1800, 48 יאר אלט, ווען ער איז געשטארבן פון אנזעהעוודיגע אלקאהאליזם. זיין קערפער איז געברענגט געווארן קיין גלגאו.

און מען פארציילט אז די קינדער פון די אידישע קהילה זענען נאכגעלאפן נאך זיין ארון און באווארפן מיט שטיינער. מיימון איז באגראבן געווארן חוץ לגדר, אזוי ווי מען האט זיך געפירט יענע תקופה צו טאן מיט מענטשן וואס האבן זיך פראקלאמירט אלץ כופרים.[/justify]

המשך יבוא איבער זיינע שיטות.

[מאטי]

דאכט זיך מיר ס'דא אן אידישער בוך פון זיין גאנצער לעבן ביאגראפי.

[בן תמליון]

כ'האב געליינט אמאל זיין באשרייבונג ווי ער באשרייבט זיינע וואגעלנישן און ביטערן לעבן. איך מיין עפעס האט איהם זיכער געפעלט אין קאפ. ער קומט אנטקעגן ווי די עיליום וואס זענען גוט משוגע דיסקאנעקטעט פון ריאלעטעט. ווי ער שרייבט אליין האט מען איהם פון איבעראל פארטריבן די מאמינים און משכילים צוגלייך. ער שרייבט אזוי קאלטבלוטיק איבער די אומגליקליכע פרוי און קינדער וואס ער האט איבערגעלאזט אין פוילן. ער האט נישט געוואלט געבן קיין גט סתם צו פייניגן. קיין ליבע האט ער נישט געפונען און געווען א שמוציקער ארחי פרחי אסאך מאל. בקיצור א צודרייטער מיט א ריזן קאפ. אפשר היינט וואלט א דיאגנאזע מיט פילן איהם געשטעלט אין פלאץ.

[טאמבל סאס]

וויאזוי רעדסטו?.
עס איז שטוינענד צוזען ווי די אידן האבן מקריב געווען זייער לעבן פאר זייערע אידעאלן און ציהלן.
און גערודפט געווארן איבעראל, זיך ארומגעוואגלט, געלעבט אין ארימקייט, און געקעמפט פארוואס זיי האבן געהאלטן פאר ריכטיג. און דו געסט זיי אזא מאך אוועק מיט די האנט.
ער וואלט לייכט געקענט בלייבן זיצן באהאלטן, און שאפן סטאטוס צווישן די היימישע מיט זייערע טאלאנטן.

[קאווע טרינקער]

וויאזוי רעדסטו?.
עס איז שטוינענד צוזען ווי די אידן האבן מקריב געווען זייער לעבן פאר זייערע אידעאלן און ציהלן.
און גערודפט געווארן איבעראל, זיך ארומגעוואגלט, געלעבט אין ארימקייט, און געקעמפט פארוואס זיי האבן געהאלטן פאר ריכטיג. און דו געסט זיי אזא מאך אוועק מיט די האנט.
ער וואלט לייכט געקענט בלייבן זיצן באהאלטן, און שאפן סטאטוס צווישן די היימישע מיט זייערע טאלאנטן.

וואס האט דאס מיט אידן?
יעדע גלויבען, אידאלוגיע, האב געהאט משוגעים וואס זענען געגאנגען עד הסוף.
איך האב נישט געקענט דעם מימון, אבער מהיכי תיתי אז ער איז נישט געווען קיין משוגענער? ווייל ער האט געקענט פילוסופיה?

[יידל]

ער איז זיכער געווען א משוגענער עילוי. זיין אויטאביאגראפיע איז אן אוצר פאר איינער וואס וויל באקומען א שטיקל בליק אויף די אידנטום אין פוילן און גאליציע אין יענע צייטן. ער באשרייבט אויך א באזוך בבית מדרשו של המגיד מ'מעזריטש.

[יידל]

דא איז א לינק צו חיי שלמה מימון איבערגעזעצט אויף ענגליש. גאר שטארק רעקאמאנדירט: http://books.google.com/books?id=UEYHAQ ... &q&f=false

[הוגה]

עס אינטערעסאנט צו באמערקן ווי די דעמאלטס'דיגע OTD'ס, פונקט ווי היינט, האבן זיך אסאך באנומען מיט שרייבעריי. וואס איז טאקע די קשר?

אולי וואלט איינער געקענט באשטיין איבער צו שרייבן לכה"פ וואס ער פארציילט איבער זיין צייט ביים מגיד?

[נולד מאוחר]

ער איז זיכער געווען א משוגענער עילוי. זיין אויטאביאגראפיע איז אן ער באשרייבט אויך א באזוך בבית מדרשו של המגיד מ'מעזריטש.

דארט שרייבט אז מהאט אנגהאקט די ביינער פאר דעם אינגערמאן וואס איז אריינגעקומען מיט א מזל טוב ער האט געבוירען א מיידל.

[שליח]

דא קענט איר עס ליינען אנליין אדער דאונלאודען אין פארשידענע פארמאטן. גאנץ אינטערעסאנט ווי ער לייגט אראפ חסידות מיט זיין פארקרומטן בליק.
ס'איז קלאר אז היינט וואלט אים באצייכנט מיט עפעס א three letter name, און זיין מסירת נפש פאר זיינע אידעאלן מאכט אים נישט נארמאל. פארקערט, א משוגענער קען גרינגער מוסר זיין זיין אומסטאבילע נפש.

[לעיקוואד]

משוגע ארויף משוגע אראפ, איז ער געווען א פילאסאף וואס פארמעסט זיך מיט גדולי הפילאסאפער של זמנו, און וואס איז נאך רעלעווענט היינט פאר ווער עס אינטרעסירט זיך אין די נעו-קאנטיאנער פילאסאפיע. און אין א געוויסער זין אויך אין די קאנטעקסט פון יידישע פילאסאפיע. די טראגעדיע פון זיין פרעזענליכע לעבן איז א טראגעדיע פון אזא מין עילוי ווי עם אין אזא סארט סאסייעטי ווי ער איז אריינגעפאלען. עס איז נישט קיין גרויסע חכמה צוצוטיילען אותיות פאר יעדער איינער וואס האט אמאל געלעבט, באופן פון מזלזל זיין און דן זיין דער מענטש אזוי. אז מ'זאל אנהייבען טיילען אותיות פאר פריערדיגע דורות, און אפילו פאר היינטיגע אנגענומענע פאר גרויסע מענטשען וואס ליידען אויף פארשידענע ראשי תיבות, אין אנו מספיקים.

[שליח]

פאר זיין פילאזאפיע איז טאקע נישט נוגע זיין גייסטישע צושטאנד, וואס ער איז גערעכט איז ער גערעכט און וואס נישט נישט, סיי וויאזוי. אבער ווען מ'מאלט אים אראפ איז עס גארנישט ווייניגער אינטערעסאנט ווי אז ער איז געבוירן אין סאקאוויבארג. קיינער פרובירט נישט צו ווייזן קיין חכמות.
און ס'קען זיין נוגע אויך, ווען מ'ליינט זיין בליק אויף פארשידענע זאכן איז כדי צו געדענקען אז דאס האט געשריבן איינער וואס איז געווען נישט אינגאנצן מיט אלעמען, און מ'דארף נעמען זיינע ווערטער מיט א כורא דמלחא.
(און הגם טאקע אין אנו מספיקים צוצוטיילן אותיות פאר אלע גרויסע מענטשן, זענען אבער דא דרגות אין דעם, איינס ערגער ווי די צווייטע).

[לעיקוואד]

עס איז נישט נוגע, ער שרייבט זאכען לויט זיין בליק אזויווי יעדער בשר ודם וואס שרייבט זיינע זכרונות וכו' לויט זיין בליק, און כמעט יעדער תקופה קען מען זעהן ווי פארשידענע מענטשען קענען שרייבען וועגן די זעלבע זאך ולא קרב זה אל זה נישט ווייל איינער זאגט ליגנט סתם יעדער קוק אן א זאך אנדערש. ער איז לכאורה זיכער נישט געווען משוגע אויף אן אופן אז ער זאל האבען גע'דמיונ'ט זאכען וואס זענען נישט געווען. (הגם יש טוענים ער זאגט ליגנט אדער איז מגזים בכוונה לויט זיינע אינטערעסן, האט דאס נישט צוטוהן מיט זיין משוגע). מיט א מעסטל זאלץ דארף מען נעמען יעדער זאך וואס יעדער איינער שרייבט יעדער האט אינטערעסן. (למשל עס איז זיכער אז תיאורים פון חסידים אויף די מגיד וכדו' ליידען אויף זייערע בייעסעס פונקט ווי מימון'ס תיאור ליידט אויף זיינע).

סתם אלץ אינטרעסאנטקייט פון זיינע תולדות חיים איז עס אוודאי אינטרעסאנט, נאר עס זעהט אויס אז מען האט דאס דא געמאכט דער עיקר שמועס כאילו אויף דעם איז תלוי דער מענטש, ולא הוא.

[יאיר]

ער איז זיכער געווען א משוגענער עילוי. זיין אויטאביאגראפיע איז אן ער באשרייבט אויך א באזוך בבית מדרשו של המגיד מ'מעזריטש.

דארט שרייבט אז מהאט אנגהאקט די ביינער פאר דעם אינגערמאן וואס איז אריינגעקומען מיט א מזל טוב ער האט געבוירען א מיידל.

אן אינטערעסאנטער מאמר פון דוד אסף איבער דעם אנעקדאט.

משוגע ארויף משוגע אראפ, איז ער געווען א פילאסאף וואס פארמעסט זיך מיט גדולי הפילאסאפער של זמנו, און וואס איז נאך רעלעווענט היינט פאר ווער עס אינטרעסירט זיך אין די נעו-קאנטיאנער פילאסאפיע. און אין א געוויסער זין אויך אין די קאנטעקסט פון יידישע פילאסאפיע. די טראגעדיע פון זיין פרעזענליכע לעבן איז א טראגעדיע פון אזא מין עילוי ווי עם אין אזא סארט סאסייעטי ווי ער איז אריינגעפאלען. עס איז נישט קיין גרויסע חכמה צוצוטיילען אותיות פאר יעדער איינער וואס האט אמאל געלעבט, באופן פון מזלזל זיין און דן זיין דער מענטש אזוי. אז מ'זאל אנהייבען טיילען אותיות פאר פריערדיגע דורות, און אפילו פאר היינטיגע אנגענומענע פאר גרויסע מענטשען וואס ליידען אויף פארשידענע ראשי תיבות, אין אנו מספיקים.

שווער צו זאגן אזוי. מימון האט געהאט לכאורה ערנסטע דיסארדערס, און עס זענען געווען גענוג עילוים וואס זענען "אריינגעפאלן" ביי אונזער סאסייעטי און ביי קיינעם האט מען דאס נישט געזען. אויסער דעם, זיינע משוגעת'ן זענען נישט בלויז געווען פערזענליכע פראבלעמען, א שטייגער ווי ניטשע וועלכער האט געליטן אויף די נערוון, נאר ער האט אויך געפייניגט אנדערע מענטשן צוליב די משוגעת'ן, און בכלל זיין גאנצע התנהגות איז אין גרויס חלק דאס צו פארדאנקען. אויב וויל מען שטאלצירן מיט משכילים זענען דא בעסערע קאנדידאטן. נישט בלויז פון א אידישן שטאנדפונקט, נאר אויך פון א הומאניסטישער.

[לעיקוואד]

(איך האב נישט געמיינט 'אונזער' סאסייעטי. ווי אויך זיך איך נישט צו 'שטאלצירען' מיט קיינער. משוגעת מיט פייניגען איז צוויי זאכען, די טענה אז ער האט זיך נישט געפירט מענטשליך האט גארנישט מיט משוגעת איינגעלייגט, פארקערט, אויב איז ער געווען משוגע קען מען דאך נישט האבען קיין עטישע טענות אויף עם).

[קאמענטירער]

איך וויל פארשטיין דאס וואס דער מימון האט געזאגט פארן גלח אז נוצרות איז בעסער פארן ״מאראלישען פראקטיק״ וואס מיינען די ווערטער?

[ממרום שלח אש]

א דאנק אהובנו [tag]טאמבל סאס[/tag] פאר די באלערענדע ארטיקל, איך האב שוין געהערט די נאמען דא און דארט, אבער גארנישט מער, איך ווארט אויף די צוגעזאגטע ארטיקל איבער זיינע שיטות, דאס איז דאך דער עיקר, נישט אזוי?

א דאנק [tag]יאיר[/tag] פאר די לינק צום מאמר פון דוד אסף, אינטערעסאנט, אבער צופיל מאריך און נישט גענוג שטארק, כדרכו.

א דאנק [tag]שליח[/tag]'ס לינק צו די גוטענבערג אי בוק ([tag]יידל[/tag] א דאנק אויך פאר דיין לינק, עס איז גוט פאר א בליק, אבער עס ליינט זיך נישט בעטעמט בהעלם אחת, ווייל עס איז געסקענטע דפים). האב איך עס שוין דאונלאדעד צו מיין פאון, און איך האלט שוין אינמיטן ליינען זיין ביאגראפיע.

סתם א נקודה, נאכן ליינען די ערשטע פאר בלעטער פון זיין אוטאביאגראפיע.

אסף און אנדערע באטאנען שוין לגבי דעם מגיד, אז עס קען זיין ער איז נישט באגלייבט אויף יעדן ווארט, און געוויסע פרטים קוקן אויס איבערגעטריבן, וואלט איך געוואלט צולייגן אז ווי עס ווייזט אויס האט ער נישט מקפיד געווען אויף פרטים בכלל, אין ג'ענעראל, און איבערגעטריבן ווי עס עס האט זיך נאר געלאזט.

ער לייגט אראפ ווי זיין זיידע האט נישט געהאלטן ביים פארעכטן דעם בריק וואס איז געלאפן אין זיין גיט, יעדעס מאל וואס א שררה איז דורכגעפארן און אריינגעפאלן אין זומפ, פלעגט מען געבן ביטערע שלעק פאר די גאנצע משפחה, ביז מען האט געשטעלט א שומר וואס ווען ער פלעגט זען אז א פריץ איז אריינגעפאלן, איז ער שנעל געקומען ווארענען אז מען זאל אנטלויפן. אז מען איז אנטלאפן האבן דערווייל די פויערן זיך אריינגעכאט און גערויבט ביר און קארן און פאריאגט די עופות.

לדבריו האט די מצב אנגעהאלטן פאר דורות ("גענעראציעס" אין מקור), זיין זיידע האט געכאפט, זיין טאטע האט געכאפט אלץ קינד, ער האט געכאפט וכו. עס וואלט געווען ביליגער לייכטער און גרינגער צו פאררעכטן און פטור אן עסק, אבער והוא באחד ומי ישובנו.

ואני עומד ומשתאה, וויאזוי האלט א בריק אן אויף אזא מצב פאר אזוי לאנג, נאכדעם וואס איין קארעטע פאלט אריין אין זומף, בלייבט איבער א ערענסטע לאך, אדער פארעכט מען, און עס איז מסודר, אויב פאררעכט מען נישט, פארט מען דארט נישט דורך און עס ווייטער מסודר. און סוכ"ס, איז דאך קיינער נישט אזוי משוגע.

עס קוקט אויס ווי ער איז אזוי להוט ארויסצוברענגען לגנאי אז די קארגשאפט האט איבערגעוואויגן קאמען סענס, אז ער בלאזט עס ארויס פון יעדע פראפארציע.

[טאמבל סאס]

איך וויל פארשטיין דאס וואס דער מימון האט געזאגט פארן גלח אז נוצרות איז בעסער פארן ״מאראלישען פראקטיק״ וואס מיינען די ווערטער?

אין גראבע שפראך: די קריסטן זענען מער עטיש ווי די אידן. (עכ"פ די קריסטליכע טעאלאגיע איז מער מאראליש)

[ממרום שלח אש]

נאך עטליכע עובדה'לעך וועלכע פוינטן צו מיין פריערדיגע אבזערוואציע.

ער לייגט אראפ ווי זיין באבע פלעגט זיך אלץ ארומדרייען מיט פילע טאשן געלט אן קיין חשבון וויפיל סגעפינט זיך דארט, זי פלעגט גלייכן צו שלאפן אונטערן אויווען. די משרתת פלעגט זיך צושארן, אויסליידיגן האלב און די אומ'מסודר'דיגע באבע האט קיינמאל נישט געכאפט אז עס פעלט איר געלט.

די קאמער וואו מען האט געהאלטן די ברוינפן און אנדערע פראדוקטן האט נישט געהאט קיין שלאס נאר א פשוטע ריגל פונדערויסן, מען האט גע'גנב'ט אין גרויסן, אבער דער זיידע וועלכער האט נישט געגליכן קיין טשעינזש, האט נישט געהאלטן ביים לייגן קיין שלאס און אזוי איז עס געבליבן.

כאטש איך וויל נישט דערמאנען די פריק דבורה פעלדמאן אין די זעלבע אשכול ווי מימון, דערמאנט ער מיר פון איר סטיל, נעמליך, וועלנדיג אראפלייגן פאר די פרעמדע וועלט ווי אזוי זיי האבן געפילט אין אונזער מהלך החיים, און זארגענדיג זיך אז די ליינער וועלן נישט כאפן פון לייכטע נואנסן, טרייבט מען איבער אין די גדולות אריין. הגם מען באקומט די געפיל ווי אזוי דער באטרעפענדער האט געשפירט אין די געזעלשאפט, איז עס אבער נישט טראסטבאר אויף מער פון דעם.

וועל מיר מסים זיין מיט איין זיסע מעשה'לע, וואס ער האט געפונען פאר וויכטיג נישט אויסצולאזן.

זיין מאמע איז געוען קליין אין געוואוקס, אבער געפירט די קרעטשמע, פלעגן די געסט איר רופן "קאזע", האט דער קליינער שלמה'לע איר אנגעהויבן צו רופן "מאמע קאזע", די מאמע איז בייז געווארן און ער האט עס מער נישט געזאגט. א געוויסער לץ "הער פיליצקי" האט אים פארשפראכן א צוקער יעדעס מאל וואס ער וועט זאגן הויך "מאמע קאזע", האט דער חכם געזאגט אזוי,

"הער פיליצקי וויל איך זאל זאגן מאמע קאזע, אבער איך וועל נישט זאגן מאמע קאזע ווייל גאט שטראפט ווער עס זאגט מאמע קאזע" אזוי האט ער באקומען דריי שטיקלעך צוקער.

[קרעמער1]

דאכט זיך מיר ס'דא אן אידישער בוך פון זיין גאנצער לעבן ביאגראפי.

מיינסט מסתמא "אליין אין וואלד"
http://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7% ... 7%9C%D7%93

[[NAMELESS]]

גבעת המורה

[אי איתמר]

ער איז זיכער געווען א משוגענער עילוי. זיין אויטאביאגראפיע איז אן ער באשרייבט אויך א באזוך בבית מדרשו של המגיד מ'מעזריטש.

דארט שרייבט אז מהאט אנגהאקט די ביינער פאר דעם אינגערמאן וואס איז אריינגעקומען מיט א מזל טוב ער האט געבוירען א מיידל.

פלא יועץ;
ראיתי מנהג רע באילו מקומות, שאיש כי יולד לו בת, מרבים העם לעשות שחוק ולצנות. זה אומר, הקר גדול, וזה אומר הסרחון גדול, וכהנה דברים של לצנות. עד שמי שנולדה לו בת אינו מוצא מקום להחבא מגדל הרדיפה שרודפין אחריו בדברי שחוק ולצנות. ורע עלי המעשה, קורא אני עליהם לעג לרש חרף עשהו (משלי יז ה). כי הן הם מפלאות תמים דעים, שהוא הנותן הבנים למי שירצה והבנות למי שירצה, נמצא שהמלעיג על לדת הבנות אך נגד ה' דברו, מלבד אסור הלצנות כי רב הוא. ויותר מזה יש שטות גדול בקצת בורים, שאם ילדה אשתו זכר אוהבה ומכבדה כבוד גדול, ואם נקבה תלד מרחקה ואינו נכנס אצלה, ורבה העזובה והעצבה. ומה נואלו האנשים האלה מה לו עם אשתו, האם היא הלכה לשוק ובחרה לקנות לו בת ולא בן. ועוד, בהדי כבשי דרחמנא למה לה, הלוא אפשר דבנתן עדיפין לה מבני, באשר יהיה טוב מזלן ומנת חלקן, כאשר בעינינו ראינו כמה ששמחו בבת בין הבנים והיה מזלה ברוך מבנים, ואוי לו למי שבניו בנות (קידושין פב ב) ויותר גרוע מבנות כאשר הן רבים עתה עם הארץ ובני עליה הנם מועטים ורבים מכאובים לאבי הבנים על התורה ועל העבודה, מה שאין כן לאבי הבנות שאין עליו צרת הבת כי אם ללמדה מלאכת נשים ומדות טובות

[פישלע העררינג]

פלא יועץ;
ראיתי מנהג רע באילו מקומות, שאיש כי יולד לו בת, מרבים העם לעשות שחוק ולצנות. זה אומר, הקר גדול, וזה אומר הסרחון גדול, וכהנה דברים של לצנות. עד שמי שנולדה לו בת אינו מוצא מקום להחבא מגדל הרדיפה שרודפין אחריו בדברי שחוק ולצנות. ורע עלי המעשה, קורא אני עליהם לעג לרש חרף עשהו (משלי יז ה). כי הן הם מפלאות תמים דעים, שהוא הנותן הבנים למי שירצה והבנות למי שירצה, נמצא שהמלעיג על לדת הבנות אך נגד ה' דברו, מלבד אסור הלצנות כי רב הוא. ויותר מזה יש שטות גדול בקצת בורים, שאם ילדה אשתו זכר אוהבה ומכבדה כבוד גדול, ואם נקבה תלד מרחקה ואינו נכנס אצלה, ורבה העזובה והעצבה. ומה נואלו האנשים האלה מה לו עם אשתו, האם היא הלכה לשוק ובחרה לקנות לו בת ולא בן. ועוד, בהדי כבשי דרחמנא למה לה, הלוא אפשר דבנתן עדיפין לה מבני, באשר יהיה טוב מזלן ומנת חלקן, כאשר בעינינו ראינו כמה ששמחו בבת בין הבנים והיה מזלה ברוך מבנים, ואוי לו למי שבניו בנות (קידושין פב ב) ויותר גרוע מבנות כאשר הן רבים עתה עם הארץ ובני עליה הנם מועטים ורבים מכאובים לאבי הבנים על התורה ועל העבודה, מה שאין כן לאבי הבנות שאין עליו צרת הבת כי אם ללמדה מלאכת נשים ומדות טובות

וואו!!!! א ריזיגע יישר כח! איך האב געמאכט א קידוש דעם שבת פרשת משפטים, מיין בת תחילה! איך נעם דאס אלץ סימן טוב.