פרשנות המקרא

[נהורא נפישא]

יא אויף אבן נאג'ח שרייבט ער אז זיינע ספרים זענען ראוי לשרפה וויבאלד אבן נאג'ח שרייבט אז ס'איז פאראן מערערע גרייזן וואס די סופרים האבן געמאכט וואס מ'דארף זיי ערזעצן און פאררעכטן.

[לבונה זכה]

אפגעזען פון מיין באמערקונג איבער וילך...ויכל, האט פילון שטארקע ראיות לשיטתו, נעמליך, די מגילות ים המלח און דער תרגום השבעים.

[יאיר]

אפגעזען פון מיין באמערקונג איבער וילך...ויכל, האט פילון שטארקע ראיות לשיטתו, נעמליך, די מגילות ים המלח און דער תרגום השבעים.

אבער דאס איז נאר בצירוף מיט דעם אז ויכל איז פיל מער מסתבר און געשמאקער ווי וילך. משום איזה סיבה הערט זיך שד"ל'ס מהלך (no pun intended) ווי א טיפישע אפאלאגעטיק.

[קאווע טרינקער]

מיר זענען אלע באקאנט מיט דעם אכט'ן אני מאמין, מיסודו פון'ם הייליג'ן רמב"ם אין פירוש המשניות. אין'ם אכט'ן אני מאמין זאגן מיר: אני מאמין באמונה שלימה שכל התורה המצויה עתה בידינו היא הנתונה למשה רבינו ע"ה. ווי דאס מיינט בפשטות, האט משה באקומען אויף'ן בארג סיני אקוראט די זעלבע תורה וואס מיר האבן, אריינגערעכנט די ווערטער און אפילו די אותיות!

אבער אין אמת'ן איז דאס נישט ריכטיג.

לייג נישט אריין אינעם רמב"ם נייע אמונה'ס. כאילו "כל התורה המצויה בידינו" מיינט חסירות יתירות אדער עטליכע גירסאות פון פארשידענע כתבי יד.
דאס איז בכלל. און בפרט, מהיכי תיתי אז א "נייע געטראפענע" כתב יד האט מער כובד ווי די אור אלטע אנגענומענע כתב יד? אפשר האט יענער, מדעת עצמו, געטוישט טאקע צוליב דעם ווייל ס'איז אים שווער געווען דעם נוסח "וילך וידבר". איך האב גראדע הנאה פון די סארט שמוסען, אבער נאר ל"אמירן בעלמא", ס'איז אינטערסאנט צו הערן. אבער נישט אויף צו מערר זיין אויף די אמונה אין אונזער תורה.

[לבונה זכה]

אפגעזען פון מיין באמערקונג איבער וילך...ויכל, האט פילון שטארקע ראיות לשיטתו, נעמליך, די מגילות ים המלח און דער תרגום השבעים.

אבער דאס איז נאר בצירוף מיט דעם אז ויכל איז פיל מער מסתבר און געשמאקער ווי וילך. משום איזה סיבה הערט זיך שד"ל'ס מהלך (no pun intended) ווי א טיפישע אפאלאגעטיק.

דו ביסט גאנץ מעגליך גערעכט, נאר דער אבן עזרא וואלט אין אזא צייט געזאגט "וזה סוד."

[לבונה זכה]

מיר זענען אלע באקאנט מיט דעם אכט'ן אני מאמין, מיסודו פון'ם הייליג'ן רמב"ם אין פירוש המשניות. אין'ם אכט'ן אני מאמין זאגן מיר: אני מאמין באמונה שלימה שכל התורה המצויה עתה בידינו היא הנתונה למשה רבינו ע"ה. ווי דאס מיינט בפשטות, האט משה באקומען אויף'ן בארג סיני אקוראט די זעלבע תורה וואס מיר האבן, אריינגערעכנט די ווערטער און אפילו די אותיות!

אבער אין אמת'ן איז דאס נישט ריכטיג.

לייג נישט אריין אינעם רמב"ם נייע אמונה'ס. כאילו "כל התורה המצויה בידינו" מיינט חסירות יתירות אדער עטליכע גירסאות פון פארשידענע כתבי יד.
דאס איז בכלל. און בפרט, מהיכי תיתי אז א "נייע געטראפענע" כתב יד האט מער כובד ווי די אור אלטע אנגענומענע כתב יד? אפשר האט יענער, מדעת עצמו, געטוישט טאקע צוליב דעם ווייל ס'איז אים שווער געווען דעם נוסח "וילך וידבר". איך האב גראדע הנאה פון די סארט שמוסען, אבער נאר ל"אמירן בעלמא", ס'איז אינטערסאנט צו הערן. אבער נישט אויף צו מערר זיין אויף די אמונה אין אונזער תורה.

דער אבן עזרא און אנדערע וועלכע פארטיידיגן אונזער נוסח המסורה האלטן טאקע ווי דו זאגסט, אז דער אנגעבליך-פארגרייזטער נוסח ווייזט ענדערש אויף אוטענטישקייט vs. דעם שענערן פארבעסערטער נוסח, וואס צייגט אויף א שפעטערן רעדאקטאר וועלכער האט געוואלט פאררעכטן.

[יאיר]

אפגעזען פון מיין באמערקונג איבער וילך...ויכל, האט פילון שטארקע ראיות לשיטתו, נעמליך, די מגילות ים המלח און דער תרגום השבעים.

אבער דאס איז נאר בצירוף מיט דעם אז ויכל איז פיל מער מסתבר און געשמאקער ווי וילך. משום איזה סיבה הערט זיך שד"ל'ס מהלך (no pun intended) ווי א טיפישע אפאלאגעטיק.

דו ביסט גאנץ מעגליך גערעכט, נאר דער אבן עזרא וואלט אין אזא צייט געזאגט "וזה סוד."

אז מ'רעדט שוין, וואלט איך געוואלט בעטן איינער זאל מיר ארויסהעלפן מיט אזא "סוד" פון אבן עזרא די וואך:
אחרי אלהי נכר הארץ -
ידענו כי השם אחד והשנוי יבוא מהמקבלים והשם לא ישנה מעשיו, כי כולם בחכמה. ומעבודת השם לשמור כח הקבול כפי המקום, על כן כתוב: את משפט אלהי הארץ, על כן אמר יעקב: הסירו את אלהי הנכר והפך המקום הדבק בעריות, שהם שאר. והמשכיל יבין.
וואס איז פשט פון די לעצטע ווערטער?

[נהורא נפישא]

אז מ'רעדט שוין, וואלט איך געוואלט בעטן איינער זאל מיר ארויסהעלפן מיט אזא "סוד" פון אבן עזרא די וואך:
אחרי אלהי נכר הארץ -
ידענו כי השם אחד והשנוי יבוא מהמקבלים והשם לא ישנה מעשיו, כי כולם בחכמה. ומעבודת השם לשמור כח הקבול כפי המקום, על כן כתוב: את משפט אלהי הארץ, על כן אמר יעקב: הסירו את אלהי הנכר והפך המקום הדבק בעריות, שהם שאר. והמשכיל יבין.
וואס איז פשט פון די לעצטע ווערטער?

לכאורה מיינט ער צוזאגן אז דער קדושת המקום און ארץ ישראל איז היפך פאר אזא איינעם וואס איז דבוק און איינע פון די עריות שהם שאר וואס איז אן ערוה מכח קירבות וואס און פאל פון יעקב איז דאס נעמן שתי אחיות
אבער ווי פארשטענדליך איז דא זאכן וואס דארף נאך דא אויסגעקלארט ווערן והמשכיל יבין

[הוגה]

[tag]פילון[/tag], איר מאכט א הערליכע דזשאב, און מיר ליינען מיט דארשט א יעדעס ווארט. שרייבט ביטע פיל און אפט. איך האב פיר שאלות איבער די היינטיגע פאוסט.

1) איז דא א הכרח צו זאגן אז די רמב"ם האלט אז מען מוז גלייבן אין א יעדע אות? אפשר מיינט 'כל התורה' בכלליות, פונקט ווי ווען איינער זאגט אז ער האט געליינט די גאנצע בוך מיינט ער אויך נישט א יעדע אות? (דאכצעך אז ק"ט האט דאס שוין מעורר געווען.)

2) פאר נייגעריקייט, איר קענט ליינען גריכיש? ווי אזוי האט איר איבערגעטייטשט די גריכישע תורה?

3) עס שטערט מיר אז לויט דיין מסקנא שטייט צוויי מאל איז איין פרשה די זעלבע זאך, ויכל משה וגו', און מען געפונט עס דאכצעך נישט אין ערגעץ אין די רעשט פון די תורה.

4) וואס איז די ראיה פון די געפונענע ספר תורה וואו עס שטייט ויכל, אפשר איז יענע ספר תורה איבערגעשריבן געווארן פון א גרייזיגע תורה, אדער גאר פון די גריכישע תורה?

[יאיר]

הואיל והתורה העתיקוה ללשון ארמית ולשון פרס ולשון יון ולשון לעז קודם שעמד הפסול כמה מאות מן השנים. ועוד שהיא מקובלת דור מפי דור ממזרח העולם ועד מערבו, ולא נמצא בכל זה שום חלוף כלל, ואפילו בדקדוקיה ואפילו בין קמץ חטף לשורק לא נמצא בה שום חלוף (אגרת תימן).

[לבונה זכה]

אז מ'רעדט שוין, וואלט איך געוואלט בעטן איינער זאל מיר ארויסהעלפן מיט אזא "סוד" פון אבן עזרא די וואך:
אחרי אלהי נכר הארץ -
ידענו כי השם אחד והשנוי יבוא מהמקבלים והשם לא ישנה מעשיו, כי כולם בחכמה. ומעבודת השם לשמור כח הקבול כפי המקום, על כן כתוב: את משפט אלהי הארץ, על כן אמר יעקב: הסירו את אלהי הנכר והפך המקום הדבק בעריות, שהם שאר. והמשכיל יבין.
וואס איז פשט פון די לעצטע ווערטער?

לכאורה מיינט ער צוזאגן אז דער קדושת המקום און ארץ ישראל איז היפך פאר אזא איינעם וואס איז דבוק און איינע פון די עריות שהם שאר וואס איז אן ערוה מכח קירבות וואס און פאל פון יעקב איז דאס נעמן שתי אחיות
אבער ווי פארשטענדליך איז דא זאכן וואס דארף נאך דא אויסגעקלארט ווערן והמשכיל יבין

[לבונה זכה]

המשך

[יידל]

לייג נישט אריין אינעם רמב"ם נייע אמונה'ס. כאילו "כל התורה המצויה בידינו" מיינט חסירות יתירות אדער עטליכע גירסאות פון פארשידענע כתבי יד.
דאס איז בכלל. און בפרט, מהיכי תיתי אז א "נייע געטראפענע" כתב יד האט מער כובד ווי די אור אלטע אנגענומענע כתב יד? אפשר האט יענער, מדעת עצמו, געטוישט טאקע צוליב דעם ווייל ס'איז אים שווער געווען דעם נוסח "וילך וידבר". איך האב גראדע הנאה פון די סארט שמוסען, אבער נאר ל"אמירן בעלמא", ס'איז אינטערסאנט צו הערן. אבער נישט אויף צו מערר זיין אויף די אמונה אין אונזער תורה.

קאוועלע, דו כאפסט אז דו ביסט דיך סותר מיניה וביה? קודם טענה'סטו אז פילון לייגט אריין אינעם רמב"ם נייע אמונה'ס, דאס הייסט אז לשיטתך איז נישט קיין שום פראבלעם צו זאגן אפילו לויטן רמב"ם אז אונזער נוסח איז לאו דוקא ריכטיג בכל פרטיה ודקדוקיה. אבער גלייך אינעם קומענדיגן פאראגראף טענה'סטו אז דו האסט טאקע הנאה פון די סארט שמועסן, אבער נאר דאמירן בעלמא נישט אויף עכט צו מערר זיין די אמונה - א רגע נאר, וועלכע אמונה רעדסטו פון? האסטו נישט יעצט געענדיגט זאגן אז עס איז בכלל נישט דא קיין פראבלעם צו האלטן אז אונזער נוסח איז נישט בשלימות?

[נהורא נפישא]

דער אבן עזרא איז געווען א גרויסער גלויביגער אין אסטראלאגיע און אין זיין פירוש צייכענט ער אסאך צו אסטראלאגישע קאנצעפסיעס,ווידעראום דער רמב"ם אין מערערע פלעצער ווארפט אפ אלע סארט איבערגלויבענישן ווי מזלות, מזיקין, עין הרע, סימן טוב ורע, כשוף, רפואות סגוליות, ניחוש, וכדומה אזוי אויך אין יד החזקה איגנארירט ער די אלע זאכן אפילו און צוזאמהאנג מיט הלכה

[יידל]

אוריאל סימון אין זיין ווערק "אזן מלין תבחן" אויפן אבן עזרא, ווייזט אן אז דער אבן עזרא (יא, דער מבקר המקרא, אבן עזרא) איז געווען זייער הארב איבערן משנה זיין דעם נוסח. דער רד"ק און דער רשב"ם, און אפילו רש"י, זענען געווען מער אפן דערצו. ער געט אן א מעגליכע סיבה, ווייל דער אבן עזרא שטאמט פון די מוסעלמענער חלק פון שפאניע, און די מוסעלמענער האבן נישט אנגענומען די אידישע ווערסיע פון די תורה, איז ער געווען זייער עמפונדליך צו פארטיידיגן אונזער נוסח המסורה.

דאס איז נישט אוריאל סימון'ס חידוש, נאר עס ווערט שוין געברענגט דורך ר' יוסף טוב עלם אין צפנת פענח (לינק צו היברו בוקס), און ענליך שרייבט דער אוה"ח אין דברים לד, ו. דאס זענען נישט מיינע מראי מקומות נאר מארק שפירא ברענגט זיי אין זיין "גרעניצן פון ארטאדאקסישע טעאלאגיע" (עמ' 120). דארט זאגט ער אקוראט די זעלבע זאך לגבי דעם רמב"ם'ס עיקר אז כל התורה המצויה עתה בידינו הוא הנתונה למשה רבינו ע"ה. שפירא שרייבט אז וויבאלד די אראבישע טעאלאגן האבן געהאט מפרסם געווען דעם תחריף דאקטערינע, האט דער רמב"ם געזען פאר וויכטיג צו אריינלייגן אין די מאסן דעם גלויבן אז יעדעס ווארט און אות איז מסיני ממש. און ווי יאיר האט אויבן געברענגט פון אגרת תימן ווי דער רמב"ם שרייבט קלאר ארויס

הואיל והתורה העתיקוה ללשון ארמית ולשון פרס ולשון יון ולשון לעז קודם שעמד הפסול כמה מאות מן השנים. ועוד שהיא מקובלת דור מפי דור ממזרח העולם ועד מערבו, ולא נמצא בכל זה שום חלוף כלל, ואפילו בדקדוקיה ואפילו בין קמץ חטף לשורק לא נמצא בה שום חלוף (אגרת תימן).

(ודלא כדברי קאווע טרינקער לעיל אז דער רמב"ם האט נאר געמיינט באופן כללי). אבער שפירא איז נישט צופרידן מיט דעם. דער רמב"ם האט דאך זיכער געוואוסט אז וואס ער שרייבט איז נישט אמת. דערפאר נוצט שפירא דעם רמב"ם'ס געדאנק פון אמונות הכרחיות (מורה ח"ג כ"ח) צו טענה'ן אז אויך דער עיקר פון תורה מסיני איז אויך אזא סארט אמונה און איז נישט וואס דער רמב"ם רופט "אמונות נכונות". וד"ל.

[לבונה זכה]

יידל, כ'האב נאכגעקוקט די לינק וואס דו האסט צוגעברענט, און אויך דעם אוה"ח. הגם ביידע ר' יוסף טוב עלם און דער אוה"ח רעדן וועגן אבן עזרא, קען איך נישט טרעפען אין זייערע ווערטער קיין שום רמז אז דער אבן עזרא האט פרובירט צו פארטיידיגן אונזער נוסח המסורה צוליב זיין עמפונדליכקייט צו מוסעלמענער פאלעמיק איבער די אידישע ווערסיע פון די תורה. מארק שפירא'ס פאינט וועגען רמב"ם איז די זעלבע ווי אוריאל סימון'ס. מ'דארף טשעקען ווער האט גע'גנב'ט פון וועם.

[לבונה זכה]

דער אבן עזרא איז געווען א גרויסער גלויביגער אין אסטראלאגיע און אין זיין פירוש צייכענט ער אסאך צו אסטראלאגישע קאנצעפסיעס,ווידעראום דער רמב"ם אין מערערע פלעצער ווארפט אפ אלע סארט איבערגלויבענישן ווי מזלות, מזיקין, עין הרע, סימן טוב ורע, כשוף, רפואות סגוליות, ניחוש, וכדומה אזוי אויך אין יד החזקה איגנארירט ער די אלע זאכן אפילו און צוזאמהאנג מיט הלכה

ריכטיג, דער אבן עזרא איז געווען א גרויסער גלייבער אין די occult. ס'שיינט אבער אז ער האט נישט באטראכט דאס אלס supernatural, נאר אלס א טבעיות'דיגע זאך. אגב, אינטערעסאנט איז אז ס'איז אנגענומען דאס דעם אבן עזרא'ס ווערק האט געהאט א שטארקע איינפלוס אויף די דעוועלאפמענט פון קבלה.

[יידל]

יידל, כ'האב נאכגעקוקט די לינק וואס דו האסט צוגעברענט, און אויך דעם אוה"ח. הגם ביידע ר' יוסף טוב עלם און דער אוה"ח רעדן וועגן אבן עזרא, קען איך נישט טרעפען אין זייערע ווערטער קיין שום רמז אז דער אבן עזרא האט פרובירט צו פארטיידיגן אונזער נוסח המסורה צוליב זיין עמפונדליכקייט צו מוסעלמענער פאלעמיק איבער די אידישע ווערסיע פון די תורה. מארק שפירא'ס פאינט וועגען רמב"ם איז די זעלבע ווי אוריאל סימון'ס. מ'דארף טשעקען ווער האט גע'גנב'ט פון וועם.

זיי שרייבן טאקע נישט ממש דאס. דער צפנת פענח שרייבט אז דעריבער זאגט דער אבן עזרא לגבי והכנעני "אז" בארץ אז "המשכיל ידום", וויבאלד די פתאים וועלן נאך מיינען אז די מוסלעמענער זענען גערעכט.
דער לינק וואס כ'האב געגעבן צו צפנת פענח איז נישט ריכטיג. די ווערטער צו וועלכע שפירא צייכנט צו איז איין בלאט נאכדעם. אט איז דער ריכטיגער לינק. ומפני חביבת הדברים וועל איך זיי ציטירן במלואם:

זה הסוד אין ראוי להודיעו לבני אדם בעבור שלא ילזלו בתורה, כי מי שאיננו משכיל לא ידע להפריש בין הפסוקים שנכתבו בהם מצות ובין הפסוקים שנכתב בהם ספור דברים. גם בעבור האומות שאומרים לנו תורתכם היתה אמת רק החלפתם אותה ושניתם בה, על כן אמר והמשכיל ידום, כי המשכיל יודע כי זה לא יזיק, רק הפתאים יאשימו על ככה.

דער אור החיים האט גאר טענות אויפן אבן עזרא פארן שרייבן אז די לעצטע 12 פסוקים זענען געשריבן געווארן דורך יהושע וויבאלד דאס וועט גענוצט ווערן דורך די מוסלעמענער צו פארשטערקערן זייערע טענות פון תחריף (און דאס איז לכאורה פונקט פארקערט ווי סימון'ס טעאריע אז דער אבן עזרא איז געווען עמפונדליך צו די מוסלעמענע טענות - חוץ אויב זיין עמפונדליכקייט דרוקט זיך אויס מיטן שרייבן והמשכיל ידום...) אט איז דער אוה"ח'ס לשון:

וראיתי להראב"ע שכתב שיהושע כתב כן, ואין ראוי לכתוב כדברים האלה בפשטי הכתובים שמשה לא השלים הספר תורה כשמסרו ללוים, שבאזני שמעתי מבני עמנו מסתבכים בדבר זה ומסתעפים מזה כפירה בתורה, וזו היא טענת העכו"ם שמבני ישראל תקנו המכתב ונמצא בה מה שלא היה ולא היה מה שהיה, וישתקע הדברים ודומיהם הסבי עיניך מנגדם, והעיקר שכל הספר תורה כתבו משה וכאומרם (ב"ב ט"ו א) השלימו בדמע.

אט איז א קאפיע פון די רעלעוואנטע בלעטער אין שפירא'ס בוך:

Shapiro1.jpg

Shapiro2.jpg

[יאיר]

דער אבן עזרא איז געווען א גרויסער גלויביגער אין אסטראלאגיע און אין זיין פירוש צייכענט ער אסאך צו אסטראלאגישע קאנצעפסיעס,ווידעראום דער רמב"ם אין מערערע פלעצער ווארפט אפ אלע סארט איבערגלויבענישן ווי מזלות, מזיקין, עין הרע, סימן טוב ורע, כשוף, רפואות סגוליות, ניחוש, וכדומה אזוי אויך אין יד החזקה איגנארירט ער די אלע זאכן אפילו און צוזאמהאנג מיט הלכה

ריכטיג, דער אבן עזרא איז געווען א גרויסער גלייבער אין די occult. ס'שיינט אבער אז ער האט נישט באטראכט דאס אלס supernatural, נאר אלס א טבעיות'דיגע זאך. אגב, אינטערעסאנט איז אז ס'איז אנגענומען דאס דעם אבן עזרא'ס ווערק האט געהאט א שטארקע איינפלוס אויף די דעוועלאפמענט פון קבלה.

דאס איז מיר א חידוש. איך ווייס אז אסאך מקובלים זענען געווארן באאיינפלוסט דורך פילאזאפיע, אפילו א שטייגער ווי דער שטרענג ראציאנעלער מורה נבוכים, אבער אז אבן עזרא'ס אסטראלאגיע האט צוגעגעבן צו קבלה האב איך קיינמאל נישט געהערט.

[לבונה זכה]

יידל, א גרויסן דאנק פאר די קלארע רעפרענסעס. אנטשולדיג מיר פארן עס פארזען.

[נהורא נפישא]

דרך אגב איז אפשר דא די פאסיגע פלאטץ אויסצושמועסן די טעמע פון גדולי האומה וחטאם דערמאנט אין תנ"ך דוכט זיך אז די שטעלונג היינט אין די ארטאדאקסישע קרייזן איז שולל צו זיין די מינדעסטע פגם ביי די תנ"ך העלדן מכל וכל און פארשטיין אין די אלע כמו חטאים עפעס העכערס
וכאן הבן שואל אמת אז מיר געפינען אין חז"ל א גאנצע רייע פון כל האומר......חטא אינו אלא טועה פון איין זייט פארשטייט זיך די דילעמא ווייל סאיז זייער אומבאקוועם דורכצולאזן אזעלעכע פלעקן אויף אינזערע העלדן ממילא איז ערווארטעט אז סזאל זיין ווער סזאל דאס אראפגעבן אין אן אנדערע ליכט
לעומת זה געפינען מיר גענוג מאמרי חז"ל וואס זענען דוקא באזירט אננעמענדיג די אלע חטאים כפשוטם נאכמער אויב זאלן מיר זיי אינגאנצן מפשיט זיין פון מענטשליכע נטיות דאן פארזעהן מיר די אלע נקודות וואס אינז דארפן פון דעם ארויסנעמן וויאזוי קען דוד זיין א מקים עולה של תשובה אז איך לאז נישט איבער קיין פלאטץ פאר חטא
מיין פראגע איז יעצט צו געפינט מען אין די קלאסישע מפרשי המקרא פון די ראשונים פעריאדע אזעלכע וואס זענען זיך מסתייג פון מפרש זיין על פי פשוטו, אט למשל וועל איך ציטירן פון רלב"ג וואס זאגט אויף דוד און צוזאמהאנג מיט דעם וואס שאול האט געקלערט איבער אים מקרה היא בלתי טהור ר"ל שלא נשמר מלשמש מטתו כי טבעו היה נוטה אל רבוי המשגל כמו שנתבאר מענינו.
איי וואס טוען מיר מיט דעם וואס קוקט לכאורה צוזיין גרויסע פלעקן אויף אינזערע העלדן דאס קען מען גראדע מסביר זיין מיט די קאנסעפציע פון כל הגדול מחברו יצרו גדול הימנו

[לבונה זכה]

דאס איז מיר א חידוש. איך ווייס אז אסאך מקובלים זענען געווארן באאיינפלוסט דורך פילאזאפיע, אפילו א שטייגער ווי דער שטרענג ראציאנעלער מורה נבוכים, אבער אז אבן עזרא'ס אסטראלאגיע האט צוגעגעבן צו קבלה האב איך קיינמאל נישט געהערט.

לאו דוקא זיינע אסטרולאגישע תורות. דער אבן עזרא האט אויך באהאנדלט מושגים פון אלוקות.

[יידל]

דרך אגב איז אפשר דא די פאסיגע פלאטץ אויסצושמועסן די טעמע פון גדולי האומה וחטאם דערמאנט אין תנ"ך דוכט זיך אז די שטעלונג היינט אין די ארטאדאקסישע קרייזן איז שולל צו זיין די מינדעסטע פגם ביי די תנ"ך העלדן מכל וכל און פארשטיין אין די אלע כמו חטאים עפעס העכערס
וכאן הבן שואל אמת אז מיר געפינען אין חז"ל א גאנצע רייע פון כל האומר......חטא אינו אלא טועה פון איין זייט פארשטייט זיך די דילעמא ווייל סאיז זייער אומבאקוועם דורכצולאזן אזעלעכע פלעקן אויף אינזערע העלדן ממילא איז ערווארטעט אז סזאל זיין ווער סזאל דאס אראפגעבן אין אן אנדערע ליכט
לעומת זה געפינען מיר גענוג מאמרי חז"ל וואס זענען דוקא באזירט אננעמענדיג די אלע חטאים כפשוטם נאכמער אויב זאלן מיר זיי אינגאנצן מפשיט זיין פון מענטשליכע נטיות דאן פארזעהן מיר די אלע נקודות וואס אינז דארפן פון דעם ארויסנעמן וויאזוי קען דוד זיין א מקים עולה של תשובה אז איך לאז נישט איבער קיין פלאטץ פאר חטא
מיין פראגע איז יעצט צו געפינט מען אין די קלאסישע מפרשי המקרא פון די ראשונים פעריאדע אזעלכע וואס זענען זיך מסתייג פון מפרש זיין על פי פשוטו, אט למשל וועל איך ציטירן פון רלב"ג וואס זאגט אויף דוד און צוזאמהאנג מיט דעם וואס שאול האט געקלערט איבער אים מקרה היא בלתי טהור ר"ל שלא נשמר מלשמש מטתו כי טבעו היה נוטה אל רבוי המשגל כמו שנתבאר מענינו.
איי וואס טוען מיר מיט דעם וואס קוקט לכאורה צוזיין גרויסע פלעקן אויף אינזערע העלדן דאס קען מען גראדע מסביר זיין מיט די קאנסעפציע פון כל הגדול מחברו יצרו גדול הימנו

די עניין איז א ערנסטע סעמאטוכע אין די מזרחיסטישע קרייזן אין די לעצטע פאר-צענדליג יאר. זע לדוגמא דא.