הרב אשר לעווין אין דער שטערן, אידישע סאציאליזם

[Starbucks]

אסאך יונגעלייט הערן זיך אן מיט ארכי קאנסערוואטיווע טאלק שאו שמועסן און דערקלערן זיך קאנסערוואטיוו, שעצנדיג קאפיטאל און אראפקוקנדיג אויף די ווערדן פון רחמנות און צדקה.

עס איז דערפרישנד צו ליינען אז דער באוואוסטער שרייבער הרב אשר לעווין האט געשריבן אין דער שטערן א שיינע ארטיקל ווי ער ברענגעט ארויס אז די תורה'דיגע און מענטשליכע געפילן זענען קעגן די קפיטאליזם, און מיט ווארעמע שטארקע ווערטער ברענגט ער געפיל צום ארימאן און חשק צו טיילן די פארמעגנס מיט די ווייניגער מזל'דיג.

איך האב געלייגט א יד אויף די ארטיקל, זי איז זייער שיין און ווארעם געשריבן, האט הנאה:

קומט זיך אזויפיל כבוד פאר עשירים וואס געבן אביסל צדקה?
א פרישע בליק איבער צדקה, משפט, חסד און רחמים


"מפרסמים עושי מצוה" שרייט אראפ פון אלע ווענט, און אכט שורות טיטלען אויף יעדן נגיד וואס ווארפט צו אפאר דאלאר פאר צדקה, איז די טאג טעגליכע מחזה.

די אידישע צייטונגען מיט אירע הונדערט און פופציג זייט איז אנגעפילט מיט פערציג-פופציג זייטן מיט מזל טוב'ס און חנופה'ס צו נגידים צו ווינטשן צו זייער גרויסע שמחה, וואס ווערט נישט דארטן געשריבן אויף די נגידים? מען באשמירט זיי מיט גין-גאלד און מען באגיסט זיי מיט האניג, די טיטולען שטעלט יעדן יונגערמאנטשיק וואס ווארפט אפאר דאלאר, אויפן דרגה פון מאנטיפיורע און ראטשילד, און די כבוד און דערהויבנקייט צום "עושר" ווערט איינגעגעסן אין די קינדער, און די נדיבים ווערן אידעאליזירט.

יעדע דינער קומט מיט לאנגע מאמענטן פון אפלאדיסמענטן פארן נגיד, גאנצע ביימער ווערן אויסגעשניטן פאר די טויזנטער פלעקס, און טאנען זילבער ווערן געגאסן פאר די בעכערס און וויין פלעשער ווי מען זינגט שירי הלל פאר די נגידים היקרים והחשובים ששבחם מי ימלל.

במחילת כבודם פון די טייערע נגידים, איז דאס איבערגעטריבן, פארקרומט און שטימט נישט מיט די הויפט אידעאלן וואס מיר לערנען איבער מצות צדקה.

[center]**[/center]

אין די פרשיות וואס מיר לערנען יעצט, די פרשיות אין סדר דברים, לערנען מיר קלאר איבער מצוות צדקה, און מיר באקומען א גאנץ אנדערע בליק אויף צדקה, אזא סארט בליק וואס מאכט צדקה א חיוב גמור, און מאכט דאס נישט געבן צדקה פאר א רשעות'דיגע געמיינהייט און נידריגקייט, און דאס יא געבן פאר א נארמאלע חיוב גענוי ווי אלע אנדערע חיובי התורה.

די איבערגעטריבענע לעקעריי צו גבירים, און אויטאמאטיש די בליק פון די גבירים אז אן לעקעריי מוזן זיי נישט געבן קיינעם קיין געלט, שטאמט פון א גויאישן בליק ווי קפיטאליזם איז שולט, אין די קאפיטאליסטישע, הארצלאזע גאנג איז דער מענטש דער טאטאלער אייגענטימער אויף זיין געלט, און קיינעם קומט זיך גארנישט על פי דין, יעדער איז אויף זיין אייגענעם גורל, און אויב וויל דער פארמעגליכער ברוב טובו געבן 'טשאריטי' איז ער א גאר נאבעלער מענטש, און א טוץ פלעקס און פילע בלעטער אין די צייטונגען מוזן אים בארימען און באזינגען.

די אידישע, תורה'דיגע און הארציגע בליק איז גענצליך אנדערש: צדקה איז א חיוב, יעדער מענטש מוז געבן צדקה, און פארוואס דארף מען קוקן אויף די נומערן?

יעדער איד דארף געבן תרומות ומעשרות בזמן שבית המקדש היה קיים, און צו האט מען געמאכט א גאנצע שבע ברכות ווען דער נגיד האט געשאנקען צוויי הונדערט עפלעך, פון זיינע צוויי טויזנט עפעלעך, מער ווי די פינף פון די פופציג עפלעך? ניין.

מעשר כספים איז אויך א מצוה און א חיוב גמור, און וואס איז די גדולה אז איינעמס מעשר קומט אויס הונדערט אלפים, סוף כל סוף, דער יונגערמאן וואס האט אוועקגעגעבן טויזנט דאלאר מעשר איז בלויז געבליבן מיט ניין טויזנט דאלאר, פארוואס זאל מען אים נישט אפלאדירן פארן אוועקגעבן א שטיק פון זיך, און אים קומט פיל מער שבח ווי דעם געשוואלענעם גביר וועמען עס בלייבט איבער ניין הונדערט טויזנט דאלאר?!

די תורה האט א אייגענע, תורה בליק אויף צדקה, נאר די תורה האט די דין "כופין על הצדקה"

איר הערט אידן?

אויב א עושר וויל נישט געבן קיין געלט, וואס טוט מען? מען לייגט אריין א הערליכע מזל טוב אין די צייטונג אזוי אז מען האפט אז ער וועט זיך צוקראצן און געבן געלט?

ניין, כופין! מען נעמט א קאנטשיק און מען זאגט: העי, די געשוואלענער עושר, געב אהער די צדקה געלט פארן ארימאן! מען קנאקט אים אן און מען שרייט: די הארצלאזער מענטש, ווי קענסטו לאזן אנזאמלען מיליאנען אין באנק ווען דיינע שכנים הונגערן? מען נעמט אים אפיר און מען זאגט אים: דיין ברודער, דער ארימאן האט געגעבן מעשר פון זיין קליינגעלט, די שעמסט זיך נישט אז די האסט נישט געגעבן מעשר ווען די האסט אזויפיל געלט?

און ווי סימבאליש איז די מצוה פון לקט שכחה ופאה – איבער וועלכע מיר האבן נארוואס געלערנט, די מצוה לערנט אונז א געוואלדיגע לעקציע ווי פאלגענד: די האסט א גאנצע פעלד, און די באמערקסט נישטאמאל אז עס פאלט אראפ אביסל תבואה, די באמערקסט נישטאמאל אז ביים עק בלייבט איבער אביסל פאה, די באמערקסט נישטאמאל אז געוויסע קליינע טרויבן בלייבן אויפן בוים, לאז עס פארן ארימאן!

ביי דיר איז עס שיריים, ביי דיר איז עס גארבעדזש און פארן ארימאן איז עס זיין ברויט און פוטער!

מיט וועלכע רעכט זאלסטו נישט לאזן דעם ארימאן נעמען דיין גארבעדזש, דיין שיריים וואס די וועסט נישטאמאל באמערקן!?

ניין, נישט די זאלסטו זיצן אין דיין פעלד אויף א הערליכע פאטעל און מיט א שמייכל טיילן תבואה, ווען אלע ארימעלייט גייען דורך כבני מרון, ניין! די פסוק זאגט אנדערש "לא תכלה פאת שדך לקצר, ולקט קצירך לא תלקט, לעני ולגר תעזוב אותם...." לאז עס איבער אין פעלד און די גיי אהיים, עס האט מיר דיר גארנישט, ביי דיר איז עס איבעריג און ביי יענעם איז עס לעבן!

לקט שכחה ופאה איז נישט קיין נדבה, עס איז א חיוב, דער עני איז "מלקט" דאס זייניגע, זיין חלק אינעם פעלד. און ווי דער רמב"ם שרייבט אין הלכות מתנת עניים אז ווער עס לאזט נישט איבער לקט שכחה ופאה איז א גזלן! ער נעמט וואס עס קומט צום ארימאן.

די דאזיגע געדאנק זעהט מען דורכאויס די דברים סדרות, ווי אימער די תורה רעדט איבער צדקה רופט די תורה דעם עני "אחיך", דיין ברודער, ער איז גענוי ווי דיר! די טוסט נישט עפעס א מורא'דיגע טובה, די געסט דא פאר דיין ברודער!

אדער נאך מער די תורה רופט אן דעם עני "העני עמך",

די עני מיט דיר..

קוקט אן אזעלכע ווערטער "כי ימוך אחיך ומטה ידו עמך, והחזקת בו גר ותושב וחי עמך!" די תורה דרוקט זיך אויס מיט אזעלכע ווערטער ווי "דיין ברודער" און "וחי עמך – ער זאל קענען לעבן מיט דיר!"

די תורה הקדושה – אנדערש ווי די שטחיות'דיגע קאפיטאליסטישע בליק, האט א אייגענע תורה'דיגע צוגאנג צו די באלאנס צווישן יושר און צדקה. ווי מיר זאגן יעצט אין סליחות "צדק ומשפט מכון כסאך, חסד ואמת יקדמו פניך". צדק און צדקה, חסד און אמת איז איין קשר. סאציאלע יוסטיץ איז אין איין דרגה מיט צדקה, און ביידע שאפן פונעם זעלבן מקור.

אז מען קוקט טיפער אריין אין די מושג פון "העני עמך" פון א יוסטיץ שטאנדפונקט, זעהט מען אז פארמאגן באלאנגט בכלל נישט אויסשליסליך צום פאר מעגליכן.

און לאמיר עס באטראכטן: פון ווי קומט די עשירות פונעם עושר? איז עס אים אראפגעפאלן א גאלדענע פיסל פון הימל?

יעדע עשירות קומט פון א רשות הרבים, יעדע עשירות קומט פון די טייסטערס פון מענטשן. דער רייכער געשעפט אייגענטימער וואס שלעפט געלט פונעם עולם קליענטן, און דער שטח באזיצער וואס רייסט געלט פון זיינע איינוואוינער. ביידע נעמען גאטס גוטסקייט, די מילך פונעם קיה, אדער די שטח פונעם "לי כל הארץ" און מאכן דערויף געלט. אקעי, זיי מעגן מאכן געלט, כך הוא דרכו של עולם, אבער זיי זענען טייל פונעם ציבור, זיי מוזן צוריקגעבן!

את העני עמך – דער עני איז מיט דיר, דיין גורל איז זיין גורל. דיין עשירות איז זיין עניות!

און ווי די תורה זאגט ""והארץ לא תמכר לצמיתות, כי לי כל הארץ" יא, די קענסט מאכן געלט אויף א שטח, אבער עס איז נישט דיינס!

די עשירים מאכן זיכער צו מאכן געלט אויף די פלייצעס פונעם עולם, דורך האלטן בשתיקה די מקורות ווי מען קען באקומען די זאך ביליגער, אדער דורך שפילן אויפן ציבור מיט ציענדע אדוועטייזמענטס, מיטן דרייען די געזעץ ביך און פאליטישע קשרים צו בויען אין א געגנט ווי דער עמך איד קען נישט, און אזוי ווייטער.

גוט, קיינער נעמט דיר עס נישט צו, אבער געדענק צוריק צוגעבן צום עולם!

די האסט א פעלד? גוט, אבער געדענק צו לאזן לקט שכחה ופאה, די פערטער יאר תבואה צו טראגן קיין ירושלים לעני ולגר, צו שענקען מעשרות, תרומות און לאזן אלע ארבעטער מנוחה א גאנצע יאר בשנת השמיטה.

האסט געקויפט א הויז? אקעי, אבער עס איז נאר געליעסט, ווייל נאך פופציג יאר מוז עס צוריקגיין, יענער איז געועון דעספערעט און פארקויפט, אבער "הארץ לא תמכר לצמיתות" זיין שלעכטע מזל ראד מעג זיך אמאל דרייען צו גוטנס.

נישט בלויז איז די תורה משלב סאציאלע יוסטיץ מיט רחמנות, נאר אין אסאך פעלער שטעלט די תורה רחמנות איבער יושר! ווי די תורה זאגט די מצוה פון "אם חבול תחבול שלמת רעך עד בוא השמש תשיבנו לו. כי הוא כסותו לבדו, הוא שמלתו לעורו, במה ישכב, והיה כי יצעק אלי, ושמעתי כי חנון אני".

פארוואס זאגט דא די תורה אז יעדע נאכט מוז דער מלוה צוריקברענגען די פיזשאמעס-משכון צום הויז פון ארימאן, הערט זיך דאס מסתבר?

אבער יא די תורה הייסט אזוי, און די תורה איז מער מסביר, די תורה איז מאריך שלא כהרגלה, און זאגט "פארוואס זאלסטו צוריקגעבן דעם שלמה ווייל במה ישכב, הוא כסותו לבדו, שמלתו לעורו. דער תורה איז מאריך און זאגט " יא אין הכי נמי דער דין איז נישט סברה'דיג און איז נגד השכל, אבער געוואלד דאס איז זיין בגד, ער האט נישט עפעס אנדערש אנצוטון, דאס איז זיין קלייד אויף זיין ארימע קערפער, געוואלד געשריגן -רירט די תורה אן די האקעלסטע סטרונעס און פרעגט- : במה ישכב?!

די "במה ישכב" איז קלאר א שוואכע און אומלאגישע טענה, זי איז נישט אויסגעהאלטן אין חוקי המשפט, אבער די קשיא פון "במה ישכב?!" איז א הארצנס טענה וואס איז שטארקער פון משפט!

און דער רבונו של עולם ענדיגט צו והיה כי יצעק אלי ושמעתי כי חנון אני. ווען דער ארימאן וועט שרייען, ער וועט שרייען זיין קשיא פון במה ישכב, וועל איך אים הערן, איך וועל זיך אננעמען פאר אים, טראצדעם וואס איר האט אויך א גוטע טענה. וועל איך אים הערן כי חנון אני- איך האב ליב דעם ארימען, איך בין א רחמן, רחמנות רעדט צום רבונו של עולם מער ווי הגיון.

די תורה לערנט אונז דא אז רחמנות איז שטארקער פון יעדן שורת הדין, מיר דארפן שטעלן רחמים אלס הויכער פריאריטעט.

אז מען קוקט אזוי אן צדקה ומשפט, באקומט מען אן אנדערן בליק, אזא וואס זעהט אין צדקה נישט א הייליגע נאבעלע זאך, נאר א נארמאלע, יושר'דיגע חיוב!

אז מען קוקט אזוי איז אנדערש די בליק כלפי א קארגן גביר, ער איז מער נישט דער מכובד וואס מען לעקט ווייל אפשר וועט ער געבן, נאר ער איז א געמיינער יונג וואס ווערט רייך פון די וועלט, פון מענטשן, און שענקט נישט צוריק צו די בריאה. בזמן שיד ישראל תקיפה וואלט מען אים פשוט ארויסגעשלעפט די געלט פון די האנט אלס כופין על הצדקה!

אז מען קוקט אזוי כאפט אן עקל צו זעהן אז עשירים נעמען ארויס די מאקסימום כבוד, פלעקס, אורח הכבוד'ס און מאכט, פון די פאר בלוטיגע דאלארן וואס זיי ווארפן צו. ארויסנעמענדיג די מאקסימום ווערט פאר זייער געלט, אין פארעם פון כבוד.

ווי ווייטאגליך איז צו זעהן ווי אסאך יחידים בלוטיגן אויס, די צער פון נשברי לב שרייט ביזן הימל, אבער אויב קענען זיי נישט געבן קיין כבוד וועט זיך שווער טרעפן א נדיב וואס זאל זיין העלפן!

ווי ווייטאגליך איז צו זעהן בעלי בתים וואס פארמאגן אויסגעצאלטע הייזער צענדליגער יארן, געירשנט דורי דורות, און זייערע דורי דורות זענען שוין מסודר מיט געלט, קענען הייבן די רענט פאר אלמנות ויתומים, פשוט ווייל די געזעץ פון "סופליי און דימענט" לאזט זיי.

ווי ווייטאגליך איז צו זעהן אדוואקאטן שלעפן ארויס פון שלימזל'דיגע אנגעקלאגטע זייער לעצטע פרוטה, ווי קען א הארץ זיין אזוי הארט?!

וויפיל ווייטאג איז דא אויף די וועלט בלויז צוליב רשעות'דיגע געזעצן וואס איז געמאכט בלויז רייכער צו מאכן רייכע.

ווי קען מען ארויסווארפן א מענטש וואס האט געצאלט רענט צוונציג יאר, אריינגעפאמפט צענדליגער טויזנטער, יעצט טרעפט ער זיך אויפן גאס ווייל השעה דוחקתו?

ווי קען מען צוקוקן איינער וואס איז ארים, און האט דעריבער "קאלעפסד" א פאליסי, און ליידט דערנאך פון א פייער, און טראץ וואס די אינשורענס האט פארדינט אויף זיי טויזנטער, וועט מען זיי לאזן אויסבלוטיגן צום טויט אן קאווערעדזש, הלמאי, זיי האבן קאלעפסד!

די קאפיטאליסטישע, אנטי תורה אידעלאגיע, האלט מענטשן ביים קארג לצמיתות, מיט גראבע פראצענטן, מארטגעדזשעס וואס מען קען פארלירן די הויז יעדע סעקונדע אין א שווערע צייט, און קיין שום מיטגעפיל מיטן "כי ימוך אחיך".

לאמיר קוקן מיט א תורה בליק, אוועקווארפן די דעות כוזבות פון קפיטאליזם, און אריינפלאנצן רחמנות, און זעהן צדקה אלס די וויכטיגסטע כלי אין מענטשהייט, און נישט אנקוקן רייכע, מזל'דיגע, וואס האבן אויסגעזויגן דעם פובליק, ווי א מלאך המושיע, און דעמאלטס וועט די וועלט באמת זיין א יושר'דיגע און באטעם'טע.

[הוגה]

[justify]די נקודה בנוגע עשירים טוען צדקה פאר כבוד איז א גאר שטארקע נקודה. אבער די צושטעל כאילו די תורה איז סאציאליסטיש געשטומט איז סתם שטותים במחכ"ת. איך זאג נישט אז די תורה איז קאפיטאליסטיש אבער זיכער נישט סאציאליסטיש, בלי שום ספק. לבי אומר לי אז די תורה נעמט די גוטס פון ביידע זייטן.

פארוואס זאג איך אזוי. ערשטענס, ווייל סוציאליזם איז שוין קלאר אויפגעוויזן געווארן אז ס'ארבייט נישט long term! אויב כינע און רוסלאנד פירן זיך שוין היינט אין זייערע עקינאמיקס מיט שטארקע קאפיטאליסטישע נייגונגען, דאן פארוואס עקשנ'ן זיך די א. ג. "אויפגעקלערטע" יודעלעך אז סוציאליזם איז גוט? און אז סוציאליזם ארבייט נישט איז שווער צו גלייבן אז די תורה איז בעד א קארופטירטע סיסטעם.

והשנית, לאמיך אייך ברענגן אפאר דוגמאות וואו דו זעסט קלאר אז די תורה איז אנטי סוציאליזם.

המבזבז אל יבזבז יותר מחומש. הערסט? מחוייב ביסטו נאר צען פראצענט און אפילו אויב דו ווילסט איז נישט מער ווי צוואנציג פראצענט! וועלכע סוציאליזם זעסטו דא? סוציאליזם זאגט אז דו קענסט האלטן וויפיל דו דארפסט צום לעבן און די איבעריגע ווערט פארטיילט. אדער עכ"פ ווילאנג מען דארף נאך פאר מענטשן צו געבן צו עסן קענסטו גארנישט אוועק לייגן. אבער די תורה זאגט, די taxes קען נישט זיין מער ווי צוואנציג פראצענט. הלוואי אויף אמעריקא (מיט אירע פונסטערע קטפאטיליזם) געוואונטשן. שטעלט אייך פאר א לימיט אויף נישט מער ווי 20 פראצענט tax, אריינגערעכנט פעדעראל, סטעיט, סאשעל סעקיורעטי, מעדיקעיר, סעילס, עסטעיט, גאז, וכו'.

נעקסט. די תורה לייגט א flat tax, צען פראצענט אויף א יעדע איינער, נישט קיין חילוק אויב דו ביזט אן עני, אן עושר אדער מיטל קלאס. נישט דא קיין טעקס ברעקעטס, אלע צאלן די זעלבע. דאס איז איינע פון די יסודות פון קאפיטאליזם.

פליז! דו ווילסט זיין א סאציאליסט? בי מיי געסט, אבער פארדריי נישט די פאקטן.


.[/justify]

[זר זהב]

אמאל איז געווען אויפגעקלערט ביי אינגעלייטלעך צו זיין א קאנסערוואטיוו און קענען נאכזאגן ראש לימבא'ס דרשות, שפעטער ווען יעדער איז שוין אויפגעקלערט/ קאנסערוואטיוו זענען דאך די עכטע אויפגעקלערטע געבליבן אויסגעשפילט, האט מען אויסגעדרייט און ס'געווארן 'קיהל' צו זיין א ליבעראלער. און דארט האלט יעצט דער לעווין.

[שושן פורים]

ביי דע וועי ווען אלע עשירים זאלן געבן נאר מעשר, וואלטן אלע מוסדות און ארימעלייט געשטאנען גוט.

[הוגה]

ביי דע וועי ווען אלע עשירים זאלן געבן נאר מעשר, וואלטן אלע מוסדות און ארימעלייט געשטאנען גוט.

די טענות צו עשירים בנוגע צדקות ומעשרות קען זיין גילטיג, אבער עס האט 'גארנישט' מיט סוציאליזם!

אגב, לדעתי איז סאציאליזם די גרעסטע סתירה צו צדקה וחסד.

[[NAMELESS]]

לעווין דערמאנט נישט ליבעראליזם און סאציאליזם ער שרייבט וועגן רחמנות און צדקה, סטארבאקס האט אריינגעלערנט סאציאליזם.
די תורה זעלבסט ריז אין געלט זאכן גאנץ נוטה צו סאציאליזם און אפילו די המבזבז אל יבזבז האט אסאך רעסטריקשאנס למשל ווען אן עני איז עומד ומבקש על נפשו דארף מען אים אוועקגעבן די הויזן.

[לעיקוואד]

איך פארשטיי קיינמאל נישט וויאזוי אידען ברענגען א ראיה פון דעם וואס סוציאליזם האט נישט 'געארבעט' אין רוסלאנד למשל אז דאס איז נישט ריכטיג. איז דאס וואס א שיטה ארבעט נישט א ראיה אז עס איז נישט ריכטיג? די שיטה הקדושה ארבעט דען יא? דאס וואס איז ריכטיג איז ריכטיג ריגארדלעס צו עס ארבעט צו נישט. און אונזער תפקיד אויף דער וועלט איז זיך מתגבר זיין קעגן דער יצר און פראבירען אויספירען דאס וואס איז ריכטיג.

למעשה איז גאנץ נאריש צו פראבירען ברענגען א ראיה פון די תורה אויף אן עקענאמישער סיסטעם ווען די תורה באציט זיך צו א גענצליכע אנדערע מציאות ווי עס איז דא היינט. און יעדער צושטעל איז נאר דימוי מילתא למילתא בדרך רחוקה.

[לעיקוואד]

אין רוסלאנד זענען געווען אידישע 'קיהלע' רבנים ווי זר זהב רופט זיי, וואס האבען זיך געגרויסט מיט דעם וואס די תורה האט פארגעזעהן פילע אספעקטס פון סוציאליזים און שטיצט נישט די קאפיטאליסטישע חזירים. פונקט ווי היינט גרויסען זיך קיהלע אידען אין אמעריקע אז די תורה איז בעד קאפיטאליזם און האט אינגעזעהן אז סוציאליזים איז נגד הטבע האנושי און ארבעט נישט (א טענה וואס כאמור איך פארשטיי נישט וויאזוי א מאמין חזר'ט דאס, אבער עניוועיס). די תורה אין די סארט עניינים איז כחומר ביד היוצר ברצותו מרחיב ברצותו מפרש וכל אחד לכבוד עצמו הוא דורש.

[לעיקוואד]

און פונקט ווי עס איז קלאר אז "סאציאליזם' ארבעט נישט אין די לאנג טערם" - א טענה וואס פארגעסט אין אכט צו נעמען די אלע אנדערע זאכען וואס זענען אנדערש למשל צווישען אמעריקע מיט רוסלאנד און צווישען זיי אין טשיינע למשל, און מ'טענה'ט אז רוסלאנד און טשיינע זענען געווארען רעלאטיו מער קאפיטאליסטיש, איז פונקט אזוי אמת אז אמעריקע ווערט בהדרגה מער און מער סאציאליסטיש, דורך די אומצאליגע פראגרעמס וכו' וואס ווערן אלץ מתרבה מימי הnew deal ועד ימי obamacare.

[הוגה]

[tag]לעיקוואד[/tag], כ׳ווייס נישט אויב דו רעדסט צו מיר. איך האלט נישט אז די תורה איז קאפיטאליסטיש געשטימט, אבער עס איז זיכער נישט סאציאליסטיש. אזוי ווי איך האב געשריבן אין מיין ערשטע תגובה, מן הסתם אביסל פון דא און דארט. אזוי ווי דו האסט שוין געשריבן אביסל, עס איז דעמאלטס נישט געווען די צוויי אידיאלאגיעס בכלל, אבער געוויסע פרטים און מנהגים זענען שוין איינגעפירט געווארן. איך האב שוין געצייגט צוויי זאכן פון די תורה וואס זענען אנטי סאציאליזם, מען קען טרעפן נאך. דאס איז מיין נקודה, אפצופרעגן דער notion אבער נישט צו זאגן אז די תורה איז קאפיטאליסטיש.

בנוגע וועלכע פון די צוויי ארבייטן בעסער (אפגעזעהן וואס די תורה האלט אדער האלט נישט) עס איז א באזונדערע שמועס, אבער איין זאך איז קלאר אז ביידע עקסטרעמען זענען זיכער נישט גוט. מער איבער דעם ווייס איך נישט אויב ס׳באלאנגט אין דער אשכל.

[לעיקוואד]

די עיקר נקודה פון הרב לעווין וואס רעדט וועגן איינע פון די מער יסודישע חילוקים פון קאפיטליזם ווס. סאציאליזם, נשיט אזוי די פילע פראקטישע חלקים. דהיינו צו די רכוש באלאנגט אינגאנצן ובלי סייג פאר דער וואס האט עס געקויפט/געמאכט אדער עס איז נישט נאר זיינס נאר ער איז מופקד אויף דעם און בעצם באלאנגט עס נישט צו עם מער ווי צו א צווייטער, איז קלאר אז די תורה שטייט מער אויף די זייט פון סאציאליזם. נאר דער חילוק איז די תורה טענה'ט כי לי הארץ אלעס באלאנגט פאר דער אייבישטער און מצד דעם איז צדקה נישט א טובה וואס דער עשור טוהט נאר א חיוב, כמו"כ שמיטה ויובל, און סאציאליזם טענה'ט אז אלעס באלאנגט פאר מענטשהייט בכלל. אבער עס איז זיכער אז די תורה האלט נישט פון די קאפיטאליסטישע אגואיסטישע מהלך אז אלעס איז מיינס און איך בין קיינער גארנישט שולדיג. מאנכע ברענגען א ראיה פון חושן משפט אז די תורה האלט אז רכוש באלאנגט פאר א מענטש, דאס איז אבער נאריש ווייל קיין סאציאליסט האלט נישט אז מען מעג גנב'נען פון יענעם, ער האלט נאר אז די עיקר קאפיטאל פון די מענטשהייט, ווי קרקעות, וכו', קען נישט איין ביזנעסמאן זיך משתלט זיין נאר עס באלאנגט פאר יעדער אייניג.

למעשה וויבאלד די תורה רעדט פון א וועלט ווי עס איז נישטא קיין שום ביזנעס אדער אינדוסטרי, נאר אגריקולטור, רעדט עס לכחילה נישט בכלל פון דער וועלט איבער וואס די קאפיטליסטן או סאציאליסטען שלאגען זיך. און די חילוקים פון די וועלטן זענען צו גרויס אז מען זאל בכלל קענען ברענגען א ראיה פון איינער אויף א צווייטער. אין די וועלט פון די תורה איז בכלל נישטא קיין מעגליכקייט אז איין מענטש זאל זיין אזא מאכטפולער ביזנעסמאן און שולט זיין אויף אן א שיערו מענטשען און ריסורסעס, און די חוקים פון יובל ובתי ערי חומה זענען במכוון געשטעלט אז דאס זאל בלייבען אזוי, אין דער זין איז די תורה סאציאליסטיש פאר עקסלענס. נאר כאמור איז נישט קיין ראיה.

[לעיקוואד]

דער וויכוח אין איין ווארט, שלי שלי ושלך שלך זו מידה בינונית וי"א זה מידת סדום.

[הוגה]

[justify]

די עיקר נקודה פון הרב לעווין וואס רעדט וועגן איינע פון די מער יסודישע חילוקים פון קאפיטליזם ווס. סאציאליזם, נשיט אזוי די פילע פראקטישע חלקים. דהיינו צו די רכוש באלאנגט אינגאנצן ובלי סייג פאר דער וואס האט עס געקויפט/געמאכט אדער עס איז נישט נאר זיינס נאר ער איז מופקד אויף דעם און בעצם באלאנגט עס נישט צו עם מער ווי צו א צווייטער, איז קלאר אז די תורה שטייט מער אויף די זייט פון סאציאליזם. נאר דער חילוק איז די תורה טענה'ט כי לי הארץ אלעס באלאנגט פאר דער אייבישטער און מצד דעם איז צדקה נישט א טובה וואס דער עשור טוהט נאר א חיוב, כמו"כ שמיטה ויובל, און סאציאליזם טענה'ט אז אלעס באלאנגט פאר מענטשהייט בכלל. אבער עס איז זיכער אז די תורה האלט נישט פון די קאפיטאליסטישע אגואיסטישע מהלך אז אלעס איז מיינס און איך בין קיינער גארנישט שולדיג. מאנכע ברענגען א ראיה פון חושן משפט אז די תורה האלט אז רכוש באלאנגט פאר א מענטש, דאס איז אבער נאריש ווייל קיין סאציאליסט האלט נישט אז מען מעגא גנב'נען פון יענעם, ער האלט נאר אז די עיקר קאפיטאל פון די מענטשהייט, ווי קרקעות, וכו', קען נישט איין ביזנעסמאן זיך משתלט זיין נאר עס באלאנגט פאר יעדער אייניג.

קודם כל, בעצם סאציאליזם (ספעציעל היינט) האבן נישט קיין פראבלעם מיט land ownership. קארל מארקס׳ סאציאליזם האט יא, אבער די תורה׳ס שמיטה ויובל האט גארנישט מיט מארקס׳ סאציאליזם. מארקס האלט אז דו ביזט נישט מער בעל הבית ווי די ארימאן, ווייל ער האט געהאט א misfortune און האט פארלוירן זיין פארמעגן מיינט נישט אז ס׳ריכטיג אז דו זאלסט נעמען אדוואנטידזש פון דעם. די תורה אבער האלט יא אז נעמען אדוואנטידזש פון יענעמ׳ס דעספארעישאן איז ריכטיג, מעגסט אפילו קויפן זיין טאכטער אויב איז ער אזוי דעספעריט (זייער סאציאליסטיש, הא?), אבער די תורה פארלאנגט נאר אז ביי יובל זאל אלעס צוריק גיין. סאו, סאציאליסטיש איז עס שוין נישט.


בנוגע די חיוב מעשר וצדקה, נניח אז ס׳נישט קאפאטאליסטיש ( אלע היינטיגע קאפיטאליסטן האלטן גראדע יא אז מען דארף האבן עפעס taxes וואס איז פונקט אזוי געצווינגע - אויב נישט מער), אבער מיט סאציאליזם האט עס אויך גארנישט! ריכטיגע סאציאליזם האט נישט קיין צדקה, און האט נישט קיין taxes, ריכטיגע סאציאליזם זאגט אז אלע זענען גלייך, נישט דא קיין עניים, נישט דא קיין בני לוי, נישט דא קיין עשירים, אלע זענען גלייך.

עס איז אן אלטע וויכוח. ליבעראלן (וואס האבן משום איזה סיבה שיהיה אלעמאל אנגענומען סאציאליזם) האלטן אז זיי זענען די גרעסטע בעלי צדקה. זיי זענען גרייט אוועק צו געבן זייער גאנצע געלט, און די גאנצע געלט פון אלע עשירים, און עס געבן צו די ארימעלייט, כדוגמת Robin Hood. די קאנסערוויטיוון (וואס האבן משום איזה סיבה שיהיה אלעמאל אנגענומען קאפיטאליזם) האלטן אז זיי זענען די גרעסטע בעלי צדקה. ווייל זיי גיבן נישט נאר געלט פאר די ארימעלייט, זיי טוען עפעס בעסער, זיי גיבן זיי דזשאבס, וואס ע״פ די רמב״ם איז דאס די העכסטע פארם פון צדקה!

דו זעסט? אויב נעמסטו אוועק די געלט פון די רייכערער צו געבן פאר די ארימער טוסטו א נאבעלע זאך, און דו ביזט אויך מזכה די עושר צו טון א נאבאלע זאך. אבער היות ער איז א בשר ודם וועט ער נישט האבן קיין שום אינטערעסע צו ארבייטן שווער. זיין געלט גייט סייווי פאר אנדערע. און פאר די אייגענע ברויט און פוטער דארף ער דאך נישט ארבייטן אזוי שווער, אדער קען ער בכלל נישט ארבייטן און ער וועט שוין לעבן פון די ״צדקה״ פון אנדערע גבירים. משא״כ די קאפיטאליסטישע שיטה פון ״צדקה״ ארבייט הערליך. די גביר האלט אלע געלט פאר זיין שוואויל טאג, דאס גיבט אים די חשק אנצוהאלטן זיין ביזנעס מיט די צען טויזנט ארבייטער וועלכע באקומען פינף הונדערט מיליאן דאללער פער יאר פון אים! יעצט, די מער געלט די גביר מאכט פאר זיין גראבע שוואויל טאג די מער חשק ער האט צו אריינברענגן מער ארבייטער וואס וועלן מאכן פאר אים מער געלט!

לאמיר גיין איין טריט ווייטער, וואס טוען די ארבייטער מיט די 500 מיליאן דאלער וואס זיי האבן פארדינט? זיי שפענדן עס אויף עסן, קליידער, קארס, וואקאציעס וכו׳. דאס מיינט נאך הונדערטער און טויזענעטער דזשאבס פאר ארבייטער. און וואס טוען זיי מיט זייער געלט..... וכך חוזר חלילה. גיב נאר א קוק, אדער קענסטו צונעמען די געלט פון די עשירים און געבן ׳יעצט׳ פאר ארימעלייט אבער נעקסטע יאר האסטו גארנישט, אדער קענסטו לאזן א גרויסע חלק פון די געלט ביים גביר אבער ער וועט ווייטער האבן די חשק צו האלטן זיינע ארבייטער וועלכע האלטן אויס די אנדערע ארבייטער וועלכע האלטן אויס די אנדערע ארבייטער וכו׳.

פארדעם איז לדעתי די תורה געווען אקעגן דער פארם פון סאציאליזם, ווייל די תורה האט נישט געוואלט אז מען זאל טון צדקה סתם צו באפרידיגן די קאנטשעס, די תורה האט געוואלט אז מען זאל טון די ריכטיגע lasting צדקה אין איר בעסטע פארם. אל תבזבז יותר מחומש!

אויב ווילסטו בעסער פארשטיין פארוואס קאפיטאליזם איז די בעסטע און לכאורה איינציגסטע פארם פון צדקה דאן ליין Ayn Rand. נישט אויף וויקיפידיע, זיי פארשטייען איר נישט, ליין אירע ביכער. יעצט זי איז למעשה א קיצוני, און קיצוניות איז קיינמאל נישט גוט, אבער די איידיע וועסטו באקומען.




.[/justify]

[לעיקוואד]

הוגה, דו זאגסט שיין נאך די טענות פון די 'קאנסערוועטיווען', אבער עס ליגט נישט אין די תורה מער פון די פארקערטע טענות. כמובן אז אויף די טענות זענען דא קאונטער-טענות וואס טענה'ן אז די גאנצע סברא ארבעט נישט און איז נישט ריכטיג וכו'. בכל אופן ווייס איך נישט ווי עס איז מרומז אין די תורה בכלל די טענה אדער מהלך אחוץ דער רמב"ם אז געבן א פרנסה פאר א צווייטער איז די בעסטער צדקה אבער מען דארף קודם זיין משכונע אז איין ראנד ווייסט וואס זי רעדט און אז קאפיטאליזם מאכט טאקע מער דזשאבס וכו'.

מען דארף געדענקען אז די אלע טענות ליידען דא פון א רינדיכיגע היגיון. דער קפיטאליסט טענה'ט אז דאס איז די בעסטע וויבאלד אזוי האט יעדער מער געלט עס איז א מער קאנסומערס מקויפט מער זאכען וכו', דאס איז אבער אלס נאר לויט די שיטה אז די תכלית הבריאה איז מען זאל האבען אסאך געלט און קויפען אסאך זאכען. ווער עס דינגט זיך אוי די גאנצע מושג אז דאס הייסט הנאה וכו' און אז דאס איז וואס איז די מטרה.

ווי אויך צומישסטו חושן משפט מיט יורה דעה. דאס וואס מען מעג קויפען א מיידל פאר א שפחה מצד חושן משפט וכפי משפטי הזמן מיינט נאכנישט אז מצד התורה איז ריכטיג אז אזוי זאל זיך א סאסייעטי פירען. עס איז גאנץ פשוט אז איינער וואס האט געלט און זיין שכן האט נישט און אנשטאטס העלעפן יענער געלטליך אדער עם געבן ארבעט ביי זיך אין פעקטארי קויפט ער זיין טאכטער אז יענער איז א נבל ברשות התורה און א רשע מרושע. ממילא צו ברענגען א ראיה פון די חושן משפט'דיגע דינים צו וואס איז ראוי מצד התורה. עס איז זייער א ווייטע חילוק פון דעם וואס די תורה, ווארשיינליך אין א מצב וואס דאס איז די בעסטע אויסוועג, רעדט פון פארקויפען א טאכטער, ביז ארויסנעמען פון דעם א סטעיטמענט אז "לויט די תורה מעג מען אויסנוצען יענמ'ס מיספארטשען'. א סטעיממענט וואס איז ווייטער פון די תורה'ס השקפה ווי מזרח פון מערב. (כמובן יש להזכיר כאן משנ"ת אודות הציצית, וק"ו לכאן, די תורה האט נישט מחדש געווען די מושג פון פארקויפען א טאכטער, נאר פארקערט, גערעדט פון א מציאות וואס מענטשען טוהן דאס, און זיך אנגענומען פאר די workers rights און געשטעלט פילע תנאים און הגבלות אויף די כוח הרכוש פון דער מענטש.

(קען זיין, איך ווייס נישט, אבער עס האט א פנים אז דו קענסט סאציאליזם פון קאפיטאליסטישע /איין ראנדישע פראפאגאנדע. פראביר אפשר ליינען איינער וואס לייגט אראפ סאציאליזם אליינס און אפשר אפילו קאפיטאליזם פון א סאציאליסטישע פראפאגנדע).

[נצבד]

לעיקוואד:

ווען האט מען פראבירט די "שיטה הקדושה",אז דו זאגטסט אז ס'ארבעט נישט?

טריי נאר אפצוטיילען שטאדט מיט רעליגיע אין איזרעאל, אווי דא אין אמעריקע, העסטו (לכאורה) זעהן ווי פיין דאס קען ארבעטען, סיי פאר די רעליגיעזע און סיי פאר די סעקיולערס

[לעיקוואד]

[tag]נצבד[/tag], פליז, איך בינישט געקומען דא רעדן וועגן די שיטה הקדושה, נאר אלץ משל אז דאס וואס ארבעט האט נישט קיין שייכות מיט וואס איז ריכטיג.

[tag]הוגה[/tag], דו לייגסט אראפ סאציאליזם לויט די קיצוני'קייט זיינע און דאס זאגסטו איז דלא כהתורה, און קאפיטאליזם פארענטפערסטו לויט די פשרה'דיגע וועג זיינע וואס איז מסכים למשל צו טעקסעס. פונקט אזוי קען מען זאגען אז אין ריינע איין-ראנד קאפיטאליזם איז נישטא קיין פלאץ פאר צדקה בכלל, אדרבה עס איז אן עוולה צו געבן צדקה, ממש אזויווי אין סדום, און דאס איז זיכער אנטי- תורה. און ניין, המבזבז אל יבזבז איז גאר א שוואכע מקור קעגן צדקה און בעד רכושנות/קפיטליזם,(עס איז נישט בכלל מדאורייתא נאר אזא עצה טובה אדער תקנה פון די חכמים כדי אז די עשירים זאלן נישט אונטערגיין, לעומת עשרות חיובי צדקה שהם מה"ת).
עס איז קלאר אז די תורה קען באשטיין עס זאלן זיין עניים וואס זאלן לעבן נאר אויף צדקה פון אנדערע און נישט באשטייערען צו די עקאנאמיע. ווייטער, דאס איז נישט מכריח אז דאס איז לכתחילה בעיני התורה, און ממילא איז דאס נישט קיין סתירה מיט סוציליזם וואס וויל נישט נישט קיין עניים און נישט קיין עשירים, אבער דער תורה רעדט פון דער מצב וואס איז דא, און אין דער מצב איז דער פתרון זיינע מער סאציאליסטיש ווי קאפיטאליסטיש. עס קען אוודאי זיין אז נאך בעסער זאל זיין גענצליכע סאציאליזם נאר די תורה שטיפט וויפיל זי קען אויף דער ריכטינג.

[סאו וואט]

איימסארי פארן באדערן, אבער ס'איז מיר שווער דו שווערע עברי דא.
וואס מיינט קאפיטליזעם? און וואס מיינט סאציליזים?

[הוגה]

[justify]אוי לעיקוואד, דו מאכסט מיר שווער ארבייטן. אבער איך מיין אז דו וואלסט געמעגט וויסן by now אז מיינע שיטות ווערן נישט באזירט און ראציאנאליזירט דורך ספרים און ביכער. ביי מיר דארף עס קודם שטימען, דערנאך ליינט מען די צדדי הנושא און מען טרעפט ווער עס האלט ווי מיר. (איך זאג נישט אז דאס איז דוקא א ריכטיגע מהלך, כ׳פארצייל סתם א פאקט.)

איין ראנד האב איך געליינט ערשט לעצטענס, לאנג נאך איך האב באקומען מיין הבנה אין דער נושא. הבנה אין סאציאליזם האב איך באקומען אין זייערע אייגענע מאנועלן - אנגעהויבן אין כתבי מארקס (ואפילו מקודמיו) און געענדיגט ביים גראבע מייקל מאר און אסאך אין דערמיט. אבער דאס איז neither here nor there. לאמיר ענדערש פאוקעסן אויף די אישוס און נישט אויף ווער זאגט עס. איך האב צוגעברענגט אין ראנד ווייל אז דו וועסט ליינען אירע ביכער וועסטו זעהן אז זי איז בשיטה די גרעסטע בעל צדקה, און זי האט די מערסטע altruistic מהלך אין הנהגת העולם, או הקהלה. (ליין atlas shrugged, די בוך נישט די מאווי.)

עגאואיזם איז צייגן ווי הייליג און וואויל מען איז אז מען פארטיילט ״צדקה״ פאר די עניים, אזוי מאכנדיג זיכער אז זיי בלייבן אלעמאל עניים און אנדערע ווערן אויך עניים ביז עס איז גארנישט געבליבן פאר קיינעם. Altruism איז די פארקערטע פון עגאיזם, עס מיינט פארקוקן אויף די אייגענע כבוד און טון מיט דיין דאלער דאס וואס וועט ברענגן פאר די וועלט און דאס מענטשהייט דאס מערסטע וואס איז שייך. און ווען עס פעלט אויס טו אפילו מעשים וואס וועלן מאכן מענטשן מיינען אז דו ביזט א שלעכטע, ווילאנג דו ווייסט אז דאס איז די בעסטע וועג. בנוהג שבעולם, מען טוט וואס זעט אויס גוט. אויב די וועלט וויל יעצט נישט מלחמה, דאן וועט מען נישט ראטעווען די אומשולדיגע סירישע קינדער. אויב די וועלט האלט אז יעצט דארף מען אויסגעבן די געלט צו געבן צו עסן פאר טויזנט מענטשן, טוט מען עס טראץ דעם וואס עס וועט קאסטן צען טויזנט דזשאבס און לעבנס. דאס איז די ״צדקה״ פון סאציאליזם. אבער איין ראנד׳ס צדקה איז אז טו ענדערש וואס וועט ראטעווען די צען טויזנט לעבנס און נישט וואס זעהט אויס גוט פאר די וועלט.

מען דארף זיין משוכנע אז קאפיטאליזם ברענגט מער דזשאבס? ווייז מיך ווי אזוי סאציאליזם קען ברענגן מער דזשאבס? פארוואס זאל א מענטש וועלן ארבייטן ווען ער קען באקומען א free meal? פארוואס זאל א מענטש וועלן ארבייטן אויב זיין געלט גייט פאר אנדערע? סתם ווייל ער וויל זיין א צדיק? דו ווייסט דאך אז רוב וועלט זענען נישט קיין צדיקים. די גאנצע התקדמות פון די וועלט, סיי עקאנאמיש, סיי טעכנעלאגיש און סייענטיפיש איז נאר צוליב דעם ווייל ס׳דא אזא זאך ווי קנאה תאווה וכבוד. ווען נישט דאס וואלטן מיר נאך געוואוינט היינט אין היילן און געגעבן לחם כלי וכרמל און געהאט א life expectancy פון 28. איז אויב פירסטו איין סאציאליזם וועטו אין די זעלבע צייט איינפירן stagnation אין א יעדע טייל פון לעבן.

יעצט לאמיר צוריק גייו צו די תורה. איך האב כמ״פ געזאגט אז איך האלט נישט אז די תורה איז קאפיטאליסטיש. איך האב יא געזאגט אז די תורה איז קלאר נישט סאציאליסטיש. מען קען נישט זיין קיין סאציאליסט ווען מען האט א flat tax אויף עניים ועשירים צוגלייך און ווען עס איז דא א tax cap ביי צען פראצענט. די צוויי זאכן זענען די פארקערטע פון סאציאליזם. איי, מצד אנושיות איז עקספעקטעד פונעם איד צו געבן מער? קיין סאציאליזם איז עס אבער נישט, סאציאליזם עקספעקט נישט, סאציאליזם נעמט! (מיט ראמני איז א קאפאטיליסט במלא מובן המולא און דאך גיבט ער מער צדקה ווי אסאך סאציאליסטן אינאיינעם.)

בנוגע רכושים. איך וויל זאגן פונקט פארקערט ווי דיר. די תורה גייט אוועק פון סאציאליזם מער רעכטס, און די תורה גיבט פארן מענטש רעכטן צו פראפערטיס פאר לכה״פ פופציג יאר. די זעלבע איזמיט מארטגעדזשעס. שפעטער האט די תורה (חכמים) איינגעזעהן אז אפילו דאס איז נישט גוט פארן כלל, ווייל מענטשן בארגן זיך נישט (אזוי ווי איין ראנד זאגט פאר) און ממילא ליידן די עניים as a hole מער ווי זיי פארדינען פונעם מחילת החוב, עמדו ותקנו פרוזבול.

איים סארי אויב איך גיי פערסענאל דא, אבער עס זעהט מיר אויס אז די גוטע געפיל פון זאגן אז מ׳זארגט זיך פאר די misfortunate טוט דאס מאל פארנעפלן דיין געוואלדיגע יישרות און לאגיק. איך וואלט זייער שטארק געוואלט קענען האלטן פונקט ווי דו, איך וואלט געוואלט קענען זיין ליבעראל און א סאציאליסט, פונקט ווי אזוי פיל פון מיינע רביס. אבער וואס זאל איך טון אז זיי זענען ראנג (און עגאיסטן כנ״ל). אויב עס וועט דיר מאכן פילן בעסער וועגן מיר וועל איך דיר זאגן אז אין סאציאלע אישוס בין איך גאר ליבעראל און יומעניסטיש....




.[/justify]

[Starbucks]

שטעלט אייך פאר א וועלט וואו יעדע זיבעטע יאר איז וויקעישן. דער ארבייטער קען זיצן אין עסן עפל ביי רייכמאן אין פעלד ווי ביים טאטן אין וויין גארטן. שטעלט אייך פאר א וועלט וואו יעדער האט אן אייגן נחלה א פעלד צו בויען א האזקע און פלאנצן געוויקסן צו שפייזן זיין משפחה. שטעלט אייך פאר א וועלט וואו יעדער רוהט פון פרייטאג פארנאכט ביז איבער שבת. א וועלט וואו עבדים גייען פריי, פעלדער גייען צוריק צו זייער יורש, און חובות ווערן אפגעווישט. וואס פאר א ווירקונג, טראכט איר, האט אזא סיסטעם אויפן מענטשהייט?

קאפיטאליזם איז עס זיכער נישט!

יעדער נביא, קוקט נאך עט איר זעהן, שרייט און קלאגט קעגן קאראפציע, קעגן אומרעכט, און הייסט זארגן פארן ארימאן, פארן נרדף. דוד האט איבערגעגעבן צום הענגן בני מלכים ווייל מ'האט לויט א דעה אוועקגענומען זייער פרנסה.

איך דארף אייך נישט זאגן ווי די פסוקים זענען פול מיט אנווייזונגען צו טוהן צדק, משפט, און חסד:

שפטו דל ויתום, עני ורש הצדיקו.
ושמחת בחגך, אתה ובנך ובתך ועבדך ואמתך והלוי והגר והיתום והאלמנה אשר בשעריך
ובא הלוי כי אין לו חלק ונחלה עמָּך והגר והיתום והאלמנה אשר בשעריך ואכלו ושבעו
לא תעשוק שכיר, עני ואביון... ביומו תתן שכרו... כי עני הוא
אם כסף תלווה את עמי, את העני עמך... לא תשימון עליו נשך
וכי ימוך אחיך ומטה ידו עמך, והחזקת בו, גר ותושב וחי עמך

איצט לאמיר רעדן אביסל וועגן סאציאליזם (אפילו עס באלאנגט נישט אהער. דער אשקול איז געווידמעט איבערצומועסן דער ענין פון וחי אחיך עמך וואס אשר לעווין האט אזוי ריכטיג באשריבן).

קארל מארקס ז"ל האט פארגעזאגט אן עתיד וואו מ'וועט כמעט נישט דארפן ארבייטן, יעדער (יעדער!) וועט זיצן איש תחת גפנו און זיך באשעפטיגן מיט שמועסן פילעזאפיע רוב שעות פון טאג.

דאכט זיך איך האב שוין געהערט ערגעץ אזא קאנצעפט, איין מינוט, לאמיר זיך דערמאנען... יא... עםם... משיח'ס צייטן!

ער האט געהאלטן אז דער מענטשהייט קען אנקומען צו א העכערע שטאפל פון שלימות, ווען די מענטשהייט וועט איינזעהן אז א מענטש איז נישט געקומען אויף דער וועלט צו ארבייטן, נאר צו זיצן און שפעקולירן און שטייגן אין חכמה און וויסנשאפט.

נאך אמאל דאכט זיך אז איך האב אזא קאנצעפט שוין געהערט ערגעץ אמאל...

מארקס האט פארגעזאגט אז טעכנאלאגיע וועט ווערן אזוי פארגעשריטן אז מאשינען וועלן קענען טוהן רוב רובו ארבעט. ער האט אויך פארגעזאגט אז די בעלי בתים אנשטאט מיט טיילן די ריזיגע רווחים וואס די מאשינען פראדוצירן מיט די ארבייטער וועלן זיי האלן אלעס ביי זיך און נאר ווערן פעטער און פעטער מיט הויפנס קעש ביזן לבנה. צום סוף האט מארקס געזאגט וועלן די עשירים אונטערקויפן און אפקויפן אלעס, אפילו די שטריק וואס דער ארימאן וועס נוצן זיך צו הענגן פאר גרויס צער וועס דער קאפיטיליסט עם אויך פארקויפן. ביז זיי וועלן איבעררייסן דאס שטריקל און דער עולם וועט זיך גוט נעמען צו זייערע ביינער און וועלן איינפירן סאציאליזם.

וואו מיר האלטן פונקליך און די טיים ליין פון זיינע נבואות קען מען דעבאטירן, אבער דאס איז אמאל זיכער אז מיר האלטן שוין נאנט פארן קץ. מיר דארפן מתפלל זיין אז די קומענדיגע שטורמישע צייטן זאל דורך גיין אהן בלוט פארגיסונג. מיר דארפן אויך זעהן צו זיין אויף די ריכטיגע זייט פון היסטאריע, אויף די זייט פונעם דל, עני, יתום, ואלמנה. מיר דארפן זעהן נאכצולויפן צדק און משפט, חסד און רחמים, און זיין פון די וואס קעמפן פארן נרדף. יש לנו על מי לסמוך ווען ס'קומט צו די ענינים. זאל די וועלט וויסן אז מיר לאזן נישט בלוטיגן דעם ארימאן, זאל אויסקלונגען אויף דערוועלט אז מיר הערן דעם רוף צו סאציאלע יוטיץ.

[לעיקוואד]

דארפסט נישט ארבעטן שווער, איך מוז שוין ענדיגן דא פאר היינט.. און למעשה חזר'ן מיר דא סך הכל איבער א וויכוח וואס טויזנטע מענטשען האבען שוין געהאט טויזנטע מאל, וואס דאס אליינס מיין איך איז גענוג מען זאל האבען ענווה און נישט זיין אזוי זיכער מיט די אייגענע מיינונג. (איך בין נישט בעצם בעד קיין איינע פון די צדדים דא איך האב פשוט אויפגעפיקט דער צד וואס מ'האט נישט דא מייצג געווען).

עכ"פ, לו נניח דער סברא איז ריכטיג, און איך בין נישט אזוי משוכנע, פאר די פשוט'ע סיבה אז דו נעמסט אויך אן צופיל אלטרואיזם, און נישט גענוג דו ווילסט גלייבען אז מענטשען זענען אלטרואיסטען, נאר דו נעמסט אן אז דווקא דורך זיי מחנך זיין צו זיין עגאיסטען וועט מיסטעריעז ארויסקומען אלטרואיזם.. די פראבלעם איז אז די טעאריע ארבעט גארנישט אזוי גוט. דער קאפיטאליסטישע באס האט נאר איין מטרה, בלייבן מיט ווי מער געלט, עם גייט גארנישט אן מאכען דזשאבס אדער בכלל משתף זיין מער מענטשען אין די עקאנאמיע. ער נעמט אויף נאך א מענטש נאר ווען ער איז ממש געצוואונגען און ער איז עם ניש שולדיג קיי בעסערע תנאים ווי עבדות ביז עס איז נישטא קיין סאציאלע רעסטריקטשינס זאלן עם צווינגען.
פארדעם טאקע שטיין די גרעסטע קאמפאניס אין די וועלט אויף מענטשען אין דריטע וועלט לענדער וואס מ'באהאנלדעט פשוט ווי עבדים און שפחות מיט משונ'הדיגע פארלעצונג פון מענטשען רעכטן. ווייל כל זמן עס איז נישטא קיין סאציאלע פראגרא דאס אפהאלטען איז דאס וואס וועט געשעהן, און לענדער אן קיין יוניאנס וכו' ווערט רוב עולם פשוט קנעכט פאר די פאר עשירים, איך זעה נישט די גרויסע אלטרואיזם פון דעם. בקיצור עס איז גארנישט אזוי זיכער אז איין ראנד'ס מהלך ארבעט טאקע און נאך אלעס בלייבען מיר מיט קלעסעס פון ארימעלייט, און גאנצע לענדער פון ארימעלייט, וואס זענען אלע א חלק פון דער קאפיטאליסטישע סיסטעם און דער סיסטעם רייט אויף זיי.

און לגבי די תורה, אפילו לו נניח אז דער טענה איז ריכטיג, איז האב איך נישט קיין אהנונג וויאזוי מ'קען עס אריינשטיעפן אין די תורה, אפילו נישט בדרך גימטריא. בפרט נשיט די טענה דיינע וועגן עגאיסטישע אלטרואיזם. עס איז נישט קיין ספק אז די תורה פאדערט פשוט'ע רחמנות געפילען און צדקה און חסד, די וואס דו רופסט עגאיסטישע פיל גאד געפילען (כאילו מען קען זיך ארויסזעהן פון די פראבלעם, איין ראנד טוהט דען נשיט פאר וואס זי זאל זיך פילען גוט? נאר זי האלט אז עפעס אנדערש איז גוט.). און אריינצוקוועטשען דער טעראיע אין די תורה איז נאך מער געקוועטשט ווי אריינקוועטשען פולע סאציאליזם אדער מארקסיזם.

איך ווייס נישט וויאזוי דו האסט מצליח געווען ארייצוליינען אין די תורה אז זי גייט רעכט פון סאציאליזם. בשלמא ווען מ'וואלט געגעבן די תורה אין סט פיטרסבערג אין 1920 קענסטו אפשר טענה'ן אז זי שלעפט רעכט פון דעם. מ'האט איר אבער געגעבן אין פונקט א פארקערטע וועלט און איר מטרה איז אלץ פארעקרט. דאס אז מ'קען קויפען לאנד פאר 50 יאר איז נישט לאפוקי 0 יאר נאר לאפוקי אויף אייביג, והארץ לא תמכר לצמיתות כי לי הארץ, עס איז נישטא קיין וועג פון זאגען אנדערש, און די 50 ווייזט אז בעצם איז עס קיינמאלנישט דיינס. נישט אז עס איז דיינס לשעה.

[לעיקוואד]

אגב, דיין הנחה "פארוואס זאל א מענטש ארבעטן ווען עס איז דא בחנם" איז בכלל נישט אזוי ריכטיג. אויב איז ארבעט פשוט א הכרח, וועלן אסאך מענטשען עס נישט טוהן בכלל. מענטשען טוהן זאכען פאר פי מער סיבות ווי זייערע הנאה. קוק נאר וויפיל טויזנטע וואלאנטיר ארגאנאזציעס איז דא און וויפיל מענטשען זענען זיך מתנדב צו ארבעטן פאר זיי. דאס אלס איז א סתירה צו דיין טעאריע. מענטשען זענען גרייט צו ארבעטן זייער שווער פאר דאס וואס זיי גלייבן איז ריכטיג (אז דו גלייבט מיר נישט, קום אריין אין שוהל ראש השנה יום כיפור און קוק ארום ווי מענטשען מוטשען זיך און פאסטן נאר בשם אמונה). איז אויב איז דא עפעס ריכטיג אין ארבעטן און בעסער מאכען די וועלט, איז דאס א גוטע סיבה פאר אסאך מענטשען אן מיינען נאר און נאר זיך (פארשטייט זיך דאס איז אויך אלץ א חלק פון קנאה תאווה כבוד, נישט משנה) און אויב איז נישטא קיין גוטע סיבה, איז פארוואס טאקע זאל מען עס טוהן?

[קאווע טרינקער]

אן אריינגיין אין די מושגים קאפיטליזם ווס. סאציאליזם, כ'ווייס נישט פונקטליך וואס דיע זענען, ניטאמאל ווייסעך צו איך בין א דעמקראט אדער א ריפאבליקען.
בגוף הענין איז אוודאי הרב אשר לעווין (בד"וו, ס'איז מיר באמת א כבוד אז מאנכע האבן מיר שוין גע'אישי'ט "זענט איר דער לעווין פון דער שטערן?"..) גערעכט אז די כבוד וואס עשירים באקומען זענען ממש אן עקל.
מ'דארף אבער מחלק זיין צווישען צדקה לעניים (פון וואס די תורה רעדט), צו צדקה פאר מוסדות התורה וכוללי-ערב וכו'.

אבער ער איז אוודאי נישט גערעכט מיט דעם וואס ער זאגט:

די אידישע צייטונגען מיט אירע הונדערט און פופציג זייט איז אנגעפילט מיט פערציג-פופציג זייטן מיט מזל טוב'ס און חנופה'ס צו נגידים צו ווינטשן צו זייער גרויסע שמחה,

ס'איז נאר 30 זייטן, די איבריגע 20 זייטן זענען מיוחד פאר בחורים/חתנים וואס האבן זיך געלאזט פארהערן הלכות שבת מרישא ועד גמורא (למעט הלכות עירובין)!!

[מאראנצןזאפט]

איך האב שוין לאנג די קשיא פארוואס ווען א סאטמארער נגיד גיט אמאל א גרייצער דארף מען אים באזינגען ווען יעדע אייניקל זיינע מאכט אן אפשערן, און וואס טוט זיך מיט די פאפאנער באבובער קארטשינער קלויזנבורגער רחמיסטריווקער סקווירער נגידים? זיי געבן געלט אן כבוד?
כ'מיין ס'איז סתם א פערדישקייט און די שרייבער און גראפיקער למיניהם מאכן פרנסה.