דורכאויס דעם בוך גיבט פישמאן א בליק אויף וויליאמסבורג אין די 1950'ס און די פריע 1960'ס וואס ווארפט א פרישן ליכט אויף די היסטאריע פון וויליאמסבורג און וויאזוי עס איז טראנספארמירט געווארן אזוי דראסטיש און געציילטע צענדליג-יאר. אינעם ערשטן קאפיטעל פארציילט פישמאן ווי זיין משפחה האט זיך אריבערגעצויגן פון פלעטבוש אויף וויליאמסבורג צו די הארדינג בילדינג אויף 163 היוז סטריט. אויף די זעלבע גאס ווי פישמאן, היוז סטריט צווישן לי און בעדפארד האבן אויך געוואוינט דער ליטווישער גדול הג"ר יעקב קאמינצעקי וועלכער האט געדינט אלס ראש ישיבה פון מתיבתא תורה ודעת, און דער דאן-סיגוט'ער רב רבי משה טייטעלבוים (שפעטער דער צווייטער סאטמארער רבי, בעמ"ח ברך משה). פישמאן פארציילט ווי ער האט געשפילט האפ-סקאטש אויפן גאס מיט חי'טשו, סיגוט'ער רב'ס טאכטער, און ווען ביי די אכט יאר איז זי פארשוואונדען געווארן און מער נישט געקומען שפילן מיט אים האט ער אויסגעדרוקט וואונדער צו זיינע עלטערן וועלכע האבן געלאכט פון זיין נאאיוויטעט.
זיין טאטע, שרייבט ער, פלעגט דאווענען אין סיגוט. אנדערש ווי סאטמאר, וועלכע האט זיך דאן געפינען אויף 550 בעדפארד עוועניו קארנער קליימער, ווי עס האט געהערשט שוין דעמאלטס א קנאי'שער לופט און א נישט-סאטמארער האט זיך נישט געשפירט באקוועם אריינצוגיין דארטן, האט אין סיגוט געהערשט אן אנגענעמער אטמאספערע און עס פלעגן דארט פארקומען מנינים בייטאג און ביינאכט ווי מען האט געקענט טרעפן דאווענען מזרחיסטן און קאלעדזש-סטודענטן לצדם פון שבח אידן. אלץ ביישפיל פון די קנאות וואס האט געהערשט אין 550 בעדפארד עוועניו פארציילט ער אז קורץ נאך זיין חתונה, ווען ער איז געגאנגען שפאצירן אויף בעדפאר עוועניו מיט זיין ווייב (וועלכע איז לכאורה געגאנגען מיט אייגענע האר, אדער האט זי געהאט קורצע ערמעל) האט מען ארויסגעגאסן א שמוציגער פליסיגקייט פון א פענסטער אין די העכערע שטאקן פון סאטמאר. פישמאן איז מעלה השערות כרסיות אז די מעסיגקייט פון די סיגוט'ע אידן איז זיי מיטגעקומען פון דער היים, וויבאלד דוד ווייס-הלבני און אלי וויזל זענען אויך געוועזענע תושבי סיגוט, איז דאך משמע אז אין סיגוט אינדערהיים איז מען שוין געווען מעסיג.
כאטש זיין טאטע פלעגט דאווענען אין סיגוט ווייל ער האט געגליכן דעם חסידישן דאווענען, האט פישמאן'ס מאמע געדאווענט אין דעם יאנג-איזראעל שול (היינט וויען מיידל שולע/סקווירא שול) אויף בעדפארד קארנער ראדני, וויבאלד דארט זענען די דרשות געווען אין ענגליש, און בכלל איז געווען מער צוגעשטעלט פאר פרויען אינעם יאנג איזראעל שול. ער אליינס - צוזאמען מיט זיין ברודער - האבן געדאווענט אינעם אגודת ישראל שול אויף בעדפארד (ווי עס געפונט זיך היינט ביקסאד). אין איינער פון די קאפיטלעך פארציילט פישמאן ווי אלץ קינד איז ער מאלעסטירט געווארן דורך א גאר-אנגעזעהענער כאריזמאטישער אגודה פירער וואס האט געדאווענט אין די אגודה שול. פישמאן רופט אים מיטן פסוועדאנאם "גלאט" וויבאלד ער וויל אפהיטן די כבוד המשפחה פון דעם מאלעסטער, אבער לויט פעילד מעסייעה, נחום ראזענבערגער און אנדערע איז דער מדובר פון נישט קיין אנדערער נאר מייק טרעסס בכבודו ובעצמו, פון די גרינדער פון אגודת ישראל דאמעריקא.
נעקסט צו די אגודה שול, איז געווען דער הויפט שול פון וויליאמסבורג, וואס מען האט גערופן "די היוז סטריט שול" (היינט קלויזענבורגע חדר). דער רב דארט איז געווען א משכיל הרב שמואל באסקין, וועלכער האט בין השאר מתיר געווען דזשעלאטין. פישמאן פארציילט ווי אין הרב באסקין'ס שול האבן געדאווענט אפילו מחללי שבתות און מענטשן וואס זענען געקומען אין שול בלויז אין די ימים נוראים. דאס איז געקומען צו אן אפשטעל ווען א סאטמארער אידל, חיים געלב וואס איז לויט פישמאן געווען האלב-משוגע-האלב-צדיק האט אנגעהויבן ארגעניזירן פראטעסטן און דעמאנסטראציעס וועלכע זענען אפט געקומען עד לכדי הכאה. דער געלב, לויט וויאזוי פישמאן לייגט אים אראפ, איז געווען דער זיידע פון די צימערמאן/לאוב/קלאר קליקע, און ווי עס שיינט איז ער דער וואס האט קאליע געמאכט וויליאמסבורג, נישט דער רבי זי"ע...
צווישן אנדערע וואס האבן זיך דעמאלטס געדרייט אין וויליאמסבורג איז געווען דער יונגער ישראל בעלסקי וועלכער האט געפירט די פרחי אגודת ישראל פון וומסב"ג. בוצין בוצין מקטפיה ידיעה, שוין אלץ יונגער בחור האט ער ארויסגעטראסקעט א ליובאוויטשן אינגערמאן פונעם אגודה שול וויבאלד דער לעצטער האט זיך דערוואגט נאכצוזאגן א לשנה טובה וואונטש פונעם רבי'ן מהריי"ץ, און לויט בעלסקי איז ליובאוויטש געווען פארפעסטעט מיט משיח-שקר'דיגע השקפות. עס איז צום באמערקן אז דאס איז געווען נאך אין די צייט ווען סאטמאר האט זיך געהאלטן נאענט מיט ליובאוויטש. אין אן אנדערן עפיזאד האט בעלסקי באשולדיגט פישמאן מיטן רעדן אפיקורסות וויבאלד פישמאן האט ביי א דרשה נאכגעזאגט א ווארט פון פראנסיס בעקאן איבער קריטיקעל טינקינג.
מיט נאסטאלגיע פארציילט פישמאן וויאזוי אויף לי עוועניו, ארום די קארנער פון זיין הויז, האט זיך געפונען א טיאטער וואס איז אונטערגעגאנגען אונטערן חסידישן אינפלוענץ, אין איז פארקויפט געווארן פארן קלויזענבורגן רבי'ן און דינט אלץ קלויזענבורגע שול ביזן היינטיגן טאג. ער פארציילט ווי אלץ קינד האט ער געהאט א שווער הארץ אויפן קלויזנבורגן רב פארן אוועקנעמען זיין באליבטן טעאטער, אבער לבו נהפך לטובה ווען ער איז איין פורים ארומגעגאנגען צו אלע רבי'ס מיט שלח מנות'ער און איבעראל האבן אים די גבאים אויפגענומען. אבער קומענדיג צום קלויזענבורג'ן רבי'ן האט אים דער רבי אליינס געעפנט די טיר און מיט א ליבליכקייט אויסגעפרעגט איבער חדר און זיינע לימודים.
דער בליק וואס מ'באקומט נאכן ליינען דעם בוך איז נישט צופיל מחדש מער ווי די אנטראפאלאגישע און סאציאלאגישע ביכער ווייסן צו דערציילן איבער וויליאמסבורג'ס טראנספארמאציע. פישמאן'ס בוך גיבט אבער צו א פערזענליכן עד-ראיה'דיגן טעם צו די טרוקענע היסטארישע פאקטן וואס די אקאדעמיקער שרייבן. א ביישפיל איז וויאזוי פישמאן לייגט אראפ אז פארן קריג און הארט דערנאך פלעגט מען פרייטאג צו נאכטס נאכן סעודה גיין שפאצירן לרחבת בעדפארד עוועניו פון העיווארד ביז בראדוועי און זיך אנטרעפן יונגן און מוידן און פארברענגן אינאיינעם. ווי ער גיבט איבער זענען פילע שידוכים צושטאנד געקומען אזוי. נאכן שמועסן פלעגן זיי גיין הערן שיעורים אין יאנג איזרעאל צו אינעם היוז סטריט שול. שפעטער, ווען די חסידישע אידן האבן אנגעהויבן איבערנעמען די שטאט, האבן די פרייטאג-צו-נאכטס-שפאצירנדע אויפגעהערט זיך צו דרייען ווייטער ווי קליימער וויבאלד פון דארט און ווייטער איז געווארן צו ענג. אזוי אויך געדענקט פישמאן ווי איין סוכות, ווען א פייער האט אויסגעבראכן אין זיין געביידע ביי א שכן, מר. ליפשיץ, האט א חסידישער איד וואס איז דורכגעגאנגען נאר געוואלט וויסן צו דער פייער איז ביי "אן אונזערער". דער עלטערער אמעריקאנער מר. ליפשיץ האט מיט ווייטאג זיך אנגערופן "און איך בין ניט אן אונזערער?" דער חסידישער איד וואס האט געפרעגט דעם קושיא האט, נאכן זען אז דער ליפשיץ קען אידיש, געמאכט פליטה.
עס איז דא נאך אסאך וואס איבערצופארציילן אין דעם בוך, ויותר ממה שקריתי לפניכם כתוב בו. אבער איבערצוזעצן דעם גאנצן בוך איז נישט שייך, וועל איך זיך באגנוגן מיט די פאר קורצע עפיזאדן. דער בוך אליינס איז איז אראפגעשריבן אין א נישקשה'דיגער שפראך, אבער די מעשיות וואס ער פארציילט און די זכרונות וואס ער לייגט אראפ זענען אינוועליובעל, און דערפאר איז דער בוך א must read פאר יעדן וואס וויל נאר עומד זיין אויפן השתלשלות היהדות החרדית והחסידית בארה"ב בכלל ובוויליאמסבורג בפרט.
אויסצוגן פון דעם בוך קען מען זען אויף גוגל בוקס, זיך איינהאנדלן דעם בוך קען מען אויף אמאזאן.
