וועד הצניעות והמסתעף

[לעיקוואד]

פונקט יום הקדוש האט זיך געדרייט אין שוהל קאפיס פון א כל נדרי דרשה פון סאטמער רבי בעל ויואל משה ז"ל, האב איך עס דורכגעליינט, זעה איך ווי ער וויינט זיך פשוט צו'ם עולם אז זיי זאלן נישט גיין קיין ביי האר צו וואס, הערטס גוט צו וויאזוי דאס גייט צו, נישט ער שרייט, אדער סטראשעט, אדער זאגט ווער עס גייט אזוי איז נישט קיין חלק פון מיין קהילה, כאילו ער איז דער בעל הבית מלך מלכי המלכים ומי יאמר לו מה תעשה, און ווער עס זאגט אנדערש פון מיר איז חייב מיתה. נאר ווי אן עני בפתח וואס שטייט און בעהט זיך ביי די ווייבער דירעקט בשם דער תורה ווי ער פארשטייט אז זיי זאלן גיין נאך יום הקדוש זיך אפשערן די האר. וואסארא ריזיגע חילוק איז פון די סארט דרשה ביז די היינטיגע סארט דרשות.

[נהורא נפישא]

פונקט יום הקדוש האט זיך געדרייט אין שוהל קאפיס פון א כל נדרי דרשה פון סאטמער רבי בעל ויואל משה ז"ל, האב איך עס דורכגעליינט, זעה איך ווי ער וויינט זיך פשוט צו'ם עולם תורה יי זאלן נישט גיין קיין ביי האר צו וואס, הערטס גוט צו וויאזוי דאס גייט צו, נישט ער שרייט, אדער סטראשעט, אדער זאגט ווער עס גייט אזוי איז נישט קיין חלק פון מיין קהילה, כאילו ער איז דער בעל הבית מלך מלכי המלכים ומי יאמר לו מה תעשה, און ווער עס זאגט אנדערש פון מיר איז חייב מיתה. נאר ווי אן עני בפתח וואס שטייט און בעהט זיך ביי די ווייבער דירעקט בשם דער תורה ווי ער פארשטייט אז זיי זאלן גיין נאך יום הקדוש זיך אפשערן די האר. וואסארא ריזיגע חילוק איז פון די סארט דרשה ביז די היינטיגע סארט דרשות.

ס'איז א פלא אויפן סאטמאר רב ז"ל אז די געהויבענסטע צייט פון יאהר האט ער נישט געטראפן בעסער וואס מעורר צו זיין און תולה זיין אלע צרות ישראל אינדעם ווי די הנהגה פון זיך שערן די האר וואס קען שווער בארעכטיגט ווערן ע"פ תורה

[שרייבער]

אנשטולדיגט זייט נישט בייז די שטעטל האט איינער מייסד געווען און ער האט רעכט איינצוטיילן ווי אזוי זיין שטאט זאל אויסקוקן און אויב ער וויל יעדער זאל גיין מיט א גאטשע אויפן קאפ מוזטו אים אויך פאלגן אז ס'געפעלט דיר נישט טראג אפ

דער מייסד פון דעם שטעטל האט שוין געשטעלט ר' יחזקאל שמש אלס וועד הצניעות ווען ער האט נאך געוואוינט אין שטאט און כ"ש אין זיין אייגן שטעטל ווי ער איז בעה"ב

זאלסט מיר זייער אנטשולדיגן, אבער נישט בנגלה, נישט בנסתר, נישט אידישליך, און נישט גויאישליך, האט א מייסד א כח ארויפצוצוואונגען זיינע קוריאזן אויף אלע תושבים דורי דורות עד ביאת גואל. נישטא אזא זאך.

דו ווייסט פון אזא זאך אז עד היום ווען מען קומט אין רמ"א שוהל אין קראקא דאוונט מען נוסח אשכנז, ווייל ס'איז באתרא דמר

[שרייבער]

מדינת (נישט 'מדינות') ישראל באלאנגט נאך אזוי שטארק צו די ציוניסטישע רעגירונגס-לייט ווי קרית יואל -- א שטעטל וואס נעמט אריין ריזיקע געלטער פון אמעריקאנער שטייער-צאלער -- באלאנגט פאר הרב יואל טייטלבוים אין זיינע יורשים. עס איז נאר אינטערעסאנט אז די וואס פארשטייט אז הרב טייטלבוים האט געהאט רעכט צו ארויפצווינגען זיינע ווירדן אויף די איינוואוינער פון קרית יואל, קענען נישט אין קאפ נעמען ווען די רעגירונג אין ישראל האט אירע ווירדן וואס זי וויל זען ביי אירע איינוואוינער.

מדינת ישראל האבן נישט די ציונים מייסד געווען, זיי האבן עס נאר צוגענומען פון די אראבערס (וואס האבן עס צוגענומען פון די אידן, אבער דאס איז געווען בגזירת הגלות)

[שרייבער]

פונקט יום הקדוש האט זיך געדרייט אין שוהל קאפיס פון א כל נדרי דרשה פון סאטמער רבי בעל ויואל משה ז"ל, האב איך עס דורכגעליינט, זעה איך ווי ער וויינט זיך פשוט צו'ם עולם אז זיי זאלן נישט גיין קיין ביי האר צו וואס, הערטס גוט צו וויאזוי דאס גייט צו, נישט ער שרייט, אדער סטראשעט, אדער זאגט ווער עס גייט אזוי איז נישט קיין חלק פון מיין קהילה, כאילו ער איז דער בעל הבית מלך מלכי המלכים ומי יאמר לו מה תעשה, און ווער עס זאגט אנדערש פון מיר איז חייב מיתה. נאר ווי אן עני בפתח וואס שטייט און בעהט זיך ביי די ווייבער דירעקט בשם דער תורה ווי ער פארשטייט אז זיי זאלן גיין נאך יום הקדוש זיך אפשערן די האר. וואסארא ריזיגע חילוק איז פון די סארט דרשה ביז די היינטיגע סארט דרשות.

דער רבי האט גערעדט פאר א ציבור מלחמה געליטענער עולם, האט מען געמוזט רעדן מיט שיינעם, היינט דיעלט מיט מענטשן וואס זענען אויפגעוואקסן על סיר הבשר, דארף מען רעדן אזא שפראך
יענע יארן איז נישט געווען קיין גרויסע אפשענס פאר א ערליכע אפגעהיטענער קהלה חוץ סאטמאר, היינט איז דא ריזיגע אויסוואלן, אנגעהויבן ביי מישקאלץ און געענדיגט ביי עירמאנט

[לעיקוואד]

פארוואס דארף מען אויפקומען מיט אזוינע נארישע געקוועטשטע פשעטלאך?
קענסט נישט פארשטיין אז דער סאטמערער רבי זי"ע האט פארשטאנען אז צו ערוואקסענער מענטשען רעדט מען ווי מען רעדט צו א מענטש, נישט ווי מען רעדט צו קינדער אין קינדערגארטן, אז דו דארפסט אויפקומען מיט אזוינע דוחק תירוצים וועגן מלחמה געליטענער? אזוי שווער איז דאס צו כאפען אז צו מענטשען רעדט מען, מען בעט זיך, נישט מען שרייט און סטראשעט?
און סתם, דעמאלטס איז אויך געווען אן א שיעור אנדערע אפטשענס, מען האט געקענט גיין קיין קלויזענבורג פאפא צעלים ווין באבוב בעלז עס האט נישט געפעלט קיין ערליכע קהילות חוץ סאטמער, דריי נישט קיין קאפ.

[יאיר]

לעיקוואוד, דו וואונדערסט זיך פארוואס א סאטמארער חסיד קען נישט פארשטיין פארוואס זיין רבי זאל רעדן ווי א מענטש? מסתם קען ער אים בעסער ווי דיר.

[קאווע טרינקער]

פונקט יום הקדוש האט זיך געדרייט אין שוהל קאפיס פון א כל נדרי דרשה פון סאטמער רבי בעל ויואל משה ז"ל, האב איך עס דורכגעליינט, זעה איך ווי ער וויינט זיך פשוט צו'ם עולם אז זיי זאלן נישט גיין קיין ביי האר צו וואס, הערטס גוט צו וויאזוי דאס גייט צו, נישט ער שרייט, אדער סטראשעט, אדער זאגט ווער עס גייט אזוי איז נישט קיין חלק פון מיין קהילה, כאילו ער איז דער בעל הבית מלך מלכי המלכים ומי יאמר לו מה תעשה, און ווער עס זאגט אנדערש פון מיר איז חייב מיתה. נאר ווי אן עני בפתח וואס שטייט און בעהט זיך ביי די ווייבער דירעקט בשם דער תורה ווי ער פארשטייט אז זיי זאלן גיין נאך יום הקדוש זיך אפשערן די האר. וואסארא ריזיגע חילוק איז פון די סארט דרשה ביז די היינטיגע סארט דרשות.

[tag]יואליש[/tag] האט א שיינע סיפור איבער דעם
גענומען פון דא

דרך אגב, האב איך אמאל געהערט דאס פאלגענדע:

מונקאטשע רב זז"ג, אלץ בחור אין טעלז, האט אים ר' מרדכי גיפטער געפרעגט, ער האט געזעהן חידושי תורה פון סאטמאר רב אויף כל-נדרי, ער רעדט עפעס פון "ביי האַר".. וואס מיינט דאס?
האט אים משה ליב גע'ענטפערט וואס ביי האר איז.

האט דער ראש ישיבה אפגעפרעגט: ס'קען נישט זיין ער מיינט דאס.. ער זאגט דאך אז דאס איז מעכב די גאולה....

[דולה ומשקה]

כה תאמר לבית יעקב ותגיד לבני יעקב פירש"י עונשין ודקדוקין פי' לזכרים דברים הקשין כגידין,
דער איינציגסטער וואס האט א קלארע מסורה ווי אזוי דאס גייט צו לכאורה איז דער וועד הצניעות...

לאידך גיסא, וואלט דער סאטמאר רבי אויך אריין אין פריוואטע הייזער, קוקען די וועש, מתוך קנאות דקדושה לקיים מה שנאמר והייתם נקיים, ובערת הרעה מביתך?

[דעת תורה]

ער האט געוואלט ארויפצווינגען (אפשר איז "ארויפצווינגען" צו א שארף ווארט און נישט די ריכטיגע אויסדרוק) געוויסע יסודות וואס ער האט געהאלטן אז יעדער איד דארף מקיים זיין, בראש וראשון ריין פון ציונות, און דערנאך געוויסע סטאנדארטן מיט קליידונג, לויט ווי ער האט איינגעפירט אין זיין קהלה. ס'איז קלאר אז ער האט נישט געזוכט קיין געשוירענע/געשניצטע בערד און לאנגע שייטלעך, און זיכער נישט קיין דורכזיכטיגע שטרימפ וואס ער האט געהאלטן איז נישט הלכה'דיג אויסגעהאלטן. אים וואלט נישט אנגעגאנגען אויב איינער גייט מיט א היטל שבת, ווילאנג הלכה'דיג איז אלעס אויסגעהאלטן, כאטש ער האט "פרעפערד" א שטריימל און איז געווען בשמחה פאר יעדע חתן וואס האט אנגעטאן ווייסע זאקן.

אז ער האט איינגעשטעלט תקנות אין זיין סקול וואס מען זאל יא אדער נישט לערנען פאר די מיידלעך, איז דאך פשוט אז גיין פארקויפן די בוכער אין די געשעפטן וואו די מיידלעך האבן צוטריט דערצו איז נישט קיין סאך אנדערש ווי עפענען א אינטערנעט קעפעי פאר בחורים. איך רעד נישט אין טעאריע, איך רעד לויט די תקנות פונעם בעל הקרי'. און יא, איך האלט יא אז אויב א מענטש עפנט א אייגענע פלאץ, מעג ער פארלאנגען תקנות לויט ווי ער זעהט פיט. פונקט ווי אנדערע קהלות טוען ביי זיך.

איך מיין אז דער עולם שלאגט זיך אויף צו עקסטרעמע זייטן. מען קען בשו"א נישט פארגלייכן קרית יואל, אינאיינעם מיט די וועד הצניעות, צו סדום ח"ו, און מצד שני איז דער וועד נישט די בעסטע סאלושען, ווייניג מענטשן גלייכן די טעראריסטישע שטיקלעך, אבער זעהט אויס אז ביז מען טרעפט א בעסערע עצה איז עס בבחי' בוחר הרע במיעוטו. קרית יואל איז היינט פארהאלטניסמעסיג ריינער פון געוויסע מאלעסטערס א דאנק וועד הצניעות, און מיר קענען נישט זיין קיין היפאקריטן, זיך רעגן און שימפן אז ביי אונז "לאזט מען צו" מאלעסטעישן און מען פראטעקט זיי גאר, און אויף די אנדערע הענט, זיך בייזערן אויף א וועד הצניעות וואס האנדלט די קעיסעס. עס עקזיסטירט נישט קיין פערפעקט וועלט. למעשה איז קרית יואל א דאנק די וועד הצניעות א מער זיכערע שטאט ווי אמאל, ביי די "לאנגע שארטקאטס" עפאכע.

עס זענען פאראן אנדערע סארט טעראר אין קרית יואל, וואס נישט דא איז דער פלאץ אויסצושמועסן, עס באלאנגט אין צימעס, אבער איך קען "דערהערן" די מיסיע פונעם וועד הצניעות, און עס מאכט נישט קיין סענס צו פארדאמען א זאך (נעגאטיוו) אן א גוטע סאלושען וואס יא צו טון (פאזיטיוו).

לפי מיעוט ידיעתי ביסטו זיך היבש טועה, עס איז באוויסט אז ער האט בשו"א "נישט" געוואלט מאכן קיין ספעציפישע תקנות, נאר דריי זאכן וואס זענען געווען יסודות בעיניו, איינס איז ציונות, צוויי איז ביי האר - מיין איך, און די דריטע מאגאזינען (איך בין נישט באקאנט פונקטליך מיט די מאגאזינען אישו, איך זעה נאר אז בנימין הערש בערקאוויטש האט א פערזענליכע מערכה מיט זיי אין זיינע ביכלעך... טייל טענה'ן, און מיט רעכט, אז אינטערנעט מיט צוטריט צו מאגאזינען איז לא גרע פון מאגאזינען, היות אבער איך ווייס נאך נישט פונקטליך וואסערע מאגאזינען מען רעדט פון, און וואס דער פראבלעם דערמיט איז, קען איך נישט אריין רעדן).

אלע אנדערע זאכן זענען אים קנאפ אנגעגאנגען, און ער האט נישט געשטעלט א תנאי אז נאר צניעות'דיגע פרויען מעגן קומען וואוינען, אדער אז אין די סטארס טאר נישט גיין קיין מוזיק.

דער מציאות היינט אין מאנרא איז גענצליך אנדערש, עס איז דא א גאווערמענט באדי וואס רעגירט מיט א שטייפע פויסט, און האלט דעם גאנצן שטעטל ביים קארג, צוליב זייערע זינלאזע אבסעסיווע משוגע'תן. נישטא קיין גראסערי אפן מוצ"ש, קוים רעסטוראנטן, קיין געז סטעישאן, באנק, אדער א באנק זיך אראפ צו זעצן ווארטנדיג אויפן באס, צוליב זייערע קוריאזן. אפגערעדט אז מער ערנסטע אפענסעס ווי אייגענע האר ווערט גענומען בכל חומר הדין. מיט דעם שאנטאזש ארבעטן מיט אלע קרייזן און קהילות, ואין מי שיאמר הרף.

למעשה אבער, דער מעשה'לע אז ער האט געוואלט יעדער איינער זאל קומען וואוינען דארטן, פון אלע קרייזן, געפעלט מיר עפעס נישט. עס איז ארויסגעקומען בעיקר דורך די בני יואל ווען זיי האבן זיך געוואלט בעקן, אבער עס מאכט נישט קיין סענס, ער האט גוט געקענט די מאפע און אויך זיין אייגענעם ציבור, ער האט געוויסט גאנץ פיין אז נעווער עווער גייט זיך א פאפא/וויזשניץ/באבוב/בעלז/סקווערער באזעצן אין א סאטמאר קאנטראלירטע שטעטל. אפשר איז דאס געווען א חלום, אבער ער האט גאנץ גוט געוויסט אז איטס עינ'ט גאננע העפען.

[גאנצל]

קען זיין אז דו ביסט גערעכט איך פארשטיי נאר נישט פארוואס האט די סאטמאר רב זצ"ל געפנט דעם שטעטל פאר די געלט האט ער שוין געקענט בלייבן אין וומ"ס

[עסקן בדברים]

וואס הייסט? צו זיין נאר ציווישן היימישע אידן און ווייט פון גוים

[גאנצל]

וואס הייסט? צו זיין נאר ציווישן היימישע אידן און ווייט פון גוים

וועגן די סיבה האט ער געקענט וואוינען קיין מאנסי אדער אין קיסקוי ביי הר' ווייסמאנדל ער האט נאכנישט וועגן דעם געברויכט זיך פלאגן און עפענען א אייגן שטעטל

[עסקן בדברים]

ער האט נישט געקענט גיין פארפלייצן א צווייטנ'ס קריה.

[באגאבא]

מיין מיינונג אז עס דארף זיין אזאך ווי ועד הצניעות און אזוי איז געווען פארצייטען אויך, קיקט אריין סוף הלכות יו"ט ווי עס שטייט יחייבים ב־׳ד להעמיד שוטרים ברנלים שיהיו משוטטים ומחפשים בגנות ובפרדסים ועל הגהרות שלא יתקבצו שם לאכול ולשתות אנשים תשים ויבואו לידיעבירה ובן יזהירו בדבר זה לכל העם שלא יתערבו אנשים ונעים בבתיהם בשמחה ולא ימשכו ביין שמא יבואו לידי עבירה

אבער דאס איז זיכער אז דאס דארף ליגען און דע הענט פין מענטשען מיט א גאר א ברייטע שכל און שטארקע געפיל צי א צווייטען, וואס דאס איז ליידער איז נישטא דארט

[גאנצל]

ער האט נישט געקענט גיין פארפלייצן א צווייטנ'ס קריה.

הא ניחא אין קיסקוי אבל במאנסי מאי קסבר

אלא ער איז אריינגעגאגען על דעת זה ווייל ער האט געוואלט האבן א שטעטל געבויעט אויף יסודות איך זאג נישט אז ער האט געהאט א פראבלעם אז סטארס זאלן זיין אפען שפעט ביינאכט אבער לכאורה האט ער דאס נישט געזוכט און אזוי אויך אלע אנדערע זאכן

איך פריי מיר ב"ה אז איך וואוין נישט דארטן אבער איך האלט אז א מענשט וואס וואוינט דארט אדער אין סיי וואספארא אנדערע אזא סארט שטעטל דארף זיך שטעלן דערצו והי' אם לא חפצת ושלחתה מוף אוועק פון דארט

און צו וועד הצניעות דארף מען עקסטער מודיע זיין אז זיי זאלן האבן אביסל שכל און נישט איבערציען די שטריקל וועט מען זיי מער הארכן און ווען די סקווערע וואלטן געהאט די שכל וואלטן זיי זיך אויך פארשפארט אסאך עגמ"נ אבער דעם ראטנבערג בין איך אויך נישט צופיל מקנא ער הט געדארפט וויסן מיט וועם מ'האנדלט און זיך ארויסציען פון דארט

[שושן פורים]

אנטשולדיגט אבער איך בין שוין געבוירן אין די 1990 עפאכע , קען מיר איינער מסביר זיין וואס דאס איז ביי האר , א מאכל? א רב? אפשר גאר א מין עירוב?

[שרייבער]

בחור'לעך נוצן עס פאר א מאכל, פרויען נוצן עס פאר א ראף, און ס'איז וואס מאכן דערפון א עירוב ארום די קאפ

[berlbalaguleh]

ר' דעת תורה: לפענ"ד איז די גאנצע וועד משמרת הצניעות אין מאנרא נאר א פועל יוצא, א רעאקציע צו פארשידענע אומגעווינטשענע מצבים און סקאנדאלן וועלכע האבן זיך אפגעשפיעלט אין שטעטל דורך געוויסע אינשי דלא מעלי. (ס'נישט אז כ'בין מסכים מיט אלע שמד שטיק און טעראריסטישע מעטאדן מיט וועלכע די איצטיגע אנפיהרערס פונ'ם "וועד" באנוצן זיך.) וועלכע וואלטן אראפגעשלעפט דעם נאמען פון שטעטל אין שאול תחתית, ר"ל. ממילא איז עס אין די אינטערעסע פון די נארמאלע מנהיגים און איינוואוינער אז ס'זאל זיין עפעס קאנטראל. אין א וועג איז גוט אז ס'איז דא א בירור. ס'דא ווער ס'באלאנגט אין עירמאנט, און ס'דא ווער ס'באלאנגט אין מאנרא. ס'איז בהכרח נישט די זעלבע קראוד. נאר מיט דעים אלעמען טאר עס נישט זיין אויף א דרגא אז מ'קוקט נאך ווער ס'גייט אין מקווה אדער וואס מ'קויפט איין אויף א שבת ארדער. ווייל ס'וועט זיך דערקייקלען (ירושלימ'ער אויסדרוק( צו אן אומדערטרעגליכן מצב פון טעראר און פארלוסט פון פרייועסי -פאר א יעדן יחיד.

[berlbalaguleh]

אנטשולדיגט אבער איך בין שוין געבוירן אין די 1990 עפאכע , קען מיר איינער מסביר זיין וואס דאס איז ביי האר , א מאכל? א רב? אפשר גאר א מין עירוב?

ביסטו אייניג מיט הרב גיפטער ז"ל. ער האט אויכעט נישט געוואוסט (לפי הידיעה) וואס דאס איז ביי האר.

[דעת תורה]

וועד הצניעות איז אזוי אלט ווי מאנרא איז, מען האט עס אימפארטירט פון ווילי.

וואסערע סקאנדאלן און אינשי דלא מעלי איז געווען אין מאנרא, וועלכע צייט?

[דעת תורה]

מיין מיינונג אז עס דארף זיין אזאך ווי ועד הצניעות און אזוי איז געווען פארצייטען אויך, קיקט אריין סוף הלכות יו"ט ווי עס שטייט יחייבים ב־׳ד להעמיד שוטרים ברנלים שיהיו משוטטים ומחפשים בגנות ובפרדסים ועל הגהרות שלא יתקבצו שם לאכול ולשתות אנשים תשים ויבואו לידיעבירה ובן יזהירו בדבר זה לכל העם שלא יתערבו אנשים ונעים בבתיהם בשמחה ולא ימשכו ביין שמא יבואו לידי עבירה

אבער דאס איז זיכער אז דאס דארף ליגען און דע הענט פין מענטשען מיט א גאר א ברייטע שכל און שטארקע געפיל צי א צווייטען, וואס דאס איז ליידער איז נישטא דארט

משם ראיה קעגן ועד הצניעות, דער רמב"ם הייסט נישט אפשפארן די גינות און פרדסים ווייל דיין אויג זעהט נאר שמוץ אין יעדן גראז. לאז אפן די גנות ופרדסים, העכסטנס שטעל שומרים צי איי'ס.

[berlbalaguleh]

וועד הצניעות איז אזוי אלט ווי מאנרא איז, מען האט עס אימפארטירט פון ווילי.

וואסערע סקאנדאלן און אינשי דלא מעלי איז געווען אין מאנרא, וועלכע צייט?

בערך 20-25 יאר צוריק. 1) בחורים און מיידלעך האבן זיך געטוישט פאון נאמבערס. (וואס דאס איז נאכנישט די ערגסטע זאך אויף די וועלט.(. 2( א באקאנטער , פאבליק מענטש וועמענ'ס בכלליות'דיגע התנהגות האט נישט געפאסט פאר די פני פון שטעטל. האט מען איהם מרמז געווען אז ער זאלל אוועקמופן. (מער פרטים ווילעך נישט ארויסשרייבן, ווייל ס'איז א פאבליק פארום.(