יונגערמאן, ביהעיוו!

[ידיד]

זעהנדיג א אינגערמאן אריינקומען אין אפיס בילדינג וואו איך ארבעט, האב איך געהאלטן דו טיר אפען פאר אים זאגט ער מיר "כבין נישט קיין גוי"...

[שמעקעדיג]

אין דעם אמת'ן קאווע שטיבל אין סמעדריש שטיי איך אפט מאל געפלעפט, ווי צענדליגער מענטשן טרינקען זייערע קאוועס - פאר אומזיסט, שטייצעך - ס'דאך דא א נדבן - און לאזן איבער די שמוציגע גלעזלעך אויפן טיש און אויפן סינק און וואו נישט. צענדליגער שמוציגע גלעזלעך וואלגערן זיך ארום איבעראל, נכלל אויף דער ערד. פארוואס די חיות בצורת אדם קענען נישט ווארפן זייער שמוץ אינעם גרויסן מיסטקאסטן וואס איז ספעציעל צוגעשטעלט אויפן פלאץ ממש א שפאן אוועק, איז גענצליך אומפארשטענדליך פאר מיר. מדות מגונות? חסר דעה? אוממענטשליך? סעלפיש? פארדארבן? אדער אלל אף דע עבאוו? איך לאז אייך פיקן דעם ריכטיגן ענטפער.

נא, מילא. מענטשליכקייט פארנעמט דאך נישט קיין מקום ביי א חסיד'ישן איד. וואס קען מען שוין ערווארטן. אבער יעצט, אום סוכות, וואס מיר זענען מהדר מיט כל מיני הידורים, שטעלט זיך די קשיא פי כמה. די בתי מדרשים בויען גרויסע סוכות כדי דו זאלסט האבן וואו צו טרינקען דיין אומזיסטע קאווע און זיך קענען אויסטשוכען. אסאך זענען נאך שענער, און זיי טראגן ארויס די מילך אין סוכה כדי דו זאלסט עס האבן צו די האנט און זיך נישט דארפן שלעפן גאר לאנגזאם מיט א איבערגעפילטן גלעזל קאווע און אנגיסן אויפן וועג די דורכגאנג, די טרעפ, און די אייגענע בעקישע. כה לחי. אבער אין א סוכה, זאגט די הלכה, טאר מען נישט איבערלאזן שמוציגע כלים, דאס איז א בזיון פאר די הייליגע סוכה. קומען אבער די סעלפישע ראצערס, וואס ביי זיך אין די סוכה אינדערהיים זענען זיי מהדר מיט כל מיני הידורים און די שענסטע עלעקטריק סיינס, און זאגאר מקפיד אויף יעדן חומרא און מנהג קל, און אין דעם ביהמ"ד סוכה לאזט מען איבער די שמוציגע קאווע גלעזלעך אויף די טישן און אויף דער ערד, ממש א בושה און א חרפה! ווי מען האט שוין אמאל ממליץ געווען, מה נורא המקום הזה, ווי שרעקליך קוקט אויס דער פלאץ דא, אין זה כי אם בית אלקים!

יונגערמאן, טראכט איבער צי דו האסט א חלק אין דעם בזיון סוכה, אין דעם חילול ה'. אויב יא, זעה צו מתקן זיין ביי דיר און מעורר זיין אנדערע דערוועגן.
יונגעמאן, ביהעיוו!

[משה געציל]

פארוואס שיקסטו מיר נישט קודם אין אישי? אזוי בפני קהל ועדה אויספראקן?!

[רויטע וואנצעס]

[tag]שמעקעדיג[/tag] איך ווארט מיט דורשט פאר דיינע פאזעטיווע ארטיקלעך. געדענקסט די הבטחה?

[שמעקעדיג]

יא, איך ווארט אויך. מערצאשעם, עוד חזון לאחר המועד.

[שמעקעדיג]

פארוואס שיקסטו מיר נישט קודם אין אישי? אזוי בפני קהל ועדה אויספראקן?!

סארי, כאב זיך נישט געקענט איינהאלטן, ההכרח לא יגונה. כאב געטראכט אזוי ווי דו ביסט נאר איינער צווישן 130 מענטשן, וועט נישט די גאנצע בושה גיין אויף דיין קאפ.
און יעצט, פליז זיי מיר מוחל.

[I'm back]

יא, איך ווארט אויך. מערצאשעם, עוד חזון לאחר המועד.

אךי האב נארוואס אריינגעוואקט אין א סוכה, און עס איז נישט געווען קיין איין קאפ אויפן פלאר!
מי כעמך ישראל!!

[יואב]

שמעקי, און פון וואנען וועט מען נעמען קאפס צו שיילן פאום, אריינלייגן די צומאלענעם קאפ אין א צווייטער קאפ מ'האט אנגעשטאפט מיט ראציגע טישוס וועלעכע מ'וויל צוליב עין הרע נישט אראפווארפן אויף דער ערד, און דאן אנהייבן דעם עבודה פון ווינדשאויוולען דעם קאפ. די קלעבעדיגע שנייעלעך וועלן זיך צופליהן ווי פאשקעווילן פון א שנעל פארענדע קאר, און נאר די וועגעדיגע טישוס וועלן פארבלייבן אינעם גלעזל ווי די הייפעלע אידן אנטקעגן משיח. טראכט אביסל פונעם אנדערן זייט, יעדע מעשה האט צוויי זייטן. איך גלייב נישט דו ווילסט מבטל זיין דעם מצווה.

[גאנצל]

ס'איז אפשר נישט שיין צו זאגן אבער ווי אזוי א ביהמ"ד טוילעט קוקט אויס פע חזירים ספעשיל די מענטשען וואס ברענגען דארט אריין וואסער אדער צייטונגען אדער אנדערע ליין זאכן און לאזן עס דארטן אזעלכע אוממענטשן האסט עס אריין געברענגט נעם עס מיט מיט דיר ווען דו גייסט

[שמעקעדיג]

איך האב נארוואס אריינגעוואקט אין א סוכה, און עס איז נישט געווען קיין איין קאפ אויפן פלאר!
מי כעמך ישראל!!

מי כעמך שמשים, מיינסטו צו זאגן. ריכטיג? אז זיי און זייערע שפאנישע ערלים האבן נאכגעקלינט יעדנס שמוץ כדי דו זאלסט קענען אריינקומען צו א שיינע ריינע סוכה!

[רויטע וואנצעס]

שמעקעדיג זעהסט אויס צו זיין זייער ברוגז אויף די קפה סומאטכע, איך הייב אן טראכטן ביסט די שמש אליינס. א דאנק א שיינעם.

[אהרן]

איך בין יעצט דורכגעגאנגען דעם אשכול, איין נקודה וואס איז אסאך ארום געשמועסט געווארען איז אז ביי גויים איז אפשר טאקע דא מענשליכקייט, חוץ מזה אז סאיז א פאלשער שמייכל, זענען מיר סאך בעסער ווייל מיר טוען חסד.
דעס איז א נושא אויף וואס איך וויל שוין לאנג שרייבן, עס פארלאנגט זיך אסאך אריכות, און אסאך ארבעט, ואין לי פנאי כעת, וועל איך עס אנרירן אויפן שפיץ גאפל.
אמת טאקע מיר זענען שטארק מחונך צו טוען חסד, אונז אטעמען חסד, איינער קען פארברענגען שעות פאר א צווייטען איד אפי׳ ער קען אים ניטאמאל אויפן נאמען, אבער מען געט זיך אוועק, דעס איז חסד, אבער עס האט זילטש מיט מענטשליכקייט, עס איז א מדה פאר זיך, ממילא איז עס נישט קיין העכערע דרגא, עס איז עפעס אנדערש אינגאנצען.

לעומת זה מענטשליכקייט איז מכבד זיין א צווייטן, אנערקענען אז איך בין נישט דער איינציגסטער אין די ד׳ אמות, און געבן פאר יענעם זיין ספעיס, אפילו דער שמייכל איז א פאלשער, אבער וואס ליגט אונטער דעם איז געבן פאר יענעם זיין אייגענע ספעיס אז ער זאל זיך פילן באקוועם, ווי אויך איז דא אנגענומע אנושיות כדי זאכן זאלן פארן אויף א סדר, היות עס זענען נאך מענטשען און איך דארף זיך מיט אים רעכענען.

איך ווייס נישט אויב מען פארשטייט וואס איך וויל דא ארויסברענגען, אבער ווי געזאגט האב איך נאר געוואלט דערמאנען אויפן שפיץ גאפל, איך האף אז עוד חזון למועד, וסימן לדבר אונטער דעם ליגט דער חילוק פון ליבשאפט און רעספעקט, און די וויכטיקייט פון ביידע, וואס נאר דאס פארשטיין אליין קען מאכן א ריזיגע חילוק פון א מענטשעס באנעמונג מיט זיינע ארומיגע, און בעיקר ווי פארשטענדליך בין איש לאשתו.

[שטילע אינגערמאן]

כנאג אלץ געמיינט משה האט געהאט די ערל שפתים, נישט אהרן

[גר ותושב]

די גוישע מענטשליכקייט האט נישט קיין קיום א ראיה פון די דייטשן וואס זענען מלפנים געוועין זייער מענטשליך מה שאין כן די יודישע מענשליכקייט שטאמט פון די ווארט אדם וואס איז ר"ת ד'רך מ'צוותיך א'רוץ (ר נחמן) די מענטשליכקייט האט א קיום ווייל עס איז על פי דרך התורה און עס האט א קיום וועסט זעין אפילו גרויסע שונאים וועלן טוהן טובות איינער פארן צווייטען אונטערן טיש בעת דחקו אבער ביי א גוי איז עס א זעלטן הייט ביי זיי איז עס נאר חיצוניות צו אויסקוקן ווי א נייס גיי.

[ירא שמים]

חסד איז אויך א העכערע דרגה,
ב. כמיין אז די סיבה פון חסרון המענטשליכקייט וואוזוי דו רופסט עס במחנינו איז מחמת ברודערשאפט און היימישקייט וואס איז דא, מיט א פרעמדע פירט מען זיך אויף אסאך שענער ווי מיט א ברודער למשל.

[גר ותושב]

נאכן איבער ליינען זעי איך איך האב נישט פארשטאנען וואס די האסט געשריבן מעיקרא די עיקר שאלה איז טאקע וואס איז די אפטייטש פון מענטשליכקייט זיך רעכענען מיט יענעם אדער טוהן טובות פאר יענעם.

[ירא שמים]

מענטשליכקייט איז נישט טאן טובות, מענטשליכקייט איז מכבד זיין יענעם, אנערקענען אז ער האט א ווערט, כהאב אמאל געהערט פון איינעם א געדאנק, אז אויך טון חסד דארף גיין צוזאמען מיט מכבד זיין יענעם, אנדערש טוסטו יענעם א ׳טובה׳ און דו שפירסטעך ווי א גרויסע צדיק, אנדערש ווען דו טוסט עס מתוך מכבד זיין יענעם שפירסטו אז דו האסט א זכי׳ אז דו קענסט יענעם טון די טובה, אזוי ווי ברענגען א גלאז טיי פארן רבין.

[אהרן]

די גוישע מענטשליכקייט האט נישט קיין קיום א ראיה פון די דייטשן וואס זענען מלפנים געוועין זייער מענטשליך מה שאין כן די יודישע מענשליכקייט שטאמט פון די ווארט אדם וואס איז ר"ת ד'רך מ'צוותיך א'רוץ (ר נחמן) די מענטשליכקייט האט א קיום ווייל עס איז על פי דרך התורה און עס האט א קיום וועסט זעין אפילו גרויסע שונאים וועלן טוהן טובות איינער פארן צווייטען אונטערן טיש בעת דחקו אבער ביי א גוי איז עס א זעלטן הייט ביי זיי איז עס נאר חיצוניות צו אויסקוקן ווי א נייס גיי.

די דייטשען ימח שמם, האבן זיך אויפגעפירט מענטשליך צו א צווייטן, אבער אונזערע עלטערן האבן זיי געלינטשט ווייל זי האבן זיי געהאסט, זיי האבן געהאט א שנאה, זיי האבן געהאלטן אז געוויסע גרופעס פון מענטשען ברענגען אונטער די ציוויליזאציע, ממילא האט ער אים ׳אוועקגענומען׳ זיין פריוואטע ספעס, און עווענטואל אויך זיין לעבן

[אהרן]

נאכן איבער ליינען זעי איך איך האב נישט פארשטאנען וואס די האסט געשריבן מעיקרא די עיקר שאלה איז טאקע וואס איז די אפטייטש פון מענטשליכקייט זיך רעכענען מיט יענעם אדער טוהן טובות פאר יענעם.

האט זיכער נישט מיט טוען טובות.

[אהרן]

חסד איז אויך א העכערע דרגה,

העכערע דרגה פון וואס?

ב. כמיין אז די סיבה פון חסרון המענטשליכקייט וואוזוי דו רופסט עס במחנינו איז מחמת ברודערשאפט און היימישקייט וואס איז דא, מיט א פרעמדע פירט מען זיך אויף אסאך שענער ווי מיט א ברודער למשל.

והא ראי׳ וואו מיר זענען נישט היימיש, זענען מיר טאקע עפעס ספעציעל מענטשליך, נישט אזוי?
ועוד דער רויבער וואס וואקט אוועק מיט מיין זעקל איז אויך ווייל ער שפירט זיך היימיש דערמיט, שפיר דיך נישט ׳אזוי׳ היימיש מיט מיר ביטע..

[ירא שמים]

העכערע דרגה האב איך זיך באצויגען צו דיין לשון.
ב. קלאר דיך אביסל אויס ווייל בוסטעך סותר מני׳ ובי׳.

[ירא שמים]

די גוישע מענטשליכקייט האט נישט קיין קיום א ראיה פון די דייטשן וואס זענען מלפנים געוועין זייער מענטשליך מה שאין כן די יודישע מענשליכקייט שטאמט פון די ווארט אדם וואס איז ר"ת ד'רך מ'צוותיך א'רוץ (ר נחמן) די מענטשליכקייט האט א קיום ווייל עס איז על פי דרך התורה און עס האט א קיום וועסט זעין אפילו גרויסע שונאים וועלן טוהן טובות איינער פארן צווייטען אונטערן טיש בעת דחקו אבער ביי א גוי איז עס א זעלטן הייט ביי זיי איז עס נאר חיצוניות צו אויסקוקן ווי א נייס גיי.

די דייטשען ימח שמם, האבן זיך אויפגעפירט מענטשליך צו א צווייטן, אבער אונזערע עלטערן האבן זיי געלינטשט ווייל זי האבן זיי געהאסט, זיי האבן געהאט א שנאה, זיי האבן געהאלטן אז געוויסע גרופעס פון מענטשען ברענגען אונטער די ציוויליזאציע, ממילא האט ער אים ׳אוועקגענומען׳ זיין פריוואטע ספעס, און עווענטואל אויך זיין לעבן

יעדע רשעות אין די וועלט האט א אידאלאגיע, למשל איך האב א אידאלאגיע פון בשבילי נברא העולם, און יענעמס עקזיסטענס אינטערעסירט מיך נישט, וויי שאד איט? איך קען ארויסגעבן א גאנצע ביכל מיט ראיות ברורות אויפצואווייזען די טעאריע.

[ירא שמים]

חסד איז אויך א העכערע דרגה,
ב. כמיין אז די סיבה פון חסרון המענטשליכקייט וואוזוי דו רופסט עס במחנינו איז מחמת ברודערשאפט און היימישקייט וואס איז דא, מיט א פרעמדע פירט מען זיך אויף אסאך שענער ווי מיט א ברודער למשל.

א שטיקל ראי׳ צו אזא מושג פון די גמרא אין ביצה דף כח.
והא הנהו שב בניתא דאתו לבי רבי ואשתכח חמש מנייהו בי ר' חייא ולא קפיד ר''ש ברבי אמר רב פפא שדי גברא בינייהו אי ר' חייא ור' ישמעאל בר' יוסי אי ר''ש ברבי ובר קפרא
רש״י.דהנהו שב בניתא. שבעה דגים שבאו לרבי ונמצא שנטל רבי חייא חמש והוליכן לביתו: ולא קפיד רבי שמעון ברבי. לומר משל אבי הוא נזון יותר ממני: אי ר' חייא ור' ישמעאל בר' יוסי. היו אותן שחלקו שהן היו רגילין ליקח זה עם זה אי ר''ש ברבי ובר קפרא.
דהיינו, אז היות זיי פלעגן קויפן צוזאמען כסדר האבן זיי נישט אזוי מקפיד געווען אויפן פונקטליכען צוטיילונג.