דבורה טאמבור ע"ה

[דענקער]

נאך א טייערע מענטשליכע קרבן איז גרויזאם אויפגעברענגט געווארן אויפן בלוט-אנגעזעטיגטע מזבח פון חרדיזם.

די אינגע ווייבל האט נעבעך נישט געקענט אויסהאלטן די פיין און אנגסט פון צוקוקן ווי די קינדער כאפערס רויבן צו אירע עופה'לעך פון א באליבטע מוטערליכע שויס. בלויז ווייל די מוטער האט געמאכט א (מעגליך אומאויסגעהאלטענע) אויסוואל אין איר פריוואטע לעבן.

אירע קינדער זענען פאר אירע אויגן געווארן אנגעהעצט אקעגן איר.

זי האט בידים צוריקגעגעבן איר גייסט למקור מחצבתה ל"ע...

בניך ובנותיך נתונים לעם אחר ועיניך רואות וכלות אליהם ואין לאל ידיך.

הי"ד!

[פרישער]

ווער איז דאס געוועין
פארוואס טיסטו עס לעגעטימיזירן
ווען איינער באגייט זעלבסמארד איז געוועינטליך קראנק,
פארוואס עפעס הי"ד, זי האט נישט געברויכט אהיים שיקן איר לויטערע נשמה פאר זו ווערט איינגעלאדענט דורכן מלאך המשחית,
איך ווייס נישט ווער און וואס עס איז פארגעגאנגען און איר חיות, אבער מיר זעיען כסדר אנשים נשים וטף וואס גייען דורך כל ערליי פראבלעימען, א שטייגער קינדער נישט געזינט ל"ע, א משפחה מיטגליד וואס גייען אויס ווי לעכט, מענטשען אראפ פון זינען, מיר ברויכען נישט מאריך זיין, אבער זיי פליען נישט פון קיין דעכער, אדער איינעמען ציניאד,
אשר על כן האב איך קיין שום רחמנית אויף זעלבסט מערדער.

[קאווע טרינקער]

א לינק פאר מער איבער דעם.

[חזקיהו המלך]

אשר על כן האב איך קיין שום רחמנית אויף זעלבסט מערדער.

איך האב יא רחמנות אויף א זעלבסמערדער, קיינער נעמט זיך נישט דאס לעבן פין גרויס געשמאק און מרוב כל, נארמאל א מענטש וואס באגייט סאואיסייד איז פארדעם אדורעך טייכען און ים'ן פין צער,

ומי שאמר לעולמו די יאמר לצרותינו די,

אין ביטע ווער ס'ווייסט זאל שרייבען איר מוטער'ס נאמען, דבורה בת ......., כדי מען זאל קענען טוהן א טובה פאר איר נשמה,

[בן תמליון]

קאט דע קרעפ דענקער. ווער האט צוגענומען אירע קינדער נישט חרדים נאר די סעקולארע געריכטן וואס פארשטייען אז קינדער אויפגעצויגן פרום ווען איין זייט באשליסט צו דראפן אלעס איז פאר זייער טובה צו בלייבן מיטן זייט וואס האלט אן דעם סטאטוסקווא. עס איז נישט דער ערשטער זעלבסמארד ביי או טי דיס שוין געווען אפאר . ביי איינעם אלכסנדר ד. האט ער מיטן ווייב איבערגעלאזט אידישקייט און די קינדער געווען אין פאבליק סקול אבער ער איז באגאנגען זעלבסטמארד. גיין אראפ פון וועג איז א בריק צום תהום. וילמדו תועים בינה.

[פרישער]

אוודאי אויף זייער צער צירינט מיר דאס הארץ
מיר שטעכט נאר דו מעשה רציחה
און אויפן אפמאך אז עס איז נישט דא קיין וועיג ארויס, ווען בדרך כלל איז אלעמאל דא א וועיג ארויס, אדער א וועיג צו איבער טראגען צער און עגמת נפש

[חזקיהו המלך]

אוודאי אויף זייער צער צירינט מיר דאס הארץ
מיר שטעכט נאר דו מעשה רציחה
און אויפן אפמאך אז עס איז נישט דא קיין וועיג ארויס, ווען בדרך כלל איז אלעמאל דא א וועיג ארויס, אדער א וועיג צו איבער טראגען צער און עגמת נפש

כ'בארעכטיג נישט אז ס'איז מותר צי באגיין סאואיסייד, נאר וואדען איינער וואס האט עס געטוהן מתוך צער, איז שווער צי דן זיין, וה' ירחם על פליטת עמו,

[אניהקטן]

א פרוי וואס איז געגאנגען אראפ פון דרך האט זיך גענומען דאס לעבן, איבערווייזנדיג נאכאמאל אז די חברה וואס לאזן איבער די חרדי'שע געמיינדע האבן נישט קיין שום צוקונפט חוץ פון זיך נעמען דאס לעבן

דאס ווייבל האט געהאט די גאנצע וועלט. איר מאן, א צדיק, האט פרובירט אלעס וואס ער האט געקענט איר צו העלפן, אבער די טיפשה איז געגאנגען מיט'ן קאפ אין וואנט אריין, דינענדיג אלס מורה דרך פאר די צענדליגער אנדערע איר'ס גלייכן, אז אינדרויסן איז די וועלט גאר א ביטערער פלאץ און דווקא אינעווייניג איז דא א צוקונפט. נישטא קיין בעסערע סטראשע פאר די וואס רעדן זיך איין אז ס'ערווארט זיי גאלדענע גליקן אינדרויסן ווי דאס מכלומר'שטע גליקליכע פרוי וואס איז געווארן א נוירס און זיך איינגערעדט אז די וועלט גייט יעצט שמייכלען צו איר. איר ווילט איבערלאזן די חרדי'שע קאמיוניטי? בי מיי געסט און דעמאלט וועט איר תמות'ן כשמת פלוני.

און דאס מערסטע קומט צו לאכן ווי די חברה וואס האבן גראטולירט איר (און איר'ס גלייכן) גליקליכע רייזע אוועק פון די קאמיוניטי, זענען יעצט ביזי מיט'ן וויינען אז מיר זענען גאר די שולדיגע אין איר טויט. העי חברה, איר האט פארגעסן אז מיר זענען די נעבעכדיגע, רחמנותדיגע וואס גייען נעבעך אין אפגרונד, און איר זענט די וואס האבן די פיוטשור אויסגעלייגט פאר אייך. פאר ענק ערווארט גליק און מזל און פאר אונז טרויער און חורבן.

יא יא, עטס האט ענק נעבעך געלאזט פאפן אז דורכ'ן איבערלאזן אידישקייט גייט אייך נאר זיין גוט, און דא דארפט איר זיך ספראווען מיט א סועסייד, איינס פון צענדליגער וואס האבן שוין פאסירט און וואס וועלן נאך פאסירן, ווייל נאך אלעם זענען מיר די גליקליכע און עטס זענטס די לוזערס.

[[NAMELESS]]

אני הקטן, זיין רוקד על הדם, צייגט אויף השחתה און פארדרייטע פראיאריטעטן. אראפמאלן זאכן דראמטיש שווארץ און שניי ווייס צייגט נישט אויף חכמה.
די אמת איז אפשר נישט אזוי שווארץ ווי דענקער מאלט אויס, אבער זיכער נישט אזוי רויט ווי בן תמליון שרייבט, ולכשאפנה אשנה.

[חכם באשי]

זי האט זיך געהאט באפריינדעט מיט אן אנדערע סקווירא א ד ט, אני ווייס.

דאס זענען זיי.

[פרוקער טראק]

@אני הקטן איך פארשטיי נישט וואס דו עסט זיך אזוי.
ווער זאגט אז די בעסטע זאך איז צו לעבן? ווייל דו ווילסט לעבן? יענער וויל שטארבן! יענער האלט דאך אז נאכ'ן שטארבן איז גארנישט דא, נו איז זי מסתמא געגאנגען שטארבן מיט א אויפגעלייגטע געמיט.
"קיינער ספראוועט זיך נישט מיט א 'סועסייד' נאכן באגיין סועסייד"
איין זאך קענסטו זיכער זיין אז לעבן ביי אונז איז איר נאך ערגער געווען פונעם טויט, ווייל צווישן טויט אדער צוריקקומען האט זי ליבערשט דעם טויט אויסגעקליבן. דא האסטע רעבע.

אויף דיר איז די רחמנות, דו ביסט איר משפחה כביכול, און דו בלייבסט זיך עסן דאס געזונט א גאנץ לעבן מיט שולד געפיהלן.
צו פעלט דען ביי אונז זעלבסטמארד? אדער אזעלכע וואס וואלטן עס גערן געטוהן, אבער די שטארקע פילן לאזט זיי נישט? נאר ביי אונז טוט מען אלץ שיין פארגלעטן.

און יא! די גרעסטע צער פאר א מאמע איז צוזען ווי אירע אייגענע קינדער ווערן פארפרעמדעט פון איר, מחמת דיפערענצן וואס זענען בלויז מכח רעליגיע אבער נישט מחמת חיסרון פון ליבשאפט מצדה.
אויב זוכסטו עמיצן צו דערשרעקן פון איבערלאזן און גיין אין אירע פיסטרירט איז עס אויסגעווארפענע צייט. כ'קען דיר צוזאגן, קיינער זעצט זיך נישט אראפ מיט א ליסטע, צייכענען טשעקס, וויפיל וויפיל עוזבים האבן געלייגט א שטריק אויפ'ן האלדז, און וויפיל קטנים וואס ראלן זיך אין קאווע שטיבל עס וועלן אפחוזק'ן פון זיי.

[נצבד]

רבותי!

אביסעל איינזעהניש פאר די מענטשען, וואס דאס איז נישט בלויז א נייעסל

[רויטע וואנצעס]

א צובראכענע פארלוירענע נשמה, האט געזעהן פאר וויכטיג זיך אפצושיידן פון גוף, פטור ווערן פון די צער יגון ואנחה בעלמא הדין. א שאד מ'האט איר נישט געקענט געבן גענוג אהבה, איר צו געבן א סיבה צו לעבן, און א סיבה צו טוישן איר לעבן. סא עטליסט לאמיר נישט טאנצן אויף איר ווארימע קבר.

[דאקטער]

ווערען פין א סקווערער א נורס הייסט נישט אףף די דרך, סקווירא איז א "אףף די דרך" קולט, וואס האט מיט יודישקייט גארנישט, חוץ דאס אז זיי קויפען אויך זייערע טראגעס ביי דזשי ענד דזשי,

אין ליידער איז דארטן געווען סואיסייד'ס פין אזאלכע וואס זענען יא מיטגעטאנצען מיט זייער שדים טאנץ, אין ווער עס ווייסט ווייסט אז א האלבע שטעטל איז ליידער אויף פילען,

דאס מיידל האט נעבעך קיינמאל געוויסט וואס ארגינעלע אידישקייט איז, טאמער איז אין אנדערע קהילות דא פראבלעמען איז אבער דא עפעס ארגינעל אויך, סקווירא איז איין שטיק צואת השור, אין די חינוך דארט האט זיך גארנישט וואס צי שעמען פין יאשקעוויזעם אין פין די מחמדאנער, ס'איז א עיר הנדחת, אין די וואס וואקסען אויף דארט זענען געהעריגע תינוקות שנשבו,

ס'איז צייט ס'זאל זיך מאכען א גרופע אזוי ווי יד לאחים אין דאס גלייכען וואס זענען עוסק אין ציברעכען אזאלכע קולט'ס ווי סקווירא ודומיהן, ויותר ממה שקראתי לפניכם כתוב כאן ....

ואת רוח הטומאה אעביר מן הארץ,

[קאווע טרינקער]

דער דאקטער דארף א דאקטער.

[דאקטער]

דער דאקטער דארף א דאקטער.

זיסקייט, איך ווייס וואס איך שרייב, כ'שרייב נישט אין די וועלט אריין, אין דאס דאס כ'האב געשריבען איז אסאך ווייניגער פין די אמת, כ'האב נישט געשריבען אלעס וואס כ'ווייס,

כ'האב נאר געזעהן ווי מען דעבאטירט "אףף די דרך" האב איך געפינען פאר וויכטיג צי שרייבען אז דאס מיינט נישט אףף די דרך,

ס'לאזט זיך זאגען, אז ווען דאס מיידל וואקסט ווען נישט אויף אין שיכון סקווירא וואלט זי געווען א ערליך אידיש מיידל,

[הוגה]

[justify]עס איז נישט צו גלייבן דאס רישעות פון פילן א נצחון מיט די טויט פון א מענטש נאר ווייל זיי זענען נישט געגאנגן אין שפאן. א נצחון פאר וועמען? פארן משפחה? פאר די יתומים? פארן באשעפער? פאר אידישקייט - די רעליגיע? ווער האט דא געזיגט? וועם האט מען דא געוויזן? עס איז אויך נישט צום גלייבן דאס נאיוועט פון צייגן אויף סואיסייד כאילו ס'האט עפעס צו טון מיט פארלאזן אידישקייט. קום אהער דו קליינע שוטה'לע און לאמיר דיר אויסזאגן א קליינע סוד אז ס'לעבען מיליאנען גוים און נישט פרומע אידן א פרייליכע לעבן און זיי וועלן קיינמאל נישט קאמיטען סואיסייד, אויך זענען דא טויזנטער דיפרעסטע היימישע פרומע אידן, און עס קומען פאר ליידער גאר אסאך סואיסיידס בקרב מחנינו. איידער דו טייטלסט די פינגער, רייניג אויף די קרעפ אין דיין אייגענע בעק יארד. (ובפרט בחצר הקדש סקווירא ששם כבר היה כמה התאבדויות.)

בנוגע די יעצטיגע פרשה וויל איך נישט אריינרעדן היות איך ווייס נישט די פרטים, איך בין נאר proud צו זאגן אז אין די בית המדרש ווי איך האב היינט געדאווענט איז די עולם געווען אויפגעשוידערט פון די מעשה, אזוי ווי א יעדע איד וואלט געדארפט ווען פילן. מען דארף צו פילן טרויעריג פארן פרוי, און פאר אירע קינדער וועלכע זענען זיכער אומשולדיגע וויקטימס דא. ווי אויך איז שוין הויך צייט אז די קאמיוניטי זאל מאכן אן ערענסטע חשבון הנפש וואס גייט דא פאר? פארוואס איז דא אזא גרויסע פראצענט וואס זענען אומצופרידן טראץ דעם וואס זיי בלייבן? פארוואס פארלאזן אזוי פיל אין די מאסן? און פארוואס שלאגן מיר זיך מיט זיי? וואס איז די זאך וואס איז אונז מחייב צו קאנטרילירן יענעמ'ס לעבן?

איך האב געהערט אז איר טאטע און משפחה האבן זיך געשלאגן אקעגן איר אין קארט אז זי זאל נישט האבן קיין קאנטאקט מיט אירע קינדער צוליב דעם וואס זי איז אומריליגיעז, און דאס האט גורם געווען איר דעפרעסיע (נישט די פרייע לעבן). איך ווייס נישט אויב דאס איז אמת אדער נישט, אבער אפילו אויב נישט ווייסן מיר פון אסאך ענליכע פעלער ווי עסקנים און משפחה מיטגלידער האבן פארארבייט צוצונעמען קינדער פון אומרעליגיעזע עלטערן. אט דאס דארף יעצט זיין די אגענדע אויפן טיש.

וואו אין די תורה שטייט אז מ'דארף אדער מ'מעג אוועק נעמען קינדער פון נישט גלויביגע עלטערן? מי שמך לאיש? איך פארשטיי אז א טאטע האט געפילן אויפצוציען זיין קינד ערליך און אידיש, און איך פארשטיי אויך אז א גט איז א fight און עס ווערט א תאוות הנצחון, און ממילא פארשטיי איך און איך בין מלמד זכות אויף אים. אבער דאס מאכט אים נאך נישט גערעכט. מיר טארן עס נישט שטיצען מצד רעליגיע. ועוד, עס איז נישט די קלוגע זאך צו טון. א קינד וואס ווערט בכפיה אוועק גענומען פון איינער פון זיינע עלטערן (ספעציעל די מאמע) האט גאר שוואכע שאנסן אויפצואוואקסן ערליך און גענצליך גייסטיש געזונט.

עס איז שוין הויך צייט אוועק צו ווארפן דער טיפשות'דיגע און רשעות'דיגע מהלך וואס איז איינגעפירט געווארן דורך די תאוות השררה'ניקעס און נעמען א נייע צוגאנג וואס נעמט אין באטראכט דאס קינד'ס טובה אן קיין זייטיגע רעליגיעזע נגיעות. והשיב לב אבות ואמהות על בנים ולב בנים על הוריהם אמן.


נ. ב. עס איז מיר שווער צו לייקן "דאקטאר" צוליב דעם וואס זיין תגובה איז שוין אביסל צו שארף אפילו פאר מיין טעם. אבער איך מוז צושטומען מיט אים בנוגע די סקווירא רעליגיע אז ס'נישט קלאר אויב יענץ איז נענטער צו די אידישע רעליגיע ווי otd זענען.



.[/justify]

[קאווע טרינקער]

זיסקייט, איך האב נישט געקענט דבורה, איך ווייס נישט וואס איר דרך איז געווען.
אבער אזויפיל ווייסעך אז ס'דא מענטשן פון יעדע קהילה און חסידות, פון יעדע off און on דרך וואס פון גרויס דיפרעשען, לחץ, וכו' האבן זיי געמאכט אן ענדע צו זייער לעבען. אלזא, אריינצומישען סקווירא יידישקייט, איז פעלערדיג.

הוגה האקט, איך באצי זיך אויף דאקטער.

[בעריש]

זאגסטי הייסט הוגה אז דער טאטע האט נישט געזאלט זיין אזוי רשעות'דיג און יא געזאלט לאזן די קינדער גייןן און די מאמע'ס דרכים
אויך א מהלך!

[פרישער]

רב הוגה,

איך פארשטיי נישט דיין טענה
ווען צווי שותפים מאכן א בונד זיי זענען מחליט חתונה צו האבן בדרך התורה, זענען זייערע קינדער בארעכטיגט צו גיין לויטן ארגענעילן פלאן, עס קען נישט קומען איינע פון דו צדדים און טוישן דו פלעינער,
איך רעד נישט איבער ידישקייט סקווער ציפרידען אימציפרידן, איך רעד איבען מערידש, נארמאלקייט,
זי וויל זיך גיין, זאל זי גיין, אין מיר האבן אלע רעכטן צו פארטיידיגן די קינדער וואס זי האט געהאט מיט א מאן ברצון אויף צו ציען אינטערן שויס פון דעים רבי'ן פון סקווער, און צוויבל קיגל אויף די מעניו וועט זיין א מאסט, זי וויל גיין, זאל זי גיין אבער וואס איז מיט איר מאן און קינדער וואס זענען זיי שילדיג אז זי האט פיינט באקימען דעי סארט קיגל.

[יאיר]

מאדנע ווי די או טי די האלטן אז די חרדים דארפן מאכן א חשבון הנפש און די חרדים האלטן אז די או טי די דארפן מאכן א חשבון הנפש. האט נאר אינזין אז דער חשבון הנפש זאל זיין לעילוי נשמתה. צדיקים פלעגן זאגן אז די או טי די'ס וואס קומען אראפ אויף דער וועלט האבן באהאלטן אין זיך הויכע נשמות.

יט כִּי מִקְרֶה בְנֵי-הָאָדָם וּמִקְרֶה הַבְּהֵמָה, וּמִקְרֶה אֶחָד לָהֶם--כְּמוֹת זֶה כֵּן מוֹת זֶה, וְרוּחַ אֶחָד לַכֹּל; וּמוֹתַר הָאָדָם מִן-הַבְּהֵמָה אָיִן, כִּי הַכֹּל הָבֶל. כ הַכֹּל הוֹלֵךְ, אֶל-מָקוֹם אֶחָד; הַכֹּל הָיָה מִן-הֶעָפָר, וְהַכֹּל שָׁב אֶל-הֶעָפָר. כא מִי יוֹדֵעַ, רוּחַ בְּנֵי הָאָדָם--הָעֹלָה הִיא, לְמָעְלָה; וְרוּחַ, הַבְּהֵמָה--הַיֹּרֶדֶת הִיא, לְמַטָּה לָאָרֶץ. כב וְרָאִיתִי, כִּי אֵין טוֹב מֵאֲשֶׁר יִשְׂמַח הָאָדָם בְּמַעֲשָׂיו--כִּי-הוּא, חֶלְקוֹ: כִּי מִי יְבִיאֶנּוּ לִרְאוֹת, בְּמֶה שֶׁיִּהְיֶה אַחֲרָיו.

[לעיקוואד]

(דער לייק איז פאר קהלת. לגופו של ענין, המשכיל ידום כעת.)

[נולד מאוחר]

זייט ווען מאכט מען א בונד אז מגייט בלייבן א גאנץ לעבן די זעלבע?
וויאזוי קען א מענטש וויסען וואס ער גייט מארגן טראכטן, גלייבען, האלטן?