רבותי עס ברענט א פייער!!!

[היימישער ליטוואק]

מיר הערן זיך אן יעדן טאג פון אידן וועלכע זענן נעביך געווארן או.טי.די., ווי אויך אנדערע וועלכע זענען למחצה לשליש לרביע גפארן אויף דעם דרום ריכטונג.
פרויען און מענער. פארהייראטע און ג'גט'ע. פון אלע שיכטן און בעקראונדס.
לאו דווקא מחמת תאוה און לאסט האבן זיי גנועמן דער גורל'דיגער שריט אין זייער לעבן. לויט ווי איך נעם אויף פון זייערע שרייבונגען איז דאס מער צוליב השקפה'דיגער מיינונגס פארשידנהייט. איך זאג נישט בדווקא אז זיי גלייבן נישט אין דאס אדער יענס, נאר בעיקר אז זיי קענען נישט מקבל זיין דעם חרדישער לעבנס שטייגער און חרדישן אויסקוק אויף דער וועלט און אויף דאס לעבן.
זיי אנטלויפן נישט פון אונז, זיי זענען דא בתוככי ירושלים בתוך עמי יושבת, און פראקלאמירן זייערע מיינונגען און אנשויאינגען.
ליידער זענען זיי מוסיף והולך, מיט די שיטה פון א פריינד ברענגט א פריינד.
און מיר שלאפן!!
מיר זענען פארנומען יא אינטערנעט נישט אינטערנעט. יא סעלפון נישט סעלפון.
אזא קלייד אזויפיל אינצעס אונטער די קני.
וואו זענען די רבנים? די אדמורי"ם? די ראשי ישיבה? האט מען צוזאמגעבראכט אן אסיפה צו טראכטן פון דעם פראבלעם?
אפשר דארף אונזער חינוך א גרויסן שייק-אפ? (עס דארף זיכער!)
אפשר זאל מען רעדן צו קינדער וועגן דער בינג בענג? איבער עווולושין? וואס איז אונזער פאזישן: שקר לגמרי די סאייענטיסט זענען קרופטירט אדער תורה איז שלא כפשוטה, אדער עפעס אנדערש?
פארוואס רעדן נישט רבנים עניני השקפה צו דעם עולם? האבן זיי אליינס א מיינונג אין די נושאים?
פארוואס זאל מענן נישט קאנסידרן און דיסקוסירן ביי אסיפות צו שטיפן און אנקוקן מיט א גינסטיג אויג דער עולם זאל נעמען בעסרע דשזאבס ווי לאיערס דאקטאר סייענטיסט פרופעסארס וכדומה? פארשטייט זיך אז לכבוד דעם דארף מען גיין - און לאזן גיין - שטודירן.
איך ווייס וואס אונזערע גדולים האבן גזאגט, גשריבן און געהאלטן פון שטודירן. איך בין אויך אווער פון די סכנה'ס דאמיט. אבער נאכאלץ, עס ברענט א פייער!! אפשר דארף מען טראכט דערפון?
און איך מיין טאקע סיי מענער און סיי פרויען זאלן גיין און ווערן פרופעשינעלס. אולי אזוי וועט נישט זיין אזא גרויסע לחץ אויף ארויסצופאלן פון יהדות בכלל.

רבותי מיר שלאפן און דערווייל ברענט!!

[קאווע טרינקער]

ליידער זענען זיי מוסיף והולך, מיט די שיטה פון א פריינד ברענגט א פריינד.
---
מיר זענען פארנומען יא אינטערנעט נישט אינטערנעט. יא סעלפון נישט סעלפון.

וויאזוי זענען זיי מוסיף והולך אויב נישט דורך די אינטערנעט?

[הקטן]

ליידער זענען זיי מוסיף והולך, מיט די שיטה פון א פריינד ברענגט א פריינד.
און מיר שלאפן!!

זיי לויפן נישט צי א בעסערע לעבען זיי אנטלויפן פון אידשקייט - as they perceive it
די אינטערנעט איז א Red herring.
אויב די בעל דבר האט געהאט א האנט און אהער שטעלן די אינטערנעט האט ער דאס נאר געטון כדי מיר זאלן האבען וועם צו בלעמען אין נישט זיך כאפען אז אינזער אידשקייט איז פארשלאפען.
אינזער חינוך איז outdated.

די ישעה וועט נישט קימען פין די רבנים, נישט ווייל זיי זענען שלעכט אדער wrong נאר פשוט ווייל זיי פארטרעטען old school

[היימישער ליטוואק]

קאווע,
אבער דאס איז נישט דער שורש פון דעם פרובלעם, און נישט דער עיקר פון מיין אויסשריי.
איך שריי אם לא עכשיו - אימתי? אויב איז נישט אצינד דער זמן צו מאכן א כלליות'דיגער חשבון הנפש אויף אונזער גאנצער לעבנסשטייגר, דאן ווען יא?
אף פעם זענן מיר נישט גווען אזוי גBURDEN'ד מיט אונזער יידישקייט ווי היינט.
עס קען דאך נישט זיין אז יידישקייט זאל אונז נישט לאזן זיין פרייליכע פרודאקטיווע ערליכע ציווילע מענשטשען.
אדער בין איך אן אומאויפגצויגענער וואלדס-חיה, ווייס נישט בייסיק סעקיולערע חכמה און שטודיע, פיר זיך אויף ווי א פרא-אדם, מוז לעבן מיט שטאטישע פרוגראמען, מוז קונטראלירן דעם שידוך סיסטעם, ווייל אויב נישט וועט דיין קינד "גליטשן"...
WHY CAN'T WE BE JUST NORMAL.
שוין איך גיי נישט טוישן. אבער וואו זענען אונזער קעפ? איז דארטן דא עמיצער וואס טראכט יא??

אקיצור, איך מיין צו זאגן, צווישן די מיליונער דרשות ואסיפות הרבנים, האט איר איינמאל געזען אז מזאל זיך צוזאמזעצן דן צו זיין "בענין החשוב העומד על הפרק: אולי הגיע הזמן שצריך לשנות משהו בדרך החיים שלנו כדי למעט תופעת התדרדרות ילדינו מיהדות?"
אין די MO רעדט מען כסדר וואס מען קען טוהן. פארוואס איז ביי אונז שא און שטיל?

[פאריז]

אין די MO רעדט מען כסדר וואס מען קען טוהן. פארוואס איז ביי אונז שא און שטיל?

איך וויל פרעגן א נקודה למחשבה, די ווילסט דאך אז מיר זאל אנקימען עכ"פ דארט ווי די MO איז יעצט...

איז דארט בעסער לגבי די פראבלעם ווי ביי אונז?
די זאגסט אז דארט מען כסדר אויך וואס מען קען טיען, האבן זיי אויך אזוינע פראבלעמן אדער נישט??

[היימישער ליטוואק]

פאריז - איך הער.
אבער דו האלטסט אז מיר קענען נישט טוהן ביידע? אנהאלטן שמירת תורה ומצוות בכל פרטיהן, און דאך טוישן - און זיין אפן פאר טויש - זייטיגע זאכן.
למשל:
דו האלטסט אז אויב מיר וועלן מאכן א ריכטיגע קאללידז סיסטעם אין צוזאמנהאנג מיט אונזערע ישיבות, וועלן מיר ווערן אויס חרדים און מיר - אדער אונזערע קינדער - וועלן אויסזעהן ווי די MO?

[שושן פורים]

דער בעלזער האט אמאל ביי א אסיפה געזאגט, פארוואס איז דא אזויפיל דראפאוטס, בשעת עס ווערן אזויפיל בעלי תשובה ?נאר וואדען , צו זיי רעדט מען אנדערש ווי צו אונז , מען דארף אנהייבן צו לערנען מיט קינדער עז איף ער איז א חילוני פון 30 יאר אלט וואס קומט יעצט אויסטשעקן יודישקייט , וויאזוי די וואלסט גערעדט צו איהם רעדט צום קינד

[היימישער ליטוואק]

איך רעד נישט בלויז פון גיין שטודירן. עס איז דא א וועלט מתקן צו זיין, איך מיין דברים עקרוניים. מען מוז נישט מסכים זיין מיט אלעס, אבער לכל הפחות דן זיין בכובד ראש דעראיבער.

האט מען אמאל גרעדט פון מאכן שיעורים פאר בעלה"ב און בני תורה בעניני השקפה?
גיבן רבנים אדער משפיעים/משפיעות שיעורים בעניני השקפה פאר פרויען און מיידלך?
זענען רבנים/ראשי ישיבה/אדמור"ים אפן צו שאלות בעניני אמונות ודעות פון זייערע קהילה/ישיבה מיטגלידער? (ווייסן זיי אליינס וואס צו ענטפערן??)
אפשר דארף מען אביסל משנה זיין דעם סדר פון שידוכים, ווי שוין ארומגשמועס אין אנדערע אשכולות?
אפשר דארפן יונגלך און מיידלך זיין א משהו ווייניגער אפגעטיילטווי שוין ארומגשמועס אין אנדערע אשכולות?

[איחוד פעלד]

אפשר זאל מען רעדן צו קינדער וועגן דער בינג בענג? וואס איז אונזער פאזישן: שקר לגמרי די סאייענטיסט זענען קרופטירט אדער פ' בראשית איז שלא כפשוטה, אדער עפעס אנדערש?

היי יאר איז נישט קיין גרויסע נפק"מ, ווייל מען האט ממילא נישט געלערנט פרשת בראשית.

נעקסט יאר וועט מען אריין קלערען אי"ה.

[דעת תורה]

זינט די עמאנציפאציע עפאכע, איז דען געווען אמאל א תקופה אדער א מקום וואס דראפ אוט'ס זענען געווען ווייניגער - סטאטיסטיקלי - ווי היינט? עס איז גאנץ זיכער אז נישט. וואס איז בכלל די עקספעקטעישאנס, אויף וואס איז עס געבויט, מהיכי תיתי אז עס קען אפילו זיין בעסער? עס איז דאך באמת נישט שייך צו סוקסעסירן אויף הונדערט פראצענט.

דערפאר איז נישט אזוי מופרך אז מען גיט זיך ענדערש אפ מיט פראבלעמען וואס זענען נוגע יעדן יחיד באזונדער. (כאטש איך בין נישט זיכער אז דירבנים זענען מסכים צו מיין אויבנדערמאנטע אבזערוואציע).

מאידך גיסא, עס איז גאנץ זיכער אז דער חינוך ברויך ווערן מער תוכן'פול, מיט מער דגוש אויף אמונה און יסודות און סיפוק החיים און שמחה אין אידישקייט, כדי אונזער קומענדיגער דור זאל נישט אויף וואקסן אזוי ליידיג ווי דער איצטיגער דור.

[diff]

מען גיט זיך ענדערש אפ מיט פראבלעמען וואס זענען נוגע יעדן יחיד באזונדער. .

Therefore the maskil gets right to take with him the ravs son

[שמעקעדיג]

צווישן די מיליונער דרשות ואסיפות הרבנים, האט איר איינמאל געזען אז מזאל זיך צוזאמזעצן דן צו זיין "בענין החשוב העומד על הפרק: אולי הגיע הזמן שצריך לשנות משהו בדרך החיים שלנו כדי למעט תופעת התדרדרות ילדינו מיהדות?"
אין די MO רעדט מען כסדר וואס מען קען טוהן. פארוואס איז ביי אונז שא און שטיל?

ביי אונז רעדט מען אויך כסדר. נאר פארקערט וואס דו ווילסט הערן. מען וועט נישט משנה זיין קיין זיז כל שהוא מדורות הקודמים.

[berlbalaguleh]

ליידער זענען זיי מוסיף והולך, מיט די שיטה פון א פריינד ברענגט א פריינד.
---
מיר זענען פארנומען יא אינטערנעט נישט אינטערנעט. יא סעלפון נישט סעלפון.

וויאזוי זענען זיי מוסיף והולך אויב נישט דורך די אינטערנעט?

וואסי? ס'נישט געווען קיין געוועזענע ישיבה בחורים וועלכע זענען געווארן פראפעסארן (אין מעדיצין) און גרויסע לאיערס און שרייבערס, איידער דער אינטערנעט איז נאך געבוירן געווארן?!

[אפטעמיסט]

אין די חרדישע וועלט וועט שטודירן אין קאלידזש אייביג פארבלייבן ביהרג ועל יעבור, גיי פרעג פארוואס. אויב זענט איר אומצפרידען, קענט איר אדאפטירען די לעבנסשטייגער פון די מאדערן-ארטעדאקס און גיין אין די וועגן פון דזעי בי ז"ל.

[מאראנצןזאפט]

הרה"ג ר' יצחק לעבאוויטש פארפירט אומצוויידייטיג פאר אלע וואס זענען סרים למשמעתו (!).
גייט לערנען א פאך! אפילו אויפ'ן פרייז פון גיין אין קאלעזש.
היינט בזמנינו איז דער נסיון הדור נישט האבן א געהעריגע פרנסה. אן א פאך צו דער האנט נישט איז מען נישט קיין איד און נישט קיין גוי. מ'ארבעט ווי א כלב דרייוון א באס פאר מאנסי טרעילס 12 שעה א טאג, און מ'האט נישט קיין צייט אריינצוקוקן אין א ספר אדער דאווענען תפלת מנחה בציבור, ועניות מעברת על דעת קונו
די חכמי הדור דארפן מלחמה האלטן קעגן עניות מיט א מלחמת חרמה גארנישט ווייניגער ווי קעגן השכלה, ציונות און דער וויליאמסבורגער עירוב.

[היימישער ליטוואק]

הרה"ג ר' יצחק לעבאוויטש פארפירט אומצוויידייטיג פאר אלע וואס זענען סרים למשמעתו (!).
גייט לערנען א פאך! אפילו אויפ'ן פרייז פון גיין אין קאלעזש.
היינט בזמנינו איז דער נסיון הדור נישט האבן א געהעריגע פרנסה. אן א פאך צו דער האנט נישט איז מען נישט קיין איד און נישט קיין גוי. מ'ארבעט ווי א כלב דרייוון א באס פאר מאנסי טרעילס 12 שעה א טאג, און מ'האט נישט קיין צייט אריינצוקוקן אין א ספר אדער דאווענען תפלת מנחה בציבור, ועניות מעברת על דעת קונו
די חכמי הדור דארפן מלחמה האלטן קעגן עניות מיט א מלחמת חרמה גארנישט ווייניגער ווי קעגן השכלה, ציונות און דער וויליאמסבורגער עירוב.

באמת?? דאס איז דער זעלבער רב לעבאוויץ דער קנאי??
איך בין באמת אימפרעסד מיט דאס.
קענסט אפשר ארויפלייגן זיינס א דרשה אדער בריוו בנוגע הנ"ל?

איך רעד נישט בלויז פון דאס. איך רעד פון א ברייטפארצווייגטע רע-ארגינעזאציא פון אונזער גאנצן לעבנסשטייגער.
עס איז א קריזיס של ממש!!

[היימישער ליטוואק]

אין די חרדישע וועלט וועט שטודירן אין קאלידזש אייביג פארבלייבן ביהרג ועל יעבור, גיי פרעג פארוואס. אויב זענט איר אומצפרידען, קענט איר אדאפטירען די לעבנסשטייגער פון די מאדערן-ארטעדאקס און גיין אין די וועגן פון דזעי בי ז"ל.

פארוואס טקע?

[אפטעמיסט]

שאלה יפה שאלת. אני הקטן האלט אז דער חרדישע שיטה איז אביסעלע לופטיג, און סאיז דא וואס מורא צו האבן אז ביים שטודירן אין קאלידזש וועט מען עקספאזט ווערן צו אנדערע מיינונגען, און מענטשן וועלן 'אביסעל' ארויס גיין פונעם באקס.

[קעגן די נעט]

אויב האט ר' אלחנן ווסערמאן זצ״ל געזאגט אז שטודירן איז א מצוה נאר עס איז מתו אחיו מחמת מצוה זו, איז היינט דאס פארקערטע עס איז מתו אחיו פארן נישט גיין שטודירן און אפשר ווען יענער רב וואלט גרינגער מתיר געווען בירט קאנטארל וואלט נאך שלום דין דא געווען מיט אונז. איז אלזא א חוב קדוש פאר מי שיש לו מוח בקדקדו צו לערנען אן אומנות קלה נקיה וגדול הנהנה מיגיע כפו יותר מירא שמים. וכידוע וואס רבי מאיר פרימישלאנער האט געטייטשט יאה ענייתא לישראל אידישע קינדער דארפן האבן א שיינע ארעמקייט, מיט א סאמער האום א דאג האוז , א טיווי דיש , און א דאבל גאראזש.

[פאריז]

פאריז - איך הער.
אבער דו האלטסט אז מיר קענען נישט טוהן ביידע? אנהאלטן שמירת תורה ומצוות בכל פרטיהן, און דאך טוישן - און זיין אפן פאר טויש - זייטיגע זאכן.
למשל:
דו האלטסט אז אויב מיר וועלן מאכן א ריכטיגע קאללידז סיסטעם אין צוזאמנהאנג מיט אונזערע ישיבות, וועלן מיר ווערן אויס חרדים און מיר - אדער אונזערע קינדער - וועלן אויסזעהן ווי די MO?

ביסט לכאורה גערעכט אז מען דארף עפעס אויסלערנן די יוגענט, אבער איך האלט אז כולל איז א גרעסערע שטער פאר׳ן עתיד ווי די ישיבות,

די פראבלעם מיט האבן ישיבות וואס זאלען לערנען צוויי דריי שעה לימודי חול איז די זעלבע פראבלעם וואס פלאגט גאנץ כלל ישראל. עס ריפט זיך: יעדער

אדרבה קוק זיך אום ביי דיר ביי דייינע שכנים קרובים און אין ביהמ״ד, און טרעף מיר צוואנציג אידן וואס וועלן שיקען זייערע בחורים צו א ערליכע היימישע ישיבה וואס לערענט צוויי דריי שעה א טאג לימודי חול, וועסט נישט טרעפן און אלעס צילוב די פרעשור וואס האט די נאמען:וואס וועט יענער זאגען

[גורן האט''ד]

פון וואו קומט דער הנחה אז עס איז דא עפעס צו טוהן?

ישרים דרכי ה' צדיקים ילכו בם ופושעים יכשלו בם. א מענטש האט א בחירה און ווילאנג דאס איז נישט בטל וועלן זיין אזעלכע וואס וועלן בוחר זיין אנדערש ווי די ווילסט.

עוולות, פראבלעמען, און אומרעכטן, ברויך מען מתקן זיין אומאפהעניג צו עס וועט אפשטעלן או טי די אדער נישט.

[היימישער ליטוואק]

פאריז - איך הער.
אבער דו האלטסט אז מיר קענען נישט טוהן ביידע? אנהאלטן שמירת תורה ומצוות בכל פרטיהן, און דאך טוישן - און זיין אפן פאר טויש - זייטיגע זאכן.
למשל:
דו האלטסט אז אויב מיר וועלן מאכן א ריכטיגע קאללידז סיסטעם אין צוזאמנהאנג מיט אונזערע ישיבות, וועלן מיר ווערן אויס חרדים און מיר - אדער אונזערע קינדער - וועלן אויסזעהן ווי די MO?

ביסט לכאורה גערעכט אז מען דארף עפעס אויסלערנן די יוגענט, אבער איך האלט אז כולל איז א גרעסערע שטער פאר׳ן עתיד ווי די ישיבות,

די פראבלעם מיט האבן ישיבות וואס זאלען לערנען צוויי דריי שעה לימודי חול איז די זעלבע פראבלעם וואס פלאגט גאנץ כלל ישראל. עס ריפט זיך: יעדער

אדרבה קוק זיך אום ביי דיר ביי דייינע שכנים קרובים און אין ביהמ״ד, און טרעף מיר צוואנציג אידן וואס וועלן שיקען זייערע בחורים צו א ערליכע היימישע ישיבה וואס לערענט צוויי דריי שעה א טאג לימודי חול, וועסט נישט טרעפן און אלעס צילוב די פרעשור וואס האט די נאמען:וואס וועט יענער זאגען

הוא אשר דיברתי, פ"וו זעצן זיך די רבנים ורמי"ם אוועק און זעט איין אז נשתנו העתים מען דארף טוישן.

[פאריז]

עס איז גיטע שאלה, לאמיר פראבירען צי האבען א שמיעס דערוועגן און צוזאמען פראבירען עס צי פארשטיין - אויב מעגליך.

עס איז דא אסאך זאכען וואס מאכען חרוב אידשקייט, איינע פון די זאכען איז טאקע די נושא פון וואס די רעדסט, דאס איז די נושא פון חינוך,
אבער - די רבנים האלטען - עס איז דא נאך זאכען וואס מאכט חרוב אידשקייט ווי למשל אינטערנעט און קאמפיוטער׳ס, און נאך.

פאר די אלע וואס פארפירען אז רבנים זאלען מער טיען; זאג, דארט ווי זיי טיען פאלגסטע זיי?
האבן די רבנים א כח אויפן דור צי טיען? איז דער עולם גרייט צו נעמען זייער אויטעריטעט און פאלגען לויט ווי אזוי זיי פארשטייען?
אדער מען וויל נאר אז זיי זאלען טיען דאס וואס דו ווילסט, אבער דארט ווי זיי האלטען אז מען דארף טיען זענענן נישט רעליווענט און פארלירען די טיטעל רבנים?! און זיי ווערען פלוצליניג קארעפטירט!

וואס איך מיין צו פרעגן, ווער זענענן די רבנים וואס דארפן טיען? ווער איז די עולם וואס גרייט אויסציהערן? און דער עולם וואס הערט זיי אויס האט אויך טענות אז זיי טיען נישט גענוג - אדער זיי האבן נישט די אלע סארט טענות?

אויב עפעס דארף די טויש קימען פון בעה״ב, עס דארפן זיך צוזאם נעמען צוואנציג דרייסיג בעה״ב מיט עווריטש בחורים און זיכען טוישן איינע פון די קלענער ישיבות צו א א ישיבה וואס מען לערענט יעדן טאג צוויי דריי שעה לימודי חול, דאס וועט מאכען די נוטיגע טויש א בחור וואס דארף גייען ארבייטען תיכף נאך די חתונה זאל האבן עפעס ווי אנציהייבען.