שערוריית "תורה מסיני" מבית מדרשם של ישיבת חובבי תורה

[הוגה]

א צייטונג איז נישט אן אקעדעמישער פאפיר

גערעכט! די דעפינישאן פון 'צייטונג' אין די חרדי'שע דיקשאנערי איז :
1) פאשקעוויל.
2) פראפאגאנדא מאשין פארן פארטיי און אירע מנהיגים.

[דעת תורה]

היינט געווען אין די נייעס אז די אגודה (פאר ווער עס ווייסט נישט, אגודת ישראל האט אויך אפיסעס און פרעזידענטן, עקזעקוטיוון דא אין אמעריקע) האט פארדאמט די ישיבה, נישט וועגן די שערוריה, איך בין נאך נישט אנגעקומען צו ליינען פארוואס יא.

[יאיר]

אז מען האט נאכאמאל ארויפגעברענגט דעם ענין וועל איך צוצייכענען א גאר אינטערעסאנטע סעריע פון ארטיקלען בעניני אויפדעקונגען פון ארכעאלאגיע וואס פארענטפערן פארשידענע קשיות פון די מבקרי המקרא. די ארטיקלען זענען ערשינען אין דעם רעכט געשטימט וועבזייטל הרהורים.

[הוגה]

[justify]פאריגע וואך האט אברהם גארדימער פובליצירט העכסט אנטאגעניסטיש ארטיקל בשייכות צו חובבי תורה וחכמיה, ביקורת המקרא ועוד. פונקט ווי די פריערדיגע ארטיקל וואס [tag]יידל[/tag] האט אויבן געלינקט, איז דער אויך אויף א מיסיע אונטער צו רייסן און נישט צו איבערווייזן.

איך האב געהאט א שטארקע אינטערעסע אין דער ארטיקל צוליב דעם וואס ער פארלייגט זיך שטארק אויף ראביי שמולי יאנקלאוויטש. איך קען אים נישט פערזענליך, און איך קען נישט מעיד זיין אויף זיין נאמנות און אפגעהיטנקייט בתורה ומצוות. אבער אויב קען מען אפמעסטן איינעם לויט זיינע כתבים, בין איך א שטארקע חסיד זיינער.

אין די ערשטע שטיקל באשולדיגט גארדימער ראביי שמולי יאנקלאוויטש, איינס פון די מערסטע influential רבנים אין אמעריקא לויט ניוזוויק, אז ער האלט אז מען דארף נישט קיין בנין בית המקדש השלישי.

Rabbi Shmuly Yanklowitz, who is a YCT graduate (probably its most famous one), International Rabbinic Fellowship (IRF) member, founder and president of Uri L’Tzedek, and is listed among “America’s Top Rabbis”, has argued elaborately against the notion of a future Binyan Beis Ha-Mikdash, explaining that a new Temple would be impractical and would thwart the progress made by Judaism in Golus.

Rabbi Yanklowitz further writes: The fantasy of returning to one centralized monolithic form of Judaism is not only wishful thinking. It’s also dismissive of two of the most important aspects of modern Jewish life: diversity and adaptability.

איך בין געווען שאקירט צו ליינען אזעלכע ווערטער! ווי אזוי דערוואגט זיך א איד, א ראביי נאך דערצו, אוועק צו מאכן די ביהמ"ק השלישי אויף וואס אידישע קינדער ווארטן שוין צוויי טויזנט יאר, און זאגן אז מיר דארפן עס נישט? זיך איך אויף די ארטיקל, איך ליין עס פון אנהייב ביזן ענדע, איין מאל און נאכאמאל, אבער איך זעה נישט אזא געדאנק בכלל, לא מינה ולא מקצתה. ער שרייבט זייער אינטערעסאנטע געדאנקן (וואס שטומען אגב גוט ע"פ קבלה וחסידות) אבער איך זעה נישט אז ער זאל שרייבן עפעס קעגן די ביהמ"ק השלישי. אדרבא, ס'זעהט מיר אויס אז ער איז גאר שטארק עקסייטעד דערויף. אפשר וואלט געווען א גוטע עצה ווען גארדימער ליינט ווען וואס יאנקלאוויטש האט קאמענטירט אויף זיין אייגענע ארטיקל.

I think the Rambam is very insightful that we must have the humility not to speculate what will be. We pray with the brilliant and inspiring liturgy the rabbis passed along to us but we remain in the dark as we yearn for a brighter future. We strengthen our resolve to live in the present and build a world worthy of Moshiach. The rest is in G-d's hands. Again, all I'm claiming is that the destruction ultimately led to important and crucial steps forward for the Jewish people and religion.

אבער פאר גארדימער אידאך נישט אינטערעסאנט דעם אמת.

דערנאך גייט גארדימער צום נעקסטע level מיטן טענה'ן אז יאנקלאוויטש איז א כופר צוליב דעם וואס ער גלייבט נישט בביאת המשיח.

Rabbi Yanklowitz’ denial of eschatological prophecies extends to the realm of belief in Moshiach. Rabbi Yanklowitz negates the concept of a real messiah and instead adopts the Reform/Conservative/Reconstructionist approach:

"We have made too many mistakes throughout history, thinking that the Messiah is a person or event. They are called Bar Kochva, Abulafia, Shabbatai Zvi, Jacob Frank, and certain Chassidic rebbes…At the end of the day, I would like to suggest that we are Moshiach-we are the ones we have been waiting for… Moshiach is the name of the value that we can do something that is truly magnificent."

[.....]

Whereas the traditional belief in Moshiach as a righteous and heroic person from the House of David who will lead our people out of Golus, complete Milchemes Amalek and oversee the rebuilding of the Beis Ha-Mikdash has been codified and expounded by the greatest of Talmudic authorities and has sustained countless generations of Jews throughout millenia of dispersion and persecution, with denial of the existence of a human Moshiach unanimously classified in Halacha as heretical belief.

דא בין איך שוין געווארן עכט שאקירט! זיין א כופר בביאת המשיח? דאס אידאך פון די י"ג עיקרים! אבער איך האב שוין נישט געטראסט גארדימער. איך האב אפגעליינט די ארטיקל, און וואונדער איבער וואונדער, נישטא קיין כפירה, נישטא קיין אפיקורסות. ווען איך שרייב ווען אפ די שטיקל אלץ א חסידישע מאמר, אדער אלץ א שטיקל שלה"ק וואלט איר זיך באלעקט די פינגער דערמיט. נו, מה נעשה אז ס'געשריבן געווארן דורך א ראביי וואס פארמאגט גראדע אויך א law degree, איז מקושר צו יח"ת, און קומט זיך נישט אויס מיט די RCA? ער ערקלערט דארט די טיפקייט פון אחכה לו בכל יום שיבא, ער איז מסביר וואס די גמרא פארציילט אז משיח האט געענטפערט ווען מ'האט אים געפרעגט ווען ער קומט, "היום", עיי"ש דברים מתוקים. אבער ער רעדט בכלל נישט איבער די נושא פון משיח אלץ א human being, וואס איז אן עקסטרע נושא פאר זיך.

דערנאך גייט גארדימער צום נעקסטע level, ער טענה'ט אז יאנקלאוויטש גלייבט נישט אין השגחה פרטית.

n fact, Rabbi Yanklowitz has also denied God’s Hashgacha P’ratis/Divine Providence in a classical sense, discarding the concept of God’s hands-on control of the universe in favor of a non-controlling, permeating spiritual force, writing that, "it is not necessarily the will of G-d that permeates all beings but holy energy and purpose".

עס קען זיך דאכטן פון דער איינע ליניע, אז יאנקלאוויטש איז א געהעריגע מאמין בעכו"ם. האב איך ווידער נאך געקוקט די ארטיקל, דאס מאל מוז איך אבער געבן גערעכט פאר גארדימער. נישט ווייל ס'איז אמת אז יאנקלאוויטש לייקענט טאקע השגחה פרטית, בכלל נישט! אפשר איז גארדימער פשוט נישט גענוג קלוג און געלערנט צו קענען פארשטיין אזעלכע ענינים.

יאנקלאוויטש האט געשריבן דער ארטיקל אינעם האפינגטאן פאוסט, און ער נוצט אסאך אקעדעמישע אויסדרוקן צוליב דעם וואס זיין אודיענס איז אן אינטעלעקטואלער, ממילא הייבט גארדימער בכלל נישט אן צו פארשטיין וואס דארט שטייט.

אינעם קורצע ארטיקל פרובירט יאנקלאוויטש צו ערקלערן ע"פ פנימיות, פארוואס מיר טארן נישט שעדיגן דאס ערד, און פארוואס מיר דארפן היטן אויף די וואוילזיין פון אנדערע בע"ח (כשיטת הרב קוק, ואולי גם הרמב"ם). גייט ער אריין און איז מסביר ווי אזוי גאט האט זיך מצמצם געווען און באשאפן די וועלט, וממילא דורך דעם קומט ער צו אז שעדיגן בע"ח איז שעדיגן גאט. דאס איז א נושא וואס ווערט ווידער שטארק מוסבר בספרי חסידות. שטעלט זיך אבער די קשיא, אויב איז אלעס גאט, הייסט אז גאט טוט אלעס שלעכטס וואס קומט פאר אויף דער וועלט? אויף דעם ארויף שרייבט ער די אויבן-דערמאנטע ליניע, פרובירנדיג מדחיק צו זיין און פארענטפערן א קושיא וואס די גרעסטע חכמי ישראל מוטשען זיך צו פארענטפערן. איך פארשטיי נישט אליינס די תירוץ, אבער עס האט זיכער גארנישט מיט פארלייקענען השגחה פרטית.

דערנאך נעמט עס גארדימער צום נעקסטע level, און ער פרובירט צו צייגן כאילו יאנקלאוויטש האלט אז ווען משיח וועט קומען וועלן די גוים לעבן מיט די אידן, זיי וועלן דינען ע"ז און די אידן וועלן דינען די בוכ"ע.

Rabbi Yanklowitz grossly misunderstands the rhetorical phraseology of the prophet Micha, thinking that Micha was advocating the practice of gentiles serving idols as part of a grand pluralistic religious vision:

“All the nations may walk in the name of their gods, but we will walk in the name of the Lord our G-d for ever and ever. (Micah 4: 2-5). Micah not only imagined but advocated for a messianic era, when everyone will walk in the name of their gods. This does not reduce the prophet’s commitment to the one G-d but he boldly continues to provide space for different relationships to that one G-d".

ווי אזוי גארדימער האט געקענט אזוי פאלש פארשטיין כאילו יאנקלאוויטש האלט אז די גוים וועלן דינען "idols" איז א מיסטעריע, ווען ער שרייבט קלאר ארויס אז "he boldly continues to provide space for different relationships to that one G-d", איז למעלה מהשגתי. כי כל העמים ילכו בשם אלהיהם, טייטשט ער (נישט בוכשטעבליך), אז א יעדער איינער וועט דינען די באשעפער לויט ווי ער פארשטייט גאט.

מ'דארף פארשטיין אז די הויפט נקודה אין דער ארטיקל איז נישט ע"ז און נישט ימות המשיח. יאנקלאוויטש רעקאמענדירט דא די פראגרעסיוו שיטה פון פלורליזם אין אידישקייט, קענען מקבל זיין און פארשטיין אז אנדערע האבן א רעכט צו פארשטיין אנדערש ווי מיר. ס'מעגליך אז מיר זענען גערעכט, ס'מעגליך אז זיי זענען גערעכט, לכאורה זענען ביידע גערעכט אין א געוויסע זין. אזוי ווי ער שרייבט ווייטער אינעם ארטיקל:

We must embrace our own human limitations and acknowledge that G-d and truth are far more complex than any one individual or faction can grasp alone.

ער נעמט דער נקודה א טריט ווייטער און ער פרובירט מיט דעם צו פארענטפערן די וואס זענען מסופק אין די origins פון די תורה (די ארגינעלע נושא האשכול). ער ציטירט הרב קוק:

There is denial that is like an affirmation of faith, and an affirmation of faith akin to denial. A person can affirm the doctrine of the Torah coming from “heaven,” but with the meaning of “heaven” so strange that nothing of true faith remains. And a person can deny Torah coming from “heaven” where the denial is based on what the person has absorbed of the meaning of “heaven” from people full of ludicrous thoughts. Such a person believes that the Torah comes from a source higher than that! Although that person may not have reached the point of truth, nonetheless this denial is to be considered akin to an affirmation of faith. “Torah from Heaven” is but an example for all affirmations of faith, regarding the relationship between their expression in language and their inner essence, the latter being the main desideratum of faith (Orot Ha’emunah, 25).

גארדימער גייט ווייטער אהן מיט זיין היציגע פעננע, ער רייסט אריין פערזענליך אין יאנקלאוויטש, די וואס קאנסידערן בכלל די ביקורת המקרא, אפאר אנדערע רבנים יוצאי יח"ת, און אלעס ארום חובבי תורה, לינקענדיג דערביי צו נאך אפאר העכסט אינטערעסאנטע ארטיקלן, איינס בנוגע ביקורת המקרא, און די שרייבער ברענגט בתוך דבריו רב קוק'ס מהלך אין רעקאנסיילען תורה מיט סייענס, עיי"ש.

איך האב מורא אז מענטשן וועלן מיינען אז איך בין פלוצלינג געווארן אן אפעלגעטיק פאר ראביי יאנקלאוויטש. איך וועל זיין honest אז איך גלייך שטארק זיינע ארטיקלן, זיי זענען איינס ביי איינס זייער thought provoking, לאגיש און העכסט פראגמאטיש. אבער נישט דאס איז מיין כוונה דא. איך קען נישט דולדן ווען מען רייסט איינעם/עפעס אונטער מיט פאלשקייט. ווילסט אויפווייזן אז זיין הסבר איז נישט ריכטיג, דאן זעץ דיך צום דעבאטע טישל. פארדריי נישט יענעמ'ס ווערטער, און נעם עס נישט ארויס פון קאנטעקסט.

בכלל האט גארדימער א געפערליכע vendetta אקעגן יח"ת. גוגל זיין נאמען וועט איר טרעפן אדער ארטיקלן וועגן קעז (ער איז אין די OU), אדער א שארפע ארטיקל אקעגן עפעס בשייכות צו יח"ת וחכמיה. ווען יאנקלאוויטש, פארבער, ווייס אדער לאפיטאן זאל ווען אפשרייבן און אפטייטשן א שטיקל עין יעקב אין די טיימס אוו איזראעל בלאג, וואלט גארדימער געפונען א וועג ארויסצודרינגען דערפון אז זיי זענען כופר בי"ג עיקרים.

עס קומט אים א גרויסע דאנק פארן צושטעלן אזוי פרייוויליג פארן פרומע ארטעדאקסישע עולם לינקס צו אזעלכע ארטיקלן מיט געוואלדיגע ראיונות. די זכות זאל אים ביישטיין.



.[/justify]

[יאיר]

@הוגה, איך פארשטיי נישט פונקטליך על מה יצא החרי האף הגדול הזה. אין דעם ערשטן ארטיקל שרייבט ראביי יאנקלאוויטש גאנץ קלאר אז מיר זענען "משיח", דהיינו, ער ערווארטעט נישט קיין עני ורוכב על החמור זאל אנקומען און מיט ציטערדיגע הענט אונז ארויפפירן אויף כנפי נשרים קיין ארץ ישראל. אין דעם לעצטן דוגמא זאגט ער אויך גאנץ קלאר אז מיר קענען אקצעפטירן סיי וועלכע וועג ווי אזוי מענטשן פרובירן צו דינען גאט, און ער איז אזוי מפרש דעם פסוק אין מיכה. נאר די השגחה פרטית פארשטיי איך לגמרי נישט וואו גארדימער האט דאס געטראפן, און אפילו אויב יא, מי לנו גדול מרבותינו הרמב"ם והרלב"ג וועלכע האבן אפן געלייקנט אין השגחה פרטית. לגבי משיח פארשטיי איך אויך נישט גענוי דעם פראבלעם, צו דען ווייסט דען גארדימער אדער סיי ווער ווי אזוי משיח דארף אויסקוקן אז ער זאל קענען באצייכענען יאנקלאוויטשען אלס אפיקורס? אויב ער וויל דוקא שרייבן דערוועגן, זאל ער שוין בעסער ערקלערן לויט וועלכער חשבון דער קץ פון דניאל איז נאכנישט אנגעקומען, אנשטאט צו באשימפן און באשרייען יעדן איינעם וואס פרובירט צו גיין צווישן די טראפנס און אביסל מסדר זיין די שוועריקייטן.

[געפילטע פיש]

אן אינטערעסאנטער סעריע פון פיר ארטיקלעך פון הרב דר. יהושע ברמן, ער פראבירט אויסצוארבעטן עפעס א מהלך. דוכט זיך נאכנישט צוגעלינקט געווארן.

[Starbucks]

ישר ככחם פאר אייך אלע וואס האבן צו געגעבן דא צו דעם העכסט אינטערעסאנטער שמועס.

מיינע צוויי צענט.. למעשה שטייען מיר היינט ביי א פרשת דרכים, און אזוי ווי מערערע מאל אין היסטאריע, וועלן מיר מוזן אדרעסירן אינעם נאענטן צוקונפט די דברים העומדים על הפרק. יח״ת איז דערווייל דער נחשון, זיי פארשטייען דעם עת לעשות, און דערווייל זענען זיי נוטל שכר כולם. זיי טוהן וואס יעדער וועט מוזן טוהן, סיי מיט זוכן צו טוישן הלכה לגבי נשים, זיי בעניני האמאסעקסואלעטעט, און סיי מיטן זיין אפן צו שווערע שאלות און אפילו נאך שווערערע מסקנות בעניני ביבל קריטיק. עס קומט זיי אונזער הכרת הטוב, וסוף הכבוד לבא.

[הוגה]

[justify][tag]יאיר[/tag], איך פארשטיי זייער גוט די קריטיק אקעגן יח"ת וחכמיה בכלליות. למעשה זענען זיי זייער פראגרעסיוו און אפשר אביסל ahead of their time, און עס איז שווער פאר טראדיציאנאלע מענטשן צו אקצעפטירן ראדיקאלער טוישונגן. נאטורליך ברענגט עס אויף doubt און קריטיק. (though איך בין נישט זיכער אז גארדימער און די RCA זענען די וואס זאלן דיפענדן טראדיציע כמובן.) וואס רעגט מיר אויף איז ווען מען נוצט שטרויערנע-מאן ארגומענטן און סתם ליגנט.

אלעס וואס יאנקלאוויטש זאגט אין די ארטיקלן קען מען טרעפן מילה במילה אין פריערדיגע ספרים און ס'נישט קיין חדשות און אודאי נישט קיין כפירה. עס איז מעגליך אז יאנקלאוויטש האלט בעצם אז ס'נישט דא אזא זאך ווי משיח א געוויסע מאן א מלך וכו' נאר ענדערש א יעדער איינער האט א שטיקל משיח אין זיך. און דאס איז אן עקסטרע נושא אויב עס זענען דא מקורות'דיגע שיטות אזוי. אבער ער זאגט עס נישט כלל וכלל! ער זאגט יא אז א יעדער איינער האט א משיח אין זיך, אבער ער איז נישט שולל בכלל די ריכטיגע משיח. דא שטעקט גארדימער'ס בלאף!

לגבי די צווייטע נקודה, גארדימער שרייבט אז יאנקלאוויטש האלט אז בימות המשיח וועלן עובדי עבודה זרה, idol worshipers זיין אקצעפטבאר, דאס איז א ריכטיגע סילוף! יאנקלאוויטש זאגט אז אלע ביליפ'ס אין גאט ברוך הוא וועלן זיין אקצעפטבאר אבער נישט פעיגאניזם כמובן. זיין פוינט איז אז בימות המשיח וועט זיין די א. ג. מחול לצדיקים וואס וועט אריינעמען אין זיך אלע דאמיניאנס פון אידישקייט, פון נטורי קרתא ביז מזרחי, פארטנערשיפ און אפילו אולי קאנסערוויטיוו וכדומה, וכן גוי'אישע גלויבער בשם. מען קען זיך טענה'ן אויב ס'אמת, אבער צו insinuate'ן אז כאילו ער רעדט פון עבודה זרה אויך איז אן עוולה.

[tag]געפילטע פיש[/tag], יאיר האט שוין געלייגט דיין לינק אויבן אויף דער בלאט.


.[/justify]

[געפילטע פיש]

נישט באמערקט, שקויעך.

[יאיר]

הוגה, ליין איבער זיינע ווערטער מיט א רואיגקייט, וועסטו זיין אז יאנקלאוויטש זאגט גענוי דאס בנוגע ביאת משיח, און ער איז אזוי מעתיק פון ישעיהו לייבאוויץ. ער שרייבט קלאר ארויס "I would like to suggest that we are Moshiach-we are the ones we have been waiting for" איך קען נישט זען ווי אזוי מען קען לערנען אנדערש פשט דערין אויסער אז דער משיח אויף וואס גאנץ כלל ישראל ווארט שוין צוויי טויזנט יאר איז נישט קיין פיזישער איין מאן באנד מענטש, נאר עס איז א שם הכולל פאר די וועליו פון רעדעמפשאן וואס ליגט אין אונז בכלליות. אין אנדערע ווערטער, משיח איז שוין געקומען.
בנוגע דינען ע"ז ווען משיח וועט קומען, יאנקלאוויטש מוז סייווי אזוי האלטן וויבאלד לויט אים איז שוין משיח געקומען, און די קריסטן און מוסלעמענער עקזיסטירן נאך. אין זיין ארטיקל זאגט ער קלאר אז ווען די הינדו'ס גלייבן אין מערערע געטער מיינט נאכנישט אז דאס איז נישט קיין ריכטיגער וועג צו דינען גאט, ווייל תוך תוכו איז עס אויך איין כח. אבער סייווי, אזוי לאנג ווי ער איז מפרש דעם פסוק "כִּי, כָּל-הָעַמִּים, יֵלְכוּ, אִישׁ בְּשֵׁם אֱלֹהָיו" אז דאס גייט ארויף אויף ימות המשיח, מיינט דאס אז עובדי ע"ז וועלן ווייטער אנגיין ווען משיח וועט קומען, נישט אזוי? (הגם איך ווייס נישט ווי אזוי ער וועט מפרש זיין דעם פריערדיגן פסוק "וְהָלְכוּ גּוֹיִם רַבִּים, וְאָמְרוּ לְכוּ וְנַעֲלֶה אֶל-הַר-יְהוָה וְאֶל-בֵּית אֱלֹהֵי יַעֲקֹב, וְיוֹרֵנוּ מִדְּרָכָיו, וְנֵלְכָה בְּאֹרְחֹתָיו", בכלל פון די נביאים איז גאנץ קלאר אז בימות המשיח וועלן אלע גויים דינען דעם אידישן גאט, ונלאיתי לפורטם). דאס מיינט אודאי נישט אז יאנקלאוויטש גלייבט אין עבודה זרה, דאס מיינט נאר אז ער קען אויך זען א געוויסע ספיריאליטעט דערין, און אז דו וואס דארפן דאס האבן קענען דאס פארמאגן אפילו ווען מיר ווייסן דעם אמת, און פאר זיי איז דאס גאט. פאקטיש שטייט שוין א מעין פון דער געדאנק אין רמב"ם, אז די קריסטליכע און איסלאמישע גלויבן איז אויך א חלק פון די הכנות לימות המשיח, כאטש עס איז שקר, נאר יאנקלאוויטש נעמט עס א טריט ווייטער.

[[NAMELESS]]

איך האב יעצט נישט געליינט די ווערטער פון יאנקלאוויטש, אבער ישעי' לעבאוויטש גלייבט אז דעם רמבם'ס משיח איז די עצם תיקון עולם, און די דראנג צו מתקן זיין ווייטער, און ווי ער האט טיפזיניג געזאגט "משיח איז דער וואס גייט קומען... ווער עס איז נאר געקומען איז געווען א משיח שקר". בקיצור, די ציפייה און האפנונג, די תיקון עולם צו קענען זוכה זיין צו ביאת משיח און די אייביגע זיך אנגרייטן און גיין מעלה מעלה איז די אמתע ביאת המשיח.
ווי יאיר זאגט קען מען עס גאנץ פיין אריינלערנען אין די ווערטער פון רמב"ם אז ישו און מוחמד זענען נאר געקומען "להכין דרך למלך המשיח" דורך פארשפרייטן מאנאטאאיזם אין די וועלט. זעהט מען די געדאנק אז די ביאת המשיח קומט מיט הכנות דרך און לאנגזאמע פעולות, וווען די אלע הכנות זענען גרייט איז ימות המשיח, מיטן אייזל צו אן (איך אליין זאג עפרא לפומיה אויף אזא דיעה שלא כך קיבלנו, איך זאג נאר וואס יענער זאגט)

אוודאי איז דא אין רמבם אסאך משמעות'ן פארקערט, אבער עס איז לעגיטים בעיני לעבאוויטש צו נעמען א שטיקל ראשון און אריינלערנען פשט, און לאמיר זיך נישט נארן אונזערע מגידי שיעור האבן עס געטון מיטן ריטב"א, די שלש סעודות תורה זאגערס מיטן אור החיים הקדוש ופוק חזי מאי עמא דבר.

למעשה שטייען מיר היינט ביי א פרשת דרכים, און אזוי ווי מערערע מאל אין היסטאריע, וועלן מיר מוזן אדרעסירן אינעם נאענטן צוקונפט די דברים העומדים על הפרק. יח״ת איז דערווייל דער נחשון, זיי פארשטייען דעם עת לעשות, און דערווייל זענען זיי נוטל שכר כולם. זיי טוהן וואס יעדער וועט מוזן טוהן, סיי מיט זוכן צו טוישן הלכה לגבי נשים, זיי בעניני האמאסעקסואלעטעט, און סיי מיטן זיין אפן צו שווערע שאלות און אפילו נאך שווערערע מסקנות בעניני ביבל קריטיק. עס קומט זיי אונזער הכרת הטוב, וסוף הכבוד לבא.

א שיינע פוינט, די קארפעט אונטער וועלכע מען האט באגראבן אלע ספיקות איז שוין צו איבערגעפאקט, אבער דוכט זיך אז נאר א מתי מעט אינטעלעקטואלן דארפן עס, המון עם וועט זיין גליקליך אזוי, די אלט פארצייטישע מיט נאך בענדער י"ג אורות סיפורים פון רבי יאנקעלע, און די מאדערנע מיט נאך יואלי ראטה'ס ישיבה. נאר אפאר טראכטערס דארפן הסברים איבער די בריאה, תורה מן השמים און ביאת משיח און זיי טרעפן זיך עס ויבוא הנס שלהם מכל מקום.

[לעיקוואד]

[tag]קופערניקוס[/tag]
אמת רוב עולם שטערט נישט און גייט נישט אן צופיל טיפע בייבל קריטיק אדער אנדערע טיפע אינטעלעקטואלעפראבלעמען, אבער פונקט אזוי גייט זיי נישט אן דאס וואס זיי גלייבען יא אין תורה משמים וכו', נאר עולם כמנהגו נוהג און זיי גלייבען וואס זייער טאטע חבר שכן האט זיי פארציילט. די רגע אבער וואס די קשיות און פראבלעמען באקומען א ברייטער דעקונג און אנערקענונג, כאפט דאס רוב פלאטשיקע עולם פיל מער און שנעלער אויף, זיי ספראווען זיך בכלל נישט מיט די אלע קאמפליצירטע טעאלאגיעס וואס אזוינע ווי חובבי תורה קענען אפשר אויסטרעפען, און ברגע וואס די נושאים וועלן זיין ברייט באקאנט און עס וועט זיין אנגענומען אז עס זענען דא צדדים פארשידענס ביי די חכמים, און דאס וועט זיין קאמאן נאלדזש, דאס איז די שלב ווען דו האסט פארלוירען מער ווייניגער דער המון עם צו כפירה/סעקולראליזים.

ממילא דארף מען פארשטיין, די עיקר וויכוח וואס גייט דא אן איז נשיט צו מען קען יא אננעמען אזוינע קאמפליצירטע טעאריעס ווי חובבי תורה ודומיהם (וואס זענען ממציא צוריק די ראד וואס מער ליבעראלער דענקער רעדן שוין הונדרעט יאר, סיי ביי אונז סיי להבדיל ביי אנדערע רעליגיעס), אדער דאס הייסט כפירה, אדער צו עס איז וויכטיג צו נישט. די עיקר וויכוח דא איז אויב צולאזען ברייטע עקספאזשער ביים המון עם צו די צדדים אדער נישט. די קנאים וועלן טענה'ן גאנץ מיט רעכט אז די ידיעה אליינס מאכט קאליע פיל מער ווי עס טוהט אויף, און זיך צו דינגען מיט דער טענה קען מען נאר שרייען אז אין די עפאכע פון גוגל איז נאריש פראבירען באהאלטען זאכען, מצד שני, דארף מען נישט דווקא דער רב אין ישיבה זאל דאס רעדן, און עס איז נישט קלאר פאר וועמען איז דאס וויכטיג.

[Starbucks]

[tag]לעיקוואד[/tag], [tag]קופערניקוס[/tag], איך וויל נאר צולייגן א פרט, טאקע ביי אונז זענען דערווייל נאר דא יחידים וואס פלאגן זיך מיט די אישוס (אפשר אביסל מערערע יחידים יעצט נאכן יתד ארטיקל און נאך דעם שמועס דא אויף קאווע שטיבל) אבער סע נישט כאילו אונזערע אנדערע גאר וויכטיגע פראבלעמען וואס איז יא נוגע יעדן יחיד ווערן יא אדרעסירט, צום ביישפיל פרנסות, חינוך, ישיבות, שידוכים, אפילו די בעיסיק ברויט מיט וואסער פראבלעמען זיצן שיין אונטערן קארפעט בשעת אונז זעמער ביזי באטראכטן ״חלק מהקהל״ פיקטשערס פון נעילת החג. די מאדערענערע, זייערע פראבלעמען זענען העכער אויף מאזלאו׳ס hierarchy of needs וואו מיר וועלן אפשר מיט רחמי שמים אין 20 ביז 50 יאר אנקומען.

יעצט, די וועלט איז א הולך און בשעת מיר זיצן אויפן קארפעט און ארבייטן שטארק צוריק צו שטופען אונזערע שמוץ וועש וואס האלט זיך אין איין ארויסשטעקן פון אונטער די קארפעט, קומען פאר כל ערליי פארשריטן אין טעכנאלאגיע, ווי אויך פארשריטן אין די אמונות ודיעות פונעם באפעלקערונג, וואס פארלאנגט דערנאך אן ענטפער פון אונז בהלכה ובהשקפה. נעם למשל דאס איבערגאנג צו אילעקטראנישע ספרים,, וואס עט זיין מיט שבת? ווייטער עניני גיטין וועלן אויך מוזן אדרעסירט ווערן מיט למשל אן halachic prenup מ׳רופט עס.

אבער אזוי ווי מיר זענען דערווייל ביזי מיט שטותים (גלעזער, קליידער, פיר אינטשעס וכדו׳) אנשטאט אדרעסירן די אויבן דערמאנטע גאר וויכטיגע ברויט מיט וואסער פראבלעמען, ממילא ווערט דער קושי השעבוד שטערקער און דאס מאכט א סקיזם אינעם מענטש צווישן זיינע מענטשליכע געברויכן און זיין רעליגיע. כדי זיך אן עצה צו גיבן מוז ער מצדיק זיין יידישקייט מיטן אויסרייד אז דאס מיינט נישט יידישקייט, די רבנים זענען קאוראפט... און אט דאס איז וואס שטופט אסאך מענטשן צום אינטערנעט מיט קשיות. ממילא, דאס וואס מען זאגט אז רוב עולם פרעגט נישט און עסט קוגל און איז צופרידן איז אפשר גערעכט ווען די אנדערע ברויט מיט וואסער פראבלעמען ווערן אדרעסירט, היות אבער זיי ווערן נישט אדרעסירט, זוכט דער מענטש נאטירלעך א וועג ארויס. פארשטייט זיך ס׳דא אנדערע וואס בארוהיגן זיך מיט א וויזיט צין א טריפ קלאב, אפשר איז עס אפילו מער געראטן וואו זיך אריינטוהן אין ביבל קריטיק...

צו אזוי צו אזוי, גייען מיר אנקומען אהין און אן אהנעסט דיסקוסיע יח״ת סטייל איז וויכטיג, נארמאל, דראסטיש און גוט.

[יאיר]

באמערקונג: די אלע שפעקולאציעס איז נאר בנוגע אונזער חרדי'שער עולם, און אויף זיי וועל איך זיין דער ערשטער צו זאגן אז א טווין טאוערס פון ביבל קריטיק און גזיליאנען יארן פון גיל העולם וועט נישט אונטערברענגען חרדיזם. אבער בנוגע די מאדערן ארטאדאקס איז קלאר אז דאס איז א שווערער פראבלעם מיט וואס זיי וועלן זיך מוזן ספראווען, היינט אדער מארגן, און דערפאר איז ראביי גארדימער ודעימיה גארנישט בעסער ווי די חרדים וועמען זיי באשימפן שטענדיג.

[לעיקוואד]

אינטרעסאנטע נקודות, @סטארבוקס.
ויש כאן עוד מה לעיין ולכתוב מעוד צדדים, אלא שקשה לי מהטלפון. בע''ה ווען איך וועל זיין ביים קאמפיאטער ויהיה לי יישוב הדעת אכתוב.

[אחד העם]

הוגה, ליין איבער זיינע ווערטער מיט א רואיגקייט, וועסטו זיין אז יאנקלאוויטש זאגט גענוי דאס בנוגע ביאת משיח, און ער איז אזוי מעתיק פון ישעיהו לייבאוויץ. ער שרייבט קלאר ארויס "I would like to suggest that we are Moshiach-we are the ones we have been waiting for" איך קען נישט זען ווי אזוי מען קען לערנען אנדערש פשט דערין אויסער אז דער משיח אויף וואס גאנץ כלל ישראל ווארט שוין צוויי טויזנט יאר איז נישט קיין פיזישער איין מאן באנד מענטש, נאר עס איז א שם הכולל פאר די וועליו פון רעדעמפשאן וואס ליגט אין אונזבכלליות

עס שמעקט נישט אביסעל פון שיטת הומעניזעם?

[הוגה]

[justify][tag]יאיר[/tag], כ'האב געליינט זיינע ווערטער מיט רואיג'קייט אפאר מאל, און איך מיין אז איך האב ארויס דעם ענין לאמיך נאך איין מאל פרובירן צו ערקלערן וואס איך פארשטיי, איינס אויף אמאל.

אין ספרי חסידות און לכאורה אין פריערדיגע ספרים אויך ווערט דערמאנט דאס ענין פון גאולה פרטית און אויך אז א יעדע מענטש האט אין זיך א ניצוץ פון נשמת משיח (what ever that means). די עבודה פון א יעדער איינער איז דאס ארויס צו ברענגן מן הכח אל הפועל דורך געוויסע מעשים און א געוויסע עבודה שאין כאן המקום להאריך אודותם. אין די ספרים איז אבער אויך משמע (שטייט בפירוש) אז ס'וועט זיין א עכטע פיזישע מלך המשיח, א עני רוכב על החמור מיט א קרוין, קאלירטע בעקישע וכו'. וואס וועט צוזאם נעמען אלע אידן (און אפשר גוים אויך).

די גאנצע ביאת המשיח וואס מיר ווייסן, אלע גאלדענע פרטים זענען דא צו מאכן אז אידן זאלן מצפה ומחכה זיין דערויף און האבן א דרייוו צו טון די אויבן-דערמאנטע עבודה. אויב וואלט נישט געווען קיין עכטע משיח וואלט מען די עבודה נישט געטון. אבער די עיקר איז אונזער עבודה און אונזערע הכנה, און נישט די אקטואלע ביאה פון משיח. ס'איז אזוי ווי די הבנה אין פעולת המצוות אז זיי זענען דא צו ברענגן דעם מענטש צו א געוויסע הכרה והבנה. איי וועסטו זאגן, אויב אזוי וועל איך אוועק נעמען די פעולה און נאר עוסק זיין אין די הכרה והבנה? די תירוץ איז אז אזוי ווי דו נעמסט אוועק די פעולת המצווה וועט שוין קיין הכרה והבנה נישט זיין. אבער קיינער קען דיך נישט זאגן אז די פעולות המצוות זענען וויכטיגער און די תכלית. די זעלבע איז בנוגע משיח וכנ"ל.

שטעלט זיך יעצט די שאלה אזוי, אויב איז קריעיטיד געווארן די גאנצע מושג המשיחי בכל פרטיה ודיקדוקיה נאר כדי עס זאל עקזיסטירן די צפייה לישועה, דאן אפשר וועט משיח קיינמאל למעשה נישט קומען? ווייל למעשה איינמאל וואס די צפייה קומט פאר אויפן גרויסן, און עס וועט אנגיין אפילו טריליאן יארן אויב משיח קומט נישט חלילה וחס, דאן דארף מען דאך נישט אז ער זאל למעשה קומען. ביי מצוות פעלט זיך עס אויס ווייל די כוונה והתבוננות קומט פאר בשעת ער טוט די פעולה. משא"כ פאר די צפייה למשיח און אלעס וואס עס ברענגט מיט מיט איר, פעלט ס"ה אויס א דמיון כאילו ער קומט.

יש לומר אז אזוי האלט ליבוביץ, ווייל אזוי איז משמע מדבריו כמה פעמים. אבער איך בין נישט זיכער אז ער האלט אזוי מחמת ב' סיבות. איינס, כמדומני אז ער שרייבט נישט אין ערגעץ ארויס ברחל בתך הקטנה אז עס גייט למעשה נישט זיין א פיזישע משיח, ער זאגט ס"ה אז די צפייה איז די עיקר מכוון. צווייטענס, לגבי פעולות המצוות מיינעך אז ער איז געווען עקסטרעם בעד אז די פעולה איז די עיקר, און דאס שטימט נאר אויב האלט ער אז משיח גייט קומען למעשה, וכנ"ל.

היוצא לנו מכל זה. עס איז לכו"ע זיכער פארהאן אן עבודה פון צפייה לישועה וואס גאט וויל פון אונז, און צוליב דעם האבן מיר אונזערע קריעיטעד אימעדזש איבער משיח. די שאלה איז נאר אויב סוכ"ס וועט למעשה זיין א פיזישע משיח איין טאג אדער נישט. ליבוביץ האלט לכאורה אז נישט, אבער ס'נישט קלאר. יאנקלאוויטש רעדט בכלל נישט פון די צווייטע טייל פון די משיח כללי, ער רעדט נאר פון די משיח פרטי. ווי אזוי קענסטו זאגן אז ווייל ער רעדט איבער די משיח פרטי צוליב דעם איז א ראיה אז ער האלט נישט פון משיח כללי? אסאך ספה"ק רעדן פון משיח פרטי און זיי האלטן קלאר אויך פון די משיח כללי.

(למעשה, איז דער מהלך אז די מושג "ביאת משיח" איז א קאלעקטיווע awakening פון די גאנצע וועלט, א yearning פאר געטליכקייט מער פארשטענדליך ווי די פיזישע ביאת משיח. וואס איז די גרויסע שמחה וגדולה אז עפעס א הייליגע איד קומט צו פארן אויף אן אייזל, און באגיסט אונז מיט הייליגע וואסער וואס מאכט אונז הייליג און קלוג? אבער אויב מיינט עס אז די גאנצע וועלט ארבייט זיך אליינס אויס צו עפעס א העכערע פארשטאנד, א הייליגע עקזיסטענץ דאס אידאך געוואלדיג!)

בנוגע די צווייטע נקודה, וואו זעסטו אז יאנקלאוויטש האלט אז די גוים וועלן ווייטער דינען ע"ז? אדרבא ער זאגט קלאר אז אלע וועלן דינען "אונזער" גאט. כי כל העמים ילכו איש בשם אלהיו מיינט אז אלע גוים און אידן וועלן ווערן ספיריטואל און ערליך, און אלע וועלן דינען גאט לויט זייער הבנה אין אים. געוויסע וועלן דינען די מאנאטעאיסטישע גאט, טייל וועלן דינען די פאנטעאיסטישע, און טייל די פאנענטעאיסטישע גאט. אין layman's term איז פשט אזוי: די עמים וועלן דינען די גאט פון יוזל, מוכאמאד, בודהא, שומרונים, שבתי צבי און שפינאזע, בשעת די אידן וועלן דינען די גאט פון אשכנז, ספרד, עדות המזרח, חסידים, בעלי מוסר, והחוקרים. ס'אלץ די זעלבע איינציגע גאט, ס'איז נאר אנדערע הבנות אין גאט מיט אנדערע בחינות ועבודות. יאנקלאוויטש שרייבט דאך קלאר אזוי אין זיין ארטיקל.

Micah not only imagined but advocated for a messianic era, when everyone will “walk in the name of their gods.” This does not reduce the prophet’s commitment to the one G-d but he boldly continues to provide space for different relationships to that one G-d.

באמת האלט איך אז לכאורה האלטן יאנקלאוויטש וחבריו מער לינקס ווי זיי שרייבן ארויס בפירוש, און ס'זייער מעגליך אז זיי זענען גערעכט פון געוויסע אספעקן. אבער מיין טענה צו גארדימער איז געווען אז ער לייגט אריין אין זייער ווערטער זאכן וואס זיי האבן קיינמאל נישט געשריבן. זיינע ארטיקלן צייגן אז ער האט דא an axe to grind, מלא נגיעות.

(איך אליין זאג עפרא לפומיה אויף אזא דיעה שלא כך קיבלנו, איך זאג נאר וואס יענער זאגט)

[tag]קופערניקוס[/tag], דארפסט נישט צולייגן דער דיסקלעימער, ס'איז זעלבסט פארשטענדליך אז דו קענסט עס נוצן אלץ א תירוץ - אין א פאל אז מען אטאקירט דיך פארן שרייבן אזעלכע זאכן - אפילו אויב האסטו עס נישט געשריבן.

עס שמעקט נישט אביסעל פון שיטת הומעניזעם?

[tag]אחד העם[/tag], שיטת הומעניזעם האט גראדע א גאר געשמאקע גערוך!

****************************************

בנוגע די מדובר דא צו עס איז צייט אז די "היימישע" געמיינדע זאל אדרעסירן די נושאים בתורה ויהדות וואס זענען אמאל געווען פארעכענט אלץ TABOO וויל איך אויך צולייגן מיין דעה. אמאל ווען עס איז געווען ווייניגער עקסעס צו די וועלט בכלליות און בפרט צו נאלעדזש האט געמאכט סענס צו פארדעקן די נושאים און נישט רעדן דערפון. די ראציאנאל דערפון איז געווען אז רוב רובו פונעם עולם איז סייווי נישט EXPOSED צו עס, און די פאר חכמים זענען קלוג גענוג צו קענען אליינס אויסגעפונען א וועג צו קענען באפרידיגן זייערע שאלות. (אזוי ווי עס איז נאכגעברענגט געווארן בשם די סאטמארער רב בנוגע לימוד המורה.) עס וואלט נישט געהאט קיין פשט צו איינשטעלן די אמונה פון די 99 פראצענט איגנארענט צוליב די איין פראצענט חכמים, וואס רוב פון זיי האבן זיך אליינס אן עצה געגעבן.

למעשה ווערט די וועלט מער און מער אפן, און אינפארמאציע ווערט אקסעסיבל צו א יעדע שמויגער LIKE IT OR NOT. א בחור'ל פאלט איין מאל בטעות אריין אין וויקיפידיע, איין לינק פירט צו נאך א לינק, שם תהא קברתו! עס איז נישט דא דארט קיין חכמה, עס איז נישט דא קיין הבחנה בין שקר לאמת, אבער עס איז דא דארט גענוג צו עפענען די קאפ. איך בין אליינס נאך נישט איבערצייגט אז "היינט" איז שוין די טאג וואס די "היימישע" געמיינדע זאל מאכן די גרויסע טויש און אנהייבן צו אדרעסירן די TABOO נושאים, אדער אפשר וועט זיך עס ערשט אויספעלן צו טון אין יאר 2031. איין זאך איז זיכער, ס'צייט פאר אן HONEST EVALUATION, עס איז צייט צו פרעגן די שאלה און דן זיין און אנערקענען אז די תורה איז טאקע מונח בקרן זוית, אבער די אינפארמאציע איז אויפן בימה, אויף די בילבאורדס אין טיימס סקווער, און ביי א יעדעם איינעם אין בוזעם טאש. דער תירוץ אז "נאר אפאר טראכטערס דארפן הסברים אויף די בריאה" וכדומה איז שוין נישט גילטיג.

די זעלבע האלט איך בנוגע די שאלה פון EDUCATION ביים היימישע עולם. מען קען נישט שעלטערן די קלוגע פון אינפארמאציע און עקספאוזשער צום וועלט אבער מען דארף זיי נישט שעלטערן ווייל זיי זענען קלוג! די פראבלעם איז אז מען קען שוין נישט שעלטערן די "נער'ישע" עולם, פאר זיי דארף מען עפענען די וועג און זיי ווייזן די ריכטיגע וועג צו נאלעדזש, און די גוטע פענסטער צום וועלט. הנלענ"ד כתבתי, והוא רחום יכפר.



.[/justify]

[אחד העם]

הוגה כפארשטיי נישט וואס די ביסט עפעס אזוי סענסעטיוו, גראדע בין איך א שטארקע שטיצער פון"הומניזם דתי", כבין נאר נייגעריג צו זיין שיטה האט א שייכות צו הומעניזם אדער ער נעמט עס פון א ספריטואלער פערספעקטיוו, פארשטייסט?? ווער נישט אזוי פארלוירען ווען א קשיא קוקט נישט אויס צו זיין לפי רוחך , קודם מאך קלאר וואס יענער פרעגט און נאכדעם אטאקיר

[[NAMELESS]]

[justify][tag]יאיר[/tag],
(למעשה, איז דער מהלך אז די מושג "ביאת משיח" איז א קאלעקטיווע awakening פון די גאנצע וועלט, א yearning פאר געטליכקייט מער פארשטענדליך ווי די פיזישע ביאת משיח. וואס איז די גרויסע שמחה וגדולה אז עפעס א הייליגע איד קומט צו פארן אויף אן אייזל, און באגיסט אונז מיט הייליגע וואסער וואס מאכט אונז הייליג און קלוג? אבער אויב מיינט עס אז די גאנצע וועלט ארבייט זיך אליינס אויס צו עפעס א העכערע פארשטאנד, א הייליגע עקזיסטענץ דאס אידאך געוואלדיג!)

.[/justify]

הערליכע רייד!
ווער מאכט דערפון א באמפער סטיקער?
עס קומט מיר פאר ווי די מעשה וואס די ליטוואקס דערציילן אז מען האט גע'אפפערט פארן גר"א, א מלאך אזוי ווי פארן בית יוסף אבער ער האט געזאגט ,"נאו טענקס" ווייל ער וויל אליין ארבעטן און פארשטיין אן קיין מלאך (פארשטייט זיך אז מיר דארפן ווען זאגן אז די "מלאך" איז נישט א גייסט מיט ווייסע פליגל נאר אזא סארט מעדיטאציע און אינערליכע פארשטאנד, אבער מען רעדט דאך.... )
מיר ווילן גרויס וווערן מיט אונזערע כחות!
משיח איז א פארנעפלטע זאך, ווי האט יענער געזאגט "צו ביאת המשיח האט נאר זוכה געווען הרבנית נשיאת דורנו...." קיינער אנדערש ווייסט נישט קלאר, דער רמב"ם זאגט קלאר אז אחרית הימים איז א פארנעפלטע זאך בלתי ברור, עס זענען דא אן א שיעור דעות און שיטות אין חז"ל און ראשונים איבער דעם, און עס איז זייער מעגליך, ווער עס קען דעם רמב"ם'ס גאנג צו מכסה זיין טפח אפטמאל ווען ער זאגט א רעוואלוציאנערנדע געדאנק, אז אין זאגן אז מיר ווייסן נישט קלאר וויאזוי אחרית הימים וועט אויסזעהן האט ער געמיינט אט דאס.
אבער עס איז יא קלאר משמע אז איין מענטש וועט זיין בראש, אלזא, הוגה'ס זיסע חלום, בנוסף צו איין כאריזמאטישער חכם וואס פירט אן די פלוס פון געטליכקייט, דורך זאגן הערליכע לעקציעס און פאראייניגן געמיינדעס איז א משיח, עס איז נישט אזויפיל געטוישט פון דיין מהלך.

[diff]

Foi. Dirty mouth, tinker with shin

[[NAMELESS]]

Foi. Dirty mouth

זייער א באלערנדע תגובה, יישר כח די זכות זאל אייך ביישטיין בזה ובבא.
הייסט לויט די וועג וויאזוי איר לערנט אפ די סוגיה קומט אויס אז וואס?

[diff]

that many thinkers have their heads below the belt

[יאיר]

הוגה, בנוגע משיח: ווען יאנקלאוויטש וואלט נישט געזאגט די ווערטער we are the ones we have been waiting for, וואלט מען נאך אפשר געקענט בדוחק גדול אריינלערנען אז ער פארלייקנט נישט דעם פיזישן משיח, אבער היות ער שרייבט די ווערטער, מיינט דאך עס קלאר אז די גאנצע השתוקקות וואס מיר האבן שוין צוויי טויזנט יאר איז בלויז פאר אונז אליין, אנו ולא אחר. ווען נישט וואלט ער קלאר געדארפט ארויסשרייבן אז מיר ווארטן נאכאלס אויף א פיזישן משיח. בכל אופן קענסטו נישט באשולדיגן גארדימער פאר'ן פארשטיין אזוי פשט, ווען דאס איז די פשוט'ע הבנה.
בנוגע עבודה זרה: אויב די קריסטן וועלן ווייטער דינען ישו און די הינדוס וועלן דינען זייערע אפגעטער בימות המשיח, מיינט דאס אז עס וועלן ווייטער זיין עבודה זרות. נישט קיין חילוק וויפיל לומדות'ן דו וועסט אריינלערנען אז באמת איז דאס דער זעלבער גאט, ווייל אויב אזוי, דארף עבודה זרה ווערן מותר, ס'איז דאך אלץ דער זעלבער גאט!
בנוגע שעלטערן פון אינפארמאציע: דריי זיך ארום צווישן די יונגעלייט וואס האבן טעלעפאנס מיט אינטערנעט, און זאג מיר וויפיל האבן שוין געהערט פון ביקורת המקרא אדער גיל העולם, און וויפיל פון זיי ווערן געבאדערט דערפון. קענסט אפילו כאפן א שפאציר דא אין שטיבל, וועסטו זען אז רוב מנין ובנין זענען פארנומען מיט דבורה טאמבור און סקווערער רבי, א מיעוט שבמיעוט אינטערעסירט ערנסטע ענינים. עס איז אמת אז מיר האבן עקסעס, למעשה נוצט אבער קיינער נישט די עקסעס נאר פאר זאכן וואס זענען אים וויכטיג, ווי למשל צו זען די לעצטיגע לשון הרע'ס אויף וואטסעפפ אדער צו ליינען נאכאמאל דעם אויסגעדראשענעם וויץ וואס זיין חבר האט אים געשיקט, און פאר רוב מענטשן איז ביקורת המקרא בכלל נישט וויכטיג. רוב מענטשן זענען נישט אינטערעסירט צו דערגיין וואס איז אמת, און רוב מענטשן זענען נישט אינטערעסירט צו אוועקענעמען זייערע פסיכאלאגישע בלאקעדזשעס. נאר ביי די מאדערן ארטאדאקס וואס מען לייגט אריין פון יונגערהייט אן א חשיבות פאר וויסנשאפט און לאגיק, און זיי זענען עקספאוזד דערצו נישט נאר ווייל "זיי האבן עקסעס" נאר ווייל זיי לעבן טאג טעגליך אין אן אפענע וועלט, פאר זיי איז עס א פראבלעם.