ארטסקראל .vs מתיבתא עוז והדר

[ונבנתה העיר]

ריכטיג, אבער דאס פעהלט איהם אויס צום גראם.

[קאווע טרינקער]

כדאי לציין, די חילוק פון ארטסקרול און עוז והדר לגבי דעם אפטייטש פון אן "הקדמה" צו א מסכתא.
ארטסקרולס' הקדמות זענען געצילט פארן לומד המסכתא, ס'איז אן אריינפיר, פשוט צו האבן א מושג פון וואס די מסכתא איז עוסק.
משא"כ עוז והדר, די הקדמה איז א סך הכל פון אלע הלכות מיט מליון מראי מקומות.... דאס הייסט אן הקדמה? איז כדאי דאס דורכצולערנען איידער מ'הייבט אן די מסכתא? איך שטוין מיט וואונדער, פארוואס דארף א באנד אויף די ערשטע פרק האבן אן הקדמה פון גאנץ הלכות פסח?

בד"וו, ס'קומט גוטע נייעס, איינער א קנאי גייט מפרסם זיין ביקורת קעגען די תיקונים אינעם תרגום אונקלוס.

[משה געציל]

באמערקט פאריגע וואך אין די הערות וביאורים סוף עירובין (דאכט זיך אויף דף קד.) ברענגען זיי א פשט פון הגרי"ד בן ר' משה סולווייציק...
נישט אז איך האב א פראבלעם דערמיט, נאר איך שטעל מיך פאר אז פאר הרב פעלמוטער און הרב קעסטענבוים (בעמח"ס דמשק אליעזר, פערצאפאל אביסל גדולה אויך אין די זייט אבער נישט דאס איז די עיקר) האט מען געהאקט א טשייניק אז עס איז על טהרות הקודש (ווייל כידוע ווערט דאך ארטסקרול געפאנדעד בעיקר דורך די מדינה כידוע לקוראי גליוני עוז והדר), און תורת זרים וואס האבן זיך מטמא געווען -כדוגמת הרב בעמח"ס אילת השחר לא שלטו בה.

[משה געציל]

בד"וו, ס'קומט גוטע נייעס, איינער א קנאי גייט מפרסם זיין ביקורת קעגען די תיקונים אינעם תרגום אונקלוס.

בני יואל סטייל קנאי? אויב יא ווייס איך פונקטליך איר אינהאלט, עס איז היפש א טיפער חשבון האלט מיט;
עס איז געווען א איד מוצל מאש וואס האט אויפגעשטעלט אידישקייט (או שטריימלעך לויט קאווע טרינקער) אין אמעריקא.
דער איד וואס איז געווען א אש קודש כל כלו טהור ובהיכלו אומר כבוד וכו' האט געהאט א הייליגן מנהג א יעדן פרייטאג נאכמיטאג נאכן מקוה פלעגט ער מעביר סדרה זיין שנים מקרא ואחד תרגום ,בשעת ווען זיין פנים איז פושט צורה (כמבואר בסה"ק מושיען של ישראל עמוד תתתשפ"ג).
וואו נעמט מען די חוצפה צו זאגן אז די תרגום וואס ער האט געהאט איז נישט געווען ריכטיג?
נעם די ווערטער, דריי עס איבער אויף אלע מינע וועגן און האק אריין וויפיל פסוקים עס גייט, און נאדיר א פארטיגן צוויי חלקים-דיק ספר הקנאות...

[קאווע טרינקער]

האסט צו געטראפן, א בני יואל.
אבער דיין הערה איינס פריער איז דאך מסביר די התנגדות. אויב דו, הרב לייפער, פארקויפסט אז דו סערווירסט די היימישע סלתה שמנה עולם, אויף וועם די וועלט שטייט, דאן זיי מוחל, איר זענט געצווינגען נישט צו משנה זיין פון וויאזוי די רבי האט סדרה מעביר געווען.. אויסער אויב איר קענט צאלן הרב לויפער פון אריזונא, ער זאל אויפווייזען אז די רבי האט כמה פעמים זיך ארויסגעדרוקט אז אויב האט ער ווען מער צייט וואלט ער מגיה געווען דעם תרגום...

[שרייבער]

באמערקט פאריגע וואך אין די הערות וביאורים סוף עירובין (דאכט זיך אויף דף קד.) ברענגען זיי א פשט פון הגרי"ד בן ר' משה סולווייציק...
נישט אז איך האב א פראבלעם דערמיט, נאר איך שטעל מיך פאר אז פאר הרב פעלמוטער און הרב קעסטענבוים (בעמח"ס דמשק אליעזר, פערצאפאל אביסל גדולה אויך אין די זייט אבער נישט דאס איז די עיקר) האט מען געהאקט א טשייניק אז עס איז על טהרות הקודש (ווייל כידוע ווערט דאך ארטסקרול געפאנדעד בעיקר דורך די מדינה כידוע לקוראי גליוני עוז והדר), און תורת זרים וואס האבן זיך מטמא געווען -כדוגמת הרב בעמח"ס אילת השחר לא שלטו בה.

די גאנצע טהרת הקודש פון עוז והדר איז BS
אלע מיני היינטיגע וואס ארטסקרול ברענגט ברענגן זיי אויך, איך אלס א סאטמארער, אויב עוז והדר ברענגט ר' משה פיינשטיין מיט רש"ז אויערבאך וכו' איז ער אויף איין לעוול מיט ארטסקרול, און איך וועל אויסוועלן וועלכע ס'איז בעסער, נישט ווער ס'קען בעסער פראפאגאנדירן

[לעיקוואד]

ס'פארט זיך שנעלער, למעשה נאכן לערנען אזוי סך זע איך אז דער חילוק איז פשוט ווען יענע מסכת איז ארויסגעקומען

ווי איך האב געהערט פון אזוינע וואס ארבעטן אין דעם, דארף מען וויסען אז דער עיקר חילוק איז ווער עס שרייבט עס, נישט אלעס שרייבט איין עורך, און עס איז נישט אפילו דא איין עורך וואס גייט אלעס אריבער און שרייבט דאס איבער. יעדרע מסכת/פרק/דף שרייבט א צווייטער, און פארשטייט זיך ס'דא חילוקים.
באופן כללי דערזעהט זיך קלאר א חילוק אין ארטסקרול צווישען די ערשטע מסכתות וואס זיי האבען געמאכט און די שעטערדיגע, ממש בין אור לחושך. שבת איז פון די שוואכסטע מסכתות זייערע. און עירובין האבען זיי זיך טאקע געכאפט און יעצט איברעגעמאכט אינגאנצען א נייע מהדורה.

[קאווע טרינקער]

און עס איז נישט אפילו דא איין עורך וואס גייט אלעס אריבער און שרייבט דאס איבער

שני כתובים הבאים כאחד ומלמדים
[tag]יידל[/tag] שרייבט דא אזוי:

די מתיבתא גמרות האבן צוויי ערנסטע פראבלעמען, וועלכע זענען באמת איינס. די ערשטע איז אז זיי פארמאגן נישט קיין עורכים כלליים (general editors), אדער פארמאגן זיי יא אבער זיי מאכן נישט קיין גוטע דזשאב. עס פעלט קאנסיסטענסי, און אויב א שרייבער לערנט פאלש פשט וועט די פאלש פשט ווערן געדרוקט. דערפאר איז שייך צו טרעפן פלעצער ווי די הערות און צומאל אפילו די פירוש זענען זיך סותר פון איין פרק צום צווייטן, אדער אין זעלטענע פעלער אפילו פון איין דף צום צווייטן.
אין ארטסקרול לעומת זה איז פאראן א געוואלדיגע קאנסיסטענסי און ס'וועט קיינמאל נישט זיין קיין פאלשע פשט אין א גמרא אדער אין א ראשון. דאס איז וויבאלד זיי האבן פיר עורכים כללים וואס מאכן זיכער אז אלעס שטימט.

נאך א מינדערוויכטיגע (אבער שופך אור אויף די מהות) חילוק צווישען די צוויי, אין ארטסקרול, שרייבן די עורכים א דבר המערכת (וואס די אינהאלט איז בעיקר פארוואס די ספר איז נולד געווארן, און א ייש"כ פאר די ארויסהעלפער) און זיי שרייבן זיך אונטער מיט זייער נאמען (נעמען). משא"כ עוז והדר, הרב יהושע לייפער שרייבט א כעין הסכמה, מיט זיין לעדדער-העד (טעמעשוואר, מו"ץ וכו') און באדאנקט זיך פאר זיין מאמע וואס האט אים מגדל געווען לתורה וליר"ש..

[לעיקוואד]

איך האב אבער געמיינט צו זאגען אז אויך אין ארטסקרול איז נישטא איינער וואס שרייבט אלעס איבער, און אויב איינער פון די עורכים מאכט א טעות בלייבט עס דארט אויך. נאר עס זענען דא בעסערע גיידליינס פאר די שרייבער וואס און וויאזוי. אין די נייע מהדורה פון עירובין ארטקסרול האט מען פארראכטען פילע פשוטע טעותים וואס זענען געווען אין די פריערדיגע.

[שרייבער]

איך האב אבער געמיינט צו זאגען אז אויך אין ארטסקרול איז נישטא איינער וואס שרייבט אלעס איבער, און אויב איינער פון די עורכים מאכט א טעות בלייבט עס דארט אויך. נאר עס זענען דא בעסערע גיידליינס פאר די שרייבער וואס און וויאזוי. אין די נייע מהדורה פון עירובין ארטקסרול האט מען פארראכטען פילע פשוטע טעותים וואס זענען געווען אין די פריערדיגע.

נו, זאלן זיי בעסער איבערמאכן שבת, ס'איז ממש געפערליך, ס'איז דא פלעינע שטיקער גמרא וואס מען קען נישט פארשטיין, און ווען מען לערנט מתיבתא ווערט עס קלאר
איך ראט זיי זאלן עס מגיה זיין מיט מתיבתא

וועלן זיי צוריק נעמען מיין אלטע שבת?

[לעיקוואד]

זיי האלטן נישט ביים איבערמאכען שבת. כך קיבלתי.

אפשר קלינג זיי אן און רודף זיי , ווער ווייסט אפשר וועט יז העלפען..

[דעת תורה]

בד"וו, ס'קומט גוטע נייעס, איינער א קנאי גייט מפרסם זיין ביקורת קעגען די תיקונים אינעם תרגום אונקלוס.

דער כתב יד איז שוין דא, דער שרייבער איז איינער א יונגערמאנטשיקל אבראהאם (ב"ר נחום), די טענות זענען מער ווייניגער ווי משה געציל האט געשריבן. ער הייבט נאך אן פון רש"י.

בשולי הגליון גיט ער א ווארף אריין עפעס א פאראגראף וואס קען ווען האבן סובסטאנץ, איבער די עצם מציאת הדברים צי עוז והדר איז גערעכט, אבער פארשטיי אליינס אז נישט דאס איז די פאוקעס דא, מילא איז דאס נישט קלאר.

[ברסלבער]

אלץ א שטארקע סאטמארע קנאי, נוץ איך נישט קיין זאכן וואס זענען געמאכט אין ארץ ישראל. און דערפאר קען איך נישט לערנען אין מתיבתא עוז והדר וואס ווערט געדרוקט אין ארץ ישראל, משא"כ ארטסקרול וואס ווערט געדרוקט אין אמעריקא...
ערנסט גערעדט. די מעלה פון ארטסקרול איז אז זיי זענען דא ארויס צו העלפן דעם לומד, און נישט סתם צו ווארפן בקיאות. זיי פארלייגן זיך אויף די קשיות וואס וועט שווער ווערן פאר א לומד בינוני בשעת'ן לערנען, און דאס פארענטפערן זיי אינעם פירוש בקיצור נמרץ, אבער בטוב טעם ודעת.

[גוטע פינטעלך]

און וואס איז מיט די נייע משוגעת פון איבערטייטשען יעדע ווארט ארמית אין די גמ' מיט א מאמר מוסגר אויף לשון הקודש, 'מתקיף' - [מקשה]. איז דען נישט ביים 'היימישען' עולם אראמיש און לשון הקודש דאס זעלבע.

אויך האב איך מורא אז נעקסט קומט א 'ביאורי תרגום' עה"ת, וואס גייט בסך הכל איבערטייטשען יעדען ווארט אויף לשון הקודש.

ווי אויך האט די נייע מהדורה פון עוז והדר ווייסע פאפיר, זעט אויס עס איז מער מאדערן והא ראיה ארטסרקול דרוקט זייערע גמרות אזוי. [היות דאס איז שוין אן אלטע פלוגתתא וועלכע קאליר איז בעסער און געשמקער פארן אויג].

[chosen people]

[justify]עס איז דא נאך א זאך וואס איז מתיבתא איז בעסער, ווען די גמרא לערנט עפעס ארויס פון א פסוק, ספעציעל ביי אגדתא, גייט ארטסקרול רוב מאל נישט מסביר זיין ווי אזוי מען טייטש/מען זעהט עס פון די פסוק משא''כ מתיבתא, אין דעס קען אסאך אויס מאכן ביי אגדתא, ספעציעל די ערשטע פאר בלעטער פון ברכות וואס איז דא אסאך אזעלכע לימודים, אויב מען ווייסט נישט ווי אזוי מען טייטש עס אריין אין פסוק האט די גאנצע בלאט אגדתא נישט קיין טעם.
און אויכט ווען די גמרא ברענגט א מעשה אדער א פסוק פון נ''ך, אסאך מאל כדי צו געהעריג פארשטיין די גמרא, דארף מען קענען די מעשה בקיצור וואס איז דארט געווען, מתיבתא וועט עס מער מאל צוברענגן ווי ארטסקרול (א דוגמה שבת דף נ''ה די מעשה פון דוד און מפיבשת) איך ווייס אז ווען מען וואלט געלערנט מיט אינז אין חדר/ישיבה נ''ך, וואלטן אינז געקענט די מעשיות אויסנווענדיג, אבער למעשה רוב פון אינזערע אינגערלייט קען נישט קיין נ''ך.[/justify]

[שרייבער]

גראדע געווענליך ארטסקרול מיין איך ברענגט אויך אזוי, נאר שבת איז דאך אנדערש כאמור

[chosen people]

מען האט היינט גענדיגט די סוגיא חנינא סגן הכהנים, איך האב עס געלערנט מיט אן ארטסקרול, עס איז געווען ממש א מחיה, זיי האבן געמאכט זייער א גוטע זשאב אויפן סוגיא , נישט מאריך געווען עז יוזשאל, אבער געדעקט יעדער נארמאלע קשיא, און זיי האבן א גוטע הקדמה אויפן סוגיא.
בדרך אגב רש''י האט זיך אויכט זייער שיין צו געשטעלט צו די שווערע סוגיא, און ער האט עס געמאכט אסאך גרינגער, דורך נישט מקצר זיין, עס האט מיך אביסל דערמאנט די ר''ן אין נדרים..

[זר זהב]

איך לערן יעצט פרק בכל מערבין אין ארטסקראל, ממש עולם הזה. די שיינע בלוי דעקלעך געבט צו אזא רואיגקייט. כ'דארף נישט מער ווי בלויז קוקן אויפ'ן דעקל, אבי מל'ערנט

[איציק]

איך ניץ בלויז ארטס-סקרול, זייער אקוראט, זייער צום פוינט, אלעס וואס מ'ברויך צו פארשטיין בלויז טריקן די גמרא,

איך האב אויך שטארק ליב ארטסקרול, אבער ס'איז אסאך מער ווי "בלויז טריקן די גמרא." ס'פאסירט כמעט נישט אז איך זאל האבן א קשיא וואס זיי בארירן נישט אונטן. די אויבערשטע טייל נוץ איך כמעט נישט, חוץ ביי חזרה צו זעהן אויב איך האב אפשר געמאכט א טעות אין פשוט פשט. ווייזט אויס אז איך בין פון די אלטע דור וועמען מ'האט אויסגעלערנט צו לערנען א בלאט גמרא אן קיין ארטסקרול. כ'זאג נישט, מ'ברעכט זיך טאקע אפטמאל קאפ, אבער אדם לעמל יולד!
אבער דער עיקר סיבה פארוואס איך נוץ נישט די אויבערשטע טייל - דער פשוטער ביאור - איז ווייל ס'איז צופיל מאריך. ביי מיר איז די "צווישן די שורות" א דבר המובן מאיליו. נאכאמאל, נישט ווייל איך בין א גרויסער תלמיד חכם, נאר ווייל אזוי לערן איך פון קינדווייז אן.

ביי די געלעגענהייט וויל איך אפגעבן א יישר כח פאר'ן פותח פון דעם אינטערסאנטן אשכול - 'זר זהב'.

[איציק]

אינעם היינטיגן דף זאגט די גמרא אז די דורות הראשונים האבן נישט געקענט אזוי גוט לערנען ווי די דורות האחרונים, שטייט דארט אזוי [ברכות דף כ' ע"א]: כי הוה מטי רב יהודה בעוקצין, האשה שכובשת ירק בקדרה ואמרי לה זיתים שכבשן בטרפיהן טהורים, אמר הויות דרב ושמואל קא חזינא הכא, ואנן קא מתנינן בעוקצין תליסר מתיבתא, דהיינו אז רב יהודה וואס איז געווען פון די דורות הראשונים ווען ער איז אנגעקומען צו עוקצין האט ער זיך געמוטשעט, אבער מיר האבן אויף עוקצין דרייצן מהלכים.

האב איך מיר פארטייטשט 'ואנן קא מתנינן בעוקצין תליסר מתיבתא', מיר האבן אויף עוקצין אליין דרייצן בענדער מתיבתא...

זייט מיר אלע מוחל, אבער אויף אזא מעכטיג ווערטל האב איך זיך נישט געקענט באגנוגן מיט א בלויזער "לייק." איך האב געשפירט א פליכט צו ציטירן די גאנצע ווארט און צולייגן אן אגודל אויף ארויף מיט א גרינער מענטשעלע ...

[שרייבער]

מיר ענדיגן יעצט מס' שבת, איך האב מיך גענוג און נאך אנגעליטן פון ארטסקראל אויף שבת, איך האב צופיל געדארפט נאכקוקן מתיבתא צו פארשטיין ארטסקרול, איך פלאן אי"ה אנצוהייבן מס' עירובין, ווייסט איינער אויב עירובין פון ארטסקרול איז בעסער ווי שבת, און ארטסקרול VS מתיבתא ביי עירובין וועלכע איז בעסער, איך האלט נאכנישט ביים קויפן 13 בענדער פאר עירובין

[פאריז]

[tag]שרייבער[/tag]

לול... איך ענדיג יעצט מס׳ שבת מיט מתיבתא, און איך האב שוין געקויפט מיין ארטסקול אויף עירובין,

(סיי וואס די פלאנסט צי ניצען לויף און קויף, און דריי וואכען ארום וועט די שעלף׳ס זיין ליידיג, זיי סטאקען זיך אן בעפאר דעם דף היומי נישט פאר תורותך שעשועי, אלעס וואס איז דא אין די געשעפטן איז נאר איבערגעבליבען)

[משה געציל]

נאכקוקען מתיבתא צו פארשטיין ארטסקרול?! עס הערט זיך ווי נאכקוקען אין עטרת מחזור צו פארשטיין מחזור המפורש...
אמת'דיג גערעדט, דאכט זיך אז ארטסקרול איז פיל מער צום פינטל און קלארער ווי מתיבתא, עכ"פ מה שנוגע לחלק הפשט.