יידל האט געשריבן:כאטשיג דערווייל האט מען נאר גערעדט פון ביכער איבער חסידים, קען מען אבער רעדן אויך פון ביכער איבער חרדים וויבאלד געווענליך טוען זיי אווערלעפן.
לעצטנס ארויסגעקומען א בוך שטרענג כשרע' ליינען - Strictly Kosher Reading פון דר. יואל פינקעלמאן, א פראפעסאר אין בר-אילן אוניווערזיטעט אין ירושלים. דער בוך אנאליזירט די מארקעט פון אנגלא-אידישע ביכער פון ארטסקראלל, פעלדהיים, תרגום פרעסס וכדו' פון אן אנטראפאלאגישן און סאציאלאגישן שטאנדפונקט. דער בוך איז צוטיילט אין אפאר חלקים און טוט באזונדער אדורך חרדישע נאוועלן און פיקציעס און זייערע מאטיוון; חרדישע היסטאריע און ביאגראפיע ביכער; חרדישע פאפ-פסיכאלאגיע, סעלף-העלפ, חינוך און שלום בית ביכער; און חרדישע השקפה און אמונה ספרים. עס איז זייער אינטערעסאנט, כאטש אביסל טעכניש. שטארק רעקמאנדירט פאר די וואס גלייכן די וועלט פון ליטעראטור - וואס קען דען זיין בעסער ווי א בוך איבער ביכער?
ווי איך האב געשריבן אין מיין ערשטן תוגה איז סטריקטלי כשר ריעדינג נאר איבער חרדים אבער נישט איבער חסידים. כ'האב אבער אנגעמערקט אז געווענליך טוען זיי אווערלעפן. לעצטנס האט מיר איינער אנגעוויזן ווי די נקודה ווערט בארירט אין א בוך איבערזיכט אין מאורות. די שרייבערין ברענגט ארויס אז פינקלמאן איז פארזיכטיג צו מחלק זיין צווישן חרדים און חסידים, אבער ער פארלירט דערפאר געלעגנהייטן פון רייכערע אנאליזן. אלץ ביישפיל ברענגט זי פון פינקלמאן'ס בוך ווי ער שרייבט איבער חרדישע דעיטינג ביכער. פינקלמאן שרייבט אז בעת אין מערב אייראפע איז א שידוך געווען א סאציא-עקענאמישער אפמאך, ווי מ'האט בכלל נישט געזוכט קיין ראמאנס און ליבע, נאר א ברייטע נדן און א רייכער שווער, איז מען אין אמעריקע געווארן באאיינפלוסט פון די מערב וועלט קולטור, און היינט איז די פארל'ס שלום בית לכה"פ אזוי וויכטיג ווי עקענאמישע חשבונות. די שרייבערין ברענגט אבער ארויס אז ביי חסידים איז די מצב פיל מער ענליך צו די אלטע מערב-אייראפעאישער שטייגער ווי צו די היינטיגע מערב-וועלט קולטור. ביי חסידים דעיט מען נישט, און די עלטערן פירן געווענליך די שידוך, בעת דער בחור און די מיידל ערלויבט מען בלויז צוויי, דריי בעשויס און די ענדגילטיגע החלטה. זי ענדיגט צו אז ווען פינקעלמאן וואלט אביסל מער מרחיב געווען אויך איבער חסידים וואלט זיין אפשאצונג געווען מער ערגענצט.
בעת איך בין בעיקרון מסכים צו וואס זי שרייבט, מיין איך אבער דאך אז די היינטיגע חסידישע שידוכים קולטור איז היבש אקולטוראטירט. אלץ ראיה צו דעם קענען מיר אנווייזן דאס אויפשטייג און די לעצטע צוואנציג יאר פון חתן מדריכים און כלה טיטשערס וואס לערנען אויס די חתנים און כלות - צווישן אנדערע - וויאזוי צו אויפבויען א ליבע איינער צום צווייטן און וויאזוי זיך צו פארשטיין איינער דעם צווייטן. דאס זעלבע איז אויך מיט די לעצטיגע אויפשטייג פון גירושין ביי חסידישע פארלעך, וואס האט לכאורה א קארעלאציע מיט דעם אז מ'זוכט ליבע און ראמאנץ און נישט נאר בלויז "בויען א שטוב".
נאך אן אינטערעסאנטע נקודה וואס ווערט דערמאנט אין דעם איבערזיכט איז איבער פינקלמאן'ס באהויפטונג אז ביי ביכער געשריבן דורך מענער טרעפט מען מער פארלייקענונג פונעם פאקט אז די אינהאלט פונעם בוך קומט פון די גוי'אישע גאס און אנשטאט פארקליידעט מען די אינהאלט און א תורה'דיגן שלייער, בעת ביי ביכער פארפאסט דורך פרויען טרעפט מען מער אנערקענונג אז די חומר פארן בוך קומט פון די גויים און די צוגאנג איז מער פון "תוכו אכול וקליפתו זרוק". פינקעלמאן'ס טעאריע איז אז דאס איז וויבאלד מענער פארמאגן געווענליך מער בעקגראונד אין תורה און האבן דערפאר די אויטאריטעט פון תורה און זיי קענען שרייבן מיט א זיכערקייט אז די אדער יענער יסוד איז א "תורה'דיגער יסוד". מה שאין כן פרויען וועלכע ווערן נישט אנערקענט אלץ תורה אויטאריטעטן און פארמאגן געווענליך נישט אזא באקאנטשאפט מיט די תורה, זיי קענען נישט גיין מיט דעם לייקענען מהלך. די שרייבערין זעלבסט שרייבט נאך א סיבה פאר די חילוק איז וויבאלד מענער זענען צוגעוואוינט - צוליב זייער גמרא קעפ - צו טראכטן אין א "non-linear" אופן, האט דאס אן השפעה אויף זייער מהלך פון אקולטארירן גוי'אישע מושגים.