זכי' פון סקווערע חסידים

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אדרבה יאיר, וואס איז דער תירוץ? ווי טיילסטו צווישען חבקוק הנביא און דער סקווערע רבי? לאך נישט, רעד מיט שכל.

[יאיר]

אדרבה יאיר, וואס איז דער תירוץ? ווי טיילסטו צווישען חבקוק הנביא און דער סקווערע רבי? לאך נישט, רעד מיט שכל.

פרעגסט א הארבע קשיא, אבער קודם לאמיר אויפהערן צו אפלאכן פון די סקווערער אז זיי זענען נאאיווע גלויביגע מענטשן וויבאלד זיי קויפן אפ זאכן אן קיין לאגישע ראיות, בשעת מיר אליין גלייבן גענוי דאס וואס מען האט אונז אויסגעלערנט אויך אן קיין לאגישע ראיות.
למען האמת, איך ווייס נישט אויב מען דארף טיילן. יעדער מענטש האט זיך זיינע אמונות, אפגעזען אויב עס איז ראציאנל אדער נישט. איינער גלייבט אין משה רבינו, א צווייטער גלייבט אין יאשקע, א דריטער אין גאט, און א פערטער אין אטעאיזם. רוב פון די אמונות זענען לאו דוקא געבויט ארום לאגישע, שכ'לדיגע ראיות, נאר אויף א קאמפליצירטע קאמבינאציע פון געפילן, אינטואיציע, חינוך און סביבה. אויב מיר ווילן מען זאל רעספעקטירן אונזערע גלויבנס, דארפן מיר אויך רעספעקטירן אנדערע גלויבנס, כאטש דאס מיינט נישט אז מען מעג נישט אויפווייזן אז עס איז פאלש. און כל זמן וואס מען ווייסט אז ס'איז א פערזענליכע אמונה און נישט באזירט אויפ'ן שכל איז דאס נישט קיין שום פראבלעם. די צרה הייבט זיך אן ווען מען רעדט זיך איין אז די אייגענע אמונות האבן אן אביעקטיווע תוקף פשוט וויבאלד מען האט אויסגעוועלט עס צו גלייבן.

[מנשה לוסטיג]

ווער האט געזאגט מ'דארף גלייבן אין משה רבינו?
קען מיר איינער שיין ענטפערן? אדער נאר לערנען ווי משוגע איך בין..
איך פרעג א קשיא ענטפער מיר די תירוץ נישט עפעס אנדערש

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מנשה און יאיר איך ווייס ווי דו ביסט געווען, אבער ווען איך בין געווען ביי הר סיני האב איך געהערט ווי דער אייבישטער וויילט אויס משה רבינו אלס זיין נביא. דאס איז דער אמונה פון א איד, און ס'איז געבויט אויף שכל און לאגישער יסודות.
מנשה פארגעס נישט וואס מ'האט דיר דערמאנט.

[דעת תורה]

איך פארשטיי נישט די דיסקוסיע בכלל, אוודאי האט מען געזען בפועל דברים נשגבים עד מאוד ביי די צדיקים, איינער (= דער המון עם) האט געזעהן א מופת און צדיק גוזר, און איינער (דער בעל שכל) האט געזעהן עבודת ה' למעלה מהשגתו, ווי דער צדיק איז זיך גענצליך מבטל זיין עצמיות פארן אייבערשטן, ווי ער דאוונט עד כלות הנפש (ווי ר' עקיבא) אדער צופליקט זיך פאר א צווייטן איד, אפגערעדט אז ער איז נישט נהנה מעוה"ז אפילו באצבע קטנה, עסט נישט און שלאפט נישט, נאר ער דינט דעם אויבערשטן. דאס איז אלעס זאכן וואס מען האט געקענט זעהן.

און דאס האט גארנישט מיט חסידים דוקא, חסידים הראשונים הנזכרים בגמרא האבן אויך אזוי אויסגעקוקט, תורתן משתמרת / מתברכת און דער גר"א וואלט מסתמא מוותר געווען אויף די ברכה נאר בוחר געווען אליין צו הארעווען, און ר' הערשעלע רימאנאווער איז אנגעקומען צו די תורה פון די אנדערע זייט, פון קענען דעם אויבערשטן. דאס איז צוויי דרכים בעבודת ה', און עס איז א בפירוש'ע גמרא אין פסחים אז דער גדול הדור איז נישט דער ת"ח. אוודאי גמרא איז בעיקר געשטעלט ארויסצוברענגען די הלכה, דערפאר זעהען מיר בעיקר די קולטור פון תורה און ת"ח אין גמרא, ווען עס זאל זיין אזא מין חיבור פון די חסידים בימיהם וואלטן מיר געהאט א גענצליך אנדערע בילד.

נאר גראדע בתוך הדברים קען מען אויך זעהן ווי אפילו די חכמי התורה האבן געהאלטן אז דער אנדערער דרך פון עבודת ה' שטייגט זיי איבער, יעויין ברכות דף י"ט,ב "אנן קמתנינן עוקצין בתליסר מתיבתא ולית דאשגח בן, און די פריערדיגע וואס האבן נאר עוסק געווען אין נזיקין, ווען רב יהודה האט אויסגעטון איין שוך איז גלייך געגאנגען א רעגן". און וואס איז דער תירוץ: "קמאי מסרו נפשייהו על קידוש ה'".

[ליטוואק פון בודאפעסט]

דעת תורה - עליך אמר קרא. עיין בנפש החיים ובאמונה ובטחון לחזון איש שהאריכו לסתור דבריך

[מנשה לוסטיג]

ווער גלייבט היינט אין משה רבינו 'ווייל ער איז געווען ביים בארג סיני'?
און וואס עפעס גלייבסטו דעם מאמר אליין, אז דו ביסט געווען ביים הר סיני?
וועמען טראסטו? דיינע געפילן? דיין טאטנס געפילן? דיין רביס דרשות? אפשר איז ער אויך א שקרן? פונקט אזא שקרן ווי וועם דו באלעסטיגסט דא ארום בחלקלקות

[דעת תורה]

דעת תורה - עליך אמר קרא. עיין בנפש החיים ובאמונה ובטחון לחזון איש שהאריכו לסתור דבריך

נו, ווער ווייסט דען נישט אז דאס איז פון די צענטראלע אידעאלאגישע וויכוחים צווישן חסידים און מתנגדים? מיינסטנס קאווע שטיבל ליינער קומען פון חסיד'ישע שטובער וואו מען האט אנגענומען דעם חסיד'ישן צוגאנג. ווילסט עפענען א אשכול איבער דעם נושא, האלטסט אפילו אז דו האסט פרישע מאטריאל צו ביישטייערן אין דעם נושא, אדער דו ווילסט מוכיח זיין און מכריע זיין כדבריהם, כל הכבוד! שערי "תורה ומחשבה" פתוחים לפניך. צו קומען אין א געזעלשאפט אשכול שרייבן מיט א בלעכענעם פנים כאילו דאס איז דברים פשוטים, איז אבסורדאל.

[איחוד פעלד]

ווער גלייבט היינט אין משה רבינו 'ווייל ער איז געווען ביים בארג סיני'?
און וואס עפעס גלייבסטו דעם מאמר אליין, אז דו ביסט געווען ביים הר סיני?
וועמען טראסטו? דיינע געפילן? דיין טאטנס געפילן? דיין רביס דרשות? אפשר איז ער אויך א שקרן? פונקט אזא שקרן ווי וועם דו באלעסטיגסט דא ארום בחלקלקות

אלא מאי זאגסטו אז וואס, פאר וואס טאקע גלייבסטו יא אין משה רבינו? ווייל די גלייבסט אין סקווירא? איין שטות איז מסביר צוויי שטותים?

עס קען זיין אז עס איז נאריש צו גלייבען אין א מענטש וואס האט געשפאלטען א ים און געמאכטנרעגענען מן און אנגעפירט נסים ונפלאות פאר פערציג יאר, אבער קענסטו מסביר זיין די נסים ונפלאות פין דיין רבי אין די לעצטע פערציג יאר חוץ פייניגען און אוועקווארפען אידען וואס ווילען נישט הערען זיינע גרעפסען? קענסטו מיר אנווייזען ווי משה רבינו איז געוועהן א נוקם ונוטר ווי דיין העילגער צדיק?

ברענג מיר א רבי וואס איז מקרב יעדעם לערנט זיי אויס תורה, און קען זאגען לא חמור אחד מהם נשאתי, און נאכדעם קענסטו אויף מאכען אלע ליגענט ווא די ווילסט וועגען אים, אז ער קען שפאלטען וואסער, איז א פוקד עקרות (לאז זיין דורך בוני עולם) מחיה מתים במאמרו (לאז זיין דורך א גוטע דאקטאר) און אלע וועלען אים מכבד זיין טראץ זיינע נארישע לגיונות,

אבער צו האבען די העזה צו נעמען אדם א מושחת המדות וואס לעבט אין תענוגי עולם הזה, און רודעפט וועמען ער חלומט נאר איז סותר זיין מלוכה ביז שפיכת דמים ממש, און על כל זה מדמה זיין אין זאגען אז צו גלייבען אין אים איז אזויווי גלייבען אין משה רבינו איז נישט נאר א גבול פין אפיקורסות נאר טפשות און חוצפה.

[מנשה לוסטיג]

זאל איך איבערפרעגן?
ווער האט דיך היפנאזירט, אז משה רבינו האט געשפאלטן געמאכט רעגענען געפלויגן נישט גענומען געווען א צדיק.
ווער איז דער וועמען די גלייבסט איחוד פעלד, ווער איז דער גליקליכער וואס איחוד איז פון עהם מקבל?

[איחוד פעלד]

איז דא איינער וואס זאגט פארקערט?

עס איז א בפירושער פסוק.

דער העיליגער רביס מעשים זענען נישט קיין סוד, די לייקענסט אויך נישט זיינע אכזריותדיגע מעשים, טענעהסט נאר אז ער איז גערעכט, ביי משה רבינו דארף איך נישט מנשה לוסטיג זאל אים פארענטפערן, ברוך השם ער שטייט גוט פין זיך אליין.

[חבקוק הנביא]

ווער גלייבט היינט אין משה רבינו 'ווייל ער איז געווען ביים בארג סיני'?
און וואס עפעס גלייבסטו דעם מאמר אליין, אז דו ביסט געווען ביים הר סיני?
וועמען טראסטו? דיינע געפילן? דיין טאטנס געפילן? דיין רביס דרשות? אפשר איז ער אויך א שקרן? פונקט אזא שקרן ווי וועם דו באלעסטיגסט דא ארום בחלקלקות

ס'דא קלארע תשובות אויף דעי קשיות וואס די פרעגסט,
די קשיא אויף דיר איז אבער, אז טאמער די ווייסט נישט די אלע יסודות, דאן וואס האקסטע אין קאפ אריין, ווען די ביסט נאך נישט קלאר אין די יסודות פין אמונה,

ביים בארג סיני זענען געוועזען מיליאנען מענטשען, אין יעדער איז געקומען צי מדריגת נבואה,
מען קען נישט היפנאטייזען יעדעם, ס'אלעמאל דא מענטשען וואס זייער שכל איז שטארקער, קענסט פרעגען יעדען היפנאטיסט,
פארדעם האט סקווירא פראבלעמען, ווען זיי וואלטען ווען געקענט יעדעם היפנאטייזען אזוי ווי זיי האבען געמאכט מיט דיר דאן וואלטען זיי נישט געהאט אזאלכע פראבלעמען מיט די אומגלויביגע,

אין אזוי אויך קען מען בדרך הטבע נישט אויספאנטאזירען א מעשה אז ס'געווען מיליאנען מענטשען ביי א מעמד, ווייל ס'האט ציפיהל לעכער, אין די שקר שווימט שנעל ארויף, משא"כ להבדיל ביי יאשקע אין מוחמד וואס זיי זענען געקומען פארקויפען אז גאט האט גערעדט מיט זיי, נו גיי גלייב זיי.....

עכ"פ ס'דא נאך אין נאך שטארקע פודאמענטען אויף וואס די אידישע גלויבונג שטייט,

יעצט לאמיר הערען אויף וואסערע יסודות שטייט דיין גלויבונג אין דיין רעליגיעזע פיגור, חוץ אויף פראפעגאנדע, קליינקעפיגקייט, און רעליגיע פאנאטיק דיסארדער ....

קוק דורעך דיינע אלע תגובות אין דעם נושא אין ווייז מיר איין לאגישע סברא, די שרייסט אז די גלייבס, אין אז דאס איז יודישקייט, אין אז דאס איז דיין לעבען, און און און....... נו פיין, אבער די רעדסט דא צי נארמאלע מענטשען, סאו די מוזט אויפקומען מיט עפעס א שטיקעל לאגיק....

[חבקוק הנביא]

אדרבה יאיר, וואס איז דער תירוץ? ווי טיילסטו צווישען חבקוק הנביא און דער סקווערע רבי? לאך נישט, רעד מיט שכל.

ובקהלם אל תחד כבודי, לייג מיר נישט אויף איין שורה מיט דעם יעניגען,

[ליטוואק פון בודאפעסט]

חבקוק, איך מיין אז אויף דעם שטייט תפלה לחבקוק על השגיונות.
דעת תורה - טאמער חסידות האט מחדש געווען אז מ'דארף גלויבען אהן קיין שום ראיות, זענען זיי אפילו קיין חרם נישט ווערט. נישט דאס איז דאס און נישט דאס שטייט אין חרם. (איך ווייס אז אליאך וויל זאגען אנדעריש, אבער זיין ראיות זענען זייער לעכערליך) דאס אז א מוסר נפש האט זיין תפלות גיכער פארענטפערט האט נישט מיט ווער איז גרעסער. ס'האט מיט די סיסטעם פון תפלות ווערען פארענטפערט.

[דעת תורה]

איך פארשטיי נישט פונקטליך וואס דו שרייבסט. ווער רעדט פון גלייבן אן ראיות? יש ויש, ס'דא אזאנע צדיקים ווי דער סקווירער וואס ביי זיי מוז מען גלייבן זייער צדקות, און ס'איז געווען הונדערטער צדיקים וואס מען האט געזען ביי זיי עבדות ה'.

ס'איז מיר געפאלן דיין "שפאלט". ס'איז צוויי דינים, לעולם איז דער ת"ח גרעסער, נאר לגבי תפילה איז מען ענדערש מקבל די תפילה פונעם מוסר נפש.... לפי זה ברויך מען נאר פארשטיין וואס איז די פראבלעם / תוכחה פון סכותה בענן לך מעבור תפילה, לעולם איז דער דור פונקט אזוי חשוב עס איז נאר נישטא די טעכנישע סיסטעם פון תפילות...

[יאיר]

מנשה און יאיר איך ווייס ווי דו ביסט געווען, אבער ווען איך בין געווען ביי הר סיני האב איך געהערט ווי דער אייבישטער וויילט אויס משה רבינו אלס זיין נביא. דאס איז דער אמונה פון א איד, און ס'איז געבויט אויף שכל און לאגישער יסודות.
מנשה פארגעס נישט וואס מ'האט דיר דערמאנט.

אפשר קענסטו מיר ערקלערן אויף וועלכע לאגישע יסוד עס איז געבויט דיין הנחה אז פאר דריי טויזנט יאר צוריק ווען דיין פיזישע גוף האט נאכנישט עקזיסטירט ביסטו געשטאנען אויפ'ן בארג סיני?
און אפשר קענסטו מיר אויך אינאיינוועגס ערקלערן אויף וועלכע לאגישע סברא דו בויסט דיין הנחה אז יחזקאל האט פאקטיש געזען די מעשה מרכבה אדער אז דער בעל הזוהר האט געזען עולמות אדער אז דער גר"א האט כמעט באשאפן א גולם?
דאס זענען אלעס אמונות. ס'איז געזונט צו האבן גלויבונגען, אבער נאר ווי לאנג מען רעדט זיך נישט איין אז דאס איז געבויט אויף לאגיק.

[דעת תורה]

מענין לענין שלא באותו ענין, אינעם גליון מעין גנים(? יו"ל ע"י תלמידי ישיבה גדולה קרית יואל), ברענגען זיי לעצטנס זייער אינטערעסאנט סיפורים וואס מהר"א פארציילט פרייטיג צונאכטס. די וואך ברענגען זיי, אז ווען רבי ישכר דוב מ'בעלזא האט געוואוינט ביים שווער אין טשערנאבל, האט ער איינמאל געלערנט גמרא תוס' שבת אינדערפרי בעפארן דאווענען. איז צוגעקומען צו אים א איד אז שבת צופרי לערנט מען מאור עינים, נישט קיין גמרא תוס'.

אין א בריוו צום פאטער האט ער אים געשריבן דעם אנעקדאט, דער פאטער ר' יושע'לע האט אים צוריקגעשיקט: "פאק דיך פעק, און קום שוין צוריק אויף בעלז. אין א פלאץ וואו גמ' תוס' איז נישט אזוי חשוב ווי מאור עינים, ברויך מען נישט זיין"...

[סאו וואט]

אדרבה יאיר, וואס איז דער תירוץ? ווי טיילסטו צווישען חבקוק הנביא און דער סקווערע רבי? לאך נישט, רעד מיט שכל.

ובקהלם אל תחד כבודי, לייג מיר נישט אויף איין שורה מיט דעם יעניגען,

וואס עפעס נישט?
כתיב להדיא, בא חבקוק והעמידן על אחת, דכתיב צאאדיק באמונתו יחיה, הה"ד הצאאדיק מספרינג וועלי הנקרא סקווערער רעבי

[סאו וואט]

מענין לענין שלא באותו ענין, אינעם גליון מעין גנים(? יו"ל ע"י תלמידי ישיבה גדולה קרית יואל), ברענגען זיי לעצטנס זייער אינטערעסאנט סיפורים וואס מהר"א פארציילט פרייטיג צונאכטס. די וואך ברענגען זיי, אז ווען רבי ישכר דוב מ'בעלזא האט געוואוינט ביים שווער אין טשערנאבל, האט ער איינמאל געלערנט גמרא תוס' שבת אינדערפרי בעפארן דאווענען. איז צוגעקומען צו אים א איד אז שבת צופרי לערנט מען מאור עינים, נישט קיין גמרא תוס'.

אין א בריוו צום פאטער האט ער אים געשריבן דעם אנעקדאט, דער פאטער ר' יושע'לע האט אים צוריקגעשיקט: "פאק דיך פעק, און קום שוין צוריק אויף בעלז. אין א פלאץ וואו גמ' תוס' איז נישט אזוי חשוב ווי מאור עינים, ברויך מען נישט זיין"...

דאס איז נאך א נפק"מ צווישען סקווער כלפי ערגעץ אנדערש

סקווירא איז געוועהן א הויפען קפידות וואס נישט צו לערנן, פונקט דער וואך געליינט אן בלאט א באזון פונעם אלטען סקווירא רבי ביים אלטן סאטמארער רב, און ס'געוועהן
ביי אים אויפן טיש א ספר וואס מ'האט נישט געלערנט און טשערנאביל, און סקווירא רבי האט אים געפרעגט פארוואס ער האט עס אויפן טיש, האט ער אים גע'עטנפערט
ער זעהט דארט שיינע זאכען..., אינמיטן שמועס באמערקט סאטמאר רב אז ס'פעלט, האט עס געהייסן צוריקלייגן אויפן טיש, זאגענדיג ביי מיר ליגט עס אויפן טיש, נישט אויפן באנק.

עכ"פ איך עקל מיר שוין אויפן שמועס דא, און ענגליש זאגט מען טו ראנג דאזענט מעיק וואן רייט, מ'רעד אויפן סקווערער רבי פון ספרינג וועלי, אז ער איז א מין ומושג גשמי במאוד מאוד
סעלפיש דשזעו, האקט מען קאפ פארוואס איך גלייב באמונה שלימה במעמד הר סיני ובמשה עבדו, ובשלשה עשר עקרים, או לאזנים שכך שומעות פון אזאנע אפיקורסים, נאר חסידים
קענען אזוי רעדן,
איז עס ממש אזוי, אז איך גלייב נישט און א רבי, גייט מען למעלה בקודש ביז משה רבינו? כאילו משה רבינו שטייט שוה בשוה מיט דו היינטיגע רעביס,
פרעג איך, ווער זענען דו אפיקורסם.

מנשה, כ'האב שלעכטע נייעס פאר דיר, דיין רבי מיט זיינע ארבעה בנים, ויו"ח שטייען און לאכען אפ פון דו חסידים, וואספארא בהמות זיי זענען, און ווי גערינג זיי רייטן מיט דער חסידים,
פרעג אים פריוואט, וועט ער דיר אליינס זאגען אז ער איז א מוקצה מחמת מיאוס, און אויב נישט קיין מוקצה, יש לו דין גרף של רעי וטינופת.

[שמעקעדיג]

פרעג אים פריוואט, וועט ער דיר אליינס זאגען אז ער איז א מוקצה מחמת מיאוס, און אויב נישט קיין מוקצה, יש לו דין גרף של רעי וטינופת.

דו מיינסט אזוי? ער וועט דאס מיר אליינס זאגן?

[חבקוק הנביא]

אדרבה יאיר, וואס איז דער תירוץ? ווי טיילסטו צווישען חבקוק הנביא און דער סקווערע רבי? לאך נישט, רעד מיט שכל.

ובקהלם אל תחד כבודי, לייג מיר נישט אויף איין שורה מיט דעם יעניגען,

וואס עפעס נישט?
כתיב להדיא, בא חבקוק והעמידן על אחת, דכתיב צאאדיק באמונתו יחיה, הה"ד הצאאדיק מספרינג וועלי הנקרא סקווערער רעבי

די פארשטייסט נישט, חבקוק האט געזעהן בנבואה אז פאר ביאת המשיח וועט זיין אסאך אמונות טפילות, איז ער געקומען אין זעזאגט אז ס'דא נאר איין ריכטיגע אמונה, די אמונה אין דעם איינציגען באשעפער און אין זיין תורה, אלעס אנדרעש איז בית סמך,

[דעת תורה]

לפי כללי הדקדוק איז מער אויסגעהאלטן "בית שין".

[berlbalaguleh]

מענין לענין שלא באותו ענין, אינעם גליון מעין גנים(? יו"ל ע"י תלמידי ישיבה גדולה קרית יואל), ברענגען זיי לעצטנס זייער אינטערעסאנט סיפורים וואס מהר"א פארציילט פרייטיג צונאכטס. די וואך ברענגען זיי, אז ווען רבי ישכר דוב מ'בעלזא האט געוואוינט ביים שווער אין טשערנאבל, האט ער איינמאל געלערנט גמרא תוס' שבת אינדערפרי בעפארן דאווענען. איז צוגעקומען צו אים א איד אז שבת צופרי לערנט מען מאור עינים, נישט קיין גמרא תוס'.

אין א בריוו צום פאטער האט ער אים געשריבן דעם אנעקדאט, דער פאטער ר' יושע'לע האט אים צוריקגעשיקט: "פאק דיך פעק, און קום שוין צוריק אויף בעלז. אין א פלאץ וואו גמ' תוס' איז נישט אזוי חשוב ווי מאור עינים, ברויך מען נישט זיין"...

בדידי הווה עובדא (באותו זמן ובאותו מק--). כ'מיין כ'האב שוין איינמאל פארציילט די מעשה דא אין שטיבל. ס'איז מיר אויסגעקומען צו זיין אויף א שבת (ביי א משפחה שמחה) אין העיליגן שטעיטל סקווירא יצ"ו. היות מ'דאוונט שחרית גאר שפעיט בין איך אריין אין ביהמ"ד, ארויסגענומען א גמרא און זיך אוועקגעזעצט מיט מיינע קינדער שי' לערנען. פלוצלינג באמערק איך ווי איינער א איד פון די תושבים גיט זיך א שטארקן בייג אריין איבער'ן טיש אין מיין פנים אריין. ס'גייט אדורך א מינוט קומט א צווייטער איד און בייגט זיך אריין. וגם השלישי וגם הרביעי והחמישי. האב איך געסטאפט צו לערנען און איך זאג צו מיינע קינדער: "אונז טוען עפעס "ראנג". נאר וואס קען דען א איד טון "ראנג" ווען ער לערנט א בלאט גמרא שבת אינדערפריה?! ביז כ'האב (מיט מיין פארתמ'טן קאפ) געכאפט דער עוילעם האלט תהילימ'לעך אין די הענט און מ'זאגט תילים! יא! זייער פיין און וואויל. אבער מ'זאגט נישט תהילים בציבור אזוי ווי אין אנדערע (נארמאלע) מקומות, נאר איעדער מורמלט פאר זיך!!!