אדמורי"ם בימי הזעם

[שפתים ישק]

שפתים קישאקTM!

[רואה ואינו נראה]

.

[smartinof]

הרה״ק מבעלז זצ״ל האט געזאגט פאר רביה״ק מסאטמאר זצ״ל אז ער איז אים מקנא מיט צוויי זאכן,
איינס אז ער איז געבליבן מיט די בארד ביי די קריג,
צווייטענס די צדקה וואס גייט ארויס פון זיין ביהמ״ד

שקר.

אמת

[smartinof]

האבן זיי אלע געשניטן די בערד פשוט משום סכנה אדער איז אמאל געווען עפעס מער דערצו?

זיי האבן אלע איבערגעלאזט זייערע הייזער און שטעט וכו וכו פשוט משום סכנה אדער איז געווען עפעס מער דערצו??????
בערך אזא שאלה פרעגסטו

[שמו יגער]

בסך הכל מיינט ער צו זאגן אז אלעס איז געווען איין קייט פון פדיון שבוים אין מסירת נפש פון ראטעווען יודען בימי הזעם אפילו נאכדעם וואס ער איז שוין גיוון אין אמעריקא ממש אנהייב האב איך געליינט אז ער האט געגרינדעט א ועד פדיון שבוים. נאר וואו באקאנט איז דער באבובע׳ר רב געווען פון די רבנים וואס מען האט געדארפט בארעדן אין חוזק׳ן ביי אונז אין וויליאמסבורג, האט מען געזאגט ער האט א טעלעוויזשן, ער גייט אין תיאטור, ועוד שרייבטsmartinof אז ער זיכט די בילדער וואו ער קומט ארויס נעבן וויליאמסבורג וייל אודאי אז ער איז געגאנגן איז עס נאר געווען נעבן וויליאמסבורג והא ראיה נאר די דארטיגע אידן האבן געזען אז ער איז געגאנגן........ וד״ל ודו״וק ועפריה לפיהם

[עסקן בדברים]

האבן זיי אלע געשניטן די בערד פשוט משום סכנה אדער איז אמאל געווען עפעס מער דערצו?

איך מיין, וואסערע "עפעס מער" זוכסטו צו טרעפן דא?

זעה וואס טיטאניק האט געשריבן דא וועגן דעם פרעג איך

[smartinof]

בסך הכל מיינט ער צו זאגן אז אלעס איז געווען איין קייט פון פדיון שבוים אין מסירת נפש פון ראטעווען יודען בימי הזעם אפילו נאכדעם וואס ער איז שוין גיוון אין אמעריקא ממש אנהייב האב איך געליינט אז ער האט געגרינדעט א ועד פדיון שבוים. נאר וואו באקאנט איז דער באבובע׳ר רב געווען פון די רבנים וואס מען האט געדארפט בארעדן אין חוזק׳ן ביי אונז אין וויליאמסבורג, האט מען געזאגט ער האט א טעלעוויזשן, ער גייט אין תיאטור, ועוד שרייבטsmartinof אז ער זיכט די בילדער וואו ער קומט ארויס נעבן וויליאמסבורג וייל אודאי אז ער איז געגאנגן איז עס נאר געווען נעבן וויליאמסבורג והא ראיה נאר די דארטיגע אידן האבן געזען אז ער איז געגאנגן........ וד״ל ודו״וק ועפריה לפיהם

אהא, איך הער, איך קען די שוין נישט ענטפערן אויף די גאר באלערנדע און טיפזיניגע פירכות, האסט מיר פארשטאפט מיין פיסק מיט זאמד.... עהעעעעע נא נעם שוין ארויס אביסעל איך שטיק זיך נא...

[smartinof]

בסך הכל מיינט ער צו זאגן אז אלעס איז געווען איין קייט פון פדיון שבוים אין מסירת נפש פון ראטעווען יודען בימי הזעם אפילו נאכדעם וואס ער איז שוין גיוון אין אמעריקא ממש אנהייב האב איך געליינט אז ער האט געגרינדעט א ועד פדיון שבוים. נאר וואו באקאנט איז דער באבובע׳ר רב געווען פון די רבנים וואס מען האט געדארפט בארעדן אין חוזק׳ן ביי אונז אין וויליאמסבורג, האט מען געזאגט ער האט א טעלעוויזשן, ער גייט אין תיאטור, ועוד שרייבטsmartinof אז ער זיכט די בילדער וואו ער קומט ארויס נעבן וויליאמסבורג וייל אודאי אז ער איז געגאנגן איז עס נאר געווען נעבן וויליאמסבורג והא ראיה נאר די דארטיגע אידן האבן געזען אז ער איז געגאנגן........ וד״ל ודו״וק ועפריה לפיהם

הער מיך אויס, ווען די קומסט מיר זאגען אז באבובער רב איז געווען ווי יואל אשר לאבין, און יענע קריגס צייטען, הער איך געטון, געסקענט, וכו וכו', קיין פראבלעם, אבער דאס שמייליגע ליילעך מיט וואס ער האט זיך ארומגענומען נאך די פופציג, איז און מיינע אויגען לאכעדיג, איך וועל נאך אמאל, ווען יואל אשר לאבין, וועט אנפאנגען טאנצען כנפי יונה, און פירען טיש, און אויסהאקען פענסטערס רימפלען בלע''ז וכו' וכו' ואי אפשר לפורטם כי מאוסים הם, דארפען זיך אמפערן מיט מיינע קינדער פארוואס איך לאך פון האדמו''ר מדרור /חרדים/זידוטשוב, ער האט זיך דאך מוסר נפש געווען פאר יידן און תפיסות וכו' וכו',
אוודאי איז עס א מורדיגע זאך סיי פון ר' שלמה'לה, און סיי פון יואל אשר לאבין, צוטון פדיון שבויים איז פון גרעסטע כמובא בר''ם במז''ל, אבער צו ווערט מען פאר דעם א דענקער, א גדול, א מיסטישער געטליכער מאן???

[שרייבער]

איך ווייס נישט וואס דו האסט קעגן דעם באבובער רבין, ער האט איינעם אויסגעהאקט די פענסטער? ער האט איינעם געטשעפעט? וואס א חילוק ווי געטליך ער איז געווען? ער האט אויפגעבויט א שיינע קהלה פון גאליציאנע אידן וואס וואלטן אים געקענט פארפאלן גיין, הענדס אפ טו הים, און מ'קען אים געבן א קוויטל, ער האט פון קיינעם גארנישט צוגענומען

[smartinof]

איך געב שוין קוויטלעך פאר יואל אשר לאבין און פאר משה דוד נידערמאן איך זע נישט פארוואס געבן קוויטלעך פאר נאך א יידישע עסקן...
העט מען ווען אים אזוי אראפגעמאלן ווי די לייגסט אים אראפ איי אים פאלי יוט יו, וואל זאל איך טון אז עס איז נישט אזוי, מיך איבעלט זייער ווען מען מאלט אראפ איינעם אויף טויזענט העכערע דרגות פון וואס ער איז באמת געווען, מיט אים פירסענאל האב איך טאקע נישט קיין בעיה,

[שטילע אינגערמאן]

כ'האב דיך נישט געפלאנט צו ענטפערן נאר נאכן שרייבען מער ווי איין תגובה אראף רייסן א צדיק פיהל איך אז איך דארף טוהן מיינס
הרב סמארטשיק.
איך זיך נישט דא צו געבן א הספד נאר דיך געבן צופארשטיין וועגען וועמען מרעדט דא פון.
א איד וועלעכע האט צו געזעהן ביים מלחמה ווי די נאצי ימ"ש האבן אויס געהארגעט זיין טאטע, מאמע, ווייב, רוב קינדער געבליבן בערום ובחוסר כל, ארום געלאפן פאר זעקס גאנצע ביטערע יאר פון איין פלאץ צום צווייטען צו אנטלויפן פונם טויט אין בשעת מעשה מחזק געוווען צענדליגע אידן וואס קענען דאס אליין מעיד זיין.

נאכן מלחמה צושאסן "ווי א פענסטער" געזעהן ס'איז גערנישט געבליבן פון באבוב איז ער געאנגען מיט לעצטע כוחות ווען די פאר געבליבענע אידן האבן געלאכט פון עיהם ווען זיי האבן געזעהן אז ער וויל נאך אויפשטעלען א אידישע דור. ער האט זיך נישט געלאסט נאר אויף געזוכט געליציאנע אידן וואס האבן אויך ליידער געליטען זעקס יאר פון די נאצי'ס אין לא עלינו נישט געווען מער אינטרעסירט פון.... האט ער אריין געבלאזן א אידישקייט פאר די מיטגעמאכטע שווערע אידן וואס יעדער אייינס פון זיי איז געווען א בוך פאר זיך מיט עגמת נפש ביז ער האט זיי געווינען.

די ערשטע יארן נאכן מלחמה ווי זיין ביהמ"ד האט אויסגעזעהן קום מענטשען אין רוב ליידער נאך אפיקורסים אבער ער האט נישט אויף געגעבען ער האט נאר געווואלט זעהו א אידיש דור אין פארעכטען די ארבייט פון היטלער ימ"ש.

יארן שפעטער ווען די גאליציאנער מענטשען האבן געהאט קינדער האט ער זיך געדארפט געשלאגן מיט עלטערן צו האלטען די קינדער אין היימישע מוסדות אין נישט גיין אין קאליד'ז
(מיין זיידע ז"ל געווען א באבובער חסיד האט נישט געוואלט שיקן זיינע קינדער קיין באבוב ער האט געוואלט זיי זאלען גיין אין קאליד'ז אין כ'האב אליין געהערט ווי מיין זיידע האט דערציילט ווי די באבובער רב ז"ל האט זיך געבעטען ביי עיהם כמה פעמים צו שיקן די קינדער צו היימישע מוסדות (נישט דווקא באבוב) אין מיין זיידע האט נישט געווואלט הערען איז די באבובער רב געגאנגען רעדן מיט מיין באבע ביז ענדליך נאך זיך אונטער נעמען זיי גיין נישט זיין צו חסידיש האבן זיי מסכים געווען, אין ער ווי א טאטע האט זיך פרעזענדליך געזארגט אויף יעדער קינד באזונדער אזוי ווי זיי וואלטען געווען זיינע אייגענע, היינט גיין מיין פעטערס ווייסע זאקען אין זענען חסידישע אידן אין פיהרן פרומע חסידישע משפחות אלץ א דאנק דער צדיק)

געקאכט פארן אויבערשטער ווי א קעסעל, ס'האט עיהם געקאסט שטיקער געזונט אויף צו בויען אן ארמיי פון אפאר טויזענט משפחות קע"ה. געלאפן נאך געלט יעדער פרוטה אנגעקומען ביטער שווער אין אלץ געבויט אין געבויט מוסדות זיך קיינמאל נישט געלאסט פריוואט וואיל גיין.

קומט א פריצאק אין זאגט, ער איז גארנישט מער ווי עפעס א לעווין? מ'האט זיך נישט געדארפט קוויטלען ביי עיהם? האט זיך אויף געפיהרט ביזן זעכציג ווי א פשוטע מענטש?
די געמיינע פרעכע יונג. אויך מיך א מבין ווער מעג נעמען קוויטלעך אין ווער נישט.

אזוי ווי די האסט ג'עצעהט דארף מען דיין מאל אנפילן מיט זאמט.

[smartinof]

איך גראדע פלאן דיך יא צו ענטפערען, כהאב פשוט נישט וואס, ווייל האסט מיר נאך גארנישט געזאגט, וועסט מיר זאגען עפעס וועל איך ענטפערן

[התם ומתמם עם תמימים]

הרה״ק מבעלז זצ״ל האט געזאגט פאר רביה״ק מסאטמאר זצ״ל אז ער איז אים מקנא מיט צוויי זאכן,
איינס אז ער איז געבליבן מיט די בארד ביי די קריג,
צווייטענס די צדקה וואס גייט ארויס פון זיין ביהמ״ד

שקר.

אמת

שקר

[התם ומתמם עם תמימים]

בסך הכל מיינט ער צו זאגן אז אלעס איז געווען איין קייט פון פדיון שבוים אין מסירת נפש פון ראטעווען יודען בימי הזעם אפילו נאכדעם וואס ער איז שוין גיוון אין אמעריקא ממש אנהייב האב איך געליינט אז ער האט געגרינדעט א ועד פדיון שבוים. נאר וואו באקאנט איז דער באבובע׳ר רב געווען פון די רבנים וואס מען האט געדארפט בארעדן אין חוזק׳ן ביי אונז אין וויליאמסבורג, האט מען געזאגט ער האט א טעלעוויזשן, ער גייט אין תיאטור, ועוד שרייבטsmartinof אז ער זיכט די בילדער וואו ער קומט ארויס נעבן וויליאמסבורג וייל אודאי אז ער איז געגאנגן איז עס נאר געווען נעבן וויליאמסבורג והא ראיה נאר די דארטיגע אידן האבן געזען אז ער איז געגאנגן........ וד״ל ודו״וק ועפריה לפיהם

הער מיך אויס, ווען די קומסט מיר זאגען אז באבובער רב איז געווען ווי יואל אשר לאבין, און יענע קריגס צייטען, הער איך געטון, געסקענט, וכו וכו', קיין פראבלעם, אבער דאס שמייליגע ליילעך מיט וואס ער האט זיך ארומגענומען נאך די פופציג, איז און מיינע אויגען לאכעדיג, איך וועל נאך אמאל, ווען יואל אשר לאבין, וועט אנפאנגען טאנצען כנפי יונה, און פירען טיש, און אויסהאקען פענסטערס רימפלען בלע''ז וכו' וכו' ואי אפשר לפורטם כי מאוסים הם, דארפען זיך אמפערן מיט מיינע קינדער פארוואס איך לאך פון האדמו''ר מדרור /חרדים/זידוטשוב, ער האט זיך דאך מוסר נפש געווען פאר יידן און תפיסות וכו' וכו',
אוודאי איז עס א מורדיגע זאך סיי פון ר' שלמה'לה, און סיי פון יואל אשר לאבין, צוטון פדיון שבויים איז פון גרעסטע כמובא בר''ם במז''ל, אבער צו ווערט מען פאר דעם א דענקער, א גדול, א מיסטישער געטליכער מאן???

אוי לעינים שרואות זאת לכתוב אויף א גרויסע מענטש מען דארף ווען רייסן קריעה אויף אזאנע דיבורים

[איך אויך]

סמארטגענוג? זאלסט מיר אנטשולדיגן אבער דו ענטפערסט ווי א בעבי. א איד שרייבט דיר א נארמאלע ענטפער בדם לבבו קומט זיך עם א זאכליכע תשובה ,איז אדער האסטו די ביצים צו מודה זיין האסט געמאכט א טעות אדער ענטפער צו דער זאך אבער זיך אינטערצומורמלען א לחש פאסט פאר נאר'ל ומנאשקע נישט פאר א נארמאלע ניק.

וואס יא ,דאס איז איינמאל זיכער אז בימי חייו האט באבאב אליינס עם גאנץ ווייניג עפרישיעטעט ,איך בין גענוג מאל געווען אין באבאב בימי החול און ער האט געהאט ווייניגער ווי 20 מענטשן ביי זיי מנין און האלב דערפון זענען געשטאנען און געשמועסט צו סתם אזוי זיך נישט געקימערט מיטן רבין. ערשט בימי חליו האחרון האבן זיי זיך געגעבן א כאפ אויף אבער עס איז שוין ליידער געווען צו שפעט.

[על המחיה]

סמארטגענוג? זאלסט מיר אנטשולדיגן אבער דו ענטפערסט ווי א בעבי. א איד שרייבט דיר א נארמאלע ענטפער בדם לבבו קומט זיך עם א זאכליכע תשובה ,איז אדער האסטו די ביצים צו מודה זיין האסט געמאכט א טעות אדער ענטפער צו דער זאך אבער זיך אינטערצומורמלען א לחש פאסט פאר נאר'ל ומנאשקע נישט פאר א נארמאלע ניק.

וואס יא ,דאס איז איינמאל זיכער אז בימי חייו האט באבאב אליינס עם גאנץ ווייניג עפרישיעטעט ,איך בין גענוג מאל געווען אין באבאב בימי החול און ער האט געהאט ווייניגער ווי 20 מענטשן ביי זיי מנין און האלב דערפון זענען געשטאנען און געשמועסט צו סתם אזוי זיך נישט געקימערט מיטן רבין. ערשט בימי חליו האחרון האבן זיי זיך געגעבן א כאפ אויף אבער עס איז שוין ליידער געווען צו שפעט.

מען קען געבען א לייק נאר פאר די ערשטע חלק פון דיין תגובה?

[איך אויך]

שוין א אלטע שאלה מימי הראשונים אם יש לייק לחצאין ועדיין אין לנו תשובה ברורה.

אבער וואס האב איך געשריבן נישט ריכטיג בחצי השני?

[smartinof]

סמארטגענוג? זאלסט מיר אנטשולדיגן אבער דו ענטפערסט ווי א בעבי. א איד שרייבט דיר א נארמאלע ענטפער בדם לבבו קומט זיך עם א זאכליכע תשובה ,איז אדער האסטו די ביצים צו מודה זיין האסט געמאכט א טעות אדער ענטפער צו דער זאך אבער זיך אינטערצומורמלען א לחש פאסט פאר נאר'ל ומנאשקע נישט פאר א נארמאלע ניק.

וואס יא ,דאס איז איינמאל זיכער אז בימי חייו האט באבאב אליינס עם גאנץ ווייניג עפרישיעטעט ,איך בין גענוג מאל געווען אין באבאב בימי החול און ער האט געהאט ווייניגער ווי 20 מענטשן ביי זיי מנין און האלב דערפון זענען געשטאנען און געשמועסט צו סתם אזוי זיך נישט געקימערט מיטן רבין. ערשט בימי חליו האחרון האבן זיי זיך געגעבן א כאפ אויף אבער עס איז שוין ליידער געווען צו שפעט.

דאס איז נישט קיין קשיא, וועלכע אדמו''ר האט געהאט מער מענטשען בימי החול ביי שחרית, אן קיין טעראר און פרעשור פארשטייט זיך,
בנוגע די ערשטע חלק הודעה, איך האב שוין אלעס געזאגט אויבן, אז די אלע זאכן מאכן נישט א מענטש אזוי מיסטיש און געטליך ווי די באבובע זעלבסט געבן עס ארויס און מאלן אים אראפ, און דאס איבעלט מיר ווען לאחר מותו שטופט מען אים ארויף אויף מדריגות, וואס ר' שלמהלה אליינס רייסט זיך פאר געלעכטער וואס מען זאגט אלס אויף אים, קומט שטילער פון פריש מיט א גאנצע דרשה, ממה נפשך האט ער געזען וואס כהאב געשריבען האב איך שוין אלס גענטפערט, האט ער נישט געזען וועט נישט העלפען

[נאר,,פרייליך]

הרה״ק מבעלז זצ״ל האט געזאגט פאר רביה״ק מסאטמאר זצ״ל אז ער איז אים מקנא מיט צוויי זאכן,
איינס אז ער איז געבליבן מיט די בארד ביי די קריג,
צווייטענס די צדקה וואס גייט ארויס פון זיין ביהמ״ד

שקר.

אמת

שקר

איך גיי נישט אריין אין אזא טיפע דיסקוסיע פון
שקר
אמת
שקר

אבער וואס באדערט אייך אז בעלזער רב זאל עס האבען געזאגט פערזענליך זענען זיי געווען גאר נאנט

[התם ומתמם עם תמימים]

עס גייט מיר טאקע נישט אן עס באדערט מיר נישט
אבער דאס איז נישט געוועהן דער בעלזער רבי ז''ל שפראך כידוע לכולם

[כתר מלכות]

אקעי, ס׳איז נישט געווען זיין שפראך. וואס האלט עטץ, בעצם האט ער אים מקנא געווען דערויף. לענ״ד איז דער תירוץ אז יא, פארוואס, ווייל עס גלייבט זיך אויף אזא קדוש אלוקי ווי בעלזא רב זי״ע אז ער זאל נישט וועלן אז מען זאל אים צורירען די דיוקנא קדישא, דעריבער איז אפילו ״מסתבר״ אז ער זאל אים דאס האבן געזאגט.
איי עס איז נישט געווען זיין שפראך, דאס זאגט נישט גארנישט, זינט איך גלייב נישט אז מענטשן וואס געדענקן זיין שפראך דרייען זיך דא אויפן פארום, איז דאך דאס נאר א מיינונג פון א יונגע בעלזא חסיד וואס מיינט אז דאס וועט חלילה מינערן די כבוד פון די הייליגע בעלזא רב.
אבער באמת איז די גאנצע טענה׳ריי איבריג, ווייל אפגעזהען צו ער האט דאס יא אדער נישט געזאגט, איז זיכער אז אזא קדוש אלוקי האט מקנא געווען א יוד וואס איז אריבער די מלחמה מיט א בארד.

[smartinof]

נא פיר אויס, און אויב האט ער אים נישט מקנא געווען איז ער נישט געווען קיין קדוש אלוקי, נמצא אז בין כך ובין כך זענען די פאנאטישע בעלזא חסידים און א פראבלעם...

[בענדזשאמין פרענקלין]

אקעי, ס׳איז נישט געווען זיין שפראך. וואס האלט עטץ, בעצם האט ער אים מקנא געווען דערויף. לענ״ד איז דער תירוץ אז יא, פארוואס, ווייל עס גלייבט זיך אויף אזא קדוש אלוקי ווי בעלזא רב זי״ע אז ער זאל נישט וועלן אז מען זאל אים צורירען די דיוקנא קדישא, דעריבער איז אפילו ״מסתבר״ אז ער זאל אים דאס האבן געזאגט.

וואס איז דא מקנא צו זיין?
אים איז געלונגען צו האלטן פארדעקט די בארד פאר א דרייפערטל יאר, אין אים איז נישט געלונגען צו האלטן פארדעקט ווייל ער איז געווען אין גאליציע און געדארפט אנטלויפן צו ווייס איך וואס. אבער ביידע האבן מן הסתם געטוען די זעלבע "השתדלות" צו היטען אויפן דיוקנא קדישא. "ענד דעטס וואטס קאונט" דארט אויבן, און אויך דא אונטען פאר בעלי דעה וואס איך גלייב בעלזער רב איז געווען.