האט סאטמאר רב אויפגעמאכט מדרשים?

[היימישער ליטוואק]

יאיר, ביטע צייכן אן א מקור פאר דער מדרש, ביפאר דעם קדושת יום טוב.

[היימישער ליטוואק]

אגב, מען באדארף טוישן דעם קעפל צו "האט סאטמאר רב אויפגעמאכט א מדרש?"

[מנשה לוסטיג]

א געשעפט האסטע.. די דזשאויק איז אבער, אז מ'מאכט א עסק וואס ער האט אלץ געזאגט.
און ווען אגודה וויל מאכן א הפגנה, פאטשט זיך שוין סאטמאר אז אויך אגודה זעט אז די מדינה איז ביים אונטערגאנג..
סאטמאר וועט שוין שנעלער פארגעסן ווערן ווי די אלע זאכן וואס ער האט געוואלט מבטל זיין

[יאיר]

נישדט אלע מדרשים זענען געווען געדרוקט,
מדרש הנעלם,
וכדומה,

עס איז דא גענוג מדרשים וואס מ'קען נישט טרעפן,

אז מ'רעדט איך ווייס פון א מדרש ווואס איז זיכער דא, לאז מיר זעהן צו דו קענסט עס טרעפן,

כיון שמת משה במדבר ולא נכנס לארץ לכן ויתלו את המן על העץ

דער מדרש אויף דעם נוסח ווערט געברענגט אין הייליגן מהר"א ט"ב און אין ייטב פנים. אין אנדערן פארעם ווערט עס געברענגט אין דעם וואונדערבארן ספר אויף וואס איך האב פארברענגט א שיינער צאל שעות אין מיינע בחור'ישע יארן מדרש פליאה: אילו עבר משה את הירדן שפיר עשה המן, ועכשיו שלא עבר לכן ויתלו את המן. אך און וויי צו אזא מקור.

[יאיר]

יאיר, ביטע צייכן אן א מקור פאר דער מדרש, ביפאר דעם קדושת יום טוב.

איך האב דאך געשריבן אז אלע ספרים זענען נאך די קריג, ווי קען זיין אז עס איז בעפאר דעם קדושת יום טוב. איך זאג נאר אז נישט אלע צייכענען צו דעם קדו"י אלס מקור, ווי דער פותח האשכול האט גע'טענה'ט, כאטש עס איז מעגליך אז אלע האבן עס גענומען פון דארט.

[יאיר]

א געשעפט האסטע.. די דזשאויק איז אבער, אז מ'מאכט א עסק וואס ער האט אלץ געזאגט.
און ווען אגודה וויל מאכן א הפגנה, פאטשט זיך שוין סאטמאר אז אויך אגודה זעט אז די מדינה איז ביים אונטערגאנג..
סאטמאר וועט שוין שנעלער פארגעסן ווערן ווי די אלע זאכן וואס ער האט געוואלט מבטל זיין

איך טענה שוין פון לאנג אז די גאנצע אייער מיט צוויבל וואס דער סאטמאר רב האט געוואלט אונטערברענגען איז א שמועה פורחת וואס הרב קוק האט ארויסגעלאזט צוליב די ברסלב'ער ספרים און ויואל משה וואס מען האט געלערנט נאך די שבת'דיגע תפילות אין שפיטאל נעבן סקווער ווען מען האט געוואלט אריינלייגן ליפא שמעלצער אין חרם ווייל ער האט געלערנט מיט דיר אין חדר בעפאר עס איז געווארן פארצייכנט אין די מאמוארן.

[מנשה לוסטיג]

יא יא

[smartinof]

קען מיר דא איינער מסביר זיין מנשה ליסטיג'ס סינדראם, איז ער עפעס דורך אלס קינד א טראמא מיט סאטמאר וואס האט אים עפעקטיט פור לייף? ווי און וואס מען דערמאנט נאר דעם נאמען סאטמאר רוקט ער זיך אן ווי א ווירוס און מאכט קאליע דעם גאנצען אשכול מיט זיינע סטאפיד קארני דזשוקס,

[הילל]

קען מיר דא איינער מסביר זיין מנשה ליסטיג'ס סינדראם, איז ער עפעס דורך אלס קינד א טראמא מיט סאטמאר וואס האט אים עפעקטיט פור לייף? ווי און וואס מען דערמאנט נאר דעם נאמען סאטמאר רוקט ער זיך אן ווי א ווירוס און מאכט קאליע דעם גאנצען אשכול מיט זיינע סטאפיד קארני דזשוקס,

עס זענען אויך דא אנדערע וועגן וויאזוי צו בעטן א בקשה און ארויסגעבן נעגאטיווע געפילן כלפי א צווייטן, אן דעם וואס מען זאל נוצן ברויזנדיגע ווערטער וואס טוען יענעם פארשעמען (איבערהויפט ווען דא רעדט זיך דאך פון א מענטש וואס ניצט זיין עכטע נאמען...). און ווי מאדנע עס איז, האבן רואיגע ווערטער געזאגט מיט רעספעקט נאך א זייטיגע באנוס אז עס האט עקטושלי פיל מער שאנסן צו אויפטון און אז די בקשה זאל ערפילט ווערן.

קום, לאמיר פרובירן איבערטוישן דיין תגובה צו מנשה'לע צו אביסל א אנדערע נוסח:

טייערער מנשה, דו ביסט דאך א פארשטענדליכער יונגערמאן, דו ווייסט אז די אטמאספארע פון קאווע שטיבל איז געמאכט צו זיין א רואיגע און אינטעליגענטע, ממילא ערלויב מיר צו בעטן א קליינע טובה וואס איך, און אויך אנדערע, וואלטן שטארק עפרישיעיטעד אויב דו קענסט דאס טון: פליז האלט זיך צו א נושא און פרוביר נישט אריינמישן קיין זייטיגע זאכן אדער קאמענטס וואס קומען נישט אריין. אפילו אויב דו האסט א פערזענליכע אישו אדער שנאה צו א זאך (למשל צו א קהילה ווי סאטמאר), דארפסטו דאס נישט אריינמישן וואו עס קומט נישט אריין, פונקט ווי דו וואלסט נישט ליב געהאט אויב איינער וואס איז אבסעסד מיט סקווער זאל אין יעדע אשכול אריינמישן עפעס נעגאטיוו פון סקווער. אויב האסט עפעס צוצולייגן צו א נושא, אדרבא, לאז דיך הערן, אבער ביטע שרייבן מיט רעספעקט און זיך האלטן צום טעמע. דו האסט דאך טאקע דעם ספעציעלן טאלאנט פון זיין א בדחן וואס מאכט פרייליך מענטשן (און אגב, כ'האב באמת הנאה פון דיינע יו-טוב קליפס, עטליכע פון זיי האבן מיך שוין געמאכט קוילערן פאר געלעכטער...), איז מאך זיכער צו האלטן די שמועסן (און די שמועסער) אין א גוטע גוסטע.
א גרויסן ש'כח פון פאראויס, און טעיק איט וויט ע סענס אוו יומאר (וואס דו האסט דאך אן איבערפלוס דערפון...).
בשם תושבי שותי קאווע.

וועמענ'ס בקשה וועט דער בריוו-ליינער ענדערש צוהערן?
אנשטאט הערן שטעכערייען, וואס דעמאלט לויפט דער מוח אינגאנצן אוועק פון דעם גאנצן מעסעדזש וואס האסט דא געוואלט שיקן און מען הערט נאר "שטעך, שטעך", וועט יענער אייגנטליך "הערן" און "פארשטיין" דיין פארלאנג, און וועט נישט בלויז זוכן א וועג זיך צו דיפענדן.
עס איז אייביג גוט צו געדענקען פון דעם "אנדערן נוסח" וואס מ'קען ניצן אנשטאט די אינסטינקטיווע נעגאטיווע אויסברוך, וואס ווייטיגט יענעם און איז כמעט גאראנטירט צו ברענגען פארקערטע רעזולטאטן ווי מען וויל. דער כלל איז גילטיג ביי די ווייב, ביי די קינדער, און בין אדם לחבירו, ובכללם דא אין קאווע שטיבל.
פארשטייט זיך איך מיין נישט דוקא דיך, סמארט-אינאף, נאר איך האב פשוט געזוכט ערגעץ וואו צו דערמאנען דעם וויכטיגן כלל, וואס איז שייך אין צענדליגער אשכולות און כמעט יעדן טאג אין לעבן.

[נאר,,פרייליך]

[tag]הילל[/tag]
איז עפעס איינס אין א מיליאן שוין אפגערעדט פון זיינע הדרכות אין שלום בית און עניני חינוך
נאר אפילו זיין הדרכה דא ווי די גרויסע טאטעס שלאגען זיך, איז ער עפעס איינס אין דער וועלט.
קיפ אן
כה לחי

[יואליש]

סאטמאר רב איז באקאנט געווען פאר זיין מידת האמת. צו זאגן אז ער האט בכוונה אויפגעמאכט א מדרש ברויך מער מקור ווי בלויז שפעקעלאציעס. אויב עפעס, איז ער געווען די וויקטעם פון אזא פאברעצירטער מדרש.

מענין לענין, כ'האב געוואלט פאסטן די לעגענדע צווישן סאטמאר'ע חסידים איבער די ר' יהודה היה נותן בהם סימנים דצ"ך עד"ש באח"ב און דיברנו דופי מדרש, אבער כ'זעה יאיר האט עס שוין דערמאנט דא.

[הוגה]

קען זיין אז איך בין נאיוו, אבער פארוואס האט די סאטמארער רב ווייניגער רעכט צו מאכן א מדרש ווי רבי אבא אדער רבי חייא? איז דא גיידליינס ווער עס מעג און ווער מעג נישט?

[הילל]

מען רעדט דא נישט פון א "דרש", נאר פון א "מדרש". א תורה קען יעדער מאכן אייגענע, און סאטמארער רבי האט געמאכט גענוג דערפון, אבער די רעדע איז דאך ווען ער האט "נאכגעזאגט" א "מדרש" און געזאגט דערויף א "דרש". אפילו דו זאגסט א הערליכע "דבר אגדה", וועט מען עס נאכנישט באשטימען אלס "אגדתא" פון די גמרא.

[הוגה]

פארוואס מעג די סאטמארער רב נישט פאבריצירן א מדרש? וואס זענען די נויטיגע קוואליפיקאציעס?

[הילל]

נאכאמאל, די רעדע איז ווען ער האט נאכגעזאגט א "מדרש" (וואס ער האט זיכער געהאלטן אז ער האט נישט די קוואליפיקאציעס צו פאבריצירן אייגענע, ווייל אין יענע מאמרים פון די פריערדיגע ליגן טיפע רמזים) און געזאגט דערויף א "דרש". "דרושים" האט ער טאקע געזאגט גענוג אייגענע.

[ודי למבין]

פארוואס מעג די סאטמארער רב נישט פאבריצירן א מדרש? וואס זענען די נויטיגע קוואליפיקאציעס?

דער פראבלעם, וויאזוי איך פארשטיי עס, איז אז ער זאגט נאך בשם א מדרש אין די צייטאוואס ער איז דער מקור דערפון. כ'גלויב אז אויב ער וואלט קלאר געזאגט אז דאס איז אייגענס וואלט עס נישט געהאט קיין אשכול...

[כתר מלכות]

פארוואס מעג די סאטמארער רב נישט פאבריצירן א מדרש? וואס זענען די נויטיגע קוואליפיקאציעס?

א אייזענער קשיא!!!! און איך פרעג פארוואס טאר נישט מונקאטשער רב מאכן א סעיף אין שולחן ערוך, נאר רבי יוסף קארוי האט געמעגט ?
אגב, מרעדט נישט דא צו ער מעג, די שאלה איז צו ער האט. נניח אז ער מעג, וואלט ער ווען געזאגט ״איך האב געקלערט א מדרש״.

ודי האקט

[הוגה]

רבי אבא האט אויך געזאגט מדרשים. ער האט געזאגט א אינטערעסאנטע מימרא און עס איז געווארן א מדרש וואס מען דרש'נט דערויף תילי תילים של דרושים. די סאטמארער רב האט געטון די זעלבע, ער האט געזאגט אן אינטערעסאנטע מאמר, און בשעת'ן זאגן איז עס געווארן א מדרש. יעצט איין מאל עס איז א מדרש קען ער שוין זאגן דערויף דרוש.

הלל, נאר רבי אבא האט געקענט אינזינען האבן סודות? די סאטמארער רב האט נישט געקענט?

כתר, הלכה איז אנדערש פון מדרש, דו פארשטייסט אליינס. אבער איה"נ, איין קושיא פארענטפערט נישט די צווייטע.

[היימישער ליטוואק]

הוגה,
ער מעג אויפמאכן מדרשים און גמרות, משניות און אפילו פסוקים. צוויי זאכן אבער נישט, מאך נישט אויף עפעס און לייג עס אויף א אנדערן'ס נאמן. און זאג נישט קיין פשט אויף דיינע אייגענע פסוקים אן מדרשים.

[הילל]

הוגה, נאכאמאל: 1) דו קענסט האלטן אז סאטמארער רב האט אויך געקענט אינזין האבן סודות פונקט ווי רבי אבא (און איך ווייס נישט צי ווייל דו האלטסט אזוי שטארק פון סאטמארער רב, אדער אזוי ווייניג פון רבי אבא), אבער ער האט נישט אזוי געהאלטן. 2) אפילו ער וואלט יא אזוי געהאלטן, וואלט ער געקענט מאכן א דרש, נישט קיין מדרש, וואס איז שוין פארזיגלט. און, צום דריטן מאל, האט ער טאקע געמאכט אסאך דרשות (עיין דברי יואל) אבער דאס מיינט נאכנישט אז זיי זענען "פריערדיגע" מדרשים. 3) דער פאקט איז אז ער האט געזאגט אז עס איז א פריערדיגע מדרש, נישט אייגנס, און פרובירט זאגן פשט דערויף (חוץ אויב ווילסט אויך זאגן אז עס מוז נישט זיין אמת זיינע ווערטער, וואס נישט קיין חילוק ווי "ברייט" מען איז זע איך בכלל נישט פארוואס איינער זאל אזוינס וועלן זאגן אויף אים.)

[נהורא נפישא]

פארוואס מעג די סאטמארער רב נישט פאבריצירן א מדרש? וואס זענען די נויטיגע קוואליפיקאציעס?

אוודאי האט ער געמעגט, זעהט אבער אויס אז זיי האבן נישט געוויסט דערפון והא ראיה וועסט קיינמאל נישט טרעפן אין די סארט ספרים כהאי לישנא : "זכיתי לחבר מדרש וכה תוארו וכו' והיא לכאורה פליאה עצומה ועלתה ברעיוני לתרץ וכו'"
אלנפאלס די מחברים פון די מדרשי פליאות ווייזט אויס זענען געווען פיינע לצים.

[איחוד פעלד]

סאטמאר רב איז באקאנט געווען פאר זיין מידת האמת. צו זאגן אז ער האט בכוונה אויפגעמאכט א מדרש ברויך מער מקור ווי בלויז שפעקעלאציעס. אויב עפעס, איז ער געווען די וויקטעם פון אזא פאברעצירטער מדרש.

מענין לענין, כ'האב געוואלט פאסטן די לעגענדע צווישן סאטמאר'ע חסידים איבער די ר' יהודה היה נותן בהם סימנים דצ"ך עד"ש באח"ב און דיברנו דופי מדרש, אבער כ'זעה יאיר האט עס שוין דערמאנט דא.

דאס שטייט אין אוהב שלום אז ר' שלום קאמינקא האט פאבריצירט דער מדרש, מכה בדופי שופך בכורות.

[נהורא נפישא]

איינער ווייסט די מקור פון די מדרש

.
בנערינו ובזקנינו נלך וגו' בבקרנו ובצאננו כי חג ה' לנו. הה"ד חנוך לנער על פי דרכו גם כי יזקין לא יסור ממנו. שנו חכמים בשמחת בית השואבה חסידים ואנשי מעשה היו אומרים אשרי ילדותנו שלא ביישה את זקנותינו. בבקרנו ובצאננו. כל מעשיך יהיה לשם שמים ואפילו בדבר רשות. כי חג ה' לנו. לפי שהקב"ה שנמשלה לאש שנאמר כי אש אכלה היא וגו' בוער בלבו של אדם

די מדרש איז א טיפישער חסידישער געדאנק פון נועם אלימלך וואו ער טייטשט עס אריין אין דעם פסוק.
נאר צוויי קליינע אינטערשיידן ער ריפט דאס נישט אן מדרש, און ער שרייבט עס נישט בלשון המדרש נאר מיט א פארקאכטן חסידישן שפראך, אבער נאך אלץ ס'איז די זעלבע געדאנק וואס מדרש טוט דהיינו אריינטייטשן אין פסוק א געוויסע געדאנק וואס איז נישט כפשוטו, און דאס ווערט געטאן אין צענדליגע ספרים ובפרט חסידישע.
אלא מאי די עולם דא האט נישט קיין פראבלעם מיטן טאן דאס זעלבע וואס דער מדרש טוט, ס'איז דוקא די פראבלעם דאס אנצורופן "מדרש" וואס דאס פאר'נער'ט דעם עולם אז דאס א יצירה פון אריבער טויזענט יאר.
יעצט די מדרשי פליאות זענען צוזייעטע מדרשים'לעך פון אנאנימער מחברים וואס מ'ווייסט אויך נישט ווען זיי זענען נתחבר געווארן, ממילא איז דאס מחבר זיין פליאותדיגע מדרשים און דערנאך פארענטפערן ממש אבסורד, ווי איינער זאגט, ווער הייסט דיר נישט רעדן צו די זאך, אז די זאלסט נאכדעם פרעגן און פארענטפערן.
איך וויל זיך אפשטעלן אויף אן אנדערע אינטערסאנטע נקודה, און דאס איז, אז די לה"ק פון חז"ל זענען פיל מער באגרעניצט אין שפראך ווען אפילו די אויסדרוקן פון תנכישער העברעאיש איז ביי זיי כמעט נישט אין באנוץ, משא"כ די לה"ק פון מיטלאלטער איז סאך מער בארייכערט געווארן מיט נייע אויסדרוקן, מושגים, און לשונות המושאלים, איז אינטערסאנט אנצומערקן ווי דער נוע"א טייטשט אריין כי חג ה' לנו, חג איז א לשון פון אש, באמת אבער איז נישט דא קיין שום פארבינדונג צווישען חג און אש, חג שטאמט מל' חוג (קרייז) נאר וואס דען די נוע"א האט געלערנט אין חדר חג א פייערונג, און באמת האט די דייטשע פייערונג אויך נישט קיין שום עטימילאגישע פארבינדונג מיט דאס דייטשע ווארט פייער, פאר מער קוקט דא