זוכט אלטע פאשקעווילן

[היימישער ליטוואק]

שו"ת אגרות משה אבן העזר חלק ד סימן לב

ער"ח מרחשון תשמ"א
. זריקת זרע נכרי למעי אשה, וזריקת זרע הבעל למעיה.
הנה ממה שכתבתי בתשובותי בח"א אה"ע סימן ע"א ובח"ב אה"ע סימן י"ח וכן מה שכתבתי בח"ב סימן י"א כולם אמת וברור לדינא לא שייך להתחרט מהם וליכא שום חששות בזריקת זרע של נכרים, אבל למעשה לא הוריתי לעשות כן מטעם שלענין קיום מצות פו"ר לבעלה אין זה כלום, והאשה הא אינה מחוייבת, ושייך שיצא מזה קנאה גדולה לבעלה ולכן אין זה עצה טובה, ולאלו שחלקו עלי השבתי תשובות ברורות ולא נדפסו רק התשובה שהשבתי להגר"מ בעל שו"ת חלקת יעקב זצ"ל הדפיס בספרו מחמת שהיו בידו (וכעת נדפס גם בסוף חי' למס' כתובות) ויותר לא רציתי לכתוב בזה אף לפלפולא בעלמא, אבל ודאי אין ליעץ לעשות כן מטעם שכתבתי, ואם אחד עשה כן הולד כשר אף לכהונה.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

נו, האט ער חוזר געווען צו נישט? ער האט געזאגט אז ס'איז נישט קיין עצה טובה פאר שלום בית. דאס האט נישט מיט דער הלכה און נישט מיט קדושה. ער האט נישט חוזר געווען און נישט איינגעזען די א.ג. פראבלעמען, ויסכר פי דוברי שקר.

[נאר,,פרייליך]

אט די רייד פינעם הייליגען קדוש וצדיק הגר''מ פיינשטיין איבער
לדינא אין להתחרט
אבל למעשה לא הוריתי
אט דער חורבן האבען פילע גדולי ישראל געזעהן אז למעשה איז היינט דא פילע פילע וואס למעשה טוען זיי דאס יא נאר צוליב דעם גדול,

ולית מאן דפליג אז טראץ זיין מבהיל'דיגע גאונות בכל התורה כולה האט ער נישט געהאט בכח צו חולק זיין אויף אלע גדולים וואס האבען געזעהן דערין א פתח פאר פילע חטאים וואס זענען דערפון ארויסגעקומען,

עניוועי ווילסט האלטען פון דעם צדיק אשריך ואשרי חלקך זעץ דיר הארעווען בספריו הקדושים יומם ולילה און זיי מתפלל זאלסט אויס וואקסען א טויזענסטעל פון וואס ער האט ערייכט בחייו.

[tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag] דאס וואס די טיינעסט אז איך נעם איין תשובה און מיט דעם מאלען איך אראפ דעם גאנצען מציאות פון דעם צדיק , חלילה!!

איך האב בלויז געברענגט ''איין'' דוגמא ווי די אלע אנדערע גדולי ישראל האבען זיך אויסגעצייכענט אין זייער גדלות

אבער דער קדוש וטהור בעל ה'אגרות משה ווער זענען מיר בכלל אפצושאצען זיין גרויסקייט

[ליטוואק פון בודאפעסט]

'לית מאן דפליג' יא, איך דינג זיך און בהחלט. ווער האט זיך געדינגען מיט איהם? אפאר רבנים? ס'האט איינער פון זיי פארשטאנען זיין שטיקל תורה? מ'זאגט אז דער חזון איש האלט אנדעריש, אבער למעשה רבנים זענען מקיל היינטיגע צייטען, און איך האב אציין געהערט פון ר' שלמה מילר אז ס'איז 'אנגענומען להיתר'.
ר' משה האט נישט מסכים געווען צו זיין קעגענער, ער האט געהאט אן אנדערע חשבון, א חשבון פון שלום בית נישט א.ג. קדושה\בויך סברות.

[נאר,,פרייליך]

[justify]אין המשך צום פריערדיגע תגובה:


בנוגע דיינע טענות אז מען שאצט נישט א גדול לפי וויפיל עס קוקען אינעם ספר, זענט איר טויזענט פראצענט גערעכט,
אבער אין די ליטא איז דא א סעיאינג אז מ'ברויך מבדיל זיין בין סימן לסיבה אה''נ ס'איז ניש קיין 'סיבה' לגדלות פארט א 'סימן' איז'ס יא לענ''ד, ביסט בארעכטיגט מחולק צו זיין.
........
ועוד זעהט זיך מכותלי מכתבך אהן א גרויסער טעות אלע לייבען בימיו האבען אים פארשריגען פאר'ן דן זיין אזא האקעלע נושא עס האט זילטש שייכות צום הייליגען סאטמאר רב
.......
לגבי דיין כלליות'דיגער אראפרייס קעגן די וואס קערן זיך נישט אהן צום ליטווישען וועלט, כאפ נאר א בליק ווי רובא דרובא פינעם ליטאי'שען עולם ברויך משוגע ווערן ווייל דער יתד האט מחליט געווען איינעם צו ממנה זיין אלס לעצטער ווארט לגבי דער 'גאנצער' עולם התורה,

און פארקויף ניש קיין לאקשען איבער בין אדם לחבירו ווייל עס איז ניש פאראן נאך אזעלכע פיינט האבער פון איינעם דעם אנדערן ווי עקלהאפטיגע... נו שוין
און א חוץ פון א שטיקעל תעירע, איז דר'גאנצער יהדות חרוסת
אחוץ וואס זיי האבען מקבל געווען די תורה ווען דער חפץ חיים האט מיט זיין זון.... פארפאסט דעם חיבור אויף או''ח
.........
דאס ענין פון נשות הכותל האב'ך מכוון געווען צו א צווייטען דא, אז די רעפארמער באוועגונג שטאמט טאקע פון די 'איידעלע' וואס האבען נישט געקענט דילדען דאס פייערדיגע רעדן נגד פושעי ישראל
.....
חוץ מכל הנ''ל איז דער גאנצער גערעדעכץ דיינע א פלא, קוקט אויס אז אין בודאפעסט איז מען אנדערש מגדל די ליטאים[/justify]

[דעת תורה]

ליטוואק פון בודאפעסט, אויב דו קענסט און דו לערנסט דברות משה ברויכסטו דאך וויסן אז ער האט למעשה יא חוזר געווען פונעם היתר, נאר ער האט אריין געדרוקט די חזרה אין דברות משה. (כך שמעתי, נישט אז איך האב א אדרעס ביי די האנט וואו אין דבר"מ עס איז געדרוקט).

[ליטוואק פון בודאפעסט]

נאר,, פרייליך - זאג א נאמען פון די לייבען. ביז דערווייל ווייס איך פון חלקת יעקב און דברי יואל. אז מאיר אמזל איז אויך א לייב ווייל ער איז פארט א מעמבער פון דיין קולטור.
דיין קאפ ארבעט אין מאדנע וועגען. איך האב געשריבען אז דער וועלט קערט זיך נישט צום ליטווישען וועג? ווי? קענסט ציטירען?
דער מחלוקת צווישען צוויי עסקנים אין מיטל מזרח האט גארנישט מיט תורה איינגעלייגט און א נארמאלע יונגערמאן האט ווייניג צו טוהן דערמיט. איך וואוין אין אמעריקא און דער גאנצע ענין איז סתם נייעס וואס מ'הערט אן קיין שום באדייט.
האסט א פראבלעם אז דער משנה ברורה איז געואוערן אנגענומען. איך האב טאקע געהערט פון חסידישע אידען אז דער פסקי תשובות איז אסאך בעסערע ספר ווי מ"ב טאמער דו ווילסט אזוי גלויבען, זכותך. אבער דער גדלות פונ'ם מ"ב איז נישט ווייל א טאטע מיט א זוהן האבען זיך געזעצט שרייבען א ספר. אז דו זעסט נישט, קענסטו ווייטער נאכזוכען הלכות אין נטעי גבריאל. ער פארשטייט דער קולטור אסאך בעסער ווי דער מ"ב און מסתמא איז זיין טאמעט"א די"פ אסאך בעסער.
ווען מ'וואלט ארויסגעגאנגען 'במסינ"פ' אקעגען נשות הכותל כמנהג תלמידי החת"ס (ר' יצחק לעבאוויטש?) וואלט עפעס אנדעריש געשעהן? קענסט אויפווייזען? זיי זענען רעפארמער און ס'גייט אונז גאנץ ווייניג אן וואס זיי טוהן אין זייערע רעליגיע.

[berlbalaguleh]

ליטוואק פון בודאפעסט: איך האב שוין נישט קיין כח, אדער געדולד צו די ב.ש. בעק ענד פארטה. דו האסט עפעס א ספעציעלן טאלאנט אלץ אריין צו ווארפן א זייטיגע באמערקונג וואס פיהרט דעם שמועס אראפ פון די רעלסן (טרעקס, בלע"ז). די אקסעפטענס (אננעמונג) פון משנה ברורה ביי נארמאלע מענטשן האט גארנישט צו טון מיט חסידות אדער מתנגדות. א יעדער איד וואס איז א שטיקל יודע ספר, און האט אמאל געלערנט שולחן ערוך אורח חיים אין ישיבה, קען אפשאצן די גוואלדיגע ארבעט וואס דער הייליגער חפץ חיים האט אריינגעלייגט אין זיינע חיבורים, משנה ברורה, ביאור הלכה און שער הציון. הגם ס'איז געווען איין חסידיש'ער רב/רבי פאר די מלחמה, וועלכער האט זיך אויסגעדרוקט זייער מיאוס, אנרופנדיג עס "משנה ארורה". אבער יענער "גדול" האט געהאט זייער א מיאוס'ן פיסק און ער איז ביי מיר אפגעפרעגט. מיט זיין גאנצן קנאות און קענען לערנען. לסיכום. נאר עמי הארצים עללן אוועקמאכן דאס גדלות און אויפטוה פונ'ם מחבר.

[נאטרוליסט]

איך קען נישט אריינרעדן אין די גרויסע מחלוקה, ואין ברצוני להכניס ראשי בין סלעים גדולים כמותכם, אבער וופיל איך זעה איך הער און שמעק, אז דער גרעסטער גאון און פוסק נאך די קריג געווען נישט קיין צווייטער ווי דער חזון איש.

די וועלט זאגט אז הגאון ר' משולם ראט פון די ראבינאט האט אים איבערגעשטיגן אין לומדות, אבער ס'איז שווער פעסטצושטעלן.

[נאר,,פרייליך]

[justify][tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag] בנוגע די מ''ב האב איך חלילה ניש קיין פאראיבעל אז די וועלט האט עס אפגעקויפט עס איז ב''ה א געוואלדיגער ארבעט, איך האב שוין צענדליגער מאל שטארק הנאה געהאט פון די שטארקע ארבעט,
איך רעד נאר פינעם יתמות ביי אייער וועלט'ל ווי ס'זעהט נעבעך אויס פון דעם פאקט ווי ביזען חפץ חיים און זיין זון (עי' בארוכה בספרו ווי ער איז מאריך וויאזוי עס איז צוגעגאנגען דעם חיבור שרייבען) האט איר נישט קיין קבלה געהעריג אין הלכה, פילע יארען האב איך געלערנט ביי איינע פון די גאר אויסגערופענע ראשי ישיבות און ס'געווען א פחד צו זעהן ווי זיין גאנצער מקור בהלכה איז סך הכל אלעס אויף א שיינער ליקוט און יגיעה וואס דער הייליגער חפץ חיים האט געארבעט צו פארגרינגערן די לומדי או''ח, עס צייגט אויף א שטארקער יתמות בהוראה,
כ'מיין דערמיט מדגיש צו זיין אז ווען גרויסע לייבען בתורה (עס איז ווייניג נוגע יעצט 'נעמען' איבער וואס זיך ארומצורייסען עפען אויף די שו''ת ספרים העסטו זעהן) האבען געשריבען אויפען פסק פינעם הייליגען צדיק וקדוש בעל אג''מ ודב''מ תסמרנה שערות ראש אויף אזא הפקרות און עטליכע האבען דערויף ממליץ געווען 'הכזונה' יעשה את אחותינו, האבען זיי געהאט דערמיט א שטארקער מכוון
היות זיין גאונות וגדלות בתורה האט נישט געקענט אהערשטעלן א ווידערשטאנד מיטן שרייבען א להלכה ולא למעשה'דיגע בירור, וואס אין פאקט דרייען זיך היינט ארום אויף דעם סמך אלטע מיידלעך נעבעך וואס קענען נישט קיין שידוך טרעפן
און ר''ל אנשטאט זיך דרייען מיט א דאג ווי להבדיל דר'גוי טיען זיי דעם עצה פון אריינלייגען מאיש אחר און קענען אזוי אויפשטעלן גאנצעטע שטיבער זייענדיג א סינגעל אלעס אויפען סמך פון להלכה ולא למעשה, מיט רעכט האבען אינזערע הייליגע גדולים באקעמפט אזא הנהגה אין פסק[/justify]

>עס טוט חלילה נישט אוועקנעמען קיין האר פון זיין -קדושה-דביקות-ויגיעת התורה בסך הכל שטעלט עס נאר אהער אז אין דעם פרט בנוגע הוראה,
זענען פילע אנדערע גדולים וקדושים געשטאנען העכער, נעם א דוגמא פון זיין איידעם וואס פירט די העצע קעגן מציצה וויפיל פסקים ער האט אריינגעריקט נגד דעתו הקדושה פון זיין שווער, וואס דער הייליגער שווער האט אים מזהיר געווען עס ניש צו דריקען

[ליטוואק פון בודאפעסט]

נאכאמאל, ר' משה האט געוויזען אז ס'איז אן רעכט, ער האט געהאלטען אז ס'איז קיין שום פגם נישט אין קדושת ישראל. ווער האט אויפגעוויזען אנדעריש?
דיין גאנצע צוגאנג פון מאכען א סאציאלאגישע ענין פון תורה מסיני, פארדעקט מיט א שפראך פון קבלה בהוראה, איז ווידער א חלק פון דער 'זאך וואס ס'רופט זיך אידישקייט' וואס איז ווייט פון תורה. וואס א ראש ישיבה טוט איז נישט תורה, און וואס א ציבור טוט איז נישט תורה. די זיינען הנהגה'לעך פון מענטשען, און ווען ס'וואלט נישט געווען קיין תורה, וואלט מען עס געדארפט אנהאלטען. לאז אפ מיט מענטשען און רעדט פון תורה ותו לא.
בערעל-איך האב פראבירט צו האלטען דער זאך אופ'ן ענין פון פאשקעווילען ללא הועיל. אדרבה ווען איהר קענען עפעס צולייגען צו דער זאך וואלטען איך שטארק הנאה געהאט.

[היימישער ליטוואק]

[justify][tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag] בנוגע די מ''ב האב איך חלילה ניש קיין פאראיבעל אז די וועלט האט עס אפגעקויפט עס איז ב''ה א געוואלדיגער ארבעט, איך האב שוין צענדליגער מאל שטארק הנאה געהאט פון די שטארקע ארבעט,
איך רעד נאר פינעם יתמות ביי אייער וועלט'ל ווי ס'זעהט נעבעך אויס פון דעם פאקט ווי ביזען חפץ חיים און זיין זון (עי' בארוכה בספרו ווי ער איז מאריך וויאזוי עס איז צוגעגאנגען דעם חיבור שרייבען) האט איר נישט קיין קבלה געהעריג אין הלכה, פילע יארען האב איך געלערנט ביי איינע פון די גאר אויסגערופענע ראשי ישיבות און ס'געווען א פחד צו זעהן ווי זיין גאנצער מקור בהלכה איז סך הכל אלעס אויף א שיינער ליקוט און יגיעה וואס דער הייליגער חפץ חיים האט געארבעט צו פארגרינגערן די לומדי או''ח, עס צייגט אויף א שטארקער יתמות בהוראה,
כ'מיין דערמיט מדגיש צו זיין אז ווען גרויסע לייבען בתורה (עס איז ווייניג נוגע יעצט 'נעמען' איבער וואס זיך ארומצורייסען עפען אויף די שו''ת ספרים העסטו זעהן) האבען געשריבען אויפען פסק פינעם הייליגען צדיק וקדוש בעל אג''מ ודב''מ תסמרנה שערות ראש אויף אזא הפקרות און עטליכע האבען דערויף ממליץ געווען 'הכזונה' יעשה את אחותינו, האבען זיי געהאט דערמיט א שטארקער מכוון
היות זיין גאונות וגדלות בתורה האט נישט געקענט אהערשטעלן א ווידערשטאנד מיטן שרייבען א להלכה ולא למעשה'דיגע בירור, וואס אין פאקט דרייען זיך היינט ארום אויף דעם סמך אלטע מיידלעך נעבעך וואס קענען נישט קיין שידוך טרעפן
און ר''ל אנשטאט זיך דרייען מיט א דאג ווי להבדיל דר'גוי טיען זיי דעם עצה פון אריינלייגען מאיש אחר און קענען אזוי אויפשטעלן גאנצעטע שטיבער זייענדיג א סינגעל אלעס אויפען סמך פון להלכה ולא למעשה, מיט רעכט האבען אינזערע הייליגע גדולים באקעמפט אזא הנהגה אין פסק[/justify]

>עס טוט חלילה נישט אוועקנעמען קיין האר פון זיין -קדושה-דביקות-ויגיעת התורה בסך הכל שטעלט עס נאר אהער אז אין דעם פרט בנוגע הוראה,
זענען פילע אנדערע גדולים וקדושים געשטאנען העכער, נעם א דוגמא פון זיין איידעם וואס פירט די העצע קעגן מציצה וויפיל פסקים ער האט אריינגעריקט נגד דעתו הקדושה פון זיין שווער, וואס דער הייליגער שווער האט אים מזהיר געווען עס ניש צו דריקען

איך פארשטיי נישט פון וועלכע יתמות בהלכה אין די ליטווישע וועלט דו רעדסט.
די גרעסטע לייבן פון הלכה זענען גווען אין דער ליטווישער וועלט. קודם כל די ריזן וועלכע - אינטערסאנט צו באמערקרן - זענען גווען באטיטולט נישט ווייניגער ווי "גדול האחרונים" א שטייגער ווי דער מהרש"ל, דער שאגת אריה, דער גר"א. דער חכמת און חיי אדם. און שפעטער אזוינע פוסקי הדור ווי ר' יצחק אלחנן און דער דברי מלכיאל. דער ערוך השלחן און דער בית הלוי. דער אדר"ת און רי"ל דיסקין. דער משכנות יעקב און דער נצי"ב. דער מרחשת און ר' חיים עוזר. איך ברענג נישט סתם נעמן פון פוסקים ווי די ווילנא דיינים (ר"ש הכהן וכו') וכדומה, נאר ממש אויסגרופנע וועלטס פוסקים.
און אין די לעצטע דורות, טאקע די עמודי ההוראה דער משנה ברורה און דער חזו"א. און בדורנו ר' משה ר' שלמה זלמן און ר' אלישיב.

[נאר,,פרייליך]

יתמות, איז די פשט בנוגע די ציבור הליטאי, דו''ק ותשכח
אריות שבחבורה איז אלס געווען און אומעטום,
דאס וואס די רעכנסט רבי משה איז א טאטאלער טעות דו''ק ותשכח

[היימישער ליטוואק]

דאס וואס די רעכנסט רבי משה איז א טאטאלער טעות דו''ק ותשכח

explaine

[נאר,,פרייליך]

עוד חזון למועד, איך וויל נאך לערנען אביסעל בעפאר ניטל, איר קענט דאך ממשיך זיין צו לערנען אפי' אין ניטל

[היימישער ליטוואק]

היינט איז ניטל? איך האב גמיינט אז ניטל איז ווען די גוים האבן זייער Xמעס?

[ליטוואק פון בודאפעסט]

היימישער לאנדסמאן - דו פארשעמסט אונז אלע. דו ווייסט טאקע נישט?

[דעת תורה]

דער מהרש"ל איז געווען א ליטאי? (מסתמא האסטו געמיינט דעם ש"ך).

דער שאג"א איז בסוף ימיו געווען רב אין מיץ - דייטשלאנד. אבער יתכן אז ממקורו איז ער פון די ליטא.

ליטא און אירע לייט זענען אלס געווען אראפגעקוקט אין פוילן און אין אוקריינע. דעם בעל התניא פלעגן די חברים רופן מיטן צונאמען "דער ליטוואק" און נישט פאר א מעלה. אין די שפעטערע יארן מיטן אויפקום פון די באן האט אנגעהויבן צו ווערן א איינוואנדערונג פון איין מקום צו די אנדערע. זענען דעמאלט אסאך ליטאים אנגעקומען קיין ווארשא און מיטגעברענגט זייער הלך ילך, דערפאר טאקע האבן די ווארשעווער זיי גערופן "די ליטווישע צלם - קעפ"...

[יאיר]

ווער דארף אלטע פאשקעווילן אז מיר האבן דא א הויפן נייע.

[berlbalaguleh]

היינט איז ניטל? איך האב גמיינט אז ניטל איז ווען די גוים האבן זייער Xמעס?

לידיעתך, ר' היימישער ליטוואק: די -פראוואסלאוונע גוים (גריעק-ארטהאדאקס) האלטן זייער חגא דעם 6טן יאנואר. ס'איז אייגנטליך דער 25סטער דעצעמבער אויפ'ן אלטן קריסטליכן קאלענדאר.

[היימישער ליטוואק]

דער מהרש"ל איז געווען א ליטאי? (מסתמא האסטו געמיינט דעם ש"ך).

דער שאג"א איז בסוף ימיו געווען רב אין מיץ - דייטשלאנד. אבער יתכן אז ממקורו איז ער פון די ליטא.

ליטא און אירע לייט זענען אלס געווען אראפגעקוקט אין פוילן און אין אוקריינע. דעם בעל התניא פלעגן די חברים רופן מיטן צונאמען "דער ליטוואק" און נישט פאר א מעלה. אין די שפעטערע יארן מיטן אויפקום פון די באן האט אנגעהויבן צו ווערן א איינוואנדערונג פון איין מקום צו די אנדערע. זענען דעמאלט אסאך ליטאים אנגעקומען קיין ווארשא און מיטגעברענגט זייער הלך ילך, דערפאר טאקע האבן די ווארשעווער זיי גערופן "די ליטווישע צלם - קעפ"...

המהרש"ל, בנו של יחיאל, נולד בסביבות שנת ה'רע"א (1510), ככל הנראה בבריסק. בצעירותו התגורר ולמד בפוזנן (פוזנא) ובגיל 25 חזר לעיר הולדתו בריסק והתחתן. לאחר חתונתו הקים ישיבה בבריסק שם היה ראש ישיבה עד גיל ארבעים. בהגיעו לגיל ארבעים עבר לאוסטראה שם שימש כראש ישיבה חמש שנים. בשנת 1569 עבר לכהן כראש ישיבה בלובלין.

דער ש"ך האט אויך א ליטווישע בעקגראונד אבער איז למעשה גבורן אין פוילין און נפטר גווערן אין הונגריה.
דער חלקת מחוקק איז אויך א ליטווישער.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

פאר די חבררה וואס תורה איז פארוואנדעלט אין 'אידישקייט' וואס איז א סאציאלאגישע ערשיינונג, איז נישט מדינת ליטא דער נושא, דער חלקת מחוקק איז נישט דער ליטוואק. מ'מיינט די מענטשען צווישען די קריגען און אויך אביסל פאר'ן ערשטע וועלט'ס קריג, וואס האבען געהאט אן אנדערע נאטור פון די מענטשען אין פוילין, און דעריבער ווען מ'האט זיך געטראפען האט מען זיך נישט געטרויערט איינער די צווייטער. ואין בה ולתורה ולא כלום.

אסאך וואונדערען זיך, פארוואס האבען די חרמים אקעגען חסידים אזוי שטארק ארויסגעברענגט אז חסידים לערנען נישט? מ'זעט דאך אז זיי לערנען יא, און מאנכע רבי'ס האבען נאך געזאגט אז 'דער ערשטע חסידות איז א דף גמרא' וכהנה מימרות און מעשים לרוב, איז פארוואס האבען די לייבען די צדיקי אמת אזוי איינגעזען אז חסידים לערנען נישט? וואס האבען זיי געמיינט? והנראה לענ"ד עפ"י דברי הבלאגער"ס האלו, וואס סך הכל זאגען נאך וואס מ'האט זיי געפיטערט אין די א.ג. ישיבות זייערע, קען מען אלס פארשטיין. דער אונטערשייד וואס מ'האט געבאקען צווישען יגיעה און קענשאפט אין תורה מיט פסק הלכה, דארט הייבט זיך אן דער פראבלעם. מ'מיינט אז ס'איז דא אזעלכע טראדיציע"ס וואס זענען וויכטיגער ווי תורה, ס'איז דא אזא מציאות פון 'קבלה בהוראה' וואס נאר רבנים מיט שטעקענעס פארמאגען, מ'האט אפגעהאקט דער קאפ פונ'ם גוף, כאילו לערנען איז איין זאך און טוהן איז א צווייטע זאך. דער הלכה למעשה האט נישט מיט די לומדות וואס מ'לערנט, און די סוגיא מיט איהר פלפול איז אלס גוט אויף צו פאר'ענטפערען דער בית יוסף'ס קשיא, אבער צו לערנען ע"מ לעשות פאלט נישט איין אין קאפ. דער חידוש וואס מ'האט אריינגעברענגט פון פרעמדע מקורות קריכט אריין אינ'ם ציבור וואס וואלט געדארפט וויסען בעסער, און הגם דער אמת ווער נישט געמאסטען מיט ווי פיל מענטשען זי האט, און דער ליטווישע ציבור איז נישט בעלבתים אויף תורה, אבער פארט מאכט עס שווערער פאר א מענטש וואס וויל איינזע'ען דער אמת צו וויסען למי החותמת ולמי הפתילים.

מ'האלטען שוין א וואך אריין אין דער ויכוח, און דו האסט נאך אלס נישט מסביר געווען, צו געברענגט א מקור פאר'ן מושג פון 'קדושת ישראל'. וואס מיינט עס, ווער זאגט עס, וואס איז דער מקור דערצו, וואס האט ר' משה פארזע'ען ווען ער איז איבערהויפט נישט מסכים דערצו? ס'מיינט דער שלום בית צווישען א פארפאלק וואס זי וויל עס מאכען און ער נישט? דאס מיינט קדושת ישראל? איז וואס איז דער פראבלעם ווען אן אומפארהייראטע פרוי טוט עס? רעד צו דער זאך נישט פלאפעלעריי.

[יאיר]

ר' ליטוואק, פאר'ן קריג זענט איר דאך מודה אז די חסידישע תלמידי חכמים זענען גארנישט געווען הינטערשטעליג ווי די ליטווישע, אלזא ביטע לאזט דעם חרם אין א זייט. דאס האט דוקא געהאט סאציאלאגישע סיבות. דער גאון עולם ר' נתן אדלער האט מען אויך מחרים געווען ווייל ער האט געהאט צופיל מאדנע מנהגים.