געדאנקען: זענען די דייטשען טאקע אזוי שרעקליך גילטי?

[חזקיהו המלך]

דאס איז יעדער מודה, חוץ די לונאטיקער און די שכל'לאזע שווארצקייטען, אז היטלער ימ"ש איז געווען א שרעקליכע טיראן, א שווארצע גייסט וואס האט געדורשט נאך בלוט אין רציחה,

וואס כ'ווינדער זיך אבער, איז איבער דאס דייטשע פאלק, זענען זיי טאקע גרעסערע רשעים ווי אנדערע אייראפעאישע לענדער, אדער זיי האבען פשוט געהאט דאס מזל אז צווישען זיי איז אויפגעשטאנען אזא היסטארישע רוצח אין אנגעדרייט דאס לאנד מיט כל מיני פראפעגאנדע,

ניין, כ'קום נישט דא זאגען אז די דייטשען זענען אידען ליבהאבער, די רוב זענען לכאורה נישט, חאטשיג ס'דא פין זיי וואס זענען מאראליש און א צאל פין זיי האבען געהאלפען אידען ביי די צווייטע וועלט קריג, זיך איינשטעלענדיג זייער לעבען דערביי,

אבער מיין פראגע איז צי די זעלבע קען נישט געשען צי עני אנדערע פאלק וואס זאל דארעך גיין אזא פראפעגאנדע, אז אידען זענען זייער אומגליק, אין אז אידען ברענגען א אומגליק אויף דאס גאנצע פאלק, אין בפרט מיט די נארישע אזוי געריפענע רעיס סייענס וואס איז דעמאלץ געווען די רוח הזמן, וואס זיי האבען איינגערעדט די דייטשע פאלק אז זיי זענען קלאמפיש געבוירען צי זיין הארען אין די איבריגע וועלט זענען שקלאפען, אין די אידען פארסם'ן פשוט די וועלט און מען ברויך זיי חלילה צי ... ,

כ'טראכט אזוי צי מיר, אז עני אנדערע פאלק וואס מען זאל זיי פארקויפען אין אריינפראפעגאנדירען אזא באבע מעשה, גענוג לאנג אז דאס זאל ווערען ביי זיי די רעאליטי , וואלטען זיי געטוהן די זעלבע זאך וואס די דייטשען האבען געטוהן אדער אפשער ערגער,

כ'זיץ אין טראכט, כ'ווייס נישט צי מ'מעג אזוי טראכטען, אבער קוקטס אן דעם מנשה לוסטיג, לויט וויזוי ער האט געשריבען איבער דעם ראטענבערג ממש מיט קללות אין ער האט זיך נאך בארעכטיגט אז דאס איז גאר דעם רצון השם, אלץ ווייל אין סקווירא האט מען אים געברעינוואשט אזוי ממילא פאר עים איז דאס די רעאליטעט, אין ראטענבערג'ס לעבען איז אין זיינע אויגען נישט ווערד, איז ווען לאמיר זאגען "זשאולענד" ווערט א ריאליטי, אין סקווירא רבי איז ווען דער עכטער מושל אין "זשאולענד" וואלטען זיי ווען נישט אפגעפירט אלע מתנגדים אין די גאז קאמערן, אין אפשער נאך געהאלטען אז זיי טוען מיט דעם א טובה פאר זייערע זינדיגע נשמות,

באטעם ליין, ווען מען ברעינוואשט א סאוסייעטי פארלירען זיי די געהעריגע בחירה, זיי ווערען ראבאטען, אין די עיקר שולד גייט לכאורה אויף די מענטשען וואס פירען דאס,

עכ"פ איך שרייב דאס בדרך אפשר, דא איי מיס סאומטינג ? איז דא נאך א שטיקעל צי דעם פאזעל וואס כ'האב נישט גערעכענט ?

[סאו וואט]

יעדער וואלט עס געטוען נאכ'ן דורך גיין אזא מח וואש, והא ראיה: דער אוקריינא פאלאקן אונגארישע האבען זיך גאנץ פיין צו געשטעלט צו זיי, און דער אוקריינא מיט א שמיץ אריבער.
אפילו איך גלייב אז זיי, דער אוקריינע, זענען געוועהן נאך ארגער, ווי באלד זיי זענען למעשה נישט דורך אזא ברעינוואש ווי דער דייטשע פאלק גופא, עכ"ז זענען זיי נישט געוועהן אונטער שטעליג מיט זייערע ברוטאלע רציחה, אבער פון דער אנדערע זייט האט ארויסגעשאנט דער פאקט, אז דייטשלאנד האט געהייסן צו זיין גאר א מענטשליכע און העפליכע פאלק, און ביים מלחמה האט זיך ארויסגעשטעלט זייער כשר חזיר פיסל, און דעריבער האבען זיי באקומען דער נאמען אלס דו רוצחים.

[בן-זומא]

סאיז נישט קיין שום תירוץ שבעולם!! די דייטשען האבען זיך נישט געמוזט לאזן! קיינער האט זיי נישט געצווינגען, זיי האבן געקענט צוריק שיסן די פראפעגאנדא אויף זייער קאפ! אין קאווע שטיבל זענען אויך דא מענטשען וואס טרייען צו ברעין וואשען אלע אנדערע מענטשען פון איבעראל בכל מקומות מושבותיהם, אבער ווער סהאט שכל לאזט נישט די ברעין וואשינג אריין דורך זיין קאפ!! איך לאז זיך נישט און ווער נאך סאיז אביסעל קלוג לאזט זיך אויך נישט!!!!

[יאיר]

דער נושא איז א הייסע דעבאטע ביי היסטאריקער, מיט מחלוקת לכאן ולכאן. בעיקר איז עס געווארן אויפגעפלאמט ווען חנה ארענדט האט געשריבן ביי די אייכמאן טרייעל אז אייכמאן האט פשוט געפאלגט זיינע אויבערהארן און איז לאו דוקא אן אכזר. זי האט דעמאלט גע'מטבע'ט דעם טערמין banality of evil, וואס קען ווערן איבערגעטייטשט אויף "גלייכגילטיגקייט פון שלעכטס." דאס מיינט אז מען ברעינוואשד א מענטש צו טון די ערגסטע זאכן ביז ער טוט עס שוין פון זיך אליין, אן טראכטן. דאס קען מען זיך אויך איבערצייגן ביי אונזערע חרדי'שע אידן, וואס זענען באמת אין גאנצן לעבן פיינע און וואוילע מענטשן, און פונדעסטוועגן קענען זיי זיך אויפפירן ממש ווי אכזרים (ווי דער דוגמא וואס חזקיה האט דערמאנט פון שאול שפיצער). דאס איז נישט ווייל זיי זענען אכזרים, נאר ווייל מען האט פראגראמירט זייער מוח צו טראכטן אז צו טון כך וכך איז א מצוה.

[יאיר]

בעצם ליגט דערין א טיפערע יסוד. די דייטשע פאלק איז שטענדיג געווען אויסגעשטעלט אויף א פונקטליכקייט און סדר, מיט א מאנארכיע, און דאס גאנצע פאלק זענען געווען אונטערטאנען צום העכערן אויטאריטעט. אזא סארט אויסשטעל, וואו די גאנצע סאסייעטי קאנפארמד צו איין געוויסע מהלך, איז א רעצעפט פאר דיזעסטער. עס דארף נאר אונטערקומען איין צודרייטער היטלער און עולם גולם וועט אים נאכלויפן און פאלגן אן טראכטן צוויי מאל. דאס נעמען א גאנצע סאסייעטי און זיי איינשטעלן אז זיי מוזן "שטימען" מיט איין געוויסע פרינציפ אדער מענטש, איז א חורבן נורא. דאס איז דער סוד פון דעמאקראטיע, מיט'ן מאכן די מינימאלסטע באגרעניצונגען אויף מענטשן לאזט מען זיי פריי צו טראכטן און צו פילן און נישט צו פארלעשן זייער אייגענעם קול פון מאראל, און אזוי בויט מען אויף א געזונטע סאסייעטי. פארשטייט זיך אז אמאל ציט מען איבער דעם שטריקל און עס ווערט צו פריי, עס קומט אבער פארט נישט צו צו די חורבנות וואס אזעלכע טאטאליטעריען גאווערמענטס האבן געברענגט אויף די וועלט.

[מאטי]

ווען דאס דייטשע פאלק וואלט געטון ״נאר דאס״ געווען הארכזאם צו זייערע אויבערהארן, דאן וואלט געווען א מקום לדון. אבער דער פאקט אז זיי האבן נישט נאר אויסגעפירט באפעלן, נאר געגאנגען דעם עקסטערן מייל, געקאפעט,געשינדען,זיך פאסמאקעוועט, אפילו במקום וואו אויבערהארן האבן דאס נישט דירעקט פארלאנגט, איז על הכלל כולו יצא.

[shem-tov]

תמחה את זכר עמלק מתחת השמים לא תשכח. זיי זענען אלע שולדיג איינס ביי איינס ימ"ש און נישט נאר זיי נאר זייערע קינדער און אייניקלעך און אור אייניקלעך עד סוף העולם פארן דורכפירן אזא פארברעך אויף סוסייעטי ובפרט על עם ישראל. אזוי האט אונז די תורה געהייסן לגבי עמלק און אנדערע רשעים. ארץ ארץ אל תכסי דמם. קיינער קען זיי נישט מוחל זיין ובתוכם די זעלבסט געקרוינטע אפוטרופסים פאר כלל ישראל. גילטי גילטי גילטי. דער אייבערשטער זאל העלפן סזאל שוין מקיום ווערן דעם ... וויאזוי גייט נאר די סקולענע ניגון פון ... אנקת אסיר כגודל זרועך... וכו.

[דער (פינטעל) איד]

סקולענער ניגון גייט אנקת אנקת אסיר

[shem-tov]

נא געב מיך שוין א דערמאן ווי אזוי די ניגון הייבט זיך אן.

[shem-tov]

יִוָּדַע בַּגּוֹיִים לְעֵינֵינוּ נִקְמַת דַּם-עֲבָדֶיךָ הַשָּׁפוּךְ
תָּבוֹא לְפָנֶיךָ אֶנְקַת אָסִיר
כְּגוֹדֶל זְרוֹעֲךָ--הוֹתֵר בְּנֵי תְמוּתָה
וְהָשֵׁב לִשְׁכֵנֵינוּ שִׁבְעָתַיִם אֶל-חֵיקָם

[שמעקעדיג]

ווען דאס דייטשע פאלק וואלט געטון ״נאר דאס״ געווען הארכזאם צו זייערע אויבערהארן, דאן וואלט געווען א מקום לדון. אבער דער פאקט אז זיי האבן נישט נאר אויסגעפירט באפעלן, נאר געגאנגען דעם עקסטערן מייל, געקאפעט,געשינדען,זיך פאסמאקעוועט, אפילו במקום וואו אויבערהארן האבן דאס נישט דירעקט פארלאנגט, איז על הכלל כולו יצא.

איך האב דאס שוין געשריבן מערערע מאל דא אין שטיבל.
אלמלי די רשעים וואלטן נאר גע'הרג'עט ווי באפוילן - כאטש עס איז נישט קיין תירוץ - וואלט מען נאך געקענט אקצעפטירן זייער געדאנקען-גאנג, אז זיי האבן פשוט געמוזט פאלגן און אויסראטן כלל ישראל היל"ת; אבער די שוידערליכע רציחות, עקסטערע עינויים, אומבאשרייבליכע ברוטאליטעט, האט געוויזן אז זיי האבן אויך געטון רשעות מדעת עצמם און נישט נאר געפאלגט בלינדערהייט געצווינגענערהייט. ימח שמם.

[berlbalaguleh]

ייש"כ חזקיהו המלך: דו האסט זייער גרונטליך און גוט אדורכגעטון די אלע זייטן פון די נשא. (נאויסע. נישט משא, תורה?). איך גיי דיר בעז"ה ענטפערן כיד ה' הטובה עלי. נאר צוערשט א שטיקל הקדמה:

איך בין נישט געבוירן אין וויליאמסבורג. אלס קליין יונגל האב איך געוואוינט אין א אייראפעאישע מדינה, וואו די גוים האבן דערמאנט א איד א יעדע מינוט אז ער איז א איד. איינס פון די ערשטע זאכן וואס כ'האב געוואוסט איז וויאזוי מ'זאגט "שמוציגער איד" אויף עטליכע שפראכן. ווייל כ'האב עס אייביג געהערט פון די לאקאלע גויים. מיינע עלטערן זענען געווען "האלאקאוסט סוירווייווערס". מיין מאמע איז געווען אן אוישוויץ איבערלעבער. א חוץ דעים האביך א ספעציעלע אינטערעסט אין פארשן אט די נושא. כ'האב געליינט עטליכע ביכער און געזעען מערערע פילמס/ווידיאס. ע"כ ההקדמה:

איכ'ל קודם פרובירן צו ענטפערן אויף דיינע שאלות און נאכדעים שרייבן די בעקגראונד. א) דאס דייטשע פאלק, אלס א פאלק, איז שולדיג אין האלאקאוסט. ווייל אן זייער דירעקטע הילף און הסכמה וואלטן היטלער און די נאציס ימ"ש נישט געקענט קומען צו די מאכט און אנהאלטן זייער גיפטיגן פראגראם: לאמיר געדענקען אז אין די 20'ער און אנהייב 30'ער יארן זענען זיי געווען די קלענסטע גרופ פון די אלע וועלכע האבן געהאט א פראגראם פאר א רעגירונגס טויש. אזוי ווי די קאמוניסטן, סאציאליסטן און אנדערע. ב) ס'קען (ח"ו) געשען אין אנדערע לענדער, אבער אין מציאות איז עס זייער שווער, ווייל די דייטשן זענען זייער אן ארגאניזירט און פלייסיג פאלק. נעם למשל פוילן. הגם זיי זענען פונקט אזעלכע שרעקליכע רוצחים. אבער זיי האבן נישט דעם שכל און ארגאניזאציע אדורכצופיהרן אזא גרונטליכע און סיסטעמאטישע מאסן רציחה. לאמיר געדענקען אז די דייטשן ימ"ש זענען זייער א שטאלץ פאלק. און זיי האבן זיך געשפירט דערנידעריגט און באליידיגט דורך די ווערסיי טריעטי. דער אפמאך וועלכן די לענדער האבן אויף זיי ארויפגעצווינגען אלס שטראף פאר'ן זיין שולדיג אין אנהייבן די ערשטע וועלט קריג. וואו מ'האט אויף זיי ארויפגעלייגט שווערע געלט שטראפן און צוגענומען זייערע קאלאניעס אין אפריקע און אויך שטיקער פון דייטשלאנד און אוועקגעגעבן פאר פראנקרייך. אזוי ווי רהיינלאנד. און היטלער ימש"ו האט זיי צוגעזאגט צו לייזן אט די אלע פראבלעמען. נאר א טייל פון זיין פראגראם איז געווען די אבסאלוטע שנאת ישראל. ער איז געווען דער וועלכער האט צוריק אויפגעבויט די דייטשע עקאנאמיע און ער האט געהאט די גאטס און די חוצפה זיך אקעגנשטעלן די אייראפעאישע גרויסמאכטן.

חוץ דעם איז איינס פון די כאראקטער שטריכן פונ'ם גאנצן דייטשן פאלק אז זיי קענען זייער שנעל און גרינג טוישן זייער אויסקוק און מעשים. זיי קענען אין מינוטן גיין פו גוט צו שלעכט אן שטערונגען פון וואס מ'רופט "קאנסשיענס" (אויף עברית הייסט עס "נקיפת מצפון"). נעם למשל די נאציס ימ"ש אין אוישוויץ און אנדערע פלעצער. אין די זעלבע צייט וואס דאס איז געווען א קאנצענטראציע און מארד לאגער פאר די אידן איז עס אויך געווען א רעזארט ארט פאר די אלע נאציס וועלכע האבן דארט געארבעט. איך רעד שוין נישט פונ'ם קאמאנדיר רודאלף האעסס, ימ"ש, וועלכער האט געוואוינט אינ'ם שטח פון לאגער און איז אהיימגעגאנגען יעדן טאג צו זיין הויז און זיך אויפגעפיהרט ווי א "נארמאלער מענטש" אין אלע ענינים, כאילו איינער קומט אהיים פון א דזשאב אין אפיס אדער פעקטארי און אינטרעסירט זיך וואס די קינדער טוען, וויאזוי זיי לערנען וכדומה, בשעת נישט מער ווי 150 פיס פון דארט האבן די גאז קאמערן און די אויוונס געארבעט מיט די פולע פארע. ס'איז נאך דא זייער א סאך צו רעדן און שרייבן איבער דעם. ודי בזה.

[רויטע וואנצעס]

מ'איז נישט דן א מענטש לויט זיין סביבה אדער השפעה, נאר איש איש לפי מעשיו. ס'איז אזוי סיי ביי אידן, און סיי ביי א גויאישע משפט. א דייטש וואס האט נישט געטוהן קיין שלעכטס איז א וואוילער גוי פונקט ווי יעדער גוי. א דייטש וואס איז א רשע סיי אן א השפעה סיי מיט א השפעה איז א רשע.

[elter-zeide]

דאס איז נאר אז יד ה' באמצע, אז אזא זאך זאל קענען פאסירן, אז דאס זאל זיך אזוי פינקלעך פירן, א פירער א שד, אין ארים עם מלכי חבלה, איין מענטש אליין קען דאס נישט באוואזען, אלע דארפן מיט האלטען, אין אויב איינער האט פראטעסטירט (יא עס זענען געווען דייטשע גוים וואס האבען פארפירט) איז געווארן געשאסען, אין עס האט גענימען א 10 יאר ביז זיי האבען געקענט דאס אויספירן, אין נאך מיט אזא פינקטלעכקייט, אויך דע אנגארישע גוים, ווען עס איז געקימען דע צייט, האבען מיט געשפילט, אין אנדערע מדינות האבן מיט געהאלפן, דער אמת איז, אז כמעט אלא איירופער פעלקער האבען דאס שוין געטאן מיט יארן צריק, למשל אין ענגלאנד איז נאך דא א אלטער געזעץ אז יודן טארען דארט נישט וווינען, דאס געזעטץ האט מען נאך עד היום נישט געטוישט, אבער מעלעבט דערמיט,

[berlbalaguleh]

מ'איז נישט דן א מענטש לויט זיין סביבה אדער השפעה, נאר איש איש לפי מעשיו. ס'איז אזוי סיי ביי אידן, און סיי ביי א גויאישע משפט. א דייטש וואס האט נישט געטוהן קיין שלעכטס איז א וואוילער גוי פונקט ווי יעדער גוי. א דייטש וואס איז א רשע סיי אן א השפעה סיי מיט א השפעה איז א רשע.

יא. אבער דעם תירוץ וואס אלע נאציס ימ"ש האבן גענוצט און נוצן נאכאלס איז אז זיי האבן נאר אויסגעפאלגט באפעילן. נאר איינס פון זייערע כאראקטער סימנים איז (אזוי ווי כ'האב געשריבן אין מיין תגובה.) אז זיי קענען זייער שנעל טוישן פון גוט צו שלעכט. און פארקערט. למשל. תיכף נאכ'ן צווייטן וועלט מלחמה (וואס כ'ווייס נאר פון שמועסן מיט עלטערע אידן און ליינען אין ביכער.) האבן זיך רוב דייטשן אויפגעפיהרט סיי לגבי אידן און סיי אין זייער טעיגליכן לעיב ווי גלייך די גאנצע געשיכטע פון האלאקאוסט און די מלחמה איז קיינמאל נישט געשעען. זיי האבן געשמייכלט און זיך באצויגן מיט די גרעסטע מאס פריינטליכקייט צו אידן. כאילו ס'איז קיינמאל נישט געווען קיין נאציזם אין דייטשלאנד.

[שמעקעדיג]

סאיז נישט קיין שום תירוץ שבעולם!! די דייטשען האבען זיך נישט געמוזט לאזן! קיינער האט זיי נישט געצווינגען, זיי האבן געקענט צוריק שיסן די פראפעגאנדא אויף זייער קאפ! אין קאווע שטיבל זענען אויך דא מענטשען וואס טרייען צו ברעין וואשען אלע אנדערע מענטשען פון איבעראל בכל מקומות מושבותיהם, אבער ווער סהאט שכל לאזט נישט די ברעין וואשינג אריין דורך זיין קאפ!! איך לאז זיך נישט און ווער נאך סאיז אביסעל קלוג לאזט זיך אויך נישט!!!!

עס איז נישט ריכטיג. חנוך לנער ע"פ דרכו, פראפעגאנדע ארבעט גוט פאר ס'רוב מענטשן, צי ס'איז געווען היטלער, צי סטאלין, צי דער צפון-קארעא'ס דיקטאטור, יו נעים איט.

[לעיקוואד]

דאס דערמאנט אפשר די שאלה פון די ראשונים פארוואס באשטראפט מען פרעה אויב דער אייבישטער האט גוזר געווען אז זיי זאלען משעבד זיין די אידען.

[הערשי]

ווען דאס דייטשע פאלק וואלט געטון ״נאר דאס״ געווען הארכזאם צו זייערע אויבערהארן, דאן וואלט געווען א מקום לדון. אבער דער פאקט אז זיי האבן נישט נאר אויסגעפירט באפעלן, נאר געגאנגען דעם עקסטערן מייל, געקאפעט,געשינדען,זיך פאסמאקעוועט, אפילו במקום וואו אויבערהארן האבן דאס נישט דירעקט פארלאנגט, איז על הכלל כולו יצא.

איך האב דאס שוין געשריבן מערערע מאל דא אין שטיבל.
אלמלי די רשעים וואלטן נאר גע'הרג'עט ווי באפוילן - כאטש עס איז נישט קיין תירוץ - וואלט מען נאך געקענט אקצעפטירן זייער געדאנקען-גאנג, אז זיי האבן פשוט געמוזט פאלגן און אויסראטן כלל ישראל היל"ת; אבער די שוידערליכע רציחות, עקסטערע עינויים, אומבאשרייבליכע ברוטאליטעט, האט געוויזן אז זיי האבן אויך געטון רשעות מדעת עצמם און נישט נאר געפאלגט בלינדערהייט געצווינגענערהייט. ימח שמם.

די טענה אז די דייטשן האבן מוסיף געווען צום קושי השעבוד און פאר זייער אייגענער הנאה איז גענונג נאר צו אפווענדן אז זיי האבן בלויז אויסגעפירט באפעלן. ווי אויך די מיליגראם עקספירימענט.
חזקיה ערוועקט אן אנדערע טענה. א מענטש קען ווערן איבערצייגט אז ער טוט די ריכטיגע זאך, און דאן וועט ער שוין צולייגן מדעת עצמו. דאך קען ער באטראכט ווערן אלס אומשולדיג ווייל זיין דעת איז אין געפענגעניש. ער גיבט טאקע א משל שאול שפיטצער. אפילו קיינער האט אים נישט דירעקט געשיקט, האט ער געטון על דעת רבו.
מ'קען עס פארשטיין אין א רעליגיעזע קאנטעקסט, וד"ל.

[אליצפן]

מענין לענין באותו ענין, איך האב שוין אסאך מאל געטראכט א זאך, אבער כ'האב אייביג מורא עס צו זאגן הויעך. והנה, צו קומט זיך פאר היטלער ימש''ו א עונש עפ''י תורה?

וואס איך מיין איז, אונז האמי'ר דאך א הלכה אז 'אין שליח לדבר עבירה'. און אזוי ווייט ווי איך ווייס האט היטלער במו ידיו קיינמאל נישט גע'הרג'עט קיין מענטש, ער האט נאר באפוילן פאר אנדערע אזוי צו טון. אויב אזוי על סמך מה קומט זיך אים אן עונש?
ס'דא א שיטה אין די פוסקים אז ביי א גוי זאגט מען יא אז יש שליח לדבר עבירה. אבער רוב פוסקים האלטן נישט אזוי.

[שרייבער]

די זעלבע קשיא פרעגט מען ביי פרעה, ער האט נישט אליין געוארפן קינדער אין ים, אלע ספרי דרוש רעדן ארום דערפון, סוף פסוק זעסטו אז ער האט מיטגעליטן מיט זיי
ס'איז דא שיטות אז ביי א מוחזק איז יש שליח לדבר עבירה, נו לפי זה גייט מען שוין אריין, אויב די דייטשע פאלק איז בעצם א שלעכט פאלק זענען זיי מוחזק, ממילא איז דער פירער ימ"ש יא חייב

דאס איז פשט אין פסוק וכו'....

[חזקיהו המלך]

דאס דערמאנט אפשר די שאלה פון די ראשונים פארוואס באשטראפט מען פרעה אויב דער אייבישטער האט גוזר געווען אז זיי זאלען משעבד זיין די אידען.

דאס איז א צווייטע שאלה אינגאנצען, אין נישט שייך אהער, אבער די תירוץ אויף דעם לויט ווי כ'פארשטיי איז אז דאס אז ס'געווען א גזירה אויף אידען דאס נעמט נאך נישט אוועק זיין פערזענליכע בחירה ,

ס'ווערט נאר נתגלגל פין הימל זכות על ידי זכאי און חוב על ידי חייב, ולענ"ד פשוט הוא,

[אליצפן]

נישט קיין פארגלייך. ביי פרעה איז דער עוולה געווען דאס עצם האלטן די אידן פאר קנעכט, און אין דעם האט פרעה געהאט אן אקטיווע ראלע (ער האט אוודאי אויך געהאט אידישע קנעכט), ביי די דייטשן איז דער עוולה געווען די הריגות, און דאס האט היטלער נישט געטוען בפועל.

[berlbalaguleh]

סאיז נישט קיין שום תירוץ שבעולם!! די דייטשען האבען זיך נישט געמוזט לאזן! קיינער האט זיי נישט געצווינגען, זיי האבן געקענט צוריק שיסן די פראפעגאנדא אויף זייער קאפ! אין קאווע שטיבל זענען אויך דא מענטשען וואס טרייען צו ברעין וואשען אלע אנדערע מענטשען פון איבעראל בכל מקומות מושבותיהם, אבער ווער סהאט שכל לאזט נישט די ברעין וואשינג אריין דורך זיין קאפ!! איך לאז זיך נישט און ווער נאך סאיז אביסעל קלוג לאזט זיך אויך נישט!!!!

עס איז נישט ריכטיג. חנוך לנער ע"פ דרכו, פראפעגאנדע ארבעט גוט פאר ס'רוב מענטשן, צי ס'איז געווען היטלער, צי סטאלין, צי דער צפון-קארעא'ס דיקטאטור, יו נעים איט.

דער חילוק צווישן נאציזם און דאס דייטשע פאלק און די אנדערע דיקטאטארן און לענדער איז, אז אפילו אין רוסלאנד, צפון קארעא וכדומה לעיבן נישט מיט די באפעלקערומג טאג-טעיגליכע רציחות און דערנידערונגען פון א צווייט פאלק אדער גרופ. ס'איז נאר דא דער פחד צו ווידערשפעניגן דעם מושל. און אין דייטשלאנד האט דאס פאלק מיטגעלעיבט און צוגעזעען די רציחות און השפלות פון די אידן און זיי האבן גארנישט געזאגט. נאר זענען אין בעסטן פאל געווען גלייכגיליטיג צו דעים.