יאיר האט געשריבן: די ווייטע מזרח רעליגיעס זענען בכלל נישט געבויט אויף א התגלות אלקים
איך פארשטיי נישט פונקטליך די ווערטער, אבער מיט וואס מאכט זיי דאס 'נישט אטענטיש'?
דהיינו, אפילו לשיטתם זאגן זיי נישט אז גאט האט זיך אנטפלעקט צו זיי און מגלה געווען אז די ריכטיגע וועג צו לעבן איז צו דערגרייכן נירוואנא, נאר אז אזוי האט זייער בודהע אויסגעטראפן. אויב עס מאכט סענס פאר דיר קענסטו עס אקצעפטירן, אז נישט איז נישט. משא"כ די דריי מאנאטעאיסטישע רעליגיעס טענה'ן אז זיי האבן א דירעקטע קשר צו גאט אליין. אז דו ווילסט פארשטיין מער באריכות דארפסטו ליינען זיין ספר. איך שרייב עס נאר כדי דו זאלסט לייגן תפילין ביז דו ענדיגסט עס.
אפטעמיסט האט געשריבן:א) ס'זענען דא איבער פיפציג מיליאן רעליגיעס און קולטורן אויפן ערד קוגעל. ס'איז אומעגליך דורכצולערנען און שטאדירן אפילו בלויז א קליין חלק פון זיי במשך דאס לעבן. וויאזוי ווייס איך אויף זיכער אז איך בין גערעכט מיט מיין גלויבונג אן הערן וואס יענער האט צו זאגן?
ענדליך להאמור לעיל: בעצם איז די נידון נאר אויף די דריי אבראהאמיק רעליגיע'ס, אידישקייט, קריסטונטום און איסלאם, וואס זיי שטעלן צוזאם 54 פערצענט פון די וועלט פאפיולאציע, קעגן נאר 30 פערצענט פון אנדערע רעליגיע'ס, די אלע זענען געבויעט אויף אידישקייט, וידוע הסיפור [אפשר פון כוזרי] אז יעדער האט מודה געווען אז נאך זיין רעליגיע איז אידישקייט די נאנטסטע צום אמת, קומט אויס אז אין טאטעל געווינט אידישקייט.
נאך א נקודה: אויב די ארגינעלע וועג האט זיך אנגעהויבן מיט יהדות האט זי א חזקת מרא קמא און המוציא מחבירו עליו הראי', די אנדערע זענען די וואס דארפן מוכיח זיין.
ועוד: אויף מתן תורה זענען דא מיליאנען קבלות איש מפי איש [ובתוכם דיין טאטע] אז עס זענען געווען 600 טויזנט עדי ראי' אויף מתן תורה, א זאך מיט וועלכע קיינער קען זיך נישט פארמעסטן.
אפטעמיסט האט געשריבן:ב) דער ענין פון 'צדיק ורע לו רשע וטוב לו' איז ביי מיר נישט קלאר. איז מעגליך דאס צו פארשטיין על רגל אחת?
עס פעלן נישט קיין תירוצים אויף דעם, נאר איך האב פריער בהשגחה פרטית געזעהן וואס דער מחבר שרייבט אין הל' גרים:
וזה שתראה ישראל בצער בעולם הזה טובה היא צפונה להם שאינם יכולים לקבל רוב טובה בעוה״ז כעובדי כוכבים שמא ירום לבם ויתעו ויפסידו שכר עולם הבא.
אמר ונבנתה: אל עבר החלון נשקפתי ונתתי אל לבי כי שבת האדם ממנו, חומר וגשם – ורוח אין, בחנתיו, והנה הוא תולדת מקריו – כאשר ילך המקרה כך יתעצב לבו ודמותו, לרגעים אבחננו, כאשר יאמר החכם כי אין הוויית רגע מול רגע נוצרת כי אם בהתחדש מקריו, ואל מי יקר המקרה?
אמר ונבנתה: אל עבר החלון נשקפתי ונתתי אל לבי כי שבת האדם ממנו, חומר וגשם – ורוח אין, בחנתיו, והנה הוא תולדת מקריו – כאשר ילך המקרה כך יתעצב לבו ודמותו, לרגעים אבחננו, כאשר יאמר החכם כי אין הוויית רגע מול רגע נוצרת כי אם בהתחדש מקריו, ואל מי יקר המקרה?
דא קענט איר זעהן א שטיקל מהלך והסבר וואס קען פארענטפערן דער קשיא. קוק אויך אין די נאכפאלגענדע תגובות. (אגב, עס שטימט ע"פ געוויסע חסיד'ישע ספרים אויך ואכמ"ל.)
.
"לא מצאנו בשום מקום בתורה שמצווה אדם להיות למדן ובקי בכל חדרי התורה. שכן תכלית הלימוד אינה להיות למדן אלא להיות אדם טוב, לעשות הטוב ולהטיב לזולתו." ~ רמ"מ מקאצק ז"ל
זוכער האט געשריבן:איך האב עטליכע פראגעס אויף וועלכן אין זוך שטארק א הסבר, וזה החלי:
1) אין די גמרא מסכת סנהדרין געפינען מיר אז הילל הזקן (דער בעל מחלוקה פון שמאי) האט געהאלטן "אין משיח לישראל". די גמרא ווענדט אים זייער שטארק און זייער שארף אפ.
מיין קשיא איז סימפל: וואס האט דער הייליגער צדיק הלל געהאלטן. אז מיר ווערן חלילה נישט אויסגעלייזט פון גלות?
(דער עקרים איז טאקע דערפון מוכיח אז די אני מאמין בביאת המשיח איז נישט קיין עיקר). די קשיא איז פשוט און גראד: וואס האט הילל הזקן געהאלטן, וואס איז דער תכלית מיט עם ישראל נאכן חורבן?
ומצוה ליישב.
דער עקרים זאגט טאקע אז עס'ז נישט קיין עיקר אבער וועגן ר' הלל וואס האט געהאלטן אז אין משיח לישראל האט מודה געווען אין יודישקייט בככלליות, אבער לגבי אמונה זאגט ער קלאר אז מ' מוז גלייבן אין ביאת משיח און ווער עס גלייבט נישט איז א כופר על אף ס' נישט קיין עיקר ראוי לכל בעלי הדת להאמינו, און דער ר' הלל האט געדארפט א כפרה
לגבי וואס עס איז דער תכלית איז מיר אויך זייער שווער געווען בעיקר ווייל עס איז זייער שווער אנצוגיין ובפרט אין שווערע צייטן אהן א צפי' אויף עפעס א ליכטיגע זאך וואס גייט קומען און דאס האט געהאלטן די יודן אין די שווערע צייטן און פארדעם איז מען אזוי ביזי געווען דערמיט אין די קריג, לענינינו קען זיין אז עולם הבא לעתיד לבא, נישט אז דאס ווייס איך יא וואס דאס איז האט ר'הלל געהאלטן קומען
אמר ונבנתה: אל עבר החלון נשקפתי ונתתי אל לבי כי שבת האדם ממנו, חומר וגשם – ורוח אין, בחנתיו, והנה הוא תולדת מקריו – כאשר ילך המקרה כך יתעצב לבו ודמותו, לרגעים אבחננו, כאשר יאמר החכם כי אין הוויית רגע מול רגע נוצרת כי אם בהתחדש מקריו, ואל מי יקר המקרה?
איך מיין בשייכות צו רוב זאכען. לעולם אויך אז דו ביסט כוכב אויף קאווע שטיבל און ווער איז דיין ווייב איז נישט קיין הונדרעט פראצענטיגע ידיעה, פאר ווער עס קען אביסעל פילאסאפיע ווייסט פארוואס. נאר למעשה איז נישטא קיין נפקא מינה פון דער ספק. אבער יעדער זאך וואס איז מעטאפיזיש אדער עטיש און קאמפצילירט און תלוי אין אזויפיל אנדערע זאכען איז אוודאי אזוי. לגבי דיין שאלה, יא, אפילו א איד וואס איז געווען ביי הר סיני אליינס איז נישט געווען זיכער. מן הסתם למעשה האט ער נישט געהאט קיין ספיקות, אבער אז מטראכט אריין איז אוודאי געווען אין דעם ספיקות. עס איז דא א גרויסער חילוק פון זיך ספק'נען למעשה און וויסען בידיעה וודאית. למעשה האב איך אויך נישט קיין ספק אז דער חתונה ווי מען האט מיר געלאדענט היינט גייט פארקומען, איך האב נישט געהערט אז עס זאל זיין א צד עס זאל בטל ווערן. אבער לעולם באמת איז דאס ווייט פון זיכער אזויפיל זאכען קענען געשעהן עס זאל נישט זיין. אלע וויכטיגע זאכן אין לעבן זענען א ספק. ביסטו זיכער הונדרעט פראצענט אז דיין ווייב דאס איז די בעסטע אמתע זיווג פאר דיר? אוודאי נישט, נאר למעשה האסטו אזוי בוחר געווען לויט די ידיעה וואס דו האסט געהאט און די ספק'סט זיך נישט אין דעם (האפענטליך) יעדער טאג פון פריש. אבער זאגען אני יודע במאה אחוז איז א נארישקייט.
אפאר קורצע הגהות, נישט חלילה ארויסנעמען די נישט ריכטיגע מסקנות פון מיינע ווערטער נאר צו מעיר זיין אויף טייל טעותים וואס כ'האב אויפגעכאפט ליינענדיג דא.
א) ס'איז א טענה וואס איך הער אפט אז די יידישע רעליגיע איז די איינציגסטע וואס איז באזירט אויף אן התגלות פאר א גרויסע ציבור/פאר א גאנצע פאלק. ס'איז כדאי להעיר אז דאס איז א גרויסע טעות, ס'איז דא נאך א האלבע דאזען רעליגיעס מיט די זעלביגע הוכחות אין זייער היסטאריע, אלע פון זיי שלונגען איין די נומער פון רעליגיעזע יידן אויף קינוח סעודה. (דירעקט צייכן איך נישט אן קיין מראה מקומות כדאי נישט צו געבן א מקום ח"ו פאר אפיקורסות וכפירה, ווער ס'איז אבער אינטערסירט פון א פארש אינטערעסע קען זייער גרינג נאכזוכן)
ב) רבי אביגדור ז"ל'ס טענה מיין איך אז ס'האלט נישט קיין וואסער, קענסט נישט בויען דיין אמונה אויף די אמונה פון דריי ביליאן מענטשן וואס זענען זיכער ביי זיך אז דו ביסט פארדרייט און זיי זענען די וואס לערנען ריכטיג אפ פשט אין דיין תורה. נאך וויכטיגער, די דריי ביליאן מענטשן האבן קיינער פון זיי נישט 'אנערקענט' אין זייערע אמונות, סיי קריסטענטום און סיי איסלאם (נאך היינט צוטאגס ליידער) האבן זיך זיך פארשפרייט ארום די וועלט בעיקר מיט די געוואלדיגע כח ההסברה פון שווערד און שפיז, קנעכטשאפט, שטייערען און באגוואלדיגן. א שוואכע משכנע פאר שכל. (דער 'לאן' פון רבי אביגדור זצ"ל איז זייער גוט פאר חיזוק האמונה פאר א מאמין. טאמער אבער חלילה זאל איך דארפן בויען מיין אמונה אויף זיינע הסברים וואלט זייער נישט געטויגט)
ג) מ'פרובירט דא צוציקומען צום אמת און צוויי חברים ווארפן אריין logical fallacies אין די אויגן אריין כאילו קיין אמת'ע לאגיק איז נישט פארהאנען. ס'קומט מיר פאר ווי איינער שטייט אינמיטען א גאס רעגן און טענה'ט אז ס'קען נישט זיין אז ס'רעגנט יעצט ווייל לעצטע דריי מאל וואס די וועטער באריכטן האבן געזאגט אז ס'גייט רעגנען האט למעשה נישט גערעגנט ממילא קען נישט זיין אמת דאס וואס זיי זאגן אז יעצט רעגענט. סוף פסוק, יענער איז דורכגעווייקט נאס.
ד) ר' קאווע טרינקער'ס זיידע זאל זיין געזונט און שטארק, ער איז אן אמת'ע סעמפל פון א ייד וואס האט זיך נישט פארלוירן אין שווערע צייטן (ווען איינער האט געזאגט פאר פרופ' ישעיהו לייבוביץ' ז"ל אז ער האט פארלוירן זיין אמונה ביים קריג האט ער אים גענפערט "דאן האסטו עס קיינמאל נישט געהאט"). דאס זאגט אבער גארנישט איבער וואס דער ייד האט געבויעט זיין גלויבן אויף. די מעשה פון יציאת מצרים ווייסט ער נאר צו פארציילן פון חומש ארויס ווי זיין רבי אין חדר און זיין טאטע אינדערהיים האבן מיט אים גע'חזר'ט פונקליך ווי ס'שטייט אין פסוק און רש"י. פון זיין עלטער עלטער זיידע בזמן יציאת מצרים ווייסט ער גארנישט, אפילו זיין ערשטע נאמען און ווער זיין שווער איז געווען ווייסט ער נישט, אוואדאי נישט למשל עפעס זאכן וואס ער האט געזען אין מדבר וואס שטייט נישט אין חומש.
ה) יהדות האט דווקא נישט א 'חזקת מרא קמא', כ'מיין ווער ס'געדענקט נאך די הגדה של פסח דארף דאס צו וויסן אז מתחלה עובדי עבודה זרה היו אבותינו און קיין שום רעליגיע פארשער וועט דאס נישט טענה'ן. נאכמער פון דעם, אין די ערשטע טויזענט יאר נאך מתן תורה, רוב פון די צייט האבן רוב יידן זיך נישט געהאלטן צו דער יידישע אמונה נאר דווקא דאס פארקערטע (לפי התנ"ך איז די מסורה געווארן איבערגעהאקט מינימום דריי מאל וואס כלל ישראל האט בכלל נישט געוואוסט פון קיין תורה צו זאגן, בתחלת תקופת השופטים, בימי יאשיהו און בזמן עזרא הסופר).
ו) לויטן מאן דאמר אז אין משיח לישראל פרעגט איינער וואס איז דער תכלית מיט עם ישראל נאכן חורבן. זאל ער מיר מוחל זיין אבער איך פארשטיי נישט זיין קשיא, דער תכלית איז אז דו זאלסט פאלגן וואס מ'הייסט דיר. קיינער קומט דיר נישט גארנישט, אז דער וואס האט דיר באשאפן און איז דיין בעל הבית הייסט דיר עפעס טוהן האסטו נישט קיין שאלות צו פרעגן וואס די וועסט פארדינען דערפון. לאמיר זאגן אז דו באקומסט גארנישט, מאכט עס א חילוק? וואס דו באקומסט איז הכל ריווח. אין א וועלט פון טיאקראטיע איז דער יחיד נישט קיין שותף אין די ביזנעס, אויך נישט א באצאלטער ארבייטער און אפילו נישט קיין קנעכט. דער גאנצער מושג פון בעלות עקזעסטירט נישט דארטן פארן אינטערטאן. דער חתם סופר דארט אין די תשובה שמועסט דאס אויך אויס קלאר.
ז) דאס וואס למדן שרייבט אז דער רבי הלל דארף א כפרה באציעט ער זיך אויפן לשון הגמרא אויפן פלאץ אמר רב יוסף "שרא ליה מריה לרבי הילל" וכו'.
נאר וואס איז יא דער תירוץ אויף אלע קשיות? כ'ווייס נישט, ס'איז זיכער נישט אזוי פשוט ווי די מאדרענע מחזירים בתשובה לייגן עס אראפ. ס'איז אמאל געגאנגן שפאצירן די סאטמארער רבי זצ"ל, אינמיטן שמועס רופט זיך אן ר' אהרן יודל שווארץ אן אינטערסאנטע זאך הפלא ופלא, אז רוסלאנד, וואס איז אמאל געווען די וועלטס גרעסטע תבואה עקספארטירער הונגערט היינט אויף א שטיקל ברויט זינט זיי האבן אדאפטירט די קאמאניסטישע כפירה, און פון די אנדערע זייט די אמעריקאנער, וואס איז פאררעכענט פאר א גלויביגע מדינה באדן זיך אין ווייץ. דער סאטמאר רב האט זיך אפגעשטעלט און קוקט אים אן זייער ערענסט און ענפערט אים שארף "אונז ווייסן מיר אז פאר א פינטעלע אמונה דארף מען זיך דראפן אויף די גראדע ווענט, און דו ווילסט זאגן אז מ'זעהט איר אפען איבעראל?!"
אין א וועלט פון טיאקראטיע איז דער יחיד נישט קיין שותף אין די ביזנעס May he give it up דריי מאל וואס כלל ישראל האט בכלל נישט געוואוסט פון קיין תורה צו זאגן yetzias mitzroim was never forgotten
עס איז אמת אז איינע פון די זאכן וואס איך האב געקלערט לויט דעם ר' הלל איז אז סתם טוה וואס מען הייסט, ווי דער עקרים איז קלאר מבאר לשטתו אז משיח איז נישט פון די עקרים על אף וואס מען דארף קלאר גלייבן אז ער גייט קומען, און ממילא די דריי עקרים גייט ווייטער אהן אפילו אויב מען זאל גלייבן אז משיח קומט נישט, למעשה אלס איינער וואס איז אויפגעוואקסן אז די גלות איז נאר א פרוזדור צו די ביאת המשיח איז אביסל שווער זיך אריינצונעמען אז אזוי גייט ווייטער אנגיין אויף אייביג נאר אונז דארף מיר פאלגן, פארשטייט זיך לשטת ר' הלל, פארדעם איז אינטערעסאנט וואס דער ר' הלל האט געהאלטן וואס איז דער תכלית פון עם ישראל
diff האט געשריבן:אין א וועלט פון טיאקראטיע איז דער יחיד נישט קיין שותף אין די ביזנעס May he give it up
[left]who?[/left]
דער יחיד
[left]According to that theory, it's not up to him. There is no such a thing of giving up something it was'n him that engaged himself in that spot in the first place. The individual is only a dice on the board, not a player at all[/left]
