אונזער אומגעשריבענער שולחן ערוך

[דער (פינטעל) איד]

איך וואלט דיר געראטן אראפצונעמען דאס קעפשען אונטערן בילד, עפ"י הלכה טאר מען נישט שרייבן אויף א גוי "בא'חנ'ט".

[יאיר]

איך וואלט דיר געראטן אראפצונעמען דאס קעפשען אונטערן בילד, עפ"י הלכה טאר מען נישט שרייבן אויף א גוי "בא'חנ'ט".

דער גוי איז בא'חנ'ט? חלילה, פגר'ן זאל ער. זיינע לאקן זענען בא'חנ'ט. עס דערמאנט מיר פון מיינע פיאות אלס דריי יעריג קינד.

[דער (פינטעל) איד]

א ביאלאגיסט וואלט דיר געזאגט אז דע האר פון א מענטש איז דער מענטש אליין.. מ'קען זיי נישט מחלק זיין

[דעת תורה]

יאיר, עירוב אין וויליאמסבורג און קברים אין בית שמש האט טאקע נישט מיט מנהג, עס האט מיט עיקרי הלכה לדעת האוסרים.

לגבי די "מנהגים" פון די קאנסערוואטיוון, צי ווייסטו דען נישט אז מנהג איז אותיות "גהנם"? דער געדאנק דערפון איז אז די תוקף פון א מנהג נגד הלכה האט כללים אויכעט. מען קען נישט זאגן אז א מנהג זאל מתיר זיין צו עסן חזיר. די ברייטסטע היתר פאר א מנהג איז ווען עס איז א דעה יחידאה וואס מען פסק'נט נישט אזוי, אבער דער מנהג איז יא אזוי, קען מען אזוי טון. לויט רוב פוסקים איז א מנהג מכריע ווען עס איז א מחלוקה וואס מען האט נישט קיין פסק אדער מען ווייסט פשוט נישט די הלכה. און בכלל די עצם פילאזאפיע פון די קאנסערוואטיוון - ווי ווייט איך ווייס, און איך ווייס נישט צופיל פרטים איבער זיי - איז זיך בכלל נישט משעבד צו די הלכה (אריין גערעכנט די הלכה פון "הלך אחר המנהג") אין פירסט פלעיס. די רבנים און שו"ת פון די קאנסערוואטיוון איז נישט דן א שאלה לויט וויאזוי די כללי ההלכה זאגן אין אזא פאל.

[נהורא נפישא]

איך וואלט דיר געראטן אראפצונעמען דאס קעפשען אונטערן בילד, עפ"י הלכה טאר מען נישט שרייבן אויף א גוי "בא'חנ'ט".

הלכה? כפירה גמורה, בפירושע פסוק לא עשה חן לכל גוי.

[הילל]

יאיר, מיין פוינט איז פשוט אז חוזק מאכן קען מען פון יעדן אויב וויל מען ברענגען א באריכט וויאזוי א פרעמדער קוקט עס אן, אבער דאס זאגט בעצם גארנישט. מען דארף קוקן פון אינעווייניג און וויסן יעדע זאך וואס עס באדייט און וואס עס ליגט אונטער איר, צי הלכה, צי מנהג, צי טראדיציע, צי קולטור, צי געוואוינהייט, און לויט דעם דארף מען זיי קאטעגאריזירן, אבער סתם צו ברענגען א לאנגע ליסטע פון פירונגען איז נישט קיין ראיה צו גארנישט. צי עס ליגט באמת עפעס אין דעם וואס דו האסט געברענגט, קען יעדער אליין באשליסן און מען דארף יעדע זאך באזונדער באטראכטן.
און עס מאכט נישט קיין סענס זאלסט מיך פרעגן צי "דו האלטסט אז דער באריכט פון דעם כינעזער אנטראפאלאג איז טאקע א ריכטיגער בילד וואס זענען די חיובים וואס ליגט אויף א איד", בשעת ווען דו האסט אין דעם ליסטע צוזאמגעמישט אזעלכע זאכן ווי "אינטערנעט וערט באטראכט אלס די ערגסטע זאך וואס עקזיסטירט, ערגער ווי מאלעסטעישאן אדער טשיילד אביוז" און "טייל אידן פון די משפחות האבן אויך מאדנע מנהגים, ווי למשל טאנצן און שפרינגען, גיין מיט א שטעקן אין גאס, בעטן געלט פון אנדערע מענטשן כאטש זיי דרייוון קעדילעקס און וואוינען אין רייכע הייזער", מיט אזעלכע סעיפים ווי "פסח אליין טאר מען גארנישט עסן אויסער קארטאפל, אייער, און דינע קרעקערס וואס מען רופט מצות", און "נאך געזעצן פון שבת: מען טאר נישט ארבעטן, דרייוון קארס, און ארויסנעמען די ביינער פון די פיש".
אזא מין געמישטע ליסטע איז נאר גוט פאר א קאמעדיע, און דערפאר האב איך געברענגט אן ענליכע קאמדיע אויף דעם הלך ילך אין דעם ביאלאגישן לאבאראטאריע.
די האר פון שאן קאראל קוקן מיר נישט אויס לאנג, אבער עס מיינט גארנישט אויב וועסט יא טרעפן ביאלאגיסטן מיט לאנגע האר ווייל העכסטנס טוען זיי עס פארבינדן ביים אריינגיין אין לעב.

[געפילטע פיש]

הילל, יו אר מיסינג די פוינט. די פוינט איז נישט אז זאכן זעען אויס מאדנע פאר אומוויסענדע, למשל די באזוכער פון מארס, וואס אויב ביסטו עם עס מסביר וועט ער פארשטיין פארוואס מ'דארף זיין אזוי פארזיכטיג מיט ריינקייט אינעם לעב, און פארוואס די גדאדועישען איז אזא גרויסע שמחה, נאר די פוינט איז אז מ'דארף נישט זיין קיין יודע ספר, און ברענגען ליסטעס מיט דוגמאות אויף הלכות וואס מיט האלטן נישט, נאר אפילו א כינעזער באזוכער וואס קען נישט קיין הלכות זעט אויך, אז אונזערע האבסטע הלכות שטייט נישט אין אונזער געזעצן בוך וועמען מיט זאגן מיר האלטן איין במסירת נפש, און עטליכע פון די געזעצן וואס שטייען אינעם בוך זענען מיר עובר בשאט נפש.

[הילל]

דעת תורה,
נישט אלע קאנסערוואטיוון זענען די זעלבע, עס קען זיך ווענדן אין וועלכע צייט און אפילו אין וועלכע שטעט, טייל קענען זיין פון גאנץ פרום (רעלאטיוו) ביז ממש רעפארם, און צווישן זיי אליין טוט זיך אפט א קריטיק פון איינער אויפ'ן צווייטן פאר'ן גיין צו לינק (ווי ווען טייל פון זיי האבן אנגעהויבן אקצעפטירן "פרייליכע" מענטשן...), און פארקערט. למעשה איז נישטא קיין זאך וואס זיי קענען נישט עווענטועל אוועקווארפן אויב האלטן זיי דאס פאר נויטיג, נישט קיין חילוק וואס די הלכה אדער תורה זאגט.
און לעצם הענין האב איך שוין געשריבן אין דעם אנדערן אשכול: "בכלל איז דער צושטעל צו רעפארמער א נארישע, ווייל בשעת דער רעפארמער טוישט פון הלכה ווייל ער האלט נישט אז דער שו"ע, אדער די תורה, האט די אויטאריטי אים צו דיקטירן זיין לעבן, איז דאך קלאר אז ארטאדאקסן האלטן יא אז הלכה איז זייער אויטאריטי, נאר אמאל איז דא פעלער ווען מען האט באשלאסן, אדער עס איז אזוי געווארן, אז מען טוט אנדערש, אבער אין די זעלבע צייט האלט מען נאך ווייטער אז הלכה איז אונזער אויטאריטי, און יעדער וועט אויך ווייטער האלטן אז עס פעלט זיך אויס א שטארקע תירוץ צו מסביר זיין פארוואס מען טוט אנדערש און וויאזוי מען האט געמעגט אוועקגיין. און אויב מען טרעפט נישט קיין תירוץ וועט יעדער מודה זיין אז עס איז טאקע נישט גוט וויאזוי עס איז איינגעפירט. ממילא ווי קען מען דאס מדמה זיין צום רעפארמער וואס גלייבט קוים אין א תורה, אדער א קאנסערווארטיווער וואס האט נישט קיין פראבלעם צו טון אנדערש ווי יעדע איינציגע הלכה אויב עס שמעקט אים אזוי?"

[הילל]

אפילו א כינעזער באזוכער וואס קען נישט קיין הלכות זעט אויך, אז אונזערע הארבסטע הלכות שטייט נישט אין אונזער געזעצן בוך וועמען מיט זאגן מיר האלטן איין במסירת נפש, און עטליכע פון די געזעצן וואס שטייען אינעם בוך זענען מיר עובר בשאט נפש.

וויאזוי פונקטליך קען דאס דער אומוויסנדער כינעזער (וואס מען האט קלאר געשריבן אז ער "פארשטייט נישט קיין תנ"ך, תלמוד, אדער שולחן ערוך. אלס וואס ער ווייסט איבער אידישקייט קומט פון וויילן עטליכע חדשים ביי די אריגינעלסטע גרופע פון אידן, די חסידים") וויסן? וויאזוי קען ער דען קומען צו די מסקנא אן וויסן די אינהאלט פון יעדע זאך? גענוי דאס איז מיין פוינט. אז מ'קען נישט קוקן וויאזוי א פרעמדער וואלט געקוקט, נאר מען מוז קוקן מיט א ידיעה איבער די אלע אקטן וואס מען זעט צו קענען באשליסן אויב מיר לעבן לויט'ן שו"ע צי נישט.

[ונבנתה העיר]

הילל, ביי די סייענטיסטן וועט ער ארויסקומען מיט די ריכטיגע ליסטע - ביי אונז נישט.

די סייענטיסטן וועלן מסכים זיין אז דאס איז די ליסטע - מיר וועלן (האפענטליך) נישט.

[געפילטע פיש]

שולחן ערוך: אויסער די הויפט געזעצן, זענען דא נאך פארשידענע טויזנטער דעטאלן פון אלע סארטן געזעצן וואס זענען רעלעוואנט צו די אידישע רעליגיע, און זיי זענען אראפגעשריבן אין עטליכע ביכער וואס זיי רופן 'שולחן ערוך'. אבער רוב אידן זענען בכלל נישט באקאנט אין דעם שולחן ערוך, פונקט ווי רוב אמעריקאנער זענען נישט באקאנט מיט די געזעצן פון אמעריקע. עס זענען דא ספעציעלע מענטשן וואס קענען די געזעצן וועמען מען רופט דיינים. די מאדנע זאך איז אז אפילו די מענטשן קענען אויך נאר א קליינער טייל פון די געזעצן. פאקטיש זענען קוים פארהאן געציילטע מענטשן, אפשר איינס פון צען טויזנט, וואס זענען באקאנט אין אלע געזעצן פון דעם שולחן ערוך. דאס איז א קלארע אנדייטונג אז שולחן ערוך שפילט א רעלאטיוו קליינע ראלע אין די אידישע געמיינדע. פאקטיש האב איך כמעט נישט געהערט דערמאנען דעם שולחן ערוך אין קיין שום דרשות, און איך האב נישט געזען דעם ווארט אויף קיין איינע פון זייערע צעטלען וואס פילן כסדר אן די ווענט צו מעורר זיין אויף די פריערדיג דערמאנטע געזעצן. נאכמער, ערפארענע פראפעסארן זאגן מיר אז רוב פון די געזעצן וואס איך האב דערמאנט ווערן בכלל נישט דערמאנט אין שולחן ערוך, און דאס איז טראצדעם וואס זיי טענה'ן אז דאס זיך פירן לויט'ן שולחן ערוך איז דער עיקר אונטערשיד צווישן דעם איד און נישט איד.

[הילל]

שולחן ערוך: אויסער די הויפט געזעצן, זענען דא נאך פארשידענע טויזנטער דעטאלן פון אלע סארטן געזעצן וואס זענען רעלעוואנט צו די אידישע רעליגיע, און זיי זענען אראפגעשריבן אין עטליכע ביכער וואס זיי רופן 'שולחן ערוך'. אבער רוב אידן זענען בכלל נישט באקאנט אין דעם שולחן ערוך, פונקט ווי רוב אמעריקאנער זענען נישט באקאנט מיט די געזעצן פון אמעריקע. עס זענען דא ספעציעלע מענטשן וואס קענען די געזעצן וועמען מען רופט דיינים. די מאדנע זאך איז אז אפילו די מענטשן קענען אויך נאר א קליינער טייל פון די געזעצן. פאקטיש זענען קוים פארהאן געציילטע מענטשן, אפשר איינס פון צען טויזנט, וואס זענען באקאנט אין אלע געזעצן פון דעם שולחן ערוך. דאס איז א קלארע אנדייטונג אז שולחן ערוך שפילט א רעלאטיוו קליינע ראלע אין די אידישע געמיינדע. פאקטיש האב איך כמעט נישט געהערט דערמאנען דעם שולחן ערוך אין קיין שום דרשות, און איך האב נישט געזען דעם ווארט אויף קיין איינע פון זייערע צעטלען וואס פילן כסדר אן די ווענט צו מעורר זיין אויף די פריערדיג דערמאנטע געזעצן. נאכמער, ערפארענע פראפעסארן זאגן מיר אז רוב פון די געזעצן וואס איך האב דערמאנט ווערן בכלל נישט דערמאנט אין שולחן ערוך, און דאס איז טראצדעם וואס זיי טענה'ן אז דאס זיך פירן לויט'ן שולחן ערוך איז דער עיקר אונטערשיד צווישן דעם איד און נישט איד.

כ'האב נישט געדענקט פון דעם שטיקל, אבער די ווערטער וואס דארפן צו ענטפערן מיין שאלה איז לכ' וואס ער שרייבט אז "ערפארענע פראפעסארן זאגן מיר אז רוב פון די געזעצן וואס איך האב דערמאנט ווערן בכלל נישט דערמאנט אין שולחן ערוך," אבער דאס מיינט ווייטער אז יענעמ'ס כינעזער אנאליז איז גארנישט ווערד, נאר מען דארף צוקומען אז אנדערע פראפעסארן זאגן אים אז יענע געזעצן ווערן נישט דערמאנט. איז דאך דאס ווייטער אזוי ווי איך זאג אז מען מוז צוקומען צו א ידיעה איבער דעם קולטור און וואס עס ליגט אונטער זייערע מעשים צו קענען קומען צו סיי וועלכע החלטה וועגן זיי. נאר איך מיין אז צו הערן אויב מען פירט זיך לויט'ן שו"ע דארף מען אנשטאט פראפעסארן ענדערש פרעגן תלמידי חכמים...
----
יעצט אז מען האט צוגעברענגט דעם שטיקל דערמאן איך זיך נאך עפעס וואס קראצט מיר דערינען. דו זאגסט

"די מאדנע זאך איז אז אפילו די מענטשן קענען אויך נאר א קליינער טייל פון די געזעצן. פאקטיש זענען קוים פארהאן געציילטע מענטשן, אפשר איינס פון צען טויזנט, וואס זענען באקאנט אין אלע געזעצן פון דעם שולחן ערוך. דאס איז א קלארע אנדייטונג אז שולחן ערוך שפילט א רעלאטיוו קליינע ראלע אין די אידישע געמיינדע."

אויב דו וועסט איבערגיין די ליסטע און אראפשרייבן די אלע אומצאליגע הלכות וואס אן ארטאדאקסישער איד טוט במשך איין וואך, פון די רגע וואס ער שטייט ביז ער לייגט זיך און אלעס אינדערצווישן מיט א שבת אינדערמיט, און דו וועסט גיין פרעגן סיי וועלכן מענטש מיט גראדע אויגן, זאל זיין א פראפעסאר אדער א מאטעמאטיקער, צי נאך אזא געפירעכץ קען מען דערקלערן אז דער שולחן ערוך שפילט א קליינע ראלע ביי יענעם מענטש, וואס מיינסטו וועט ער דיר ענטפערן?
קענסט טענה'ן אז מען לייגט צו אסאך זאכן, פיין, אבער דאס נעמט נישט אוועק פון די אומצאליגע זאכן וואס מען טוט יא און עס בלייבט נאך אלץ דער פאקט אז גוזמאות מיט זאכן ווערן געטון לויט די הלכה און שו"ע (און אויב עפעס איז מיין טענה ענדערש אז מען טוט טאקע אזויפיל חיצונית'ידגע זאכן און הלכות ווי דעם שו"ע, אבער עס פעלט די פנימיות.)

[משגיח]

למעשה מעג מיר זוך אוועקרוקן פונעם שלחן ערוך אדער דאס איז אונזער יסוד אויף וואס אונזער שיטה איז געבויט?
און אויב נישט וואס איז די הסבר אויף די הלכות וואס מען האט נישט מקבל געוועןן?

אונז דארף מיר דאך האבן עפעס א מהלך אונז זענען נישט קיין בהמות