א פרישער טיילונג

[יאיר]

איך האב גאר א קנאפע ידיעה און אינטערעס אין די אידישע פאליטיק, אבער די לעצטע נייעס וועגן הרב משה שטערנבוך רעזיגנאציע האט ביי מיר אנגעצינדן א רויט לעמפל, און איז מיר געווען גאר אינטערעסאנט. א חבר מיינער האט שוין גע'טענה'ט צו מיר א לאנגע צייט צוריק אז איין טאג גייט ווערן א טיילונג אינערהאלב די חרדי'שע ציבור. דער הונט וואס זיי האבן באשאפן מיט א הונדערט פופציג יאר צוריק וועט יעצט צוריקקומען זיי בייסן. סוף כל סוף, אויפגראבן מתים איז נאך אזא הארבע איסור ווי מאכן א חופה אין א שול אדער רוקן די בימה.
אן ענליכע פענאמענען זעט מען אינערהאלב די מאדערן ארטאדאקסישע אידנטום, בעת ביי זיי האט זיך שוין דער אומאפציעלער טיילונג אנגעהויבן היבש פריער, ווען די רעכטערע זענען געווארן מער רעכט און די לינקע מער לינק, זענען אין די לעצטע חדשים אונטערגעקומען פילע פרישע שערוריות וואס מאכט דעם שניט אלס גרעסער און טיפער. אזעלכע קריטישע ענינים ווי תורה מסיני און די ראלע פון פרויען אין אידישע רעליגיע האבן אויפגעפלאקערט לעצטנס און דראען צו ברענגען אן ענדגילטיגע טויט קלאפ צו דער אחדות וואס האט אמאל געהערשט דארט.
אנדערש ווי ביי די מאדערן ארטאדאקס, וואו בדרך כלל ווערט די מחלוקת געפירט מיט א רעלאטיווע רעספעקט איינער צום צווייטן, איז ביי די חרדים נישט פארהאן אזא זאך. ווען מען שלאגט זיך גייט עס ביז צום סוף. נאר צוליב דעם האט געקענט געשען אזעלכע צערודערטע געשעענישן וואס האבן זיך אפגעשפילט די לעצטע שטיק צייט בנוגע די מחלוקת'ן צווישן הרב שטיינמאן און הרב אויערבאך, אדער צווישן הרב משה שטערנבוך און הרב יצחק טוביה ווייס. עס איז פשוט נישט צום גלייבן ווי אזוי אנהענגערס פון די עדה החרדית אליין האבן בארעדט און באשימפט, מחרים געווען און געווארפן פאשקעווילן, קעגן זייער אייגענעם ראב"ד. עס איז קלאר אז דער חרדי'שער ציבור עסט דעם זופ וואס זיי האבן אליין געקאכט, ווי רש"י ערקלערט אין פרשת יתרו.
די שאלה איז וואס וועט זיין ווייטער. אויב דער ראב"ד וויל קען ער אנדרייען א געזונטע איבערקערעניש יעצט. ער האט די ברירה צו גרינדן אן אייגענע בית דין, און ווען דער עדה דערקלערט אסור וועט ער דערקלערן מותר, ווען זיי זאגן יא וועט ער זאגן ניין, און ס'וועט זיין יום טוב אינדערוואכן. אדער איז מעגליך אז ער וועט איינרוען און שוין. תולדות אהרן און דושינסקי וועלן ווייטער אפציעל זיין א חלק פון די עדה, כאטש זיי וועלן ווערן באטראכט אלס די פרינזש גרופע, און אין בית שמש וועט מען ווייטער בויען דירות אין גרויסן.
אין איין ווארט, צו איז דער יעצטיגער רעזיגנאציע פון דעם ראב"ד דער סוף פון א רייע רייבערייען צווישן די חרדים, אדער איז דאס בלויז דער אנהויב פון א פרישער טיילונג?
ימים ידברו.

[היימישער ליטוואק]

א סיבה נוספת פאר א טיילונג איז דער גרויס גוואוקס (בלע"ה) ביים חרדישן ציבור.
עס איז נישטא קיין סיבה בעולם אז אלע מוזן בלאנגן צום זעלבן בי"ד/קהילה/ראש ישיבה/חסידות/פארטי.
אויך ווען עס איז פאראן א גרויסע ציבור, זענן דא מער מענטשן וועלכע זענן פאראייניגט אויף א גוויסע שיטה און אינטרעסט, אויף וועלכע זיי זענן מסכים זיך אפצוטיילן און גיין אליינס!
כמובן, היות די פראקציעס זענן גרעססער, איז אויך פאראן א גרעסרע אויסוואל פון פאסיגע און קוואליפייד מענטשן וועלכע זאלן שטיין בראש פון אזא תנועה/קהילה. גנוג ת"ח פאר א ראש ישיבה און רב, גענוג עסקנים און גענוג שקצים צו שטעכן רעדר און ברעכן שויבן...

[קאווע טרינקער]

געהערט אמאל בשם צדיקים, אחת לשישים או לשבעים שנה היתה באה של שיריים - לחצאין.
יעדע 60 70 יאר, ווערט א טיילונג אינערהאלב די שארית הפליטה.

[ונבנתה העיר]

ועוד תנא בר קפרא, אילו הי' נותן בה קורטב של ד'רעק ב'ית ש'מש אין אדם יכול לעמוד מפני ריחה...

[מאטי]

ולמה אין מערבין בה? מפני שהתורה אמרה. יעדער האלט אז ער האט די תורה מיט זיך.

[ודי למבין]

איתחלתא דגאולה פון די חרדישע גלות?

[קאווע טרינקער]

ולמה אין מערבין בה? מפני שהתורה אמרה.

כי כל ש'א'ו'ר' = ר'בנים ש'טערנבוך א'ון ו'וייס....

[יאיר]

א סיבה נוספת פאר א טיילונג איז דער גרויס גוואוקס (בלע"ה) ביים חרדישן ציבור.
עס איז נישטא קיין סיבה בעולם אז אלע מוזן בלאנגן צום זעלבן בי"ד/קהילה/ראש ישיבה/חסידות/פארטי.
אויך ווען עס איז פאראן א גרויסע ציבור, זענן דא מער מענטשן וועלכע זענן פאראייניגט אויף א גוויסע שיטה און אינטרעסט, אויף וועלכע זיי זענן מסכים זיך אפצוטיילן און גיין אליינס!
כמובן, היות די פראקציעס זענן גרעססער, איז אויך פאראן א גרעסרע אויסוואל פון פאסיגע און קוואליפייד מענטשן וועלכע זאלן שטיין בראש פון אזא תנועה/קהילה. גנוג ת"ח פאר א ראש ישיבה און רב, גענוג עסקנים און גענוג שקצים צו שטעכן רעדר און ברעכן שויבן...

דאס אליין איז א געוואלדיגע דורכברוך. דער מצב אז עס איז פאקטיש פארהאן אן אויסוואל צו וועמען מען וויל געהערן איז אליין א רעוואלוציע וואס איז נישט געווען ביז היינט. די צרה איז נאר אז דער אויסוואל ביי אונז איז אדער א קוריאזער עילוי אדער א קינדערישער עקשן.

[לשוא הכיתי]

אני הגבר ראו ראיתי בעני עמי, וכי המלי"ץ הליץ בינותם, וברייתא דבר קפרא על כפרת בית שמש שנוי' בשנינים.

ע"ז הי' דוה לבנו, על אלה חשכו עינינו, על הר ציון ששמם, שועלים מחבלים כרמים הלכו בו ושם שמים שגור בפיהם, ליידער איז דער תאות הנצחון אזוי גרויס אז עס איז אוממעגליך זיך דורכצוקומען מיט נארמאלע פארהאנדלונגען.

קיתונות של שופכין ווערן געגאסן מכל הצדדים, און עולם הפוך ראיתי ווי יעדער טענה'עט אז ער איז דער מרדכי וואס מעג גיסן אויף המן'ען.

עד מתי בשם אלוקים יחרף?

[איך אויך]

למען האמת האט זיך פרישער אפגעטיילט און געגאנגן קיין אייוועלט.

[דער (פינטעל) איד]

ולמה אין מערבין בה? מפני שהתורה אמרה.

כי כל ש'א'ו'ר' = ר'בנים ש'טערנבוך א'ון ו'וייס....

ש'א'ו'ר' = ר'בנים ש'טיינמאן א'ויערבויך ו'עוד....

[לשוא הכיתי]

ר'בנים ש'משים א'דמורי"ם ו'גבאים דוכט זיך שטימט דאס בעסטע לעניננו...

[היימישער ליטוואק]

ש'טינמאן א'וירבך ו'ייס ר'אב"ד

[היימישער ליטוואק]

געהערט אמאל בשם צדיקים, אחת לשישים או לשבעים שנה היתה באה של שיריים - לחצאין.
יעדע 60 70 יאר, ווערט א טיילונג אינערהאלב די שארית הפליטה.

[tag]קאווע טרינקער[/tag] קענסט מיר דאס ערקלערן פון א היסטורישן שטאנדפונקט? ווען למשל איז גווען א טיילונג און דערנאך נאך איינס?

[diff]

וַהֲלֹא מֵי רַגְלַיִם יָפִין לָהּ

[diff]

שאול קרויזר: אני יודע מה שכולם חושבים על ההפגנה היום על הקברים ועל הגיוס, שזה סאטמר ושזה סיקריקים וכו וכו וכל ההפגנות האלו מיותרות וכו' גם אני חשבתי כך עד היום. אבל היום כשעברתי בכיכר השבת בזמן ההפגנה והתחלתי לדבר עם כמה חסידים, על מה מפגינים ומה התועלת וכו תכל'ס הגעתי למסקנה שהם צודקים שהם מפגינים.
אני שואל פה כל אחד שישים את עצמו בסיטואציה שלהם, אני בטוח שגם אתם הייתם יוצאים להפגין. תחשבו על סיטואציה שאין לכם מקצוע ביד, אתם לא עובדים, ללמוד תורה יש לכם חשק כמו שיש לי לאכול עוד משולש פיצה, אתם יושבים בבית בלי מחשב ובלי טלוויזיה, אין כדורגל, אין ספורט, אין ארץ נהדרת, אין מסטר שף, מה לעזאזל אתם הייתם עושים?? ברצינות??? מה לעזאזל הייתם עושים? אני בטוח שגם אתם הייתם יוצאים להפגין ולשרוף פחים. קצת אקשן, טיפה צבע לחיים המשעממים

Credit ny_ny

[הדד בן בדד]

א סיבה נוספת פאר א טיילונג איז דער גרויס גוואוקס (בלע"ה) ביים חרדישן ציבור.
עס איז נישטא קיין סיבה בעולם אז אלע מוזן בלאנגן צום זעלבן בי"ד/קהילה/ראש ישיבה/חסידות/פארטי.
אויך ווען עס איז פאראן א גרויסע ציבור, זענן דא מער מענטשן וועלכע זענן פאראייניגט אויף א גוויסע שיטה און אינטרעסט, אויף וועלכע זיי זענן מסכים זיך אפצוטיילן און גיין אליינס!
כמובן, היות די פראקציעס זענן גרעססער, איז אויך פאראן א גרעסרע אויסוואל פון פאסיגע און קוואליפייד מענטשן וועלכע זאלן שטיין בראש פון אזא תנועה/קהילה. גנוג ת"ח פאר א ראש ישיבה און רב, גענוג עסקנים און גענוג שקצים צו שטעכן רעדר און ברעכן שויבן...

דאס אליין איז א געוואלדיגע דורכברוך. דער מצב אז עס איז פאקטיש פארהאן אן אויסוואל צו וועמען מען וויל געהערן איז אליין א רעוואלוציע וואס איז נישט געווען ביז היינט. די צרה איז נאר אז דער אויסוואל ביי אונז איז אדער א קוריאזער עילוי אדער א קינדערישער עקשן.

ליידער לעבט מען אין אזא משוגע'נע וועלט, אז נארמאלע מענטשן אדער קענען נישט, אדער ווילן נישט, זיצן אויף אזא פאזיציע. עס איז אסאאאאך גרינגער און געזונטער זיך צו מאכן שבת פאר זיך אינעם אייגענעם קרעמל.

[שעפטל]

זייער שווער צו זאגן אז ס'קומט א טיילונג, אייגענטליך ווענד זיך עס וואס דו רופסט אן טיילונג. לויט מיין קוק וואלט איך עס נישט אנגערופן טיילונג, און וואלט עס ענדערשט אנגערופן "ריס"...

לאמיר זיך נישט נארן, ס'איז זייער שווער צו עפענען א צווייטע בית דין, ניין כ'רעד נישט פון אזעלכע בתי דינים וואס עפענען זיך (און שפארן זיך) טעגליך, איך רעד נישט פון קיין בתי דינים וואס דריי תלמידי חכמים וואס האבן זיך משלים געווען אין חושן משפט האבן געעפענט, איך רעד פון א שטייגער ווי די עדה החרדית, יעצט, כ'וועל נישט אריינגיין אין די פרטי פרטי הדברים וואס די עדה איז למעשה, און וויפיל טויזענטער אנהענגערס זיי האבן באמת, אבער כ'מיין אז כולי עלמא מודי אז די עדה החרדית איז א פאוערפול בית דין און ארגענעזאציע, יא פאר געוויסע מער און פאר אנדערע ווייניגער, פאר אסאך מענטשן איז עס ממש מחייב יעדע זאך וואס זיי געבן ארויס, קיין חילוק אין וועלכע הינזיכט און נושא, און פאר נאך מער מענטשן איז עס נאר א געלונגענע הכשר טראסט... ס'דא טויזענטער משמיעים לקולם, און האבן דעפוטאטן אינערהאלב די עדה און פרובירן צו דאמענירן די מצב לויט זייער געשמאק, און פיל פאכיג מערערע טויזענטער וואס אינטערסירט גאנץ ווייניג די איסורים וחרמות, אבער פוו דעסוועגן דאך, על פי רוב וועלן זיי זיך צושטעלן צום סיסטעם.

יעצט, ס'איז נישט קיין שאלה אז אמאל זענען געווען קאנאנען אין די עדה, און זייערס א ווארט איז געווען טייער און הייליג ביי זייער א גרויס חלק פון די ערליכע אידן אין ארץ ישראל בפרט און אין חוץ לארץ בכלל, נעם א שטייגער ווי דעם מנחת יצחק הרב ווייס זצ"ל, ער איז געווען אן אנגענומענער פוסק ביי רובא דרובא כלל ישראל, דערנאך האט אים איבערגענומען ר' משה ארי' זצ"ל, וואס האט געהאט גרויס רעספעקט ביי א מערהייט, און אזוי אויך הרב דושינסקיא זצ"ל. די כבוד און עהרע וואס מ'האט געהאט צו זיי (אפגערעדט פון דע בעפאר זיי) איז געווען סיי אלס זייער פרעזענדליכקייט, און סיי אלס זייער כח הבי"ד און די חברי הבד"ץ וואס אלע איינס ביי איינס זענען געווען ארויפגעקוקטע רבנים ודיינים וגאונים נאך בעפאר זיי זענען אויפגענומען געווארן אינעם בי"ד.

למעשה קוקטס אן, האט בעלזא געהאט די גאטס זיך צו שלאגן מיטן עדה און גיין אלל דע וועי קעגן די שטראם. יעצט וויפיל דאס האט געשאדט פאר די עדה, צו פאר סעלזא איז א מסכת פאר זיך, און כ'וואלט נישט אריינגעגאנגן דערין מפני כבודם פון ביידע צדדים...

יעצט לענינינו, ווי איך -קליינער- קוק היינט אן די חברי בד"ץ ובראשם דער גאב"ד אונעם ראב"ד, לייג איך זיי נישט אינעם זעלבן קאטאגאריע ווי די פריערדיגע, ח"ו איך וויל נישט פוגע כבוד זיין אין קיין איינע פון זיי, אלע קענען לערנען מער ווי מיר, אלע זענען מורי הוראה מופלגים, אבער... איך בין נישט אזוי זיכער אז געוויסע חברי בד"ץ וואלטן געווען אזוי רעספעקטירט ווען זיי דינען נישט אויף דעם גרויסן בענקל. און כ'וועל מיך אפשטעלן דא! איך וועל נישט אויסשמועסן איינס ביי איינס צוליב'ן הוה זהיר בגחלתן..

יעצט למעשה, ווי גרויס דער ראב"ד איז, וואספארא תלמוד חכם ער איז, קיין חילוק וויפיל בענדער שאלות ותשובות ספרים ער האט שוין ארויסגעגעבן און אויך אויף אסאך מיני טאפיקס.. דאך צו קענען עפענען א בי"ד און נאך אוועקשלעפן אנדערע חברי הבד"ץ איז גאר גאר א שווערע זאך, און פארגאנגענע פארמעסטערס יוכיח! מ'דארף פארשטיין אויך, אז ס'דא חברי בד"ץ וואס וואלטן ווען אפשר ווען זיי האבן א הונדערט פראצענטיגער גאראנטי אז ס'גייט זיי געלונגן צו ווערן די זאך און איבערנעמען דעס וואס די עדה איז וואלטן זיי אפשר מיטגעגאנגן, אבער ווער קען דען דאס צוזאגן??

דעריבער, אויב מיינסטו א טיילונג, אז ס'גייט זיין צוויי, אויף דעם זאג איך כ'גלייב זייער שווער. א ריס? דאס יא! ס'קען זיין ס'נאר א שאלה פון צייט ווילאנג דאס גייט אנהאלטן, אבער טאמער וועט נישטא זיין עפעס א פארגלייך קומט יום-טוב'דיגע טעג אין ארץ ישראל בפרט און אינעם וועלט בכלל. דערוילעם וועט זיך עמטליך ארומדרייען און זינגן ליפא'ס ניגון אויף מיכאל'ס סידי טרעק 3....

והעושה שלום במרומיו הוא יעשה שלום עלינו ועל כל ישראל אמן

[הדד בן בדד]

שאול קרויזר: אני יודע מה שכולם חושבים על ההפגנה היום על הקברים ועל הגיוס, שזה סאטמר ושזה סיקריקים וכו וכו וכל ההפגנות האלו מיותרות וכו' גם אני חשבתי כך עד היום. אבל היום כשעברתי בכיכר השבת בזמן ההפגנה והתחלתי לדבר עם כמה חסידים, על מה מפגינים ומה התועלת וכו תכל'ס הגעתי למסקנה שהם צודקים שהם מפגינים.
אני שואל פה כל אחד שישים את עצמו בסיטואציה שלהם, אני בטוח שגם אתם הייתם יוצאים להפגין. תחשבו על סיטואציה שאין לכם מקצוע ביד, אתם לא עובדים, ללמוד תורה יש לכם חשק כמו שיש לי לאכול עוד משולש פיצה, אתם יושבים בבית בלי מחשב ובלי טלוויזיה, אין כדורגל, אין ספורט, אין ארץ נהדרת, אין מסטר שף, מה לעזאזל אתם הייתם עושים?? ברצינות??? מה לעזאזל הייתם עושים? אני בטוח שגם אתם הייתם יוצאים להפגין ולשרוף פחים. קצת אקשן, טיפה צבע לחיים המשעממים

Credit ny_ny

איך האב געלייקט די תגובה, אבער עס איז נישט גענוג, איך מוז עקסטער געבן א שקויעח פאר דעם, ווייל דאס איז דאך אזוי אמת, איך האב נישט וואס צוצולייגן, יעדעס ווארט איז אמת ויציב, און אזוי אויסגערעכענט.

[sefish]

דאס איז ''דיין'' אמת, יעדער האט זיך זיין אמת

[berlbalaguleh]

וַהֲלֹא מֵי רַגְלַיִם יָפִין לָהּ

ס'איז א גוטע מליצה. די פאקטן מוזן נישט שטימען...

[געפילטע פיש]

שאול קרויזר: אני יודע מה שכולם חושבים על ההפגנה היום על הקברים ועל הגיוס, שזה סאטמר ושזה סיקריקים וכו וכו וכל ההפגנות האלו מיותרות וכו' גם אני חשבתי כך עד היום. אבל היום כשעברתי בכיכר השבת בזמן ההפגנה והתחלתי לדבר עם כמה חסידים, על מה מפגינים ומה התועלת וכו תכל'ס הגעתי למסקנה שהם צודקים שהם מפגינים.
אני שואל פה כל אחד שישים את עצמו בסיטואציה שלהם, אני בטוח שגם אתם הייתם יוצאים להפגין. תחשבו על סיטואציה שאין לכם מקצוע ביד, אתם לא עובדים, ללמוד תורה יש לכם חשק כמו שיש לי לאכול עוד משולש פיצה, אתם יושבים בבית בלי מחשב ובלי טלוויזיה, אין כדורגל, אין ספורט, אין ארץ נהדרת, אין מסטר שף, מה לעזאזל אתם הייתם עושים?? ברצינות??? מה לעזאזל הייתם עושים? אני בטוח שגם אתם הייתם יוצאים להפגין ולשרוף פחים. קצת אקשן, טיפה צבע לחיים המשעממים

Credit ny_ny

איך האב געלייקט די תגובה, אבער עס איז נישט גענוג, איך מוז עקסטער געבן א שקויעח פאר דעם, ווייל דאס איז דאך אזוי אמת, איך האב נישט וואס צוצולייגן, יעדעס ווארט איז אמת ויציב, און אזוי אויסגערעכענט.

מ'דארף זיי געבן אינטערנעט. כ'מיין אז פאר יעדע שנארער אין שול גיי איך פון היינט און ווייטער געבן געלט נאר אויב א חלק דערפון גייט פאר צו געבן אינטערנעט פארן עולם דארט.

[לשוא הכיתי]

וַהֲלֹא מֵי רַגְלַיִם יָפִין לָהּ

ס'איז א גוטע מליצה. די פאקטן מוזן נישט שטימען...

ליידער, שטימט עס צו גוט....