אכשר דרא - כבר היה לעולמים (גיוס בני הישיבות)

[לעיקוואד]

דער וואס האלט מיט די לעצטיגע געשעהנישען בים חרדישער ציבור אין ארץ הקודש, האט אוודאי געהערט פון די נייע חוק וואס "וועדת שקד" (אין וואס די חרדישע חברי כנסת האבען זיך אגב באטייליגט ביז זיי האבען זיך מתפטר געווען די לעצטער טאג, שלא ייקרא על שמם..) האט אוועקגעשטעלט ארום די נושא פון גיוס חרדים אין מיליטער. די קולות וואס מען הערט אין די חרדישע צייטונגען און קוועלער איז פון א שערקליכער טראגעדיע, ווי פלופצלינג קומען די רשעים און ווילען אויסרייסען די תורה און אידישקייט, און ווי דאס איז א נייע זאך א חוצפה וואס איז קיינמאלנישט געווען מען זאל רופען חרדישע בחורים אין מיליטער. וכו' וכו' וכו'.

שטעלט זיך ארויס, פונקט ווי אין פילע אנדערע נושאים, אז דער גאנצער חרדישער מסורה וואס מען מאכט קולות כאילו דאס איז הלכה למשה מסיני, איז אינגאנצען אלט בערך דרייסיג פערציג יאר. מען דארף דאס בעצם בכלל נישט מוכיח זיין, שאל אביך ויגדך, יעדער איינער וואס געדענקט א טראפ די מצב אין ארץ ישראל פאר דרייסיג פערציג יאר צוריק געדענקט ווי עס איז געווען א נארמאלער זאך פאר חסידישע אינגעלייט זיך מתגייס זיין אין צבא, טאקע יונגעלייט, כלומר אלץ בחור האט מען דוחה געווען, ווילאנג מען איז געווען אין ישיבה, אבער ברגע מען האלט געהאלטן ביים ארויסגיין ארבטען האט מען זיך געפירט כמנהג כל הארץ און געגאנגען אין מיליטער. עס איז געווען א מחזה נפוץ צו זעהן אין גערע בעלזע וויזניצע שטיבל אינגעלייט מיט די גרינע ארמיי מונדירען, און קיינער האט עס נישט אראפגעקוקט אדער בכלל געהאט א הוה אמינא אז דאס איז א פראבלעם. (טאקע די קנאים האבען אלץ געזוכט זיך משוגע מאכען באקומען א פטור וכדו', אבער נער יספרם).

די חרדים פונקט ווי אין פיל אנדערע נושאים האבען אבער גאר א קורצע היסטארישע זכרון. און צולב פארשידענע פאליטיטשע מצבים זייט די צייט פון מנחם בעגין ווען אגודת ישראל איז צום ערשטע מאל אריין אין קאאליציע און באוקמען ריזיגע געלטער און השתתפות פון די מדינה, אין טויש פאר פאליטישע טובות, האט די נייע דור חרדים אינגאנצען פארגעסען וואס איז געווען, און היינט אז דו פארציילסט פאר א חרדישער בחור אז ער זאל גיין אין צבא קוקט ער דיר אן ווי פון לבנה אראפגפאלן, אינגאנצן פארגעסענדיג אז זיין טאטע זיידע און אלע פעטערס האבען אזוי געטוהן. און די חרדישע ליטערעטור טוהט אלעס צו פארווישען די היסטאריע אדער פארענטפערן מיט פארשידענע תירוצים שלא היו לעולמים. ווי למשל אז אמאל איז די צבא נישט געווען אזוי פריי אדער שמוציג ווי היינט (אינעם שמועס איבער'ן ספר "אתהלך" דא אין שטיבל האט מען דאס שוין דערמאנט)

אבער ברוך שמסר עולמו לשומרים, און כל מעשיך בספר נכתבים, און מען קען אלעס גרינג טרעפען אין די היינטיגע אוצר החכמה-גוגל עפאכע, האט א איד אונז געמאכט א טובה און געעפענט א בלאג ושמו נאה לו "כבר היה לעולמים" וואס ער ברענגט אראפ פילע דאקומענטען און בילדער פון חרדים און די חרדישע פרעסע מימות קום המדינה ועד לאחרונה וואס זייער יחס איז געווען צום צבא. און הגם ער האט פאליטישע חשבונות, מכל מקום נמצינו נהנים.

איך וועל מעתיק זיין אביסעל, לפי סדר השנים.

שנת תש"ח: די אגודת ישראל נעמט זיך צאם מגין זיין אויף די יידישער יישוב, און גיבען ארויס א קול קורא אז קול יוצאי צבא זאלן קומען זיך משתתף זיין
מען זעהט א קארטע וואס זיי האבען אויסגעטיילט ווי מען שרייבט זיך איין


דער אגודיסטעשער בטאון "דגלנו" גיט ארויס אן עקסטערע גיליון פאר און וועגן די וואס זענען זיך מתגייס צום מיליטער

שנת תשי"ד:

באריכטעט אין די אגודיסטישע צייטונגען, מען ארבעט אויפצושטעלען עקסטערע קבוצות פון פרומע חיילים

שנת תשכ"ד: די וועד הישיבות גיט ארויס א שטרענגע קול קורא אז נאר דער וואס איז טאקע תורתו אומנתו זאל נישט גיין אין מיליטער, יעדער אנדערש האט אן אחריות צו גיין

[לעיקוואד]

שנת תשכ"ז: די צייטען פון די זעקסט טאגיע מלחמה. די המודיע גיט ארויס אן עקסטערע ביילאגע, ווי עס שרייבט קלאר אז דער חרדישער ציבור דינגט זיך נישט אויף ד עצם חיוב פון יעדער איינער זיך משתתף זיין אין הגנה אויף קיום הישוב, נאר בני ישיבות משום קיום התורה זענען פטור.


דער המודיע רעדט פון "ליכוד האומה" און פארציילט מעשיות ווי פון אלע שיכטען און קרייזען זענען זיך אידען מתנדב צו העלפען מיט די מלחמה

בילדער פון חרדישע סאלדאטן

[לעיקוואד]

תשל"ג:

א בריוו פון הרב וולבה זצ"ל ווי ער מאכט קלאר דער חרדישער שטעלונג, אז אוודאי במקום סכנה דארף מען צוהעלעפן די מלחמה, און אז ער האט מורא'דיגע הערכה פאר די סאלדאטען וואס זענען זיך מוסר נפש אויף שמירת היהודים והיישוב. און איז מנחיל די הערכה פאר זיינע תלמידים , און איז מוחה אויף די וואס לערנען נישט אמת'דיג און דאך נוצען די פטור פון בני הישיבות.

[לעיקוואד]

תשל"ה

דער סטייפלער זאגט אז עס איז נישט געפערליך אז געוויסע ישיבה לייט האבען נישט באקומען קיין פטור, זיי קענען דאך אין צבא אויך לערנען

[לעיקוואד]

הרב שך און די וועד הישיבות שרייבט א שטרענגער בריעף מען זאל חלילה נישט אריינשרייבען אלץ בן ישיבה איינער וואס איז נישט באמת תורתו אומנתו

[אפטעמיסט]

איך מיין אז ס'איז נאריש צו זאגן אז אמאל פלעגן חרדים יא האלטן, אדער עכ"פ נישט זיין אזוי נגד, דינען אין מיליטער. די בילדער פון חרד'ישע אידן אין צה"ל אין די בראשית יארן פון די מדינה, איז נישט קיין גרויסע ראיה, ווייל דעמאלט זענען פשוט נישט געוועהן גענוג פרייע אין אר"י, און די ביסל חרדים האבן געהאט צוויי ברירות: גיין אין מיליטער, אדער אויסגע'הרג'עט ווערן דורך די אראבער.
אין די שפעטערדיגע יארן זענען כמעט נישט געוועהן קיין חרדים אין צבא, און ס'איז נישט ריכטיג צו זאגן אז ס'איז געוועהן א נארמאלע ערשיינונג צו זעהן וויזניצע און גור'ע אינגערלייט מיט מיליטערישע מונדירן.
היינט צוטאגס, ווען די חרדים זענען אזוי גרויס, און די חילונים זענען אזוי גרויס, און דער הבדל צווישן די צוויי גרופעס זענען שמים וארץ- איז טאקע אנדערש ווי דאן, און בכלל נישט מעגליך צו פארגלייכן.

[לעיקוואד]

אפעטמיסט: איך פלאן זיך נישט צו דינגען אויף היסטארישע פאקטען לויט דיינע סברות וואס דו מיינסט עס איז נאריש אדער נישט. ווילסטו וויסען, פרעג זיך נאך, ברענג דאקומענטען, צייטונגען, וכו'. סתם סברות איז דאך נאריש. איך רעד פון אסאך א לענגערע תקופה ווי די ערשטע יארן ביי מלחמת העצמאות. פרעג ווער עס האט זיך געדרייט ביי דער אלגעמיינער חרדישער עולם אין ישראל פאר דרייסיג פערציג יאר און ער וועט דיר זאגען ווי עס איז געווען א נארמאלער ערשיינונג.

[מאטי]

.

[לעיקוואד]

יהרג ואל יעבור? האט דער חזו"א געזאגט אויף גיוס בנות. נישט אויף גיוס בנים. ומשם ראיה.
בן גוריון, אז וואס?

[אפטעמיסט]

[tag]לעיקוואד[/tag], איך פארשטיי נישט וואס דו האסט דא אנדעקט. מאיר פורש און ישראל אייכלער האבן אויך געזאגט פאריאר אז די וואס לערנען נישט זאלן גיין אין מיליטער, איך זעה נישט פארוואס דו דארפסט צוקומען צום המודיע פון אמאל. די אלע שטותים פלעפלען די היינטיגע חברי כנסת אויכעט צו בארואיגן די אויפברויז אין דער אלגעמיינע פרייע גאס. ס'איז א שיינע באבע מעשה וואס דו פראבירסט אראפמאלן.

פאקט איז, אז כמעט קיינער, יא קיינער, פון די פופציג יעריגע וויזניצע און גור'ע אידן זענען נישט געוועהן אין צבא, און אויף דעם גלייב איך דינגסטו זיך נישט. די וואס זענען געוועהן זענען די בני תשעים.

[אי איתמר]

ווי ס'זעט אויס איז די דעמאלטסדיגע גיוס געווען געבויט
אלס מצות ישוב, שעת סכנה, אתחלתא דגאולה, וכ'ו
היינטצוטאגס איז די דאזיגע דעת תורה אביסעל אנטרינען...,

[לעיקוואד]

ר' אפטעמיסט. איך זעה איר האט פארגעסען איבער וואס איז די גאנצע סאמאטוכע דא. פליז מיש נאכמאל אויף צימעס/יתד/הפלס/דער איד. עס איז נישט שווער צו זעהן די חילוק.

פרעג זיך נאך ביי די בני חמישים פון וועם איר רעדט און מיר וועלן וויייטער רעדן. דו ווילסט דווקא נעמען? ווייל איך קען דיר געבען. און נישט סתם אפאר נעמען וואס איך האב זיך געטראפען, נאר סתם נארמאלער יונגעלייט זאלן דיך פארציילען וואס די רוח אין די גאס איז געווען איבער דעם וויפיל פון זיי און זייערע חברים זענען געווען אין צבא. כאמור, זיך צו דינגען אין די וועלט אריין האט נישט קיין זין.

[אפטעמיסט]

איך פארשטיי נישט וואס דו ווילסט.
מציאות איז אז רוב מנין ובנין פון חרד'ישע אידן האבן נישט געדינט אינעם מיליטער. יעצט, די ביסל וואס האבן יא, איז געוועהן וויבאלד ס'איז אמת'דיג געוועהן א סכנה, און ס'זענען נישט געוועהן גענוג סאלדאטן. היינט צוטאגס איז דאס אבער מער נישט רעלעוואנט, און דערפאר וועלן די חרדים זיך קיינמאל נישט אנשליסן אינעם מיליטער, אפגעזעהן צו ס'איז ריכטיג צי נישט. איך פארשטיי נישט וואס דו פראבירסט דא זאגן.

[לעיקוואד]

על זה אנו דנים. ליידער די היסטאריע איז נישט אויף אייער זייט. ביז פאר אפאר יאר האבען חרדים געהעריג געדינט אין מיליטער ,נישט נאר ''בשעת הסכנה '', וואס איז בדרך אגב יעדער טאג, נאר סתם אלץ חלק פון חובת הגיוס הכללי. און דאס איז אויך געווען די קו הרשמי פון די חרדים, הן כלפי חוץ והן כלפי פנים. דער צוגאנג וואס איר פארציילט איז אינגאנצען א נייע זאך ארויסגעווקסען די לעצטע דור און א האלב מכל מיני סיבות. איך פלאן זיך נישט דא דינגען אויף די שיטה צו דארף מען גיין אין מיליטער צו נישט. נאר אויף דער מציאות וואס איז געווען דער צוגאנג קוק און מנהג ביי חרדים פאר דרייסיג פערציג יאר. און אויף דעם האב איך געברענגט דאקומענטען ווי אויך פארצייל איך וואס איך האב געהערט פון די וואס זענען דארט געווען און חזר'ען נישט נאך גע'כשר'טע היסטאריע פון המודיע. די צוגאנג וואס איר שרייבט איז פשוט א המצאה פון אפאר יאר. איך פיל זיך נאריש נאכאמאל און נאכמאל זיך דינגען אויף א פשוטער מציאות. וזהו.
איך פלאן מער זיך נישט צו דינגען אויף דעם סך הכל האב איך געוואלט מיטטיילען מיט דער עולם די דאקומענטען וואס איך האב געטראפען.

[איך אויך]

אפטעמיסט ,על רגל אחת: דו האסט נישט קיין אהנונג וואס דו רעדסט סאו סטאפ צו האקן אין טשייניק.

[געפילטע פיש]

. די בילדער פון חרד'ישע אידן אין צה"ל אין די בראשית יארן פון די מדינה, איז נישט קיין גרויסע ראיה, ווייל דעמאלט זענען פשוט נישט געוועהן גענוג פרייע אין אר"י, און די ביסל חרדים האבן געהאט צוויי ברירות: גיין אין מיליטער, אדער אויסגע'הרג'עט ווערן דורך די אראבער.

אמאל איז נישט געווען גענוג פרייע סאלדאטן וואס זאלן געהארגעט ווערן פאר אונז, האמיר געמוזט ארויסהעלפן. אבער היינט איז שוין דא גענוג פרייע וואס קענען ווערן געהארגעט אנשטאט אונז, ברויך מען שוין נישט גיין.

[קאווע טרינקער]

. די בילדער פון חרד'ישע אידן אין צה"ל אין די בראשית יארן פון די מדינה, איז נישט קיין גרויסע ראיה, ווייל דעמאלט זענען פשוט נישט געוועהן גענוג פרייע אין אר"י, און די ביסל חרדים האבן געהאט צוויי ברירות: גיין אין מיליטער, אדער אויסגע'הרג'עט ווערן דורך די אראבער.

אמאל איז נישט געווען גענוג פרייע סאלדאטן וואס זאלן געהארגעט ווערן פאר אונז, האמיר געמוזט ארויסהעלפן. אבער היינט איז שוין דא גענוג פרייע וואס קענען ווערן געהארגעט אנשטאט אונז, ברויך מען שוין נישט גיין.

ס'ציפט.

[אפטעמיסט]

געפילטע, מען רעד נישט צי מ'דארף גיין צי נישט. די שאלה איז צי מען איז אמאל מער געגאנגן, אויף וואס דער תירוץ איז זיכער נישט. זאגן אז "ביז אפאר יאר צוריק האבן חרדים געהעריג געדינט אינעם מיליטער", איז סתם אבי גערעד.

[געפילטע פיש]

איך האב נישט גענומען קיין שטעלע אין דעם וויכוח, נאר איבערגעטייטשט דיינע ווערטער.

אבער אז איך שרייב שוין יא, גיי'זשע רעד מיט די 40-50 יעריגע און הער אליינס פון זיי. איך האב גערעדט מיט א שיינע פאר שטריימל מיט לאנגע בערד אידן, איינער האט געדינט אין גולן, א צווייטער אן אלטער איד וואס איז געווען פון די ערשטע פלוגה וואס איז אנגעקומען און משחרר געווען דעם כותל, דיין זאגן אנדערש איז פשוט א חיסרון ידיעה. מאך דיין ריסוירטש.

[[NAMELESS]]

לאמיר רעדן פון די באקאנטע חרדישע אידען אין א''י העכער פיפציג. ישראל אייכלער איז געוועהן אין צבא? גפני? וכו'

[דריידל]

עס איז אמת אז אמאל פלעגן פיל חרדים דינען אין מיליטער וביודעי ומכירי קאמינא, איך קען עטליכע חסידישע אידן (היינט שוין זיידעס לאויט"א) וואס האבן געדינט. איך האב אויך געהערט פון איינער וואס איז געווען אין וויזניץ יום כיפור ווען ס'האט אויסגעבראכן די "יום כיפור מלחמה", אין אסאך יונגעלייט זענען דורך געגאנגען זיך געזעגענען פון רבי'ן (דאכצעך מיר נאך ביים אמרי חיים זצ"ל) אינמיטן דאווענען.
אבער עס איז בכלל נישט קיין דמיון צי היינט, פאר צוויי סיבות. ערשטענס ווייל דעמאלטס האבן יונגעלייט געדינט און היינט וויל מען נעמען בחורים, וואס דער חילוק איז פשוט לכל בר דעת. והשנית , אז די היינטיגע יונגווארג איז ליידער זייער שוואך אין יודישקייט. די חינוך וואס מ'געט היינט איז נאר גיט אויף ווילאנג מען איז אין די סיסטעם און מ'פיטערט אלעס אין מויל אריין.
ס'איז אמת אז מ'וואלט זיך געדארפט מער אריינלייגן מתקן צי זיין די חינוך, אבער באשר הוא שם קען מען נישט זאגן אז כבר היה לעולמים ווייל די מצב איז אינו דומה.

[היימישער ליטוואק]

בני תורה מיטן גאנצן קנאק האבן גדינט אין מיליטער.
אויך מיין רבי אין מתיבתא האט גדינט פאר א קורצע תקופה.
יעדער וואס האט קרובים פון ארץ ישראל ווייסט דאס

[געפילטע פיש]

עס איז אמת אז אמאל פלעגן פיל חרדים דינען אין מיליטער וביודעי ומכירי קאמינא, איך קען עטליכע חסידישע אידן (היינט שוין זיידעס לאויט"א) וואס האבן געדינט. איך האב אויך געהערט פון איינער וואס איז געווען אין וויזניץ יום כיפור ווען ס'האט אויסגעבראכן די "יום כיפור מלחמה", אין אסאך יונגעלייט זענען דורך געגאנגען זיך געזעגענען פון רבי'ן (דאכצעך מיר נאך ביים אמרי חיים זצ"ל) אינמיטן דאווענען.

די מעשה איז אמת, אבער נישט ביים אמרי חיים, ער איז אוועק פארן יו"כ מלחמה.

אבער עס איז בכלל נישט קיין דמיון צי היינט, פאר צוויי סיבות. ערשטענס ווייל דעמאלטס האבן יונגעלייט געדינט און היינט וויל מען נעמען בחורים, וואס דער חילוק איז פשוט לכל בר דעת. והשנית , אז די היינטיגע יונגווארג איז ליידער זייער שוואך אין יודישקייט. די חינוך וואס מ'געט היינט איז נאר גיט אויף ווילאנג מען איז אין די סיסטעם און מ'פיטערט אלעס אין מויל אריין.
ס'איז אמת אז מ'וואלט זיך געדארפט מער אריינלייגן מתקן צי זיין די חינוך, אבער באשר הוא שם קען מען נישט זאגן אז כבר היה לעולמים ווייל די מצב איז אינו דומה.

אמונה הכרחית?