חינוך נוסח "תלפיות" - קנסות און קאנסעקווענצן

[גורן האט''ד]

דאס וואס אנדערע ישיבות האבען פראבלעמען מיינט נאכנישט אז די מאדנע אויסגעטראכטע מהלכים פון תלפיות זענען גוט.

איך ווייס נישט וויפיל בחורים האבען הנאה פון די מגידי שיעור'ס קריעיטיוויטי אין גמרא תוספות, איך מיין אז עס איז מוסכם אז די לערנען איז לפחות איינע פון די עיקר חלקים פון א ישיבה, און די קאנטראל איז נאר א היכי תמצי צו קענען לערנען געהעריג. אין תלפיות איז עפעס די גאנצע זאך פונקט קאפויער.

עס זעהט אויך אויס ווי די סטעפ פון די ישיבה האט א שטארקע צורך פאר עטענטשין, שרייבענדיג אויף זיך גאנצע ארטיקלעך אויף קאווע שטיבל און אנדערע פלעצער ארויסברענגען זייער געוואלדיגע חידושים און קריעיטיוויטי, עס איז שוין בעסער זיי זאלען זוכען ענענטשין דורך שרייבען חידושי תורה.



איבעריג צו אנצייכענען אז דער סיסטעם פון תלפיות איז גוט און ארבעט נאר אויף בחורים מיט א נידעריגע איי קיו. דאס ווייזט נישט אויף גרויס גאונות.

[פשוט-קאמפליצירט]

דער תוצאות-מהלך איז נישט קיין מיטל דווקא פאר מתקן זיין עוולות און מיסברויכן. דאס, אז יעדער יחיד האט אחריות'ן אין לעבן מיט וועלכע ער, בלויז ער, דארף זיך אפגעבן, איז אייגנטליך אן אינטעגראלער טייל פון דעם תלפיות אטמאספער. אזוי למשל איז אין דער ישיבה איינגעשטעלט א סיסטעם מיט בעלי תפילות צום דאווענען. צו יעדער תפילה גייט צום עמוד צו א צווייטער בחור. דער סדר איז כולל אלע תלמידים פון דער ישיבה. ווען עס קומט זיין ריי צוצוגיין, איז עס דאס אחריות פון יענעם בחור צוצוגיין צום עמוד.

ווען ס'האט זיך אמאל געמאכט אז א בחור האט בשום אופן נישט געוואלט דאווענען פאר'ן עמוד ווען זיין ריי איז געקומען, איז ביי יענער תפילה דער עמוד געבליבן ליידיג. נישטא קיין בעל תפילה. די בעל-תפילה פאזיציע האט יענעם טאג באלאנגט צו יענעם אינדיווידועלן בחור. דאס הייסט, ס'איז געווען זיין אויפגאבע. אויב ער האט זיין אויפגאבע נישט דורכגעפירט, איז עס געבליבן נישט אויסגעפירט... דער בחור איז געבליבן איינגעשפארט, און די שפיל האט זיך איבערגע'חזר'ט עטליכע מאל. אבער סוף כל סוף האט זיך עס געענדיגט.

"קיינער האט דעם בחור נישט פארגעהאלטן. נישט איך, נישט זיין מגיד שיעור, נישט זיין משגיח – קיינער האט אים קיין ווארט נישט געזאגט. ער אליין האט אבער איינגעזען, אז ס'איז ער און נאר ער: ס'איז זיין אחריות און במילא מוז ער עס טאן."

אן ענליכע מעשה האט זיך אפגעשפילט מיט'ן עסן. ווי מיט די בעלי תפילות, ווערט דאס עסן געקאכט און צוגעגרייט דורך די תלמידי הישיבה. (דער הסבר, די סיבה, און דער סיסטעם פאר דעם, ווי אויך די בעלי תפילות און אנדערע אזעלכע סדרים וועלן אויסגעשמועסט אין אן אנדערן פאסט.)

האט זיך געמאכט אז איין בחור האט זיך פאר'עקשנ'ט און נישט געוואלט צוגרייטן דאס עסן, יענעם טאג ווען ס'איז אנגעקומען צו זיין ריי. בכדי ס'זאל זיין צו עסן, מוז עס צוגעגרייט ווערן. ס'איז פאראן עמיצער, וועמענס אחריות ס'איז צוצוגרייטן דאס עסן צום היינטיגן מיטאג. אויב יענער טוט נישט זיין אויפגאבע, איז טאקע נישטא צועסן. איז יענעם טאג אין ישיבה נישט געווען קיין מיטאג...

"אבער וואס איז טאקע די סיבה," פרעג איך ענדליך, "אז קאנסעקווענצן ארבעטן, בעת קנסות זענען ווערטלאז?"

הרב סעמפ צעשמייכלט זיך, און טראכט א רגע. "דער כלל ביי אלע געוואוינהייטן, מידות, נטיות וואס ברענגען פראבלעמען איז, זייער געוואוינהייט אזוי צו טראכטן/מיינען/וועלן. אפטאן א שטיקל, שלאגן א צווייטן, מאכן א שאדן – וואס ס'זאל נאר נישט זיין: ווערטער און הסברים העלפן נישט; יעדנפאלס, זיי ברענגען זיכער נישט קיין יסודות'דיגן שינוי אינעם מענטש."

און דער ראש ישיבה האט זיך אוועקגעלאזט אין א שיעור כללי מיט מיר, און מסביר געווען זיין מהלך מיט א משל – נאר נישט מיט א בן מלך, נאר עפעס מער קאנקרעט, היינטצייטיג...

"ווען א ריזיגער, אנגעלאדנטער טרעילאר קומט צופארן מיט א שנעלקייט פון זיבעציג מייל-פער-שעה, וועט קיינעם נישט איינפאלן צו פרואווען אים אפשטעלן דורך אראפשטעלן א מיסטקאסטן אינמיטן ראוד. א טרעילאר שטעלט מען אפ מיט א דיקער, ציגעלנער צוים."

ווען א מענטש האט א שלעכטע, שעדליכע געוואוינהייט, האט דער ראש ישיבה געדרייט מיט'ן אגודל, זענען ווערטער און הסברים צו שוואך. דער שוואונג פון מידות און נטיות טראגט מיט זיך א מאמענטום אזוי מאכטפול, אז א הסבר איז קעגן אים ממש א געלעכטער. "די עצה איז, אוועקצושטעלן א מאכטפולע צוים. דער טרעילאר-טרייבער וועט אליין פארשטיין, אז אויב וועט ער ווייטער פליען, וועט ער אריינקראכן אין דער צוים און זיך צע'מזיק'ן."

דערפאר זענען אין תלפיות נישט פאראן קיין הסברים, ווען עס קומט צו טאן למעשה. און טאקע דערפאר, ווייל דער פאָקוס איז אויף אויפטאן למעשה.

נישט קיין הסברים, נישט קיין פסקים, נישט קיין רוגזה, נישט קיין דראאונגען. אלעס גייט ווייטער ווי געהעריג. דער בחור איז דער זעלבער ווי פריער, און דער מגיד שיעור גריסט אים מיט א שמייכל, פונקט ווי פריער. ס'איז נישטא קיין רוגזה, און דער בחור האט אפילו נישט אויף וואס און וועמען צו זיין ברוגז. די איינציגע זאך וואס איז יעצט אנדערש ווי פריער איז, די תוצאות פון זיינע מעשים. ס'איז זיין מעשה און דערפאר זיין תוצאה.

"קיינער גיט נישט קיין הסברים. ס'איז אין יעדער זאך פאראן נאר איין מענטש, דער טוער, און זיין פעולה. דער בחור אליין טרעפט זיך שטיין פנים אל פנים מיט די קאנסעקווענצן פון זיינע מעשים."

קיין הסברים? גארנישט? "איר זאגט, הייסט, אז דער בחור באקומט ניטאמאל קיין שמועס וואס זאל אים העלפן פארבינדן זיין אקט מיט'ן פועל יוצא?" וואונדער איך זיך הויך.

"יא, פונקט אזוי," ענטפערט הרב סעמפ מיט'ן זעלבן ניגון. "נישטא קיין הסברים. דער בחור שטעלט אליין צוזאמען דאס בילד. פריער צי שפעטער כאפט ער זיך, אז זיין התנהגות פירט אים צו קאפ ווייטאג – אז ער האלט אין איין זיך אנשטויסן אין יענער צעמענט-וואנט. ער באשליסט, פון זיך אליין, מדעת עצמו, זיך צו טוישן.

"און מיר זענען אייביג גרייט אים צו העלפן," פירט ער אויס מיט א שמייכל. "ס'איז א בחינה פון 'תורה שלמדתי באף.' דאס האט א כוח. עס בלייבט איינגעקריצט אינעם מענטש."

און פון וואו ווייס איך, שרייבער פון די שורות, אז דער מהלך ארבעט? ווייל אזוי האבן זיי מיר געזאגט – נישט די מגידי שיעור, נאר די תלמידים. כ'האב עטליכע עפיזאדן געהערט פון די בחורים בעלי המעשה אליין, וועלכע האבן די זאכן דערציילט מיט א שעמעוודיגן שמייכל, און מיך דערביי פארזיכערט, אז ס'ארבעט...

דער גרעסטער חידוש מיט אט דעם אספעקט פון תלפיות איז מיר געווען די הילכיגע אפוועזנהייט פון "טענות" אדער געפילן פון האבן געווארן "בא'עוולה'ט". אלע בחורים האבן דווקא אויסגערימט דעם דאזיגן סדר, און נישט איינער האט צו מיר אויסגעדריקט דאנקבארשאפט כלפי דעם.

[גורן האט''ד]

ווי האט הרב שך געזאגט, א חיידר ווי די קינדער זענען צופרידען צריך בדיקה אחריו, ווייל זיי גיין קעגן חז"ל "כתינוק הבורח מבית הספר".

דאס אז די בחורים זענען צופרידען איז נאר א סימן אז דער תלפיות ברעינוואשינג פראגראם ארבעט גאנץ גוט אויף זייער קליינע קעפעלאך.

[איש הישר]

א חינוך וואס געפעלט מיר -- חינוך כדבעי. און וואס נישט? "ברעינוואשינג פראגראם".

[גורן האט''ד]

מורא'דיגער חינוך, זיי האבען געכאפט אז אנשטאטס נוצען חיצונישער מיטלען אויף די ראבאט פראגרעמינג וואס מען רופט ביי אונז חינוך, איז פיל בעסער צו נוצען מער אינערליכער מיינד-קאנטראל מיטלען. דורך דעם פראגראמירט מען אפילו ראבאטען מיט א שמייכעל. עס איז נישט גענוג פאר די תלפיות קאלט פירער שולט זיין אויף די גופים פון די בחורים ווי אנדערע מנהלים, זיי ווילען שולט זיין אויף די נשמה אויכעט.

[איש הישר]

און אויף וואס באזירסטו דיין טענה אז אין תלפיות קומט פאר "ראבאט פראגרעמינג"?

[שמעקעדיג]

איך בין אויך שטארק נתפעל פון דעם געדאנק, כאטש איך בין מודה אז נישט ביי יעדן פאל איז גרינג צוצוטרעפן די ריכטיגע קאנסעקווענצן.

מרת דינה פריעדמאן (שוין אמאל געשריבן וועגן איר) וועלכע האט שוין אויפגעטון גדולות ונצורות ביי הונדערטער היימישע שטיבער דורך אירע חינוך מעטאדן, איז אויך גאר א שטארקע שטיצער פון קאנסעקווענצן. דאס ארבעט ממש וואונדערליך.

בעת מיר זענען אויפגעוואקסן אויף פעטש און נאכאמאל פעטש, אין בעסטן פאל א גוטן פסק באגלייט מיט דערנידערנדע ווערטער און גוטע קולות, פאר יעדע סארט עוולה, פון צוברעכן א חפץ, טשעפען די געשוויסטער, חוצפה, ליגענט, נישט פאלגן, ביז נישט קענען די חומש ביים פארהער, און נישט זינגען זמירות ביים טיש.... איז דער קאנסעקווענצן מהלך ממש כמים קרים על נפש עייפה, עס מאכט אזויפיל מער סענס און איז פיל מער ווירקזאם פארן קינד, אן איבערלאזן די פארביטערטע רוגזה געפילן מיט וואס מיר זענען איבערגעבליבן.

דינה איז מסביר, אז ווען מען דארף מעניש זיין א קינד, דארף עס ענטהאלטן 3 זאכן מיט א ר': רעספעקטפול, רילעיטעד (רעלאטיוו), און ריזענאבל. חוץ ביי א סכנה דאן דארף מען נעמען אלע מיטלען צו דערשרעקן דאס קינד; אדערווייז איז דער קאנסעקווענצן מהלך גאר פאסיג. האסט נישט אויפגעגעסן די סאפער? בלייבסט הונגעריג. ביסט אהיימגעקומען פונעם חבר שפעטער ווי אפגעשמועסט? מען קען דיר נאך נישט טראסטן, מארגן קענסטו נישט גיין. א.א.וו.

ביי אונזער חדר/ישיבה איז אלץ געווען דאס זעלבע. מכות, פסקים, קנסות אויף א אופן ווי עס האט אנגעפאקט פארן נערוועזן מלמד/מגי"ש אויפן מאמענט, לויט זיין גוסטע. דער קינד/בחור'ל האט בלית ברירה געמוזט אראפשלינגען די באליידיגונגס און זידל ווערטער, און בלייבן מיט א ביטערן טעם אין מויל, אפט ביז די 120. דאס איז זיכער נישט קיין מהלך, און ברענגט זיכער נישט אריין קיין אהבת תורה און אהבה צו אידישקייט, ווי איך האב שוין באזינגען אין מיין מלמדים אשכול.

ממילא איז דער נייער מהלך נישט נאר באגריסענסווערד, נאר האפענטליך א לייכט טורעם פאר אנדערע ישיבות בעז"ה, א וועג אויפצוציען אונזערע קינדער אין א פאזיטיווע אטמאספערע, וואס אין דעם היינטיגן שוואכן דור ווי די קינדער פאלן ווי די פליגן רח"ל איז דאס קריטיש-וויכטיג. און הגם טאקע כל התחלות קשות, עס איז נאכנישט א אויסגעטרעטענע וועג מדורי דורות אז יעדע סארט פראבלעם זאל שוין האבן א פונקטליכער מהלך (אנדערש ווי אין לעצטן דור האט יעדע פראבלעם האט געהאט א סאלושען... אלץ דער זעלבער ווייטאגליכער מיטל..) אבער חפץ ה' בידם יצליחו, אז מען גייט אויפן ריכטיגן וועג וועט מען אנקומען פיל ווייטער, און די עטליכע ישיבות וועלכע זענען געווען נחשונים יקבלו שכר כנגד כולם, אלע צוקונפטיגע דורות וועלכע וועלן בלייבן תורה-טרייע אידן א דאנק דעם פארבעסערטן מהלך, וועט גיין אויפן חשבון פון די ראשי ישיבות וועלכע גייען אנטשלאסן אן מיט זייער דרך און מיינען לשם שמים, נישט זיך אויסצוגעבן זייער כעס. ממנו ילמדו וכן יעשו.

[הקטן]

איך בין באקאנט מיט דינה פריעדמאן'ס (אדאנק שמעקעדיק, שכח) דאס איז נישט דינה פריעדמאן'ס מהלך
דינה פריעדמאן'ס מהלך איז וואו איינער האט געלייגט א לינק פריער Positive Discipline
און דו תלפיות מהלך איז מער דומה צו Love and Logic אבער נישט אינגאנצן
נהרא נהרא ופשטיה

למשל דו בענקל מעשה פארלעצט אלע 3 "ר"
רעספעקטפאל :
מיינט נישט נאר נישט פארשעמען ברבים, ס'מיינט אויך נישט מאכן דאס גענאר פין איינען וואו הייסען שלעפן א בענקעל וואס האט באמת נישט קיין תועלת פאר קיינעם. דאס איז וואו דו מצרים הייסען בויען פיסום ורעמסות. אין איז קלאר אן עונש אין ניטש קיין קאנסעקווענס (אויך נאך דו juke אז דער בחור האט קונה געווען די בענקעל)

רילעטעד
אין פרידמאן'ס מהלך, אויב איז נישט דא קיין נאטירלעכע קאנסעקוועס, דארף איך טרעפען וואס איז באמת מיין פראבלעם, און אזוי ארויף קימען מיט א שכלדיגע קאנסעקווענס, אין דו בענקעל פאל וועט דאס זיין, למשל, אז דו בחור האט קאליע געמאכט און דו אויגען פין זיינע חבירים דו "מורא רבך כמורא שמים" און האט בעוולט מיט דעם זיינע חבירים, וועט ער דארפן עפעס טון וואס וועט העלפן זיינע חבירים (באמערק אז דו מג"ש פייט דא נישט פאר זיין פרעזענדליכע כבוד).
שלעפן א בענקל איז בכלל נישט רילעטעט מיט וואס דו פראבלעם איז באמת.

ריזענעבל
ריזענבעל???

דאס קוקט אויס אביסעל וואו א מילעטערי סטייל boot camp פאר Troubled Teens
ארבעט דאס? יא בעט! פרעג דו טינס, אלע זאגן אז ס'ארבעט און האבן נישט קיין טענות

[ארפכשד]

אויב עפעס, קומט זיך אנערקענונג פאר א מוסד וואס האט די ביצים צו מאכן סיי וואספארא שינויים מהמקובל לנו און ווי באקאנט, איז די דיסציפלין מהלך אין גאר אסאך ישיבות א שרעקעדיגער פראבלעם. לגבי די ספעציפישע מהלך וואס די ישיבה האט אויסגעקליבען איז מיר א חידוש וואס זיי טוען, און איך וואלט פארשטאנען אז ס'דא מהלכים וואס נעמען ענדערש אן אז א בחור איז ממין האנושי מער פון דעם ערוך'ס פירוש אז א בחור איז א מין חיה הדר בישיבה.

חוץ מזה, ווי ערווענט דורך א צווייטן דא (לדעתי בלי כבוד הנכון) וואלט מיר געווען אינטרעסאנט צו הערן מער בנוגע די לימודים אין די ישיבה. איז די תוכן הלימודים די זעלבע ווי אין געהעריגע ישיבות? איז די מהלך הלימוד די זעלבע? שולט מען אויס די תלמידים מער ווי אין אנדערע ישיבות צו זיין גרייט פאר דאס קומענדיגן לעבן?

[הקטן]

אויב "שינויים מהמקובל לנו " איז וואס איז וויכטיגסטע ביסטו 100% גערעכט.

[שמעקעדיג]

הקטן ביזט טיילווייז גערעכט, קענסט זיך דינגען אויף געוויסע פרטים, און דאס האב איך ערווענט אז דער וועג איז נאכנישט אויסגעטרעטן מדורי דורות, ממילא א דורכפאל איז צומאל ערווארטעט (ראה קטע הראשון בתגובתי), אבער בכלליות איז דער מהלך ריכטיג.

סיי וויאזוי, איז דאס לדעתי בעסער ווי נעמען דעם בחור ברבים און אים געבן מכות אדער קנס'ענען מיט 50 דאלער אדער פארשיקן פון ישיבה, וואס דאס אלעס ווייזט אויפן מחנך'ס ווידערווילן, און אז ער איז נישט גרייט צו אקצעפטירן דעם דזשאב און אקצעפטירן דעם תלמיד וויאזוי ער איז.

[ארפכשד]

אויב "שינויים מהמקובל לנו " איז וואס איז וויכטיגסטע ביסטו 100% גערעכט.

בלויז צוהערנדיג זיך צו די אלה דרשות\כינוסים זעט זיך נישט אן די געוואלדיגע הצלחה פון די "חינוך בדרך המקובל", חוץ פון דעם וואס מר שמעקי ערווענט אז ס'עקסיסטירט בכלל נישט אזא זאך ווי "חינוך המקובל" פאר א ישיבה סעטטינג.