מאראלישער דילעמע

[שרגא]

א חבר מיט וועמען עס קומט מיר אויס צו שמועסן פון צייט צו צייט געט צומאל ארויס גאנץ אן אומאנגענעמע שווייס גערוך. נאכ'ן אים דן זיין לכף זכות אז עס איז פשוט זיין נאטור צו שוויצן טראץ דעם צופרי שויער, איז מיין פראגע צי זאל איך אים עפעס זאגן אדער נישט?

ער וועט זיך לכאורה פארשעמען אפילו איך וועל עס טאן ברמיזה ("דו ווייסט אז וואלמארט האט ביליג דיאדערענט, איא?"), אבער אפשר וואלט ער מיר גאר מכיר טובה געווען אז איינער זאגט אים דאס איינמאל פאר אלעמאל. ער וויל דאך נישט געוואויר ווערן נאך צען יאר די סיבה פארוואס מענטשן פלעגן זיך אלץ אפרוקן א שטיקל דיסטאנץ ביים שמועסן.

פון די אנדערע זייט, וואס האב איך אים פון זאגן? איז דען מעגליך אז ער ווייסט נאך נישט פון זיין פראבלעם? דער בעקער קען דען נישט זיינע אייגענע קעיקס? כ'מיין דער נאז שטייט דאך אים נישט אזוי ווייט אוועק פון גוף, ער איז דאך נישט דזשיראף. נו, ווייסט ער דאך זיכער יא פון דעם גערוך, איז אפשר קען ער זיך פשוט נישט העלפן דערקעגן. אפשר איז ער פון די וואס מעגן זיך באדן אויך אין די ניין טעג. און אויב דאס איז דער פאל, בין איך דאך סתם א רשע פאר'ן אים זאגן דערוועגן, פונקט ווי כ'זאל אנמערקן איינעם מיט רויטע פינטלעך אויפ'ן קאפ אז עס איז מיר נישט אנגענעם צו קוקן דערויף.

נניח אז איך געב יענעם א "פעס", כ'וויש מיך אפ די נאז (כ'מיין צו זאגן "כ'שטאפ עס צו") און גיי ווייטער. וואס טוט זיך מיט דעם אנדערן חבר וואס האט אן אנדערע פראבלעם: ער גלייכט צו פיצן די אויערן מיט דעם הענטל פון זיינע ברילן. אדער צומאל מיט דעם דעקל פון זיין בלויען "ביק" פען.

מוז איך דא ווידער ליידן און שווייגן? דער איד שטייט און גראבט טיפער און טיפער, און טאקע בשעת'ן ווייטער רעדן צו מיר. נאכ'ן ארויסשלעפן מוז ער נאך אלץ אויך א קוק טאן אויף די "מציאה" און זיך דערנאך ספראווען דערמיט (אויפ'ן ארבל אדער הויזן). מוז איך טאקע שווייגן און שלינגען, בשעת איך עקל מיך ביז די טיפענישן פון הארץ. האט אים זיין מאמע אפשר פארגעסן אויסצולערנען אז די אויערן האבן די זעלבע הלכה ווי די נאז?

דא קען איך שוין נישט זאגן קיין לימוד זכות אז ער איז פשוט אזוי געבוירן. די איינציגסטע זאך איז אפשר נאר אז ער ווייסט נישט ווי ווייט דאס עקלט מיך, און אויב אזוי דארף איך אים טאקע זאגן אז ער זאל יא וויסן. אדער קען זיין אז ער האט זיך פארגעסן און כאפט זיך נישט נו, דארף איך אים ווידער זאגן אז ער זאל זיך דערמאנען און טאקע יא כאפן וואספארא הארבע מלאכה ער האט דא אנגעהויבן. כבוד הבריות איז דאך א הארבע זאך. דא העלפט דאך אויך נישט צו "צושטאפן די אויגן", כ'מוז דאך ווייטער קוקן.

אדער אפשר איז יא כדאי צו ליידן אבי נישט צו דארפן פארשעמען קיין מענטש.

און אפשר קלער איך יעצט דארף איך זיך פשוט גענוג שטארק אוועקדרייען מיט'ן גוף אז ער זאל אליין כאפן אז עס איז מיר נישט צום הארצן און אויפהערן, ווי איידער איך זאל אים זאגן קלארע דיבורים.

וואס זאגט איר?

[שרגא]

אבער אויב ווילט איר זען וואס עס מיינט ריכטיגע מאראלישע דילעמעס, א שטייגער ווי דעם אויסוואל וואס אונזערע זיידעס האבן געדארפט מאכן ביים קריג צווישן דערשטיקן בידים א קינד אדער אים לאזן ווייטער וויינען און ריזיקירן אז דער דייטש וועט טרעפן די גרופע אידן אין זייער באהעלטעניש, דאן קוקט דא.

[ניו יארק]

עס איז א דילעמע וואס בייגלייט "יעדעם" איינעם, א "גאנץ" לעבן!
און מיינע אויגן איז נישט דא קיין געהעריגע ענפער אויף דעם, ביי א יעדע קעיס דארף מען אנדעשט טראכטען.
-------

האט אים זיין מאמע אפשר פארגעסן אויסצולערנען אז די אויערן האבן די זעלבע הלכה ווי די נאז?
?

איך מיין גראדע אז עס האט יא די זעלבע הלכה ביי אים....

[ידען]

שרגא???

צוריק?

כאב דיר געלייקט נאר פארן זעהן צוריק דא טרינקען קאווע מיט אונז. באלד העלעך לייענען.

(לאפוקי די וואס זאגן אז ווען מע לייקט, שרייבט מען נישט קיין תגובה )

[[NAMELESS]]

מענין לענין
איך געדענק ווען איך בין געוועהן א כיתה ט יונגעל בין איך געפארען אויף א באס אין לעבן מיר איז געזעצן א חבר אין ער האט נעבעך געהאט א שטיקעל שמוץ אויף זיין נאז. פארשטייט זיך בשוגג.
אפילו איך האב געוויסט אז יעדער וואס זעהט עם קען אים אויסלאכן האב אך מיך נישט געקענט ברענגען אים צו זאגען וועגען דעם, ווייל איך האב געוויסט אז ער וועט זיך שעמען פון מיר.
דאס האט מיר געמאכט טראכטען בכלל איבער די זאך פון רחמנות אויף א אנדערע מענטש, צו מ׳האט רחמנות אויף יענע מענטש אדער באמת האט מען רחמנות אויף זיך. ווייל דא איז דאך דא א סתירה. פאר זיין טובה איז זיכער געוועהן בעסער אז איךזאל אים זאגען , אבער איך האב עס נישט געוואלט טוהן ווייל עס וועט ״אים״ פארשעמען.....
איז פשט לכאורה אז נישט איך האב געפילט שלעכט פאר אים , נאר איך האב געפילט שלעכט פאר ״מיך״ צו זיין דער וואס גייט ״אים״ מאכען שלעכט פילן. אפילו אויב דאס וועט אים מאכן פילן סאך ערגער דורעך אסאך אנדערע מענשטען. והבן. (איך האף אזוי)

[משה געציל]

פון די אנדערע זייט, וואס האב איך אים פון זאגן? איז דען מעגליך אז ער ווייסט נאך נישט פון זיין פראבלעם? דער בעקער קען דען נישט זיינע אייגענע קעיקס? כ'מיין דער נאז שטייט דאך אים נישט אזוי ווייט אוועק פון גוף, ער איז דאך נישט דזשיראף. נו, ווייסט ער דאך זיכער יא פון דעם גערוך, איז אפשר קען ער זיך פשוט נישט העלפן דערקעגן. אפשר איז ער פון די וואס מעגן זיך באדן אויך אין די ניין טעג. און אויב דאס איז דער פאל, בין איך דאך סתם א רשע פאר'ן אים זאגן דערוועגן, פונקט ווי כ'זאל אנמערקן איינעם מיט רויטע פינטלעך אויפ'ן קאפ אז עס איז מיר נישט אנגענעם צו קוקן דערויף.

דאס איז קלאר אז א מענטש ווערט צוגעוואוינט צו די ריח וואס זיין גוף גיבט ארויס אז ער שפירט עס נישט, ממילא דאס אליינס אז ער דארף אליינס פארשטיין איז נישט קיין טענה.

בנוגע יא צו זאגן צו נישט, איך האב אמאל געהאט א חברותא וואס האט ארויסגעלאזט א געפערליכע ריח הפה עס איז ממש געווען אוממעגליך צו לערנען מיט איהם, האב איך אים איין טאג צוגערופן אין א זייט און געזאגט, איך וויל דיר יעצט עפעס זאגן און איך מיין הונדערט פראצענט דיין טובה, אויב גייט דיך דאס באדערן בעט איך דיר אז יהיה בעיניך כאילו לא אמרתי כלום. זאלסט וויסן אהובי וידידי, האב איך אים געזאגט, איך מיין אז עס וואלט ווערד געווען פאר דיין אייגענע טובה צו גיין צו א דענטיסט זאל אויסטשעקן צו דו ליידסט פון א גאם פראבלעם וכדומה ווייל דיין גערוך ווייזט אויף אזעלכע סימפטאמען. אויב איך קען דיך מיט עפעס העלפן איים מאר דען רעדי.

וואס זאל איך אייך זאגן! דער חבר איז מיר נאך עד היום הזה דאנקבאר אז איך האב געהאט די קוראזש אים צו זאגן אפן, זאגענדיג אז ער האט אייביג געשפירט אז ווען ער קומט אן צו א שמועס זענען מענטשן אומבאקוועם מיט זיין אנוועזנהייט, איינמאל ער האט עס פארראכטן שפירט ער ווי עס האט זיך געעפנט פאר אים א נייע וועלט.

מיין שטעלונג - אוודאי זאל מען זאגן, עס איז בכלל נישט קיין צדקות נישט צו זאגן, אויב עפעס דאס פארקערטע ווייל דער ליידענדער קען זיך ארומדרייען אנגעווייטאגט אויף אנדערע אין דער צייט ווען ער קען זייער גרינג געהאלפן ווערן, פארשטייט זיך מען דארף נישט צוגיין זאגן "ווייסט אז מען קען נישט שטיין לעבן דיר"? עס קען געזאגט ווערן זייער גרינג אויף א גרינגע אופן.

[קווארטין]

גם אני מצתרף למשה געציל, איך זאג נישט אז מ'דארף אלעמאל זאגן, ווענדט זיך ווי אומדערטרעגליך ס'איז, אבער ווען מ'זאגט שוין יא, זאל מען עס זאגן אפענהארציג, צווישן פיר אויגן, ס'ראטזאם צו קומען מיט אן עצה, צו א גוטע פראדוקט, וכדו.

[געפילטע פיש]

גם אני מצתרף למשה געציל, איך זאג נישט אז מ'דארף אלעמאל זאגן, ווענדט זיך ווי אומדערטרעגליך ס'איז, אבער ווען מ'זאגט שוין יא, זאל מען עס זאגן אפענהארציג, צווישן פיר אויגן, ס'ראטזאם צו קומען מיט אן עצה, צו א גוטע פראדוקט, וכדו.

גערעכט, אויב לייגט מען צו א עצה ווייזט מען אז מ'מיינט קאנסטראקטיוו קריטיסיזם.
און שלום עליך א זייבעל, איך האף אז איר שרייבט כאטש האלב אזוי גוט ווי איר זונגט.

[נולד מאוחר]

אבער אויב ווילט איר זען וואס עס מיינט ריכטיגע מאראלישע דילעמעס, א שטייגער ווי דעם אויסוואל וואס אונזערע זיידעס האבן געדארפט מאכן ביים קריג צווישן דערשטיקן בידים א קינד אדער אים לאזן ווייטער וויינען און ריזיקירן אז דער דייטש וועט טרעפן די גרופע אידן אין זייער באהעלטעניש, דאן קוקט דא.

אןיף די אויפן וואס זיי רעדן איז קלאר אז די טאטע דארף הארגנען זיין קינד כדי מען זאל נישט הארגנען די אנדרע, נישט אזוי? איך רעד נישט הלכהדיג איך רעד שכלדיג.

[טאמבל סאס]

איך האלט אויך ווי משה געציל . איך האב שוין עטליכע מאל געהאט מיט אפאר חבירים, וואס דאס מיילעכל האט זיי ביטערליך געסראחעט, אז ס'איז געווען א שרעק צו שטיין נעבן זיי. און איינער פון די, איז דוקא געווען א געשמאקער און א הויעך קול געהאט, גערעדט האט ער מיט א שטארקע ווינט פון מויל, בקיצור ווי ער זאל ווען נישט האבן פון וואס מורא צוהאבן , מיט א פעסטע דרייסט,

אבער זיינע ציין האבן געשטינקען זעהר זעהר אומ'בחנט און ווען איך האב גערעדט מיט זיי האב איך די קאפ אראפגעבויגן און שטרענג מחליט געווען פון יעצט ביז די נעקסטע צען מינוט נאר צו אטעמען פון די מויל איך גיי נישט ריסקן צו אריינשמעקן פון זיינע ציין, כ'האב מיט איראניע געטראכט אז זעט אויס די טעם מצה איז זיי פארבליבן אין מויל אין אפשר אויך די שמאלץ פון די קרבן פסח

ביז איינמאל האב איך דיסיידעט זאל זיין וואס זאל זיין דאס מוז זיך ענדיגן פאר וואנס ענד פאר אלל, איך נעם עם אין א זייט און זאג: טייערע פריינד לאמיך דיך עפעס פרעגן, אבער זאג מיר דעם אמת, דו פיצט אמאל די ציין?
יא! וואס איז זיי זענען ברוין? זיי שמעקן ?
אקעי איז אזוי. כ'וועל דיר זאגן דעם אמת! ס'איז גאנץ ווייסליך, און ס'איז זייער מעגליך אז דו פיצט דיינע ציין מיט א פעינט ברוש, פעמים באהבה, ברתת ובזיע, אבער מ'האט שוין געהערט פון אזא זאך אז מענטשן האבן לעכער אין די ציינער פון וואס זיי אליין זענען נישט באוואוסט דערפון, ווייל אמאל איז עס פון אויבן פארדעקט אבער די עסן שטופט זיך אריין און מאכט זיך דארט א מושב, און שיסט ארויס א שטינק צו דיינע חבירים אין נאז, אבער א שטינק פון וואס דו וועסט קיין אהנונג האבן. איך מיין דיר חלילה נישט צו טשעפען איך זאג דיר עס נאר ווייל איך בין דיין חבר און איך מיין דיין אמת'ע טובה, איך וויל זאלסטיך העלפן. און איך ווייס איז קיינער וועט דיך נישט זאגן אזאנס אין פנים, נאר אזא משוגענער ווי איך, דעריבער בין איך טאקע דער וואס זאגט דיר עס כדי זאלסט זיך קענען גיין העלפן

כ'מוז זאגן רבותי די פאר חבירים זענען מיר זייער דאנקבאר געווען פארן זיי אויפמערקזאם מאכן אויף זייערע פעלערן פון וועלכע זיי האבן בכלל נישט געוואוסט אפילו .

[שרגא]

נעבעך א מעשה שהיה וואס איז לעצטנס פארגעקומען.
איין טאג נאכ'ן טון שידוך בשעה טובה ומוצלחת איז דער חתן מיט די כלה (פון יענע קרייזן) געפארן צוזאמען זוכן און קוקן א דירה. האט פאסירט דאס שרעקליכע און חתן דינן האט געמאכט א שרעקליכן עקסידענט. ער האט אריינגעקראכט אין א באס.
די כלה איז ערנסט פארוואונדעט געווארן. זי איז געבליבן אין א קאומא.
אויב איז דאס נישט גענוג און אויב וואלט זיין שולד געפיל אים נישט סייווי גענוג געשטאכן א גאנץ לעבן, האט די פאליציי דערקלערט אז ער, דער חתן, איז שולדיג אין דעם עקסידענט.
איז די שאלה יעצט, אויב די כלה בלייבט אין אזא שווערן אומבאוועגליכן צושטאנד, וואס דארף דער חתן טון? ווי לאנג דארף ער ווארטן?
מעג ער אפלאזן די שידוך? קען ער דען? אפילו זי זאל בלייבן צען יאר אין די קאומא, קען ער דען זיך אוועקדרייען? און צי מאכט עס ערגער אדער טוישט עס די מציאות דער פאקט אז ער האט איר למעשה געברענגט צו דעם ביטערן מצב?

די ביטערע ענדע איז אז עס איז נישט אנגעקומען צו אזא דילעמע ווייל די כלה איז שוין נעבעך געשטארבן ל"ע.

טייל וועלן ארויסנעמען דערפון די זייטיגע מעלה פון נישט פארברענגען צוזאמען אלס חתן-כלה. אבער אנדערע וועלן דאך שנעל קומען צו לויפן שרייען אז אויב אזוי זאל מען אפשר אויך נישט פארן נאך די חתונה ווייל דעמאלט איז שוין אויך געשען עקסידענטס, אדער אפשר אויך נישט פארן מיט די קינדער וווייל דאס איז שוין אויך ליידער געשען, און אפשר אויך בכלל נישט גיין אויפ'ן גאס ווייל אויך פיסגייער זענען שוין אראפגעקלאפט געווארן. סאו לאמיר ענדערש ארויסנעמען דערפון עפעס וואס יעדער וועט מסכים זיין:
מען דארף אכטונג געבן וויאזוי מען דרייווט. עס קען טוישן דאס לעבן אין איין איינציגע סעקונדע!
איך רעד אויך צו מיר אליין. די יאגעניש מאכט סייווי נישט אויס צופיל אין צייט. דער חילוק צווישן פליען ווי די גרעסטע חיה און פארן נארמאל אויפ'ן ספיד לימיט וועט אויסמאכן ביי א וועג פון א שעה נישט מער ווי 10 מינוט. דאס טוישן פון ליניע צו ליניע יעדע צוויי סעקונעדעס העלפט אפשר אביסל פאר די נערוון, אבער עס קען זיך חלילה א רגע דערנאך ענדיגן דער גאנצער "איך" מיט די אנגעצויגענע נערוון צוזאמען. עס לוינט זיכער נישט פאר די ספק פון פארלירן א כלה, א ווייב, די קינדער, אדער זיך אליין.

[געפילטע פיש]

מען דארף אכטונג געבן וויאזוי מען דרייווט. עס קען טוישן דאס לעבן אין איין איינציגע סעקונדע!

און בפרט, ווען מ'פארט מיט די כלה אין קאר, קיפ יור אייז אן די ראוד, וועסט וועסט האבן גענוג צייט איר אנצוקיקען א גאנץ לעבן... אויב קוקסטו יעצט אויפן ראוד.

[משולם שטיינפעלד]

איך האב א שאלה פארצולייגן פארן ציבור.

איך האב היינט ארויפגעברענגט די פאסט, און כרגיל געפענט און דורכגעקוקט, די וויכטיגע אין איין פייל, בילס אין א צווייטע, און וואס באלאנגט אין מיסט אין א דריטע...

אין די מיסט הויפן איז געלעגן א שנאר בריוול פון א מוסד, ממש איידער איך האב עס געשיקט צו איר אייביגע רוה, האט מיין אויג געכאפט אז עס איז נישט אדרעסירט צו מיר נאר צו א שכן.

סתם אזוי וואלט איך צוריק צוזאמגעשטעלט דעם שנאר בריוול און עס געגעבן דעם נעקסטן טאג פארן שכן, ערקלערנדיג אז איך האב עס בטעות געעפענט. אבל דא עקא, די מוסד איז a time און דער שכן האט אישוס. ער האט נאר ניין יעריגע צווילינג.

זאל איך עס צוריקגעבן? זאל איך עס גראד לייגן אין מיסט? אפשר וועט אים שטערן אז איך האב דאס געזעהן? אפשר טאר איך נישט צוריקהאלטן דעם מוסד פון באקומען זייער נדבה?

העלפט מיר ארויס! וואס טוט מען? וויאזוי איז ריכטיג?

[נולד מאוחר]

קענסט עס נישט אריין שטופן אין זיין פאסט קעסטעל?
די ואס קומען דריי פרי קאנעקטעדנקען מען פון אויבן אריינשטיפן די הענט אויב די האסט נשיטגראבע הענט.

אוך געדענק אן אשכול אויף מאראלישע פראבלעמען.

[געפילטע פיש]

העכסטענס שטופ עס אונטערען טיר.

[משולם שטיינפעלד]

אונטערשטופן די טיר אדער אריינשטופן אין פאסט קעסטל איז נישט קיין אפציע. נאר איך מיט אים וואוינען אין דעם הויז.

עס איז טאקע א פשוטע שנאר בריוול. אבער עס איז א טארגעטעד מעילינג, והא ראיה איך האב עס נישט באקומען. דערפאר בין איך מסופק.

[דעינעש]

אפשר וועלן עי טיים וואלענטירען זיין גרייט עס איבערצושיקן פון דאסניי פאר אים?! האסט פרובירט דאס??

[לעמיל]

עס איז טאקע א פשוטע שנאר בריוול. אבער עס איז א טארגעטעד מעילינג, והא ראיה איך האב עס נישט באקומען. דערפאר בין איך מסופק.

איך מיין נישט עס איז טארגעטעד מעילינג ווייל איך האב עס אויך באקומען און אלע מיינע נעבערס אויך, קען זיין דו ביסט נישט אויף זייער מעילענג איז האסטו עס נישט באקומען

[zurich]

איך נעם אן צד א' פארוואס?
ווייל דאס קינד באקימט דא צוויי זאכן, איינס,א שכוח,און דאס מאכט עים שפירן גיט, און אויך אז ער האט עפעס אויפגעטוען, דאס הייסט ער האט געברעינגט א גלעיזל פאר זיין טאטן!!

[לאדיך אפ]

געב א קוק, ביי צד ב שרייבסטו "פארווס פעלט אויס צו זאגן ליגנט". די תירוץ איז אז די זון זאל נישט פילן ווי א לוזער.

[אברעמעל]

ער מוז נישט זאגן קיין ליגנט, ער קען זאגן כ'האב געזעהן שפעטער א גלאז אבער נישט גענומען וויבאלד דו ביסט שוין געגאנגען.

[דבילה]

כ'זע נישט די ליגנט אין צד א'

[שרגא]

צד ב' איז פונקט אזוי גוט אויב טוט מען עס אויפ'ן ריכטיגן אופן. דער טאטע קען צוגעבן אביסל הבנה און געפיל צו זיינע ווערטער: "כעזקי, אן אמת'ן דאנק פאר'ן מיר ברענגען דעם גלעזל. נאר אינטערעסאנט אז כ'האב נישט פריער געהאט באמערקט דעם גלאז וואס איז דא געליגן אויפ'ן טיש, אבער סייווי האסטו שוין געהאט די מצוה פאר'ן גוטן רצון און אויך איך האב אריינגעכאפט די פארגעניגן אז דו האסט זיך אויפגעהויבן פאר מיינעט וועגן."

אדער אפשר אנשטאט "ווען כעזקי קומט מיט זיין גלאז זאל אים דער טאטע זאגן, איך האב שוין געטראפן א גלאז, כעזקי. שקויעך עניוועי." איז אפשר דא א דריטע אופן, צד ג: "כעזקי, הערסט, דארפסט נישט ברענגען, כ'האב יעצט געטראפן א גלאז אויפ'ן טיש. שקויעך עניוועי. יהי רצון כאילו, ווייל די הנאה האסטו מיר שוין סייווי געמאכט." אזוי פארמיידט מען דעם אביסל-אומאיינגענעמען געפיל פון אנקומען מיט'ן גלאז אין האנט און זען ווי דער טאטע האלט שוין איינס.

אמת איז אייביג בעסער ווי ליגנט, ווען מעגליך.