פארוואס איז עס אזוי באשאפן?

[שמעקעדיג]

אין דעם אשכול גיי איך פרעגן קשיות אויף געוויסע זאכן פארוואס עס איז אזוי באשאפן געווארן, זאכן וואס פארדריסט מיר און אנדערע. איך בין מגלה דעת איז דאס מיינט נישט ח"ו פרעגן קשיות אויפן באשעפער כקושיית הרשע וואס דער תירוץ איז הקהה את שיניו, נאר ליבערש כקושיית החכם, וואס שאלת חכם חצי תשובה, איך וויל פשוט פארשטיין, עס זענען ווארשיינליך פאראן תירוצים דערויף אין ספרי הראשונים אדער פילוזופן אדער גאר ע"פ קבלה, אויב איינער ווייסט, איך וויל הערן תשובות עד כמה שידכם מגעת.

מיר ווייסן אז מטבע הטוב להטיב, די סיבה וואס הקב"ה האט באשאפן דער וועלט איז להטיב לברואיו, און אודאי דארף צו זיין צדק ומשפט און עונשים אויכעט, אבער אסאך מאל קוקט עס אויס נישט יושר'דיג פארן פליישיגן אויג, טראץ וואס מען גלייבט אז צדיק ה' בכל דרכיו, אין עול, צדיק וישר הוא, אבער דער תכלית איז צו טון גוטס מיט די מענטשהייט, דער ציל איז דער באשעפער זאל שעפן נחת גענוי ווי א טאטע שעפט נחת ווען דאס קינד האט הנאה פון א גוטן מאכל וכדומה. דעריבער ערוועקט זיך צומאל שטארקע פראגעס וואס דרוקט און איך וויל עס אויסלופטערן.

אין קהלת איז דא א פסוק -- וועלכע איך האב זיך שוין געהערט גדולים וטובים זיך באנוצן דערמיט, פון גרויסע רבי'ס און מגידים ודרשנים, ביז טעראפיסטן און קאונסלערס -- האלקים עשה את האדם ישר והמה בקשו חשבונות רבים. דהיינט אז גאט ב"ה האט באשאפן אלעס גראד און רעכטפארטיג, ווען נישט די מענטשהייט וואלט אלעס געווען א מחי', נאר די מענטשן זענען די דאזיגע וואס מאכן אלעס חרוב, ממש כשיטת דזשאן קערי מיט די איבריגע ענווייראמענטליסטן. אבער גאר אפט פרעגט זיך די פראגע, באמת? איז עס טאקע אזוי?

איך האב אסאך אין מאגן, מיר וועלן אנהייבן צעביסלעך, איין ענין אויף אמאל.

"מאדער נעיטשור"

וויפיל ניקס האבן זיך שוין אפגערעדט אויף די רעגן? רעגן איז דאך א טובה פאר די וועלט, אן דעם קען נישט וואקסן גארנישט. ממילא איז וויכטיג צו מתפלל זיין אויף רעגן, אין ארץ ישראל אויב עס איז פאראן א עצירת גשמים איז מען מתפלל דערויף, כאטש עס שטערט גוט די מענטשהייט, עד כדי כך אז דער כהן גדול האט מתפלל געווען יוהכ"פ אין קדשי קדשים "ואל יכנס לפניך תפלת עוברי דרכים לענין הגשם בשעה שהעולם צריך לו", זעהט אויס עס זענען געווען אזעלכע אידן מיט אזעלכע השגות און מיט א כח צו פועל'ן מיט זייערע תפלות, האט מען דעריבער געמוזט האבן דעם הייליגסטן מאן, אין הייליגסטן פלאץ אין דער וועלט, אין הייליגסטן טאג פון יאר, זאל דאס פארמיידן.

אבער דער באשעפער האט אנדערש געקענט באשאפן. ער האט געקענט מאכן פארשידענע וועגן. אדער אז נאס ווערן און אנגעשפריצט ווערן זאל נישט שטערן דעם מענטש. אדער אז עס זאל וואקסן אזוי ווי אין מצרים ביים נילוס, די טייך טרונקט אן די ערד און עס רעגנט קיינמאל. אויך איז אין קאלאראדע אזוי (אולי אויף איין ראיאן זאל רעגענען כדי עס זאל נישט זיין זאלציגע מצות; אבער חוץ מזה? על מה ולמה.....)

ביי אונז חסיד'ישע אידן שטייגט דער פראבלעם פי כמה. ווייל דער רעגן טוט משחית זיין אונזערע שמונה בגדים וועלכע קאסטן אין אלף הששי אריין, אנגעהויבן פונעם הוט, אדער שטריימל, און דער טייערער רעקל מיט די עקקאו שיך. דער גוי (אדער מאדערנער איד) טוט זיך אן א ביליגן טישערט מיט א דזשאקעט, ביליגע סניקערס וועלכע איז בסדר אינעם מבול אדער אין פאדלס, און געגאנגען.... עס שטערט נישט! דעם קערפער וועט מען זיך שפעטער אפווישן, און די וועש אריין אין שמוצקאסטן, און הגשם כאילו חלף והלך לו.

וועסטו דאך זאגן, 'מאך זיך נישט נאריש, נעם א שירעם און גיב זיך אן עצה'! איז חוץ מזה וואס עס איז א שאד מען זאל דארפן זיך "באשיצן" פון די גשמי ברכה, איז די עצה ניטאמאל פעליג רוב מאל, ווייל גאט האט ברוב רחמיו אריינגעלייגט א טבע אז אין אלגעמיין ווען עס רעגנט בלאזט א ווינט אזש די שירעמ'ס זענען פשוט הילפלאז און זיי צעברעכן זיך, דער הוט פליעט אראפ פון קאפ און קוילערט זיך אריין אין די נאסע פאדלס און מען לויפט עס נאך מיט די צובראעכענע שירעמס אז עס ווערט א געפערליכער מאדנע ספעקטאקל....

אבער "מאדער נעיטשור" איז פיל מער ווי דעם. ווען מען נעמט אין באטראכט די שרעקעדיגע גרויזאמע הוריקעינ'ס, טארנעידאס, ערדציטערנישן, וואלקעינאס, צונאמי'ס, וכל שום וחניכא דאית להו, וועלכע אנדרלמוסיא בא לעולם והורגת טובים ורעים, נכלל יונגע קינדער ויונקי שדיים שלא טעמו טעם חטא, און טוט זיי אלע פארטיליגן מיט ברוטאלע און שוידערליכע אופנים, און זייעט אן שרעקליכע קרבנות וחורבנות, איז זייער שווער צו פארשטיין די "טובה" דערין. פארשער האבן שוין געטראפן א "טובה" אין די ריזיגע וואלד פייערן, אבער נאך נישט אין דעם. אבער לו יהא עס איז יא פאראן א טובה דערין, פארוואס האט מען עס געדארפט אויסשטעלן אויף אזא אופן, אז אזא שרעקליכע זאך זאל זיין א טובה??

דעטס איט פאר נאו, המשך יבא אי"ה.

[לעיקוואד]

אלקים עשה את האדם ישר, איז א שטיקל תשובה אויף דיינע טענות. א גלייכע מענטש איז זיך נישט מתרעם אויף די רעגן וואס איז מחיה כל חי אז עס מאכט נאס זיין שטריימל, כל שכן אז א גלייכע מענטש גייט נישט מיט קיין שטריימל אדער ביבער היט אין א רעגן . אז ער איז מבקש חשבונות רבים און גייט מיט א רעקל און צובראכענע שירעם אין די רעגן, איז נישט דער אייבישטער שולדיג..

[רויטע וואנצעס]

די באשעפער ברוב רחמיו האט געמאכט עס זאל רעגענען ווי נאר מענטשען געפונען זיך, אז זיי זאלן האבן וואס צו עסן און טרינקען.

[שמעקעדיג]

ביטע ענטפערן אויף די קשיא!
פארוואס קען נישט זיין ווי אין עגיפטן? פארוואס דארף מען זוכן מיטלען צו קענען איבערקלוגן דעם גוטן רעגן?

[געפילטע פיש]

די רעגן איז די באשעפערס וועג צו זאגן פאר'ן עולם החרדי, טוטס אויס די שטריימליך און ביבער הוטן, טוט אייך אן נארמאלע ביליגע (אדער טייערע) קליידער. בת קול יוצאת מהר חורב בכל יום מגושם, ואין קול ואין עונה.

[שמעקעדיג]

הייסט בעפאר די עולם החרדי עפאכע האט נישט גערעגנט?

נאך איין וויץ איך הער און דער אשכול פארט אריין צו א שמייכל פארום.

[לעיקוואד]

ווילסט אן אנדערע תירוץ? אבער עס איז על פי קבלה. אין די רעגן זענען דא ניצוצות הקדושה וואס דארפן אנקומען אין געוויסע ערטער, ווי למשל צווישען צוויי געוויסע האר אין א שטריימל, וואס קומט פון א גלגול פון א אנדערער נשמה, און די צוויי ניצוצות דארפן זיך טרעפן, און ווען א חסידישער איד פאלט עם אראפ פונקט וועגן דעם זיין קאפל און לויפט עס נאך, איז דער כוח פון די מצווה מתקן די נשמות וואס קענען נישט האבען קיין תיקון קיין שום אנדערע וועג.

[לעיקוואד]

ווייל איינמאל מ'נעמט אן אז גאט האט באשאפן דעם גאנצן מציאות און אלע לאגישע באגריפן, בלייבט אייביג שווער פארוואס ער האט נישט געקענט טון אנדערש.

עס איז אויך מבטל די שאלה, ווייל אויב האט ער באשאפען די לאגיק וואס פרעגט די שאלה אליינס, וואסארא פשט האט צו פרעגן פון דעם א שאלה אויף עם.

[לעיקוואד]

אויב אזוי קען מען שוין זאגען תירוצים וואס שטימען אין דער לאגיק אויך.

[מאטי]

געווען אמאהל א פארפאלק וואס האט געטראפן א רעדל פון מזל (wheel of fortune) זיי האבן באשלאסן נישט צו כאפן אלעס "גרידי בלע"ז" און בעטן א טריליאן דאלער. האבן זיי געמאכט א חשבון וויפיל חובות זיי האבן, און אלעס צוזאמען איז ארויסגעקומען "צוואנציג טויזענט דאלער". האבן זיי געמאכט א "וויש " צום רעדל צו באקומען אזויפיל ממש! און נישט מער.

יענע נאכט איז זייער זון געשטארבן ל"ע .

דעם אנדערן טאג באקומען זיי א ידיעה אז די טראסט פאנד וואס זיי האבן אוועקגעלייגט פארן קינד האלט פונקט ביי צוואנציג טויזענסט דאלער.

זענען זיי צוריקגעלאפן צום רעדל און זיי וויינען מיט יללות ..... "נעם צוריק דאס געלט! אבער מיין קינד ברענגט מיר צוריק......"

יענע נאכט צוויי אזייגער הערן זיי פוס טריט קומען צו גיין נענטער און נענטער, ביז ס'האט זיך אפגעשטעלט ביי זייער פענסטער, און דאן הערט זיך קלאפן אויפן פענסטער. קודם שוואכע דערנאך שטערקערע. זיי הערן ווי נעגל גראזשעט אויפן גלאז ...

זיי לויפן צוריק צום רעדל און שרייען "פליז פליז מאך ס'זאל אלעס צוריקגיין ווי איידער מיר האבן דיך געטראפן". און פאר גרויס כעס נעמען זיי דאס רעדל און צוברעכן איר אויף שטיקער.

יעצט שמעקעדיג, לאמיר דיך פרעגן: אויב מ'גיט דיר איבער דעם שליסל פון אונזער אוניווערס און דו האסט א ברירה דאס אוועקצוגעבן פאר וועם דו ווילסט נאר, קענסט דאס אפילו האלטן פאר דיר. אבער דער וואס קריגט דעם שליסל דער איז אין טשארדזש אויף אלעס!! אויפן וועטער,זון, לבנה, מענטשן, חיות, עופות. און יא שיעור פארגעסן....אויך אין טשארדזש אויף דיין ווייב און קינדער, פיר און צוואנציג שעה א טאג, זיבן טעג א וואך, 365 א יאר. פון יעצט ביז אייביג!!

נו פארוועם וואלסטו איבערגעגעבן דעם שליסל??

[מאטי]

דאס נישט. ווייל די סיבה פארוואס מ'גלייבט אין אים איז אויך לאגיק.

די לאגיק וואס זאגט אז מ'דארף גלייבן, איז אויך באשאפן געווארן פון אים.
און די לאגיק וואס זאגט אז די לאגיק וואס זאגט אז מ'דארף גלייבן איז אויךבאשאפן פון אים, איז אויך באשאפן פון אים. עד אין סוף..... און די לאגיק וואס זאגט אז וויבאלד ס'איז עד אין סוף, דעריבער איז נישט שייך צו פרעגן לאגישע פראגעס פונעם לאגיק לארד, איז אויך....... אוי כ'האב שוין נישט קיין כח.

[ונבנתה העיר]

שמעקעדיג, הייב נישט אהן ווייל דו וועסט אין ערגעץ נישט אנקומען, ווען דו טרעפסט א תירוץ אויף רעגן אפשר קענסטו מיר מסביר זיין פארוואס א צוויי יאהר'יגער גוי אין גריכלאנד דארף זיין קראנק, אדער פארוואס עס פעהלט אויס א ספעציפישע מין פון מאנקיע'ס אין די ווילדענישן פון טשיינע (גוט, דאס איז אפשר פארבינדן מיט'ן איקאו סיסטעם, באט יו געט די פאינט).

די בריאה איז על הכללות נאמרה, ענדערש לאז זיך ארויס זיכען עפעס א יונעפייעד טעאריע אויף די בריאה בדרך כלל וואס איינע פון איהרע קאמפאונענטס זאלן אודאי זיין אז משום איזה סיבה האט דער בורא נישט געשפירט פאר וויכטיג אז זיינע נבראים זאלן ארויסהאבן אלע פרטי פרטים.

[מאטי]

נישט געשפירט פאר וויכטיג? אדער געשפירט פאר וויכטיג נישט....

[פארוואס?]

פארשטייסט עס? נאר איך מעג נישט פרעגן פארוואס…

[פליקער]

ווען מיר האבן וועין שכל וואלטן מיר וועין געשטאנען און די גאַס און די גאָס רעיגן און געשריגן מה רבו מעשיך השם, רעיגן איז פיל מיט חסד השם, רעיגן איז לעיבן, אן רעיגן איז נישטא קיין לעיבן

אפילו און די גרויסע אמעריקע אויב איז דא א טריקעניש איז עק וועלט, אגב און מצרים איז רוב לאנד מדבריות, די ביסל וואסער וואס זיי האבן איז ווען עס גייט רעיגן, און וואסער פאלט אריין אינעם נילוס אדער ים סוף האבען זיי עפעס ווען עס רינט אריבער, זיי מיזן דערפאר גראבען גריבער כסדר צי ברעינגען דאס וואסער צי די פעלדער, פאר אינז ברעינגט דער אייבישטער דאס וואסער פון די הייעך, דאס וואלט אפגעקאסט תועפות זהב צי פארטירן, היינט און די פארגעשריטענע וועלט האבן מיר פלאמבינג האלט עס שוין ביי דעים אז מיר קיקן בייז אויף רעיגן.

אמאל און די צייטן פינעם כהן גדול איז קיינע גאסן נישט געוועין, נאר א אויסגערעיטענע וועיג און די זאמד, עס איז נישט געוועין קיין סוער סיסטעים'ס, אך און וויי איז געוועין ווען דער פערד און וואגן איז געווארן אריינגעכאפט און א רעיגן, עס איז געוועין סכנות נפשות ממש, מען האט נישט געקענט וויסן פון פאראויס, דער וואגן האט נישט געהאט פארוויל דרייוו, חברים איז נאך דאן נישט געוועין אקטיוו, טריפ עי איז נאך אויך נישט געוועין קיין וועיג ווי אזוי אנציריפן, דער מאן אויפן וועיג האט געגעיבן א ביטערע קרעכץ פון די טיפעניש פון זיין הארץ, אנא השם הושיעה נא, האט מען געברויכט א כהן גדוך און יום כיפור זאל דאס מבטל זיין, ווייל אזא תפילה קען מהפך זיין די וועלט אויף תוהו ובוהו, און דעסט וועיגן דאך כאטש עס האט זיך געגרעינעצט מיט פיקוח נפש איז געוועין וויכטיגער די רעיגן ווי אלעם, יעדער האט פארשטאנען אז די וועלט ברויך א וועלט וואש וואס נאר א איילמעכטיגער באשעפער קען באווייזן.

דער אייבישטער מגודל רחמיו וחסדיו ווייסט אז אז מיר ברויכן וואסער, ער מאכט ניסים ביי יעדע רעיגן וואס מיר קענען זעין מיט די אויגן, אבער מיר קענען דאס נישט פארשטיין, ווי אזוי רעיגענט ציביסלעך נישט אלעס אויף א מאל, מיר ווייסן אז אויב רעיגנט אלעס אויף א מאל ווערט אלעס דינג צישמעטערט, א קליין אצבע אלקים ווייזט מען פון צייט צו צייט וואס עס קען פאסירן ווען די וועטער גייט ארויס פון קאנטראל, עס רעיגנט ציביסלעך, און שיין שטייט עס זאל נישט וויי טיען, אויך האט דער אייבישטער געמאכט אז מיר זאלן קענען די חכמה, מיר זאלן וויסן פאראויס ווען עס גייט רעיגענען, כדי מיר זאלן זיך קענען היטן מזרם וממטר, אויב האט איינער נישט געוויסט פאראויס האט דער אייבישטער געמאכט אז מיר זאלן האבן שירעמעס, מעיל'ס, קארס, געפלאסטערטע שאסייען, אויך מיר זאלן ווערן געווארנט דורך דינערען מיט בליצען אז מיר זאלן נישט אריין גיין אינעם קאר וואש.

א קינד שרייט און וויינט זיין מאמע שלאגט זיך מיטנעם ארים די מאמע בעיט זיך ביי אים נעם א שויער די שמעקסט נישט גיט, די קינד שרייט און וויינט וואס ווילסטו פון מיין לעיבן האבן, איך וויל נישט ווערן נאס איך האב נישט קיין געדילד צי די גאנצע מעשה, לייג אריין דיין קאפ בעיט זיך די מאמע, אוי וויי מיין אויגן גייט ציפן, מאך שיין צי דיין אויגן, אוי גייסטו גיט שמעקן, פינף מיניט נאכן וואנע, אה ממש א מחיה א נייע מענטש, דאס קינד פארשטייט נישט פינקטלעך וואס עס האט פאסירט, אבער ער ווייסט אז ער שטייט איצט פיל בעסער ווי פריער.

דער גרויסער לעכטיגער באשעפער האט אינז געגעיבן קארס מיר נעמען דעים קאר יעדע שטיק צייט צים קאר וואש, שטייט דער נער ביי די זייט און קלערט צי זיך די קאר איז דאך אזא רחמנות ער גייט דורך אזעלכע אימבאקוועימליכקייט מען באפאלט אים מיט כוח, מען מקל'ט אן דעים קאר מיט געוועלד, גייט ער צי צים דרייווער מיט א וויי געשריי, פארוואס האסטו אזוי פיינט דיין קאר, ציוואס ציהאקסטו די קאר, עס איז דאך א ברענד נייע קאר, עס האט קאם צוויי טויעזנט מייל, פאר וואס באשפריצטו די קאר מיט זייף די מאכסט דאך די קאר עקעלדיג, זאגט אים די דרייווער פארשטיי גיט די ביזט דאך א נער, איך רייניג דאך די קאר, איך טי עס ווייל איך ליעב די קאר, עס גייט דאך ווערן פיל שענער ווי פריער.

[ביבער]

אין איין ווארט, פארוואס האט ער אזוי באשאפן אז איך זאל נאר קענען פרעגן פארוואס אבער פארשטיין פארוואס קען איך שוין נישט?
ווייל פארוואס קען מען נישט פרעגן,
פארוואס קען מען נישט פרעגן פארוואס?
דאס טאר מען נישט פרעגן.

מיין רבי פלעגט פרעגן פארוואס ביסטו געקןמען שפעט היינט?
ווייל איך האב נעכטן...
פארוואס ענטפערסטו מיר?
ווייל דער רבי פרעגט...
פארוואס ענטפערסטו ווייטער?
ווייל ווייל..
פראסק, יעצט גיי צו דיין פלאץ.

[ונבנתה העיר]

דו דערמאנסט מיר אין א קוואט פון מארק טוועין:

Don't go around saying the world owes you a living. The world owes you nothing. It was here first.

[שמעקעדיג]

זאג פאר טוועין בראשית ברא אלקים, בשביל ישראל שנקראו ראשית.

שטייצעך, זכה אדם כו' ואם לאו יתוש קדמך וכו'.

[פלעין יודיש]

[tag]שמעקעדיג[/tag]
איך וואלט דיר געעצה'ט זיך אריבערכאפן קיין ארץ ישראל פאר א וואך

[שמעקעדיג]

פלעין איך בין שוין דארט געווען. ועדיין הקושיא במקומה עומדת.

[פלעין יודיש]

געוועין ווינטער צו זימער?

[שמעקעדיג]

שמעקעדיג, הייב נישט אהן ווייל דו וועסט אין ערגעץ נישט אנקומען, ווען דו טרעפסט א תירוץ אויף רעגן אפשר קענסטו מיר מסביר זיין פארוואס א צוויי יאהר'יגער גוי אין גריכלאנד דארף זיין קראנק, אדער פארוואס עס פעהלט אויס א ספעציפישע מין פון מאנקיע'ס אין די ווילדענישן פון טשיינע (גוט, דאס איז אפשר פארבינדן מיט'ן איקאו סיסטעם, באט יו געט די פאינט).

די בריאה איז על הכללות נאמרה, ענדערש לאז זיך ארויס זיכען עפעס א יונעפייעד טעאריע אויף די בריאה בדרך כלל וואס איינע פון איהרע קאמפאונענטס זאלן אודאי זיין אז משום איזה סיבה האט דער בורא נישט געשפירט פאר וויכטיג אז זיינע נבראים זאלן ארויסהאבן אלע פרטי פרטים.

דעמאלס פארוואס האלטסטו מיר אין איין זאגן אז איך מוז גלייבן אז השי"ת איז א גוטער, ער האט באשאפן די וועלט פשוט להטיב לברואיו, מקור החסד, וויפיל פסוקים אין תהלים טוען דאס איבער'חזר'ן, חנום ורחום ה', טוב ה' לכל, ורחמיו על כל מעשיו, טוב ומטיב, אב הרחמן, וואס ווילסטו פון מיר? איך זעה נישט אז טוב ה' לכל, (זעה צב"ש די אשכול דא און מיין תגובה דא און אזוי אויך דעם אשכול האט מען עס אסאך אויסגעשמועסט), פאר מיינע אויגן קוקט אלעס אויס אכזריות, אנגעהויבן פון די וועג ווי אזוי מענטשן לעבן מיט רשעות און הרג'ענען זיך, די שרעקליכע יסורים וואס מענטשן גייען אדורך (מער איבער דעם אין א קומענדיגע תגובה בל"נ), דער דרך החיים פון חיות ובהמות כנ"ל, ביז מאדער-נעיטשור מיט די שרעקליכע נאכווייען וואס עס ברענגט. א פשוט'ע שטארקע רעגן קען פארפלייצן א גאנצע געגנט און שאדן מאכן מיליאנען דאלער פאר אומשולדיגע איינוואוינער און זיי מאכן פארלירן זייער גאנצע האב און גוטס, נכלל זאכן וואס האט נישט קיין שום ערזאץ.

עס איז שווער צו זאגן אז מען מוז פשוט "גלייבן" אז אלעס איז גוט, בשעת אלעס קוקט אויס פארקערט. מילא ווען א איינצעלנער מענטש גייט אדורך שוועריגקייטן קען מען נאך אנהענגען אז עס איז א עונש, צי פון דעם גלגול צי א פריערדיגן, תיסרך רעתך, כ'וועל נישט אריינגיין דערין; אבער זאכן וואס השי"ת האט לכתחילה באשאפן אויף דעם אופן (אנדערע זאגן אז די שרעקליכע וועטערס האט זיך גאר אנגעהויבן נאכן מבול, ווי דער פסוק פארציילט אז ה' האט געזאגט נאכן מבול "זרע וקציר קור וחום קיץ וחורף יום ולילה לא יושבתו"), ווי אזוי קען איך גלייבן נאכדעם אז דער תכלית צו וואס דער באשעפער האט באשאפן די וועלט איז געווען כדי להטיב לברואיו? וואס וועט מיינען מאתו לא תצא הרעות?? ווער דען מאכט די טארנעידאס, איך??

[שמעקעדיג]

ווען מיר האבן וועין שכל וואלטן מיר וועין געשטאנען און די גאַס און די גאָס רעיגן און געשריגן מה רבו מעשיך השם, רעיגן איז פיל מיט חסד השם, רעיגן איז לעיבן, אן רעיגן איז נישטא קיין לעיבן

פליקער זיסקייט, דו האלסט שוין ביים צווייטן שטאפל.
איך האלט נאך פריער. ווער האט געמאכט אז אנע רעגן איז נישטא קיין לעבן? פארוואס?