כוכב האט געשריבן:נעבעך דיין אבסורדישקייט, אומוויסנדקייט און ילדות מאכט ברעכן. די חורבן פון א פרייע פארום, אז אזעלכע ווי דו האבן דעם רשות הדיבור. א גרויל.
וועלכע רשעות ליגט דא? ער מיז האלטען פונקט ווי דיר? אז איינער גייט באשרייבען די קלויזענבורגור אדער די חבדסקער, איז נישט קיין גרויל, אבער די סאטמערע רבי דעלמאטס איז שוין, א גרויל, ע"לפ , וכו, גראוי אפ די בעבישקייט
איך האב נישט קיין ווערטער פאר די אלע וואס זענען מכחיש שמש בצהרים, נאר אז עטץ קענטס ענק צאמשטעלן מיט אלע האלאקאוסט לייקענער אין די זעלבע שורה.
סמיילי מאך זיך נישט תמ'עוואטע, קיינער מוז נישט האלטן גארנישט, מען דארף נאר נוצן אביסל שכל נישט זיך צו האלטן קלוגער פון רוב רבנים וצדיקים פון יענעם דור, און אוועקמאכן יענעמ'ס תורה ועבודה כאילו דאס איז א ווייבער שול זאך (רח"ל מהאי דעתא) און סך הכל איז ער געווען א טיכטיגער מנהיג מיט א שטעקן איז בכלל נישט קיוט.
טיטאניק זיסער, אז יענער פארדרייט פאקטן און יוצרות אויף א שענדליכן אופן דארף מען נישט מער ווי מוחה זיין, וכדברי כוכב הנ"ל מדשתקי וכו', איך האב אסאך געלערנט פון דעם צדיק, אינאיינעם מיט אנדערע הונדערטער טויזענטער אידן, און אזעלכע נארישע דברי טיפשות ושחצנות גרילצט אין די אויערן. מען מוז נישט מסכים זיין צו אלעם, אבער אוועקמאכן דעם גאנצן פערסאנאליטי פון א גאון וצדיק וואס האט זיך דעם העמד אוועקגעגעבן פאר א צווייטן און אויפגעשטעלט א וועלט פון תורה ויראה איז ממש משוגע, און ווער עס מאכט עס יא אוועק איז א שוטה רשע וגס רוח.
עס איז אין דרכי בכך, איך אטאקיר נישט קיין ניקס געווענליך, אבער יעדער כלל האט א יוצא מן הכלל, און איך מיין עס איז זייער פארשטענדליך פאר יעדן בר דעת.
[tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag] דו געדענקסט מן הסתם בעסער פון אונז אלע אמעריקאנער, וויאזוי דער סאטמערער איז געווען אלעמאל א רודף ("צדקה וחסד" מאן דכר שמי') ווער ס'איז נאר געקומען אין זיינע ד' מאה פרסה האט שוין געהאט צו הערן פון זיינע סטראשינקעס, און א גרויסע צאל רבנים האבן אפילו באקומען צו קאסטן פון זיין ווייטאגליכע לאפע, זאל עס זיין ר' אביש'ל פון קראלי, אדער ר' אהר'לע ראטה, צו די מנחת אלעזר, ועוד הרבה. אויך געדענקסטו נאך פון אונגארן ווי רוב מנין ובנין פון ערליכע אידן האבן אים נישט געקענט סובל זיין, און נישט געדארפט אלס רב/טעראריסט אין שטאט.
קען מיר איינער טון א טובה און צייגן די "שמש בצהריים"? סך הכל וואס איך זעה דערווייל איז ענן וערפל.
"לא מצאנו בשום מקום בתורה שמצווה אדם להיות למדן ובקי בכל חדרי התורה. שכן תכלית הלימוד אינה להיות למדן אלא להיות אדם טוב, לעשות הטוב ולהטיב לזולתו." ~ רמ"מ מקאצק ז"ל
עפל סיידער, איך האב געהאט א זייער קאמישע ערציהונג און מ׳האט מיר איינגערעדט אז א תלמיד חכם איז איינער וואס קען תורה און פארשטייט תורה און האט א גרויסע היקף און א טיפע פארשטאנד אין יעדער הלכה. איך ווייס, איך בין אביסל ברעינוואש׳׳ד, מ׳האט מיר נישט געזאגט אז תלמיד חכם מיינט באמת........... אז איהר קענט מסביר זיין אויפ׳ן אמת וואס איז א תלמיד חכם אפשר וועל איך פארשטייען אז דער בעל תשובות דברי יואל קען אסאך בעסער לערנען ווי הרב משולם ראטה, ווייל ביזדערווייל לויט די אמונות טפלות וואס מ׳האט מיר איינגעבאקען אז תלמיד חכם האט צו טוהן מיט קענען תורה, שטייט ער אסאך העכער.
מבקר - איך האב געשריבען פונקט וואס איך האב געמיינט, און אלטע פאליטיק איז נישט יעצט מיין נושא.
זייער צו דער זאך זיך ארויפצוכאפן אויף א טייפא פון איינעם וואס שרייבט פון א טעלעפאן. אויב ביזט נייגעריג צו הערן, הרב מולר שרייבט אין זיין בריסקער ביכל אז דער רב האט געזאגט: ווען איך רעד מיטן טשעבינער רב ווער איך נתפעל פון זיין בקיאות און ער פון מיין חריפות און מיר ביידע ווערן נתפעל פון סאטמארער רב'ס בקיאות און חריפות.
אין מיין דיקשאנערי ווערט א "מנהיג ישראל" איבערגעטייטשט אלס "א פירער פון אידן". דאס האט גארנישט מיט גאונות און תלמיד חכמ'שאפט. איינער וואס קען גוט לערנען, ער קען גוט און בליציג פארענטפערן א הארבן רמב"ם, איז א גרויסער תלמיד חכם און אפשר אפילו א גאון, אבער נישט קיין "מנהיג ישראל", דאס איז א באזונדערע זאך אינגאנצן.
איך האב נעכטן געלערנט אין פרקי אבות, משה קיבל תורה מסיני ומסרה ליהושע ויהושע לזקנים וזקנים לנביאים און דאס גייט אזוי ווייטער מדור לדור. אין יעדן דור זענען דא מנהיגים וואס געבן איבער די תורה פאר כלל ישראל. גלייך ווערט שווער די קשיא צו וואס פעלט דאס אויס? איינמאל מיר האבן א תורה וואס דארט שטייט אלץ וואס מען האט צו טוהן, פארוואס דארף מען נאך האבן מנהיגים בכל דור ודור? די תורה לויבט אויס די אידן ויאמינו בה' ומשה עבדו, אתפשטותא דמשה בכל דרא ודרא, חז"ל זאגן אין לך אלא כהן שבימיך, און נאך פילע מראי מקומות וואו מען זעהט אז אין יעדן דור דארף מען האבן א רבי א מנהיג וואס זאל פירן די אידן.
צי סאטמאר רב האט יא אדער נישט געקענט גוט לערנען איז בכלל נישט מעלה ומוריד, אויב וואלט ער געקענט פארענטפערן שווערע קשיות ביי זיינע שלש סעודות תורות וואלט ער געווען בעסער? זיכער אז נישט! אפשר וואלט דער רמב"ם בעסער געשטימט, דער פסוק וואלט בעסער געווארן פארענטפערט, אבער די מענטשן דארט וואלטן נישט געהאלפן געווארן פון דעם, פאר זיי איז דער רמב"ם גוט געווען פארדעם אויך, ביי זיי איז דער פסוק אויך גוט געווען אן די גאנצע שקליא וטריא, זיי האבן געדארפט א מענטש וואס זאל אריינבלאזן אין זיי א חיות, וואס זאל זיי ערוועקן און שטארקן צו דינען דעם אייבערשטן, און דאס איז וואס ער האט געטוהן אויסגעצייכנט, לויט ווי עס דערציילט דער פריערדיגער דור, זענען זיי אהיים געגאנגען נאך די שלש סעודות תורות, אדער נאך די הושענה רבה דרשות מיט א נייעם חיות מיט א פרישע העפענונג, צו אוועקווארפן דאס שלעכטס מאחורי גבם און אנהויבן א נייע בלעטל אין לעבן.
איך זעה נישט זיין גרויסקייט פון זיינע תשובות, און נישט פון זיינע שיינע תורות, נאר פון די העתקות פון די שלש סעודות תורות. ווען איך טראכט ווי אזוי די אידן וועלכע זענען דארט געווען האבן געפיהלט נאך אזא תורה, מאכט עס מיר טשילס. און עס איז בכלל נישט משנה אויב דער פשט שטימט יא גוט אין פסוק אדער נישט, דער עיקר איז אז די מענטשן מיט זייערע פראבלעמען שטימען.
זיינע תלמידים האבן געזעהן אין אים א טאטע און א מאמע, זיי האבן געהאט א רוקן ביין וואס האט זיי אונטערגעלאנט אין אלע שווערע מצבים ברוחניות ובגשמיות, אין זייערע פרייליכע צייטן און אין זייערע טרויעריגע צייטן.
דאס איז אויפן שפיץ גאפל ווי אזוי איך קוק אן אז עס מעסט זיך א מנהיג ישראל. איך ווייסט נישט ווי אזוי עס מעסט זיך אין די ליטא, אבער דער וועג ווי אזוי דער בודאפעסטער לייגט עס אראפ, לייגט זיך בכלל נישט אויפן שכל.
די וועלט זאגט אז שכחה איז א חסרון, און איך זאג אז עס איז א גרויסע מעלה. אזוי קען מען פארגעסן אלע צרות און פראבלעמען און אנהויבן יעדן טאג פון ניי. (רבי נחמן מברסלב)
ביטע ליין איבער דער משנה. וואס האט משה רבינו מקבל געווען אויף בארג סיני? ערוועקען און חיות און בלאזעניש? איך מיין שטייט עפעס אנדעריש. און דאס דארף א רבי איבערגעבען פאר זיין תלמידים. אז דו ווילסט בויען א נייעם שטיקעל תורה, ווייז אויף, אבער יעצט זאגט דער משנה וועגען דער מוסר התורה נישט דער מוסר החיות. און אגב, קוק אין רבינו יונה און אין רמב׳׳ם אין הקדמה לספר היד אז דער מסורה איש מפי איש איז נאר ביז חתימת התלמוד. דערנאך גילט עס שוין נישט.
The greatest obstacle to discovery is not ignorance--it is the illusion of knowledge.
(Daniel J. Boorstin) דא
ביטע ליין נאכאמאל איבער מיין תגובה. איך האב נישט גערעדט פון מסורה איש מפי איש לגבי קבלת התורה, איך האב גערעדט פונעם מציאות אז כדי מקיים צו זיין די תורה כראוי, דארף מען האבן א מנהיג וואס זאל צולייגן א פלייצע און מחזק זיין דעם מענטש צו שמירת התורה, איינער וואס קען דאס באווייזן פאר זיינע תלמידים איז א מנהיג ישראל, און נישט איינער וואס קען גוט פארענטפערן א הארבן רמב"ם.
די וועלט זאגט אז שכחה איז א חסרון, און איך זאג אז עס איז א גרויסע מעלה. אזוי קען מען פארגעסן אלע צרות און פראבלעמען און אנהויבן יעדן טאג פון ניי. (רבי נחמן מברסלב)
ליטוואק מ'קען ניצן דיין דעמאגאגיע איבעראל. כקען פונקט אזוי שרייבן, כפארשטיי נישט די גדלות פון רבי חיים, אפאר תורהלעך אויפ'ן רמב"ם אינטרעסאנט פאר א ישיבה קטנה בחור. אויף א נייעם דרך וואס דער רמב"ם האט ניטאמאל געוואוסט סעקזיסטירט, שלא אליבא דהילכתא פלפולא סרק . איר פארשטייט, א חכם דארף האבן דעם גאנצן בילד פאר ער רעדט, אז נישט שטויסט ער זיך אין קטנותדיגע ראדיקאליזם מיט וואס אייערע רייד זענען געשלאגן. פון איין חלק האב איך גראדע הנאה, דיין ידידות ודעה אחת מיט מנשה לוסטיג.
חז"ל זאגן אז ווען דער אויבערשטער האט געזעהן ווי משה רבינו איז זיך מצטער בצרתן של ישראל "וירא בסבלותם" און ער לייגט צו א פלייצע זיי צו העלפן דאן האט דער אייבערשטער געזאגט אז ער וועט זיין דער ריכטיגער מנהיג פאר אידן. ווען משה רבינו איז נאכגעלאפן די דורשטריגע שעפעלע, האט דער אויבערשטער געזעהן אין אים א פאסיגן קאנדידאט פאר מנהיגות. א מנהיג איז ווער עס קען ארויסהעלפן אידן ברוחניות ובגשמיות, נישט איינער וואס קען גוט לערנען. איך מאך נישט אוועק די חשיבות פון לימוד וידיעות התורה, אבער מיט מנהיגות האט דאס גארנישט צו טוהן.
די וועלט זאגט אז שכחה איז א חסרון, און איך זאג אז עס איז א גרויסע מעלה. אזוי קען מען פארגעסן אלע צרות און פראבלעמען און אנהויבן יעדן טאג פון ניי. (רבי נחמן מברסלב)
שווער צו פארגלייכען למשל דברי יואל צו דברות משה, דאס זענען צוויי אנדערע דרכי הלימוד אינגאנצען, וואס איז לויט דער א קשיא איז לויט דער א תירוץ. ליטוואק מעג האלטען אז נאר דברות משה און חזון איש איז א ריכטיגער דרך הלימוד, אבער דאס איז נאר פון זיין קוק-ווינקעל. אין דער צווייטער קוק - ווינקעל איז פונקט פארקערט. טראץ דעם, איז שווער צו טענה'ן אז אין קענען לערנען איז סאטמער רב פיל מער ווי די אנדערע וועלכער ליטוואק האט דערמאנט. לגבי די טענות פון האלטען דער עולם לאנג ביים הושענה רבה דאווענען און ברית'ן, דאס איז ווייטער קולטורישע חילוקים, עס איז נישט קיין זאך וואס איז שייך זיך צו טענה'ן. נאריש צו מאכען פון דעם אן עסק.
