זענען די אדמורים די ריכטיגע מנהיגי ישראל?

[ליטוואק פון בודאפעסט]

לעיקוואוד - איך האב געפרעגט איין זאך. וועלכע וויכטיגע זאך האט דער בעל דברי יואל אוועק געגעבען? דער געלט איז דאך נישט געווען זיינס. דער חפץ חיים איז געזעסען א גאנצע נאכט יום כפור און געשמועסט מיט א צובראכענע בחור. ר׳ חיים עוזר דער גאון הגאונים האט גענוצט זיין כשרונות צו העלפען אלמנות. א חתן כלה זענען אריין צו איהם ביים קריג אז זיי גייען חתונה האבען. הערענדיג אז זיי קענען נישט קיין הלכות נדה (אנטשולדיגס, הלכות טהרה שביו׳׳ד ח׳׳ב) האט ער אליינס איבערגעגעבען פאר׳ן כלה (יא, ווי דו ליינסט) די נויטיגע וויסענשאפטען. דאס הייסט אוועק געגעבען פון זיך וואס איז וויכטיג. ביים סאטמארער רבי׳ן איז וויכטיג געווען הושע׳׳ר? לאמיר הערען אז ער האט עס אוועקגעגעבען פאר א צווייטען.

[ברסלבער]

וואס האט ער נישט אוועק געגעבן? ער האט זיך אינגאנצן אוועק געגעבן צו העלפן אידן. טאג און נאכט האט ער אויסגעהערט מענטשן און זיי געהאלפן, ער האט אויפגעשטעלט און געפירט מוסדות צו העלפן אידן. ער האט געזאגט שלש סעודות און הוש"ר תורות פאר זיך? וואס האט ער געהאט פון דעם? ער האט דאס געטוהן צו העלפן זיינע תלמידים און זיי מקרב זיין צום אייבערשטן, זיי האבן זיך מחי' געווען מיט יעדע ווארט וואס איז ארויס פון זיין מויל.
דאס אלעס האט ער געטוהן פאר כבוד? כבוד האט ער אפשר אנגעהויבן צו באקומען אין די שפעטערע יארן, פון אנפאנג איז ער געווען ללעג ולקלס איבער די גאנצע וועלט, ער האט געפירט זיין הייפעלע חסידים מיט איבערגעגעבנקייט, ער האט געזארגט פאר זייער גשמיות און פאר זייער רוחניות, יעדע קלייניקייט איז מען זיך געקומען דורכרעדן מיט אים און ער האט יעדן געהאלפן צוגלייך.
וואס פונקטליך האט ער נישט אוועק געגעבן?

[diff]

The good thing of being a knoi is that you are always allowed to shelt everybody. No matter if you are the attacker or being attacked

[שמעקעדיג]

ביטע ליין איבער דער משנה. וואס האט משה רבינו מקבל געווען אויף בארג סיני? ערוועקען און חיות און בלאזעניש? איך מיין שטייט עפעס אנדעריש. און דאס דארף א רבי איבערגעבען פאר זיין תלמידים.

אפשר איז זיין ישיבה פון קרוב צו טויזענט בחורים (פון די גרעסטע בשעתו) ווי ער האט איבערגעגעבן תורה אויך א ווייבערישע זאך? כ'קען זיך שוין נישט אויסרעכענען מיט דיר. דו ביסט אין די באקס פון וועמענס געלט ער האט געטיילט מיט טישן, כאילו דאס האט ער טאקע געטון פון צופרי ביז ביינאכט. ווער נאך פון אלע חסידישע רביים ווי אים האט אוועקגעמאכט די אלע רבי'שע שטיק און פארלאנגט לימוד והתמדת התורה פון זיינע תלמידים?

ביטע קריך ארויס פון דיין באקסל. קיינער וועט דיר נישט ארויפקוקן פארן אנכאפן איין משל און דאס איבערנוצן ביי יעדע תגובה.

[מבקר]

ביטע ליין נאכאמאל איבער מיין תגובה. איך האב נישט גערעדט פון מסורה איש מפי איש לגבי קבלת התורה, איך האב גערעדט פונעם מציאות אז כדי מקיים צו זיין די תורה כראוי, דארף מען האבן א מנהיג וואס זאל צולייגן א פלייצע און מחזק זיין דעם מענטש צו שמירת התורה, איינער וואס קען דאס באווייזן פאר זיינע תלמידים איז א מנהיג ישראל, און נישט איינער וואס קען גוט פארענטפערן א הארבן רמב"ם.

אויב אזוי ברענג נישט די משנה וואס ברענגט גאר ארויס פונקט די פארקערטע 1. מנהיג ישראל לא נזכר, נאר ווער ס'האט אויסגעלערנט די תורה.
2. עס ווערט אויסגערעכנט עד תקיפת כתיבת המשנה
3.די גאנצע המשך המסכת וואלט לויט דיר נאר געדארפט געלערנט ווערן דורך די א.ג. מנהיגי ישראל, און זיי וועלן שוין אויפפלאקערן די אידישע הערצער, און אז מ'זעהט אז "רבינו הקדוש" (ח"ו נישט מישן מיטן סאטמערן) האט עס אריינגעלייגט אין סדר המשנה מיינט עס אז יעדער אליין קען עס לערנען, און ס'איז גענוג.

[מבקר]

אפשר איז זיין ישיבה פון קרוב צו טויזענט בחורים (פון די גרעסטע בשעתו) ווי ער האט איבערגעגעבן תורה אויך א ווייבערישע זאך?

עי' כאן.

[ברסלבער]

אויב אזוי ברענג נישט די משנה וואס ברענגט גאר ארויס פונקט די פארקערטע 1. מנהיג ישראל לא נזכר, נאר ווער ס'האט אויסגעלערנט די תורה.
2. עס ווערט אויסגערעכנט עד תקיפת כתיבת המשנה
3.די גאנצע המשך המסכת וואלט לויט דיר נאר געדארפט געלערנט ווערן דורך די א.ג. מנהיגי ישראל, און זיי וועלן שוין אויפפלאקערן די אידישע הערצער, און אז מ'זעהט אז "רבינו הקדוש" (ח"ו נישט מישן מיטן סאטמערן) האט עס אריינגעלייגט אין סדר המשנה מיינט עס אז יעדער אליין קען עס לערנען, און ס'איז גענוג.

גערעכט.
אויף די איבריגע נקודות אין מיינע תגובות האסטו אויך עפעס צו זאגן, אדער נאר אויף די משנה וואס איז א זייטיגע מראה מקום?

לאמיר לערנען א פסוק חומש במדבר כ"ז, ט"ז-י"ז.
יִפְקֹד ה' אֱלֹקֵי הָרוּחֹת לְכָל בָּשָׂר "אִישׁ עַל הָעֵדָה". אֲשֶׁר יֵצֵא לִפְנֵיהֶם וַאֲשֶׁר יָבֹא לִפְנֵיהֶם וַאֲשֶׁר יוֹצִיאֵם וַאֲשֶׁר יְבִיאֵם "וְלֹא תִהְיֶה עֲדַת ה' כַּצֹּאן אֲשֶׁר אֵין לָהֶם רֹעֶה".
רש"י: אמר לפניו: רבש"ע, גלוי וידוע לפניך דעתו של כל אחד ואחד ואינן דומין זה לזה, מנה עליהם מנהיג שיהא סובל כל אחד ואחד לפי דעתו:

די נקודה איז זייער פשוט, א מנהיג ישראל איז איינער וואס פירט אידן אויפן ריכטיגן וועג מיט סבלנות און איבערגעגעבנקייט, זיין גרויסקייט ווענדט זיך טאקע נאר אין דעם אויב ער פירט זיי אויף די גוטע וועג אדער נישט.

[שכל הישר]

די הייליגע דברי חיים (די רבי פון די רבי זכותויגנעלינו) שרייבט אין פרשת כי תשא "רוב רוב של מנהיגי הדור הם מערב רב".

וואס מיינט דער דברי חיים צו זאגן, אז ער איז אויך? אדער ער איז נישט

פרעג נישט דיין קשיא משתמע לתרי אנפין, דעק דיך אויף און מאך קלאהר דיין פראגע

[ליטוואק פון בודאפעסט]

וואס האט ער נישט אוועק געגעבן? ער האט זיך אינגאנצן אוועק געגעבן צו העלפן אידן. טאג און נאכט האט ער אויסגעהערט מענטשן און זיי געהאלפן, ער האט אויפגעשטעלט און געפירט מוסדות צו העלפן אידן. ער האט געזאגט שלש סעודות און הוש"ר תורות פאר זיך? וואס האט ער געהאט פון דעם? ער האט דאס געטוהן צו העלפן זיינע תלמידים און זיי מקרב זיין צום אייבערשטן, זיי האבן זיך מחי' געווען מיט יעדע ווארט וואס איז ארויס פון זיין מויל.
דאס אלעס האט ער געטוהן פאר כבוד? כבוד האט ער אפשר אנגעהויבן צו באקומען אין די שפעטערע יארן, פון אנפאנג איז ער געווען ללעג ולקלס איבער די גאנצע וועלט, ער האט געפירט זיין הייפעלע חסידים מיט איבערגעגעבנקייט, ער האט געזארגט פאר זייער גשמיות און פאר זייער רוחניות, יעדע קלייניקייט איז מען זיך געקומען דורכרעדן מיט אים און ער האט יעדן געהאלפן צוגלייך.
וואס פונקטליך האט ער נישט אוועק געגעבן?

פליז, פארצייל מיר נישט קיין מעשה'ס. וואס וואלט ער געטוהן מיט די טייערע וויכטיגע צייט זיינער ווען ער זאגט נישט שלש סעודות תורה'ס? ער האט אנגעהויבען פירען טישען בערך ביי די צוואנציג יאר, ווילסטו מיר זאגען אז ער האט עס געטוהן פאר יענעם? ער האט עס געטוהן ווייל דאס איז געווען זיין career און נאר דאס האט ער געקענט, און ווען ער טוט עס נישט האט ער קיין אנדערע זאך נישט צו טוהן.
און שמעקעדיג, איך האב גערעדט פון זיין גמילות חסדים. אז דו ווילסט רעדען פון זיין תורה, עי' מש"כ לעיל. און זיין ישיבה פון טויזענט בחורים (יעדער איינער וועגט בערך 150 פונד, איז ס'רעט זיך פון הונדרעט פיפציג פונד פלייש, פאר די וואס זענען מוכר בשר אדם באיטליז) האט עפעס מיט מרביץ תורה זיין? דאס זיינען די מוסדות וואס א ווערטשאפט ברויך, און ער האט זיך געבויט א ווערטשאפט. גארנישט שלעכט אבער פארצייל מיר נישט קיין מעשה'ס וועגען גאונות פון א ספר וואס שטייט אין א שטאפעל ווי חיי הלוי, און פארצייל מיר נישט וועגען גמילות חסדים וואס האט נישט צוטוהן מיט אוועק געבען עפעס וואס איז צו איהם געווען וויכטיג. ווייל דו ווילסט נישט עפענען א מוסד מיינט נישט אז דער וואס עפענט יא גיבט עפעס אוועק, והמציאות יוכיח, אז די וואס עפענען מוסדות היינט האבען גארנישט מיט בין אדם לחבירו צו טוהן.

[מבקר]

לאמיר לערנען א פסוק חומש במדבר כ"ז, ט"ז-י"ז.
יִפְקֹד ה' אֱלֹקֵי הָרוּחֹת לְכָל בָּשָׂר "אִישׁ עַל הָעֵדָה". אֲשֶׁר יֵצֵא לִפְנֵיהֶם וַאֲשֶׁר יָבֹא לִפְנֵיהֶם וַאֲשֶׁר יוֹצִיאֵם וַאֲשֶׁר יְבִיאֵם "וְלֹא תִהְיֶה עֲדַת ה' כַּצֹּאן אֲשֶׁר אֵין לָהֶם רֹעֶה".
רש"י: אמר לפניו: רבש"ע, גלוי וידוע לפניך דעתו של כל אחד ואחד ואינן דומין זה לזה, מנה עליהם מנהיג שיהא סובל כל אחד ואחד לפי דעתו:

די נקודה איז זייער פשוט, א מנהיג ישראל איז איינער וואס פירט אידן אויפן ריכטיגן וועג מיט סבלנות און איבערגעגעבנקייט, זיין גרויסקייט ווענדט זיך טאקע נאר אין דעם אויב ער פירט זיי אויף די גוטע וועג אדער נישט.

לדעתי מיינט מען דא צו לעזן א פראבלעם אויף די פארצייטישע מהלך, (פאר דעמאקראטיע) אבער היינט גייט דאס שוין צו מיט וואט"ס והמ"י. (פון משתלטים על הציבור בכפיה, ואח"כ תובעים מהמוניהם להאמין בהם ולא להרהר אחריהם, אין כאן זכר ואפילו לא רמז כלשהיא.)

[אי איתמר]

ביטע ליין איבער דער משנה. וואס האט משה רבינו מקבל געווען אויף בארג סיני? ערוועקען און חיות און בלאזעניש? איך מיין שטייט עפעס אנדעריש. און דאס דארף א רבי איבערגעבען פאר זיין תלמידים.

אפשר איז זיין ישיבה פון קרוב צו טויזענט בחורים (פון די גרעסטע בשעתו) ווי ער האט איבערגעגעבן תורה אויך א ווייבערישע זאך? כ'קען זיך שוין נישט אויסרעכענען מיט דיר. דו ביסט אין די באקס פון וועמענס געלט ער האט געטיילט מיט טישן, כאילו דאס האט ער טאקע געטון פון צופרי ביז ביינאכט. ווער נאך פון אלע חסידישע רביים ווי אים האט אוועקגעמאכט די אלע רבי'שע שטיק און פארלאנגט לימוד והתמדת התורה פון זיינע תלמידים?

ביטע קריך ארויס פון דיין באקסל. קיינער וועט דיר נישט ארויפקוקן פארן אנכאפן איין משל און דאס איבערנוצן ביי יעדע תגובה.

שמעקעדיג דו נעמסט עס צו ערענסט,
פארשטייסט נישט אז ער איז א ליטוואק פון בודאפעסט(קטן+שוטה),
איך האב אמאל געהערט פון א סאטמערע תלמיד דו זעלבע סארט שפראך אויף איינע פון דו ליטווישע גדולים אז חוץ פון אביסעל לערנען איז ער גארנישט געווען..,
און ר' מ''ד ווייסמאנדעל האט געקענט א גלח וואס האט אויך געקענט לערנען וכ'ו

[Yossy]

איך בין דן ליטוואק לכף זכות , עפעס קוועטשט עם, שוין אגאנצען טאג זיצט ער דא אין קייט איבער די זעלבע חירוף וגידוף

[ברסלבער]

פליז, פארצייל מיר נישט קיין מעשה'ס. וואס וואלט ער געטוהן מיט די טייערע וויכטיגע צייט זיינער ווען ער זאגט נישט שלש סעודות תורה'ס? ער האט אנגעהויבען פירען טישען בערך ביי די צוואנציג יאר, ווילסטו מיר זאגען אז ער האט עס געטוהן פאר יענעם? ער האט עס געטוהן ווייל דאס איז געווען זיין career און נאר דאס האט ער געקענט, און ווען ער טוט עס נישט האט ער קיין אנדערע זאך נישט צו טוהן.
און שמעקעדיג, איך האב גערעדט פון זיין גמילות חסדים. אז דו ווילסט רעדען פון זיין תורה, עי' מש"כ לעיל. און זיין ישיבה פון טויזענט בחורים (יעדער איינער וועגט בערך 150 פונד, איז ס'רעט זיך פון הונדרעט פיפציג פונד פלייש, פאר די וואס זענען מוכר בשר אדם באיטליז) האט עפעס מיט מרביץ תורה זיין? דאס זיינען די מוסדות וואס א ווערטשאפט ברויך, און ער האט זיך געבויט א ווערטשאפט. גארנישט שלעכט אבער פארצייל מיר נישט קיין מעשה'ס וועגען גאונות פון א ספר וואס שטייט אין א שטאפעל ווי חיי הלוי, און פארצייל מיר נישט וועגען גמילות חסדים וואס האט נישט צוטוהן מיט אוועק געבען עפעס וואס איז צו איהם געווען וויכטיג. ווייל דו ווילסט נישט עפענען א מוסד מיינט נישט אז דער וואס עפענט יא גיבט עפעס אוועק, והמציאות יוכיח, אז די וואס עפענען מוסדות היינט האבען גארנישט מיט בין אדם לחבירו צו טוהן.

איך פארשטיי באמת נישט ווי דיין קאפ לויפט. וואס מיינט ביי דיר א מנהיג ישראל? איינער וואס זיצט און לערנט א גאנצן טאג? אדער איינער וואס פירט אן עדה אידן?

וואס מיינט אז דאס איז געווען זיין קעריער? יא, ער האט גענומען א קעריער צו העלפן אידן און זיי פירן אויפן דרך הישר, איינס פון די הויפט וועגן דערצו איז געווען דורכ'ן פירן טיש, פירן טיש מיינט צוזאם נעמען אידן און פארברענגן אינאיינעם, רעדן צו זיי פון תורה ותפלה, זיי אויסלערנען את הדרך ילכו בה ואת המעשה אשר יעשון. אויב וואלט ער געהאלטן דרשות אנשטאט פירן טיש וואלסטו יא געווען צופרידן? וואס שטערט עס דיר אז ער האט געטוהן די זעלבע זאך זיצנדיג ביים טיש מיט געשמאק?

מען דערציילט אז הרב שך האט חרטה געהאט סוף ימיו פארוואס ער האט נישט געפירט קיין שיינע שבת טישן ביי זיך אינדערהיים, ער האט תולה געווען אז דערפאר האט ער נישט מצליח געווען מיט זיינע קינדער, ער האט מקנא געווען זיין שכן וואס איז געווען א פשוטער איד און איז געזיצן מיט זיינע קינדער שבת און געזינגען מיט זיי און זיי דערציילט סיפורי צדיקים און דערנאך האט יענער געזעהן גרויס נחת פון זיינע קינדער. ער האט שנעל אפגעענדיגט די סעודה און זיך געזעצט לערנען רמב"ם.

מענטשן זענען נישט קיין ראבאטן, מען קען זיי נישט הייסן טוה אזוי און אזוי און פארטיג. מענטש זענען לעבעדיגע באשעפענישן וואס דארפן חיות און געשמאק, און מיטן מיטהאלטן א געשמאקן טיש, באקומען זיי די כח פאר די גאנצע וואך צו קענען זיין ערליך און דינען דעם אייבערשטן כדבעי.

און ווי אזוי קענסטו פארלייקענען את השמש בצהרים אז זיין טיר איז געווען אפן 24 שעה פאר יעדן צובראכענעם איד, אויסצוהערן און צו העלפן יעדן מענטש יותר מכפי יכולתו. אויב דאס הייסט נישט אוועק געגעבן פאר א צווייטן, וואס הייסט יא אוועק געגעבן?

נאך א וועג צו העלפן אידן איז געווען צו עפענען פאר זיי מוסדות אז זיי זאלן האבן וואו מחנך צו זיין זייערע קינדער אויפן ריכטיגן וועג, דאס איז נישט קיין גרינגע זאך, ובפרט בימים ההם. און דו נעמסט עס אזוי פאר גרענטעט אז אזוי קומט עס, האסטו שוין אמאל געזאגט א ש'כח פאר די בעלי בתים פון די מוסדות וואס האבן אריינגענומען דיינע קינדער?

און א ישיבה פאר טויזנט בחורים איז נאר חשוב אויב זיי אלע קענען קצות און נתיבות? א זאך וואס וועט זיי נישט צופיל צוניץ קומען אין לעבן. און אויב די ישיבה איז געשטעלט צו אויפשטעלן ערליכע בחורים וואס זאלן זיין נאמנים לה' ולתורתו, ערליכע באלעבאטים און ארבעטערעס וואס האבן א שיעור צופרי און ביינאכט איז עס נישט חשוב?

דאס איז וואס די פליישיגע אויגן קענען זעהן, א איד וואס האט זיך כל כולו אוועק געגעבן פאר אנדערע אידן. צי ער האט דאס אלעס געטוהן ממש נאר פאר כבוד און עטענשאן, קען זיין. איך בין נישט קיין יודע מחשבות. אבער אפשר האט דער חזון איש און די אנדערע גדולים אויך נאר געלערנט פלייסיג פשוט פאר כבוד צו קענען ווייזן ווי גוט זיי קענען און פארשטייען לערנען. כ'מיין, וואסערע מין גערעדאכץ איז דאס?

[שמעקעדיג]

דער אמת איז אזוי, איך האב זיך איבערצייגט אז ליטוואק איז סטאק אין זיין באקסל פון א.ג. "טעירע" ותו לא מידי, און וויפיל מען וועט אים ענטפערן, צב"ש אז משה רבינו איז אויך נישט געזעצן כל ימיו און געלערנט תורה נאר ער איז געווען א מנהיג, געמאכט מופתים, געהאלפן אידן, וכו', און אזוי אויך יהושע, און אזוי אין אלע דורות, צי למשל די גמרא ב"מ דף פ"ה פון "כמה גדולים מעשי חייא", ווי די גמ' פארציילט אז "רבי חייא עשה שלא תשתכח תורה מישראל" אויף פארשידענע אופנים, דאס אלעס איז א ברכה לבטלה.

איך וועל איבער'חזר'ן צוויי תגובות וואס איך האב געשריבן אין דעם ענליכן אשכול צו ליטוואק, און כנראה איז עס אריין אין אויער און ארויס פון די צווייטע (אדער לכתחילה געפאלן אויף טויבע אויערן):

ליטוואק, ביז היינט האב איך געלייענט דיינע נארישע תגובות געשריבן זייער אומאיידל - מילד גערעדט - אקעגן אידן קדושים וטהורים, אבער כ'האב זיך נישט גענומען די מיה צו ענטפערן, פשוט איך בין נישט דער גרויסער ידען צו פארשטיין יעדן גדול זיינע מעלות און חסרונות און איך האב נישט דער מעסטער וואס דו פארמאגסט צו מעסטן יענעמ'ס גרויסקייט, איך לאז עס איבער למי שה'מעסטער שלו, אויבן אין הימל, ס'איז זיינע דאגות, נישט מיינע.

אבער דא איז פאראן איין גרויסע טעות וואס דו האסט, וואס צוליב דעם קוקסטו אן די אלע זאכן מיט זייער א קרומע מיינונג, און - כ'וועל נוצן דיינע אייגענע דיבורים - "דו ביסט אזוי אריינגעטוהן אין דיין פארטיי מיינונג אז ס'איז אוממעגליך צו פארשטיין א לעבענסשטייגער וואס איז אנדערש".

אין איין ווארט: דו האסט באשלאסן אז תורה איז אלעס, אלעס, אלעס. נישטא גארנישט אויסער דעם. אלע אנדערע זאכן וואס צדיקים וקדושים טוען אויף פאר אידישקייט איז כאפס וכאין אקעגן א איד וואס זיצט ביי זיך אין צימער און לערנט א גאנצע טאג תורה. צי גיי איך אוועקמאכן די חשיבות פון אזא איד וואס איז כל כולו תורה? חס מלהזכיר. איך האב די גרעסטע רעספעקט פאר אזוינע אידן. אבער תורה איז נישט אלעס!! הערסט?? ניין, און נאכאמאל ניין! מען קען נישט אויפטון פאר אידישקייט מיטן זיצן פאר זיך אין ווינקל פון ביהמ"ד אפילו מען הארעוועט אין תורה די גאנצע צייט. אפילו אזא גדול ווי דער חזון איש זצ"ל האט אויך געמוזט אוועקלייגן די גמרא אין א זייט גענוג מאל כדי אויפצוטון פארן דור, און איך קען דיר טרעפן צענדליגער מאמרי חז"ל וואס הייבן ארויס די גרויסקייט פון אידן וואס זענען מפקיר זייער אייגענע ד' אמות של הלכה כדי ארויסצוהעלפן אנדערע אידן און אויפשטעלן אידישקייט -- און דאס מיינט א ריכטיגער מנהיג! איינער וואס לערנט אויכעט (נישט קיין ליידיגגייער), פירט זיך יעדע זאך לויטן דין (און אפילו לפנים משורת הדין) און במשכ'ן טאג טוט ער אויף גדולות ונצורות למען ה' ותורתו למען הכלל.

אך און וויי וואלט געווען פאר כלל ישראל ווען עס זאלן נאר זיין גדולים וועלכע לערנען אך ורק תורה און תורה און קוקן נישט אויף קיין צווייטן. "היינו דאמר רבי כמה גדולים מעשי חייא.... דלא תשתכח תורה מישראל". צדיקים זענען ארומגעגאנגען אויפטון פאר אנדערע, קוק אן במשך הדורות, טויזענטער דוגמאות פון הייליגע אידן וואס דאס איז געווען זייער ציל אין לעבן, ובזכותם אנו חיים וקיימים.

אודאי איז "ותלמוד תורה כנגד כולם", אבער פארגעס נישט פונעם 'כולם', עס מוז געטון ווערן.

יעצט נעם דיר דעם איינעם פונקט אין האנט, און קוק איבער דיינע ווערטער פון אנהויב אשכול, וועסטו זעהן אז דיין גאנצע בסיס פאלט ארונטער, דיינע ווערטער האבן נישט קיין שום משמעות, דו בויעסט אויף הוילע לופט. דו"ק ותשכח.

און די צווייטע:

מען נעמט א נארישע מעשה וואס האט - אדער יא אדער נישט - פאסירט, און מען מאכט דערפון א תורה שלימה, כאילו סאטמאר רב האט נישט משים געווען לילות כימים און געהארעוועט אין תורה כל ימי חייו, אנשטאט גיין שלאפן אין א בעט האט ער אפילו אין די שווערסטע צייטן געלערנט, און גראדע ער האט כסדר געפאדערט פון זיינע בחורים אך ורק תורה, נישט קיין חסידות, נאר שווערע סוגיות אדורכאקערן, זיין גאנצע חיות אויף דער וועלט איז געוען תורה, ממש כל רז לא אניס ליה, כידוע כמה מעשיות ווי ער האט זיך אמאל אויסגעדרוקט אויף די תוה"ק זאת נחמתי בעניי, נאך אלע צרות וואס ער איז אדורך און פארלוירן אלע קינדער בחייו ה"י.

צי מען קען טרעפן פעלערן אויף אים? מעגליך, ער איז נאך אלעם געווען א מענטש, און אפילו משה רבינו האט געקענט מאכן א טעות, אבער עטליעסט זעה אז דער פעלער זאל מאכן סענס אויף אים! אז דו ווילסט זאגן ער האט איבערגעטריבן מיט צניעות, ציונות, קען איך כאטש דערהערן דיין טענה, אבער אוועקמאכן זיין תורה און גאונות וואס דאס איז איינע פון זיינע שטארקסטע מעלות און מדריגות וואס גדולים וטובים גאונים זענען נשתומם געווארן דערפון צוליב א נארישע מעשה, איז ביליגע ליצנות.

ממילא, אויף דעם חלק האב איך שוין אויפגעגעבן. איך האב שוין אויך אנגעמערקט אין אן אנדערן אשכול אז פון די קליין ביסל שו"ת וואס איז פאראן פונעם סאטמאר רב איז נישט קיין באווייז אויף זיין כח התורה. אפס קצהו תראה פון אנדערע תשובות, עניני שמיטה, אתרוגי א"י, הזרעה מלאכתית, און נאך אנדערע ענינים. זיינע חידושי סוגיות איז אויך א שטיקל אנדייטונג. אבער איה"נ עס איז טאקע נישט פאראן קיין באמבאסטישע 11 שו"ת ספרים א שטייגער ווי מנחת יצחק.

אבל אי קשיא הא קשיא, איך קען נישט משיג זיין ווי אזוי א נארמאלער מענטש קען רעדן אזעלכע שטותים ווי טענה'ן אז ער האט קיינמאל נישט אוועקגעגעבן קיין אייגענס ווייל עס איז געווען "יענעמ'ס געלט"! מרא דעלמא, אזוינע טיפשות צו רעדן? און וועמענ'ס געלט האט דער חפץ חיים אוועקגעטיילט? ער האט געארבעט אין א קאמפאני און פארדינט? וועמענ'ס געלט האט דער הייליגער רבי ר' אלימלך געטיילט און נישט געלאזט איבערנעכטיגן? דער הייליגער צאנזער רב זצ"ל? לאמיר שוין אננעמען אז דו ביסט גערעכט, איז אין בעסטן פאל איז ער געווען א געוואלדיגער גבאי צדקה, ער האט געשאפט ריזיגע סכומים פאר צדקה פאר ארימע אידן, נכלל זיינע שונאים און קעגנער! ואיבעית אימא, אז דאס איז גאר זיין פרנסה, ער פועל'ט ישועות פאר אידן דורך באקומען א פדיון. ווי אזוי קען מען אפילו טראכטן אזא פארקרומטע סברא? איך האב געמיינט איך האב שוין געהערט אלע נארישקייטן, דערווייל זעה איך אז איך בין נאך ווייט אונטערשטעליג!

ער וואלט געקענט רואיג נתעשר ווערן פון די קוויטל געלט, אזוי ווי רוב אנדערע רבי'ס וואס באקומען קוויטל געלט טוען. אבער ער איז געווען א איד וואס האט נישט געלעבט פאר זיך בכלל. אנשטאט האט ער אלעס צוטיילט פאר מוסדות התורה (אפילו פרעמדע), פאר ארימע צובראכנע אידן, אוועקגעגעבן אן קיין חשבונות אוצרות מיט געלט, זיך אנגעבארגט און זיך אנגע'חובות'ט. ווען מען האט בערוב ימיו געוואלט אינסטולירן ביי אים אין שטוב א עירקאנדישאן צוליב די שרעקליכע היץ און יומידעטי איז ער געווען בייז אויף די "לוקסוס", ער וואלט עס גערן אוועקגעגעבן פאר א צווייטן איד אנשטאט!

מען פארציילט גראדע אויפן סאטמאר רבי'ן א מעשה ווי זיין מאמע האט אים אלס יונג קינד געקויפט א אייוועלע אין זיין חדר הלימוד, און ער האט דאס אוועקגענומען און געטראגן צו א ארימע שטוב ווי מען האט אוועקגעציטערט פאר קעלט. נו, האסטו שוין א מעשה רב. דאס איז שוין חוץ מזה וואס ער האט אריינגעפלאנצט די כח החסד און מדת הצדקה אין זיינע תלמידים מער ווי סיי וועלכע אנדערע פלאץ, נישטא נאך אזא פלאץ ווי אידן זענען אזוי נתבעים ונותנים ווי זיינע חסידים ותלמידים, ער האט געאטעמט חסד, פארלאנגט און מחנך געווען צו חסד, זיינע בחורים און אינגעלייט האבן געמוזט ארומגיין נאך געלט פאר אנדערע אידנ'ס וועגן, ער האט פארלאנגט בחורים צו גיין שלאפן אין די שפיטעלער מיט חולי ישראל, סאטמאר האט מייסד געווען א געוואלד חסד ארגאניזאציעס, אנגעהויבן נאך בימיו מיט די סאטמאר ביקור חולים, און נאך אנדערע ארגאניזאציעס למיניהם, אלעס בזכותו של אותו זקן, פון וועמען עס האט איבערגערינען אהבת ישראל און חסד וצדקה.

איך קען גיין ווייטער ווי דיר, אז דו ווילסט. דער חזון איש איז דען געווען א אוהב ישראל בכלל? האט ער דען אמאל מאסאזשט אנדערע אידן'ס רוקן אין מקוה בור? און דער חפץ חיים? האט ער אמאל געקראצט די פוס פאר אידן? פארשטייט זיך אז מיין האנט ציטערט מיר צו שרייבן אזעלכע פראסטע משלים אויף די קדושים וטהורים וה' הטוב יכפר, איך וויל נאר פשוט אויס'משל'ען דיין מהלך המחשבה!

אזעלכע משוגענע שאלות ווי "האט ער אמאל גערעדט עברית צו מחזק זיין אן אנדערן איד", איז פונקט ווי איך זאל פרעגן צי דער חפץ חיים האט אמאל מחלל שבת געווען צו העלפן א צווייטן איד. וואס האקסטו אין קאפ? מוזט נישט מסכים זיין צו זיין שיטה אין ציונות, אבער ער פאר זיך האט געהאלטן אז עס איז פונקט אזוי הארב און מען טאר נישט רעדן די שפראך. און מען קען טאקע מיינען אז ער האט טאקע נישט מחזק געווען קיין אידן נעבעך. איך ווייס נישט צו נאך איינער אין זיין דור האט מחזק געווען אזויפיל אידן ווי אים. דאס זענען נישט קיין "מושיען של ישראל" מעשיות, נאר איש מפי איש ממקור ראשון פון מיינע אייגענע משפחה מיטגלידער. און אז איינער מאכט חוזק דערפון איז עס ביי מיר, יא, כמכחיש שמש בצהרים.

ממש עס קריכט מיר נישט אין קאפ אריין ווי מענטשן קענען רעדן אזעלכע דיבורים, עס קוקט אויס ווי זיי לעבן אין א אנדער פלאנעט, דער מזרחי'סט רעדט שוין נארמאלער ווי אפאר ליטוואקעס....

טענקס גאט אז עס איז פארהאן כאטש עפעס חידושים און טעיפס פון זיינע תפלות, תורות און דרשות. ווען נישט דאס וואלט מען דאס אויך געלייקענט...

[Yossy]

סקימט מיר פאר ווי די זאלסט זיך טענה'נען מיט אכמעדינישזאד צי עס איז געווען א האלאקאסט , לאגיק וועט נישט העלפען סאיז אשאד יעדע ווארט

[ברסלבער]

בכלל פארשטיי איך נישט פארוואס עס פעלט אויס אראפצורייסן די חסידישע גדולים כדי גרויס צו מאכן די ליטווישע גדולים. עס איז דא גענוג פאר יעדן, יעדער וואס האט געהארעוועט פארן אייבערשטנ'ס וועגן, און געהאלפן און געברענגט נאך אידן צום אייבערשטן, איז זייער חשוב און טייער, אפגעזעהן פון וועלכע גזע ער איז געקומען.

שמעקעדיג טענה'ט אז עס איז א שאד דאס רעדן ווען עס גייט סיי ווי נישט אריין אין אויער. איך האב שוין אפגעזאגט מיינס, ובזה יצאתי ידי חובת מחאה אויף די נארישע נידערטרעכטיגע דיבורים מיט וואס דער ליטוואק האט אנגעהויבן דעם שמועס.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ענטפער פשוט, וואס נאך וואלט ער געטוהן אין יענער צייט אנשטאט׳ס פירען טיש׳ן? און פון וואנעט ווייסטו?

[ישמעאל הכהן]

ליטוואק, אויב וואלט איך רעפרעזענטירט די ליטווישע וואלט איך דיר באצאלט געלט פאר יעדע תגובה וואס דו שרייבסט נישט! וויאזוי קען איינער שרייבן אזוי בעיביש? ס'שווער פאר אן ערוואקסענעם מיט א שכל הישר זיך צו באפאסן מיט אזעלכע נארישע טפשותדיגע פראגען און הנחות

[כוכב]

נמנו וגמרו, סאטמארער רב איז געווען דער ערשטע וואס האט געפירט טיש.
ווילסט עפן אן אשכול איבער דעם עניין פון טיש במשנת חסידות וואס האט עס מיט סאטמארער רב דו שוטה וגס רוח.

[חרבונה]

נמנו וגמרו, סאטמארער רב איז געווען דער ערשטע וואס האט געפירט טיש.
ווילסט עפן אן אשכול איבער דעם עניין פון טיש במשנת חסידות וואס האט עס מיט סאטמארער רב דו שוטה וגס רוח.

גוט אז די האסט אויסגעלאזט 'רשע' ווייל מען ברויך האבען אביסעל אייקיו זיך צו פארדינען אזא טיטול.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

שמעקעדיג - דו טאנצסט ארום היינט. איך האב אין אנהייב רע'אגירט צו דער וואס האט געזאגט אז דער רבי זי"ע איז דער גאון הגאונים. אז דו ווילסט גלויבען אזוי, מעגסטו, אבער מיט אביעקטיווער אמת האט עס נישט. שפעטער האב איך גערעדט פון גמילות חסדים, האסטו צוזאמענגעמישט און געמאכט א קוגעל.
די סאטמורים האבען זיך אלס בארימט אז ביי זיי איז דער עמוד החסד עמוד התורה ועמוד העבודה. למעשה זייער רוקביין איז ווייל זיי האבען געהאט אסאך פלייש. ווען מ'גייט מעסטען די דריי עמודים מיט אן אפענעם אויג, זעט מען שוין דער אמת.
אלזא, תורה (יעצט רעדט מען פון תורה און נישט עפעס אנדעריש) איז כנ"ל, נישט קיין בר פלוגתא פון די חכמי הדור. יעדער קען עס זען. דער תשובה וועגען הזרעה מלאכותית קומט מיט אזויפיל לעכער אז בעסער נישט צו רעדען, און אתרוגי שביעית עי' אגרות משה אורח חיים חלק א סימן קפו וז"ל ולכן אין לחוש למה שאסרם גאון אחד ליקחם ולצאת בהם, ומה שהפריז אותו גאון עוד לומר שהמוכר וקונה אותם הוא ככופר במעשה בראשית ואם בפרהסיא הוא כמחלל שבת בפרהסיא שהוא כמומר וחשוד על כל התורה הוא טעות בדבר משנה בכורות דף ל' החשוד על השביעית א"ח על המעשרות, וגם בשבת גופה הוא רק בחשוד על ל"ת ולא על עשה ואיסור סחורה הוא רק עשה, ובגיטין דף נ"ד איתא נחשדו ישראל על השביעית, אף לעבוד, ומ"מ ודאי לא היו חשודין על כל התורה. משה פיינשטיין. ע"כ און נאך אזעלכע משלים וד"ל.
עבודה - ווייסט קיינער נישט וואס טוט זיך ביי יענעם. אסאך אידען דאווענען מיט פארוויינטע הערצער, און ס'דוכט זיך אז דער וואס האט געהערט דער קלויזענבורגער רבי דאווענען איז אויך אזוי נתפעל געווארען.
גמילות חסדים - מיינט נישט שיקען בחורים נאך געלט און בויען אן עמפיריע פון חסד. ס'מיינט אוועק געבען פון זיך פאר יענעם. ביים חפץ חיים אונ'ם חזו"א איז דאס וויכטיגסטע געווען דער צייט. דאס זעט מען פון זייערע לעבען-שטייגער (נישט פון אמונה אז טאמער זיי זענען געווען חשוב'ער אידען איז זיכער צייט ביי זיי געווען חשוב), און טראץ דעם האבען זיי אוועקגעגעבען צייט פאר יענעם, און ביים חפץ חיים רעדט מען אין יענער מעשה פון א גאנץ ליל יוהכ"פ, מיינט דאס עפעס. דער בעל דברי יואל האט מען נישט געזען אז זיין צייט איז געווען מוקדש פאר עפעס אנדעריש. ער האט אנגעהויבען פירען טישען אפילו ווען ס'האט קיינעם נישט אויסגעפעלט. איז דער צייט פונ'ם טיש וכדו' נישט געווען זיין וויכטיגסטע. איז רבוש"ע וואס האט ער אוועק געגעבען פון זיך פאר יענעם?
און דער משל פון עברית איז זייער צום זאך. עברית איז נישט קיין איסור, נאר אזא הנהגה וואס ער האט געהאלטען ס'איז בעסער פאר זיין אידישקייט. (ווען ער האלט אז ס'איז אן עכטע איסור איז ער סתם א בהמה, און דאס האב אפילו איך נישט געזאגט) יעצט אוועק געבען אזא זאך אויף צו קענען העלפען א צווייטען וואלט געווען א חשוב'ער מעשה, פונקט ווי ר' משה פיינשטיין צו דער טשעבינער רב אוועק געבען זייערע טייערע וויכטיגע צייט פון לערנען אויסצוהערען א משוגענ'ער.
די מעלות פון א מענטש קען מען צוטיילען אין צווי; א. פערזענליכע מעלות, ב. מעלות במעשים. ד.ה. א מענטש קען זיך אויפבויען אלס אן אויסגע'ארבעטע מענטש, אויך קען ער זין א בעל מעלה מיט די מעשים וואס ער האט געטוהן. אלע גדולי ישראל וואס אונז ווייסען מיר פון זיי זענען דער שילוב פון ביידער. ד.ה. אז זיי האבען זיך אויפגעבויעט אין תורה מדות תפלה יר"ש אהבת ה' א.א.וו. און דערפון האבען זיי געהאט א השפעה אויף אנדערע און אזוי האט זיך איבערגעגאסען זייער מעלות אויף אנדערע. דאס איז דער סימבאל פון א אמת'ער גדול בישראל. דער גדלות בתורה פון הרב חיים עוזר און זיין גדלות אין עסקנות זענען נישט צוויי פארשידענער זאכען. די עסקנות איז גאר א חלק פון זיין גאונות בתורה און אזוי האט עס אן אנדערע באדייט ווי סתם אן עסקן. דער חפץ חיים האט זיך באנוצט מיט זיין מעלות און עבודות מחזק צו זיין אנדערע, אבער דאס איז אלס נאך יארען פון ארבעטען אויף זיך. דאס איז אמת בתורה און בעבודה און ביראת שמים. דאס האט נישט מיט מיין גלויבונג אז תורה איז דער עיקר.
אז מ'וויל אנקוקען א מענטש נאר לויט זיין מעשים און נישט וואס ס'איז א פועל יוצא פון פערזענליכע מעלות, האט מען אסאך אנדערע וואס האבען פונקט אזויפיל מחזק געווען אידען מיט זייער צוזאמענקומענישען, כגון דער ליובאוויטשער רבי זצ"ל, וואס איז אויך נישט דער גאון הגאונים דער אויסגע'ארבעטער צדיק, אבער מחזק צו זיין אידען און זיי אויפבויען האט ער יא געקענט.
דער בעל דברי יואל איז געווען א פיינער טיכטיגער עסקן און א בעל כשרון. ווען ער וואלט נאר זיך אריינגעלייגט אין לערנען און פערזענליכע עבודה און לערנען אייעדר ער האט געמוזט מאכען שבת פאר זיך אין זיין יונגער יארען וואלט כלל ישראל אסאך בעסער און שענער געהאט פון איהם.

[לעיקוואד]

ביסט ממש פאני ליטוואק, ברענגסט א ראיה אז דער דברי יואל איז געווען אן עם הארץ ווייל ר משה פיינשטיין דינגט זיך אויף עם און זאגט ער איז טועה בדבר משנה. גוט מארגען, האסט אמאל געהערט פון אזא מין זאך א מחלוקת להלכה? ר' משה האלט אזוי. סאו. דער דברי יואל האלט פארקערט, איז אפשר איז א ראיה אז ר משה איז געווען אן עם הארץ?
ועל הכלל כולו יצא.

[לעיקוואד]

רעדסט פון א טיש וואס פעלט יא אדער נישט אויס פאר איינער. ביסט אמאל געווען ביי א טיש? דו ווייסט וואס דאס איז? איך וועל דיר מגלה זיין, דארט עסט מען א שבתדיגער סעודה, מען זינגט, מען זאגט תורה, בערך אזויווי אלע אידען טוהן ביי זיך אינדערהיים, זה בא בארוכה וזה בקצרה. אפשר ביסטו מסביר וואס דו ווילסט מיט דעם.