אונזער מצב הפרנסה: עד שתכלה פרוטה מן הכיס

[שמעקעדיג]

איינער האט שוין געלייענט דער נייער מאמענט? אינטרעסאנט ווי די וואך צונעמט ער די זעלבע נושא, און ער פרעגט (ביים דעבאטע ווינקל) צי פילייכט וואלט געווען א ריכטיגע איידיע אז די רבנים ומנהיגים זאלן איינשטעלן נישט בלויז חתונה תקנות, נאר אויך "לעבנס תקנות", צי ניין, אפשר זאל מען אויפהערן אזויפיל בא'תקנות'ן דעם עולם, דער ציבור איז שוין סיק-ענד-טייערד אז פרעמדע מישן זיך אריין אין אונזער לעבן אויף טריט און שריט...

אויב כ'וועל האבן צייט וועל איך שפעטער בל"נ אריינסקענען דעם ארטיקל. עס איז זייער אינטורעסאנט.

[שמעקעדיג]

שמעקי,
ווען איך זעה אז איינער רעדט זיך איין אז "מ'וועט אויסלערנען יונגעלייט" און "מ'וועט שטעלן קלוגע מענטשן וואס וועלן העלפן יונגעלייט און די וועלט וועט ווערן אויפגעראכטן" ווייס איך אז ער איז נאאיוו. מען קען נישט מאכן קיין planned economy, עס האט קיינמאל נישט געארבעט.

פארוואס לייען איך אין אזויפיל היסטאריע בוכער אז גדולים וטובים האבן אין אלע דורות מתקן געווען תקנות אקעגן לוקסוס, בפרט ביי שמחות, און אויב מיין זכרון דינט ריכטיג האבן דאס אפילו די וועד ארבע ארצות מתקן געווען און אינפארסירט בגדול, זענען זיי אלע געווען נאאיוו? זעהט אויס אז עס קומט א צייט ווען מענטשן פארלירן זייער שכל און מען דארף נעמען אפאר מענטשן ביים זינען און איינשטעלן תיקונים לטובת הציבור.

[ישראל קאפקע]

קאפקע,

דו רעדסט טאטאל non sense. לערן אביסל עקאנאמיקס פאר דו שרייבסט עפעס. קודם אז דו רעדסט פון gdp עס איז דא אסאך מיני וועגן פון רעכענען gdp, איינע פון די וועגן רעכנט אריין די טאטאל פון די געלט וואס גייט אריבער פון הענט צו הענט אין אן עקאנאמי פאר goods and services (מיט עדזשאסטמענטס פרשטייט זיך). מיט דעם אלעם דארף מען געדענקען אז gdp איז נישט קיין measure וואס ווייזט די welfare פון די מענטשן אין א עקאנאמי. פון אן עקאנאמיק פערספעקטיוו מאכט נישט אויס צו די מאכסט אויף א סטאר אויף לי עוו אדער אויף פיפט עוו. עקאנאמיקס איז ״נישט״ קיין zero sum game. די פשוטע משל וועט זיין אונזער סטאלער. ער טרעפט א שטיקל האלץ אין וואלד, עס האט אים גארנישט געקאסט, און געט אוועק זיין צייט, מוח און כח, שניידט אוועק שטיקער פונעם האלץ און סווערט א זאך. דער סטאלער האט מער ווייניגער אוועק געגעבן א חלק פון זיין לעבן אדער קענסט עס אנרופן צייט. קומט א מענטש וואס זאגט, דעם איסגעארבעטן שטיק האלץ געפעלט מיר זייער, איך בין גרייט צו אוועקגעבן מיין לעבן גערעכנט למשל אין דריי שעה צייט צו שטיין און וואשן וועש כדי צו באקומען דעם שטיקל האלץ. It happens to be אז די שפראך וואס די צוויי מענטשן רעדן צווישן זיך אפצושאצן זייער צייט איז אין דאלאר, שקל, רובל אדער סיי וועלכע אנדערע וועג. די באטאם ליין איז אז די צוויי מענטשן זענען ביידע געווארן רייכער. נישט אז דער קונה איז געווארן ארימער פארן אוועקגעבן זיין געלט און נישט איז דער מוכר געווארן ארימער פארן אוועקגעבן זיין שטיקל האלץ. דער מוכר איז געווארן רייכער ווייל ער האלט אז די געלט איז מער ווערט פאר אים ווי די האלץ און דער קונה ווערט רייכער וויל ער האלט אז די האלץ איז פאר אים מער ווערט ווי די געלט.

איך קען זעהן אז מענטשן וועלן נישט פארשטיין וואס איך האב געשריבן, אבער עס איז זייער שווער צו לערנען די פונדאמענטלס פון עקאנאמיק טעאריע אין א פאוסט אויף קש. אויך טאר מען נישט פארגעסן אז עקאנאמיקס איז נאר א social science און נישט קיין hard science.

לאמיר זאגן אזוי,
עס ציען זיך אריין טויזנט פרישע משפחות אין וויליאמסבורג,
האלב אינגעלייט ווערן מלמדים, דיינים, סופרים, שפילערס, זינגערס, בדחנים, מגיהים, שרייבערס, גראסערי לייט, קלינערס, סוחרי ספרים, וכו' וכו' לאמיר זאגן זיי מאכן אלע גאנץ שיין פרנסה,

די אנדערע האלב עפענען א געשעפט אויף פיפט עוועניו, פארקויפן אויף איבעי, עמעזאן, אדער אן אייגענער וועבזייטל, און אלע מינים סערוויסעס אבער נישט אין וויליאמסבורג נאר פאר די אלגעמיינע גאס, לאמיר זאגן זיי מאכן אלע גאנץ שיין פרנסה,

די ערשטע האלב האבן א דירה צאלן רענט, סכר לימוד, קויפן עסן קליידונג, וכו' אבער וויבאלד זיי סערווירן נאר וויליאמסבורג, איז יעדע פעני וואס זיי געבן אויס איז שוין געווען אין וויליאמסבורג פון פריער,
קומט אויס אז די זעלבע פינף ביליאן דאלער וואס איז געווען צעשפרייט אין די אריגינאלע צען טויזנט וויליאמסבורגע פאמיליעס, איז יעצט צעשפרייט אין צען אהאלב טויזנט פאמיליעס, (חוץ פארשטייט זיך די סעקשן עיט, און פוד סטעמפס, וכו' וואס די פינף הונדערט פרישע משפחות באקומען פונעם גוטן פעטער)

די צווייטע פינף הונדערט יונגעלייט האבן די זעלבע דירה, רענט, ס.ל. עסן, קליידונג, וכו, אבער זייער געלט קומט פון קאליפארניע, טעקסאס, ניו דזשערסי, אדער קווינס און מאנהעטן, די צווייטע גרופע ברענגט אריין פינף אין צוואנציג מיליאן דאלער א יאר וויליאמסבורג, (חוץ סעקשן עיט, פוד סטעמפס, וכו')
לייג צו פינף טויזנט פון גרופע נומער איינס, און וויליאמסבורג איז טיף אין דר'ערד, אפילו זיבעציג פראצענט האט א לעגעטימע פרנסה, אויב סערווירן זיי נאר וויליאמסבורג, אדער כמעט נאר וויליאמסבורג גייט עס נישט ארבעטן,

(כ'האב גארנישט קעגן זיי, איך בין נישט אנגעצויגן, ציניש, אויפגערעגט, דיסאילוזשנד, וכו'
ס'גייט מיר גאר ווייניג אן וואס איר טוט פאר פרנסה, איך טו נישט גרינגשעצן מלמדים, אדער קלינערס, איך האב גארנישט קעגן כוללים און כולל יונגעלייט,
ס'שטערט מיר נישט קיין כי הו זה אז מען נעמט פראגראמען, אדרבה איך האלט אז מען דארף נעמען וויפיל מען קען
אלל איים סעינג איז, ווען א כולל יונגערמאן גייט ארבעטן, זאל ער דאס נעמען אין חשבון,

[געפילטע פיש]

קודם כל שקויעך שמעקעדיג, א הערליכע ארטיקל! אסאך גוטע נקודות, מכלל הן אתה שומע הן...

קאפקע, איך פארשטיי נישט וואס דו פארדינסט פון דעם אז די געלט בלייבט אין די אידישע עקאנאמיע? וואס האסטו פון דעם אז אפאר אידישע עשירים האבן געלט אין באנק מער ווי זיי קענען נוצן זייער גאנצע לעבן, זיי זייערע קינדער, און קינדס קינדער. וואס פארדין איך און דו פון דעם?

[ישראל קאפקע]

קודם כל שקויעך שמעקעדיג, א הערליכע ארטיקל! אסאך גוטע נקודות, מכלל הן אתה שומע הן...

קאפקע, איך פארשטיי נישט וואס דו פארדינסט פון דעם אז די געלט בלייבט אין די אידישע עקאנאמיע? וואס האסטו פון דעם אז אפאר אידישע עשירים האבן געלט אין באנק מער ווי זיי קענען נוצן זייער גאנצע לעבן, זיי זייערע קינדער, און קינדס קינדער. וואס פארדין איך און דו פון דעם?

דאס איז א גאנץ אנדערן ענין,
בכלל נישט קיין סתירה צו מיין פונקט,
(האב נישט קיין מורא געפילטער, איך בין ווייניגסטנס אזוי ליבעראל ווי דיר, )

[געפילטע פיש]

סא זיי מסביר דיין פוינט? וואס פארדינסטו פון דעם אז די CDP (חדריש דאמעסטיק פראדוקט) איז מער?

[איך אויך]

קאפקע, דאס וואס דו דו רעדסט זעהט אויס טאטאל non sense. ס'וואלט געווען כדאי זאלסט לערנען אביסל עקאנאמיקס פאר דו שרייבסט עפעס

געוואלט שרייבן די זעלבע ,כ'האב נאר נישט געוואלט דער נטו''ק זאל מיינען מען אטאקירט עם סתם אין יעדע אשכול.

[בר דעת]

קאפקע, דאס וואס דו דו רעדסט זעהט אויס טאטאל non sense. ס'וואלט געווען כדאי זאלסט לערנען אביסל עקאנאמיקס פאר דו שרייבסט עפעס

געוואלט שרייבן די זעלבע ,כ'האב נאר נישט געוואלט דער נטו''ק זאל מיינען מען אטאקירט עם סתם אין יעדע אשכול.

גענוי אזוי "אטאקירסטו" אים, אן קיין הסברים, סתם געשאסן. איך מיין אז אין די פירן א וויכוח ביסטו דער נטורי קרתא און ער איז דער מיושב בדעתו וואס ערקלערט אלעס וואס ער האלט. יא, ער איז א אנטי ציוני, אבער בכלל נישט פאנאטיק, און עס איז נמאס אז די באשמוצט אים סתם אזוי אן רצון און גרייטיקייט אויף זאכליכע וויכוחים

[yatzmachp]

קאפקע,

איבערזאגן די זעלבע זאך צוויי מאל מאכט עס נישט שטערקער. איך וויל נישט איבערזאגן וואס איך האב שוין געזאגט ווייל ווער עס וויל קען עס איבערליינען. איך וויל דיר נאר געבן א פאר משלים זאלסט פארשטיין אז אין פאקט ביסטו נישט גערעכט. דיין טעאריעס קענסטו ווייטער אנהאלטן.

לשיטתך קען די וועלט נישט ווערן רייכער ווייל מען האנדלט נאר אין די וועלט, נישט מיט אנדערע פלאנעטן קומט אויס אז די gdp בלייבט ביי זירא. לשיטתך דארף אמעריקע זיין די ארימסטע מדינה ווייל זיי האבן די גרעסטע trade deficit פאר אסאך יארן.

דו האסט זייער א פשוטע פראבלעם, דו פארשטייסט נישט דעם קאנסעפט אז עקאנאמיקס איז "נישט" קיין זירא סאם געים

[סמיילי]

די בעסטע עצה איז אויב יעדער מאכט זיך אליינס חתונה, אנשטאט דארפען חתונה מאכען 10 קינדער 25,000 $ ידעדעס קינד, ווען מען האט יעדע חתן כלה מאכעו זיך אליינס חתונה, זיי ספענדען סאך ווייניגער געלט. מען קויפט נישט קיין פורנטשיור, אויב יא איז עס ikea, מען נעמט א הלואה פון 10,000 און מען צאלט עס צורוק צוביסעלעך, איך וואלט מיך ענדרשט געמוטשט די ערשטע פאר יאר און וויסן אז איך האב נישט קיין דאגות חתונה צו מאכען 10 קינדער

[ישראל קאפקע]

קאפקע,

איבערזאגן די זעלבע זאך צוויי מאל מאכט עס נישט שטערקער. איך וויל נישט איבערזאגן וואס איך האב שוין געזאגט ווייל ווער עס וויל קען עס איבערליינען. איך וויל דיר נאר געבן א פאר משלים זאלסט פארשטיין אז אין פאקט ביסטו נישט גערעכט. דיין טעאריעס קענסטו ווייטער אנהאלטן.

לשיטתך קען די וועלט נישט ווערן רייכער ווייל מען האנדלט נאר אין די וועלט, נישט מיט אנדערע פלאנעטן קומט אויס אז די gdp בלייבט ביי זירא. לשיטתך דארף אמעריקע זיין די ארימסטע מדינה ווייל זיי האבן די גרעסטע trade deficit פאר אסאך יארן.

דו האסט זייער א פשוטע פראבלעם, דו פארשטייסט נישט דעם קאנסעפט אז עקאנאמיקס איז "נישט" קיין זירא סאם געים

אפשר הערסטו אויף אויסצורעכענען וואס אלס איך פארשטיי 'נישט', און דו פראבירסט מיר מסביר צו זיין וואו מיין טעות שטעקט?

[בענדזשאמין פרענקלין]

לשיטתך קען די וועלט נישט ווערן רייכער ווייל מען האנדלט נאר אין די וועלט, נישט מיט אנדערע פלאנעטן קומט אויס אז די gdp בלייבט ביי זירא. לשיטתך דארף אמעריקע זיין די ארימסטע מדינה ווייל זיי האבן די גרעסטע trade deficit פאר אסאך יארן.

דו האסט זייער א פשוטע פראבלעם, דו פארשטייסט נישט דעם קאנסעפט אז עקאנאמיקס איז "נישט" קיין זירא סאם געים

לענ"ד האט קאפקע א פוינט. די חילוק פון אמעריקע ביז א אידישער שטעטל איז, אז אין אמעריקע פראדוצירט מען אלעס, פון רויע מאטריאל ביז פארטיגע פראדוקציע, ממילא איז דער דאללער סך הכל א מיטל ווי אזוי איינצוטוישן איינעם'ס מאטריאל כח צייט מיט א צווייטנ'ס און מאטריאל, און עס איז א געזונטע עקאנאמיע ווייל עס איז ביכולת צו שטיין פאר זיך אליין אן קיינעמ'ס געלט.
משא"כ א חרד'ישע עקאנאמיע וואס פראדוצירט גארנישט אויסער סערוויס פארן חרדי'שן סירקל איז נישט מעגליך אנצוהאלטן אן אריינברענגען געלט פון אינדרויסן ווייל מיר פראדוצירן נישט קיין איין פראצענט פון אונזער לעבנס געברויכן, און די איינציגע וועג וויאזוי זיך אריינגלידערן און די אמעריקאנע עקענאמיע איז דורך סערוויס וואס מיר סערווירן די דרויסענדע סאסייעטי וואס פראדוצירט יא (ווי איבעי אנליין וכו'). און דאס איז וואס קאפקע איז אזוי ביזי מיט די דרויסענדע געלט.

[איך האב דאס שוין אמאל געשריבן באריכות אין אן אשכול וואס איך קען יעצט נישט טרעפן ווייל איך לייד אויף שכחה און קען זיך נישט דערמאנען די נאמען פונעם אשכול.]

[שמערל]

נו אפשר איז די עצה מען זאל יא אנהייבן צו פראדעצירן עפעס, אנשטאט קויפן זאכן פאר ביליג און פארקויפן פאר טייער אויף עמעזאן.

[בענדזשאמין פרענקלין]

עס זאגט זיך גרינג, אבער אין רוב פראדוקציע אינדוסטעריס פארלאנגט זיך יארן עדיוקעשן בנוסף צו זיין ארומגענומען מיט די ריכטיגע אפערטונעטיס זיך צו קענען איינגלידערן דערין. טראכט למשל פון גוגל, אינטעל, זשי עם, עפל. אדער טראכט למשל פון די מעדעצינישע מולטי ביליאן דוללער אינדוסטריעס וואס פראדוצירן מעדעצין און טעכנאלאגיע פאר אלעס ארום מעדעצין ענד די ליסט גאוס אן. וויפיל חסידישע אידן וואלסטו געקענט זען ארבעטען אין אזעלכע קאמפעניס אפילו נאכן עדיוקעשן?

[אפטעמיסט]

ס'איז גראדע דא א היימישער חסיד'ישער וויליאמסבורגער אינגערמאן וואס ארבעט אלס קאמפיוטער פראגראמער פאר עמעזאן און גוגל אן האבן געוועהן א טאג אין קאלעדזש.

[שמערל]

ניין איך טראכט פון קארנ'ס בעקעריי טשאקאלאד ווייס, שפילערס זינגערס וכדומה, די אלע זאכן זענען מענטשן וואס קריעטן קעפיטאל, און זענען פיל בעסער פאר א עקאנעמי, ווי זיצן אין א סעלער און מאכן דראפ שיפינג אויף עמעזאן.

[כוכב]

ס'איז גראדע דא א היימישער חסיד'ישער וויליאמסבורגער אינגערמאן וואס ארבעט אלס קאמפיוטער פראגראמער פאר עמעזאן און גוגל אן האבן געוועהן א טאג אין קאלעדזש.

ס'וואלט געווען אינטערעסאנט צו הערן מער דערוועגן.

[אפטעמיסט]

איך וועל נישט אריין גיין אין דעטאלן און דיסקוסירן א פריוואטער מענטש איבער די שפאלטענס פון ק"ש, אבער די רעדע איז פון א מיטליעריגער אינגערמאן פון וויליאמסבורג וואס איז געוועהן א פשוט'ער קאמפיוטער פראגראמער, און איינע פון זיינע (נישט אידישע) קליענטן וואס האט געהאט קשרים מיט די גרויסע פירמעס האט עם רעקאמענדירט פאר זיי און זיי האבן אים אויפגענומען. דער אינגערמאן ארבעט היינט פאר נאך ריזיגע פירמעס און דאס איז, ווי געזאגט, אן האבן געוועהן אן איינציג טאג אין קאלעדזש.

[מאטי]

כ'על זאגן מיין מיינונג. איך האב געליינט די עצות צו שפארן אויף די גרויסע הוצאות ווי פורניטער, וכדו' ווי אויך עצות צו העכערן דעם פרנסה סטאנדארד. ס'איז זייער פיינע עצות, אבער ס'איז לדעתי נישט דער מקור פונעם פראבלעם און דעריבער נישט דאס שליסל איר צו לייזן. ווי אויך איז דאס כמעט נישט ביד פונעם אינגערמאן צו לייזן.

דער פראבלעם - ווי אנדערע האבן שוין בארירט - ליגט אין צוויי זאכן וואס איז זאגאר "געקניפט און געבינדן"  דאס איז די טעגליכע הוצאות, די קלייניגקייטן א גראסערי ארדער, שיך, טוי סטאר, דרייגודס, וואקאציעס, וכהנה.
והשנית, פינאנציעלע איגנאראנץ, וואס ווי געזאגט, הלא דבר אחד הוא. פרעגט א אינגערמאן וויפיל ס'קאסט אים גראסערי'ס א חודש, ער וועט אנהייבן מעקען און דרייען בערך'ס מיט שאצונגען. בקיצור, 'ער האט קיין אנונג נישט!

יעדער אחריות'דיגער אינגערמאן דארף זיך אראפזעצן מיט א בליי מיטן ווייב אויב ס'איז שייך, און מאכן אן ערנסטן חשבון: "וויפיל זענען מיינע הכנסות פער וואך/חודש אינקלודינג אלעס אלעס! דערנאך זיך זעצן שרייבן די ביז איצטיגע הוצאות. גלייבט מיר... דאס אטעם וועט זיך אייך אפשטעלן!
מ'דארף אנהייבן באשטימען פריאריטעטן; " אזויפיל און אזויפיל איז באשטימט פאר גראסערי'ס/קליידונג/גויטע/יוטיליטיס/קאר. און אויב מ'זעט אז ס'איז נישט דא פון וואו צו נעמען, דארף מען דאס פון פריש איבערארבייטן און אראפציפן ווי מ'קען. דיין גראסערי'ס קוקט אויס צו סך, הער אויף קויפן קיפעלעך, מאך אליינס! מ'מוז נישט געבן די קינדער האניקאומבס, ברויט מיט פוטער איז זייער פיין. טשאקאלאדן, אייזקריעם אלעס פיינע זאכן, אבער מיט וועמענס געלט?? אויב זעט מען די דריטע וואך אז מ'האלט נאנט צום באשטימטן סכום, הייב אן קויפן בלויז ברויט מילך מיט רייז! ס'איז בעסער און געשמאקער ווי ענדיגן יעדן חודש מיט רויטע נומערן.
רבוש"ע מיר לעבן ווי א לעקטער ביל, מ'נוצט און נוצט און נוצט און סוף חודש קומט א ביל און מ'רייסט זיך די האר פון קאפ!

די זעלבע איז מיט קליידונג. ס'איז אויסגעוועטשט? "איי עם סארי! אבער ס'איז נישט דא מער דעם חודש קיין געלט פאר קליידונג! מ'וועט מוזן ווארטן. און גלייבט מיר דאס אויסגעוועטשט קלייד וואלט ליכטיג געמאכט די אויגן א סך אר"י'דיגע משפחות.

איך בין מודה אז ס'איז דא א פראבלעם מיטן ווייב לגבי די ענינים און ס'נעמט זיך פון אונזער השקפה וואס איך בין נישט אויסן דא צו טוישן. מ'דארף ארבייטן מיט שכל, ווייל שלום בית איז זיכער ווערד מער ווי אלעס. אבער אויב מ'נעמט דאס מיט אן אמת און אחריות מ'זעצט זיך אראפ צוזאמען, מ'ווייזט די נומבערס, ס'איז אפענע ביכער, וועט בדרך כלל קומען צו א פארשטענדעניש.

ווען איך וואלט געווען א מנהיג ישראל וואלט איך איינגעפירט אז בחורים זאלן אנטון אויפן קאפ צען דאלערדיגע קאסקעטן, פופצן דאלערדיגע חאלאטן פינעף דאלערדיגע העמדער און בלויז קאטענע טלית קטן'ס וואס קאסטן (ליידער) צוועלעף דאלער, אנשטאט די וואלענע פינעף און דרייסיג. איך וואלט נישט געלאזט שפענדן פאר ד' מינים מער ווי פערציג טולער, גע'אסר'ט ערב פסח מצות, געזאגט פאר די מצה בעקערייען אז אויב די פרייז איז העכער צען דאלער א פונט, פארלאנג איך פון מיין קהילה צו קויפן מאשין מצות. כפרות, געלאזט נעמען בלויז "איינס" פאר די גאנצע משפחה. ועוד נארישע היימישע הוצאות וואס איך קען נישט פונקט טראכטן פון. איך וואלט געמאכט בחינות און געהאנגן צעטלעך מיט פרסים און נזר'ס צו אלע אינגעלייט וואס שטעלן זיך צו. דערנאך וואלט איך זיי געהייסן מאכן א שיעור ביינאכט.

[איך אויך]

בר דעת ,עפעס שמעקט גאר מאדנע אז פונקט דו ביסט דער איינציגסטער וואס פארטיידיגט דעם חאמאסניק קאפקא אין יעדע אשכול. גיי ווייס אפשר זענט עטץ די צוויי בחורים פון יענע קליפ.

[קאווע טרינקער]

אזויווי מאטי זאגט, און אויב מ'מעג צולייגען אז מ'דארף אנזאגן דעם עולם צו שניידן די מאנאטליכע מעמבערשיפ פאר די סגולה כוללים און קנניינעהרעס למיניהם. וויפיל קען מיך ערלויבן?!

[ביבער]

איינער האט שוין געלייענט דער נייער מאמענט? אינטרעסאנט ווי די וואך צונעמט ער די זעלבע נושא, און ער פרעגט (ביים דעבאטע ווינקל) צי פילייכט וואלט געווען א ריכטיגע איידיע אז די רבנים ומנהיגים זאלן איינשטעלן נישט בלויז חתונה תקנות, נאר אויך "לעבנס תקנות", צי ניין, אפשר זאל מען אויפהערן אזויפיל בא'תקנות'ן דעם עולם, דער ציבור איז שוין סיק-ענד-טייערד אז פרעמדע מישן זיך אריין אין אונזער לעבן אויף טריט און שריט...

אויב כ'וועל האבן צייט וועל איך שפעטער בל"נ אריינסקענען דעם ארטיקל. עס איז זייער אינטורעסאנט.

איך האב שבת געליינט דעם ארויסגעפרינטן ארטיקל און אויך דעם מאמענט ס'מיר געווען אויפפאלענד די תורה לשמה דערפון... אלנפאלס, דער מאמענט טענה'ט אז איינמאל מענטשן וועלן נישט פאלגן קיין תקנות אפילו נאר גשמיות וועט מען אויך מער נישט פאלגן רוחניות תקנות און גאנץ חרדיזם וועט צאמפאלן, היל"ת.

[ווייט פיש]

קען זיין דער מאמענט האט עס גענאשט פון דא אדער פארקערט, שמעקעדיג האסט א חלק אין די פילע תיקונים און שפארונגען וואס פילע וועלן זיך איינציען דעם פאסיק אדאנק דיר

אויף אייוועלט שרייבט איינער גאנץ גיטע ווערטער איבער די וואס האבן קריטיק אויף שמעקעדיג