מעג מען ארויסווארפן א פארדארבענע בחור?

[לעיקוואד]

ווארט נאר ווארט. נאך אביסל וועט מען דארפן אונטערשרייבן אויף די קאנטראקט אז דער בחור איז נישט פון די פארדארבענע מושחתים ביי וועמען עס ארבעטן מענטשליכע הארמאנען.

צריך לומר פון די נישט גרויסע חכמים וואס ווייסען נישט וויאזוי צו באהאלטען די פעולות פון די הארמאנען.

[נהורא נפישא]

[tag]נהורא נפישא[/tag], די נקודה פון די א"ג יחידישע מוסדות האט מען ארומגעט'ענעט מערערע מאל אין שטיבל. אבער איך מיין אז בנידו"ד איז נישט קיין נפק"מ, אפילו זאל מען אננעמען אז א מוסד קען זיך פירען גענצליך ווי א פריוואטע ביזנעס, איז לכאורה ווען א טאטע שרייבט איין זיין זון אין ישיבה אויף א זמן איז דאס ווי א קאנטרעט צווישען עם און די ישיבה, און די ישיבה קען עס נישט סתם צוברעכן ווען עס געפעלט זיי.

[tag]לעיקוואד[/tag] איך קען נאך אלץ נישט כאפן גענוי דיין נקודה, צו איז עס דאס וואס ארויסווארפן א בחור איז ממש דיני נפשות, וואס די תוצאות דערפון קען זיין שרעקליך אויף וואס דער מנהל איז פאראנטווארטליך, אבער למשל אז די ישיבה מאכט זיכער אים צו טרעפן א פאסיקע אטמאספערע וועסטו זיין צופרידן צו איז עס פשוט א מקח וממכר שאלה פון ברעכן א קאנטראקט, און דער בחור מעג זיך אייביג עקשנ'ן אז ער וויל דוקא בלייבן אין דיע ישיבה און מוז נישט מסכים זיין אים צוצושטעלן מער א פאסיקע פלאץ, צו עס א קאמבענאציע פון ביידן, היות ווען א טאטע געט אריין א קינד אין ישיבה ווערט געמאכט א קאנטראקט אז דער בחור דארף דא ווערן מחונך, אויסגלייכן די מידות, איינפלאנצן א חרדישע השקפה, מאכן אים פאר א ת"ח וכדומה, און ווען דער בחור פאלט דורך, לאמיר זאגן אז די בחור פירט זיך נישט אויף חרדיש און איז משפיע אויף די חברים אויף אן אופן אז זיי וועלן טיילווייז אוועקווארפן זייערע חרדישע השקפה, האלסטו אז די ישיבה איז שולדיג מיט דעם וואס זיי זענען דורכגעפאלן מיט דעם חינוך פונעם בחור, און זיי מוזן יעצט ליידן די קאנסעקווענצן, און אפילו דאס וועט זיין אין קעגנזאץ צו רוב עלטערן פון די ישיבה ?
לאמיר פרעגן א פערזענליכע שאלה לאמיר זאגן אז דו געסט אריין א בחור אין ישיבה, פארשטייט זיך א ישיבה וואס דו האלסט קען זיין די מערסטע פאסיק פאר דיין זון, און למעשה ביסטו צופרידן אז דיין בחור'ל לערנט, און איז פארשטענדליך, גייט אויף גאנץ גלייכע רעלסן, דערנאך קומט א בחור אין ישיבה און דרייט א קאפ מיט מאדנע השקפות, לאמיר זאגן לב טהור השקפות אדער נטורי קרתא וכדומה, האלסטו אז די ישיבה דארף זיך יעצט ספראווען מיט דעם פראבלעם וואס זיי קענען נישט טרעפן א לעזונג ?

[לעיקוואד]

עס זעהט מיר נישט אויס צו זיין אזוי דער מציאות כמעט קיינמאל. מיין טענה איז פלעין מיר האבען אלע געלערנט אין ישיבות אין יעדער ישיבה איז דא אן עלעמענט וואס איז עוסק בעיקר און שמוץ, עס זענען דא קוריאזע לב טהור / ננח / וואטעווער טייפס, גדליה נדל/ ק''ש/ אויפגעקלערט טייפס, פון אלע מינע, און איך האב פשוט נישט געזעהן עס זאל געשעהן אזויווי דו לייגסט אראפ עס זאל ווערן א חשש פאר די גאנצע ישיבה אז אנדערע טאטעס זאלן זיך דארפן זארגן. עס ארבעט פשוט נישט אזוי, און ווען מפאדערט ווארפן וועגן אזא זאך איז דאס כמעט קיינמאל נישט וועגן באמת עס איז דא אזא חשש נאר דער חשש איז פאר דער מנהל'ס כבוד / קאנטראל. טעארעטיש וואלט געווען א צד ווי דו זאגסט עס איז אבער פשוט נישט במציאות אזוי.

[Big Boy]

סאטמארא רב איז טאקע געווען קעגן ארויסווארפען א בחור חוץ איינער וואס איז פארדארבען און פארדארבט אנדערע און א מחוצף

Then he would have to throw out %95 of his yeshiva

[Big Boy]

כוכב, וואס מיינט "פארדארבן" די גאנצע ישיבה? וואס איז די ערגסטע? אז זיי טוען וואס טינעידזשערס טוען נאטורליך און סופרעסען נישט זייערע הארמאנען? שטעל זיי צו מיידלעך און איך זאג דיר צו זיי הערן אויף "פארדארבן". וואלסטו געווארן פונקט אזוי היסטעריש ווען ער מאכט בחורים זיך קראצן די פוס? סך הכל איז עס עפעס א זאך וואס רוב עדאלטס ביי אונז האבן קיינמאל נישט דיוועלאפט נאטורליך, אדער לעבט מען נאכאלץ מיט א גילטי קאנשענס פון די בחור'ישע יארן, און זיך צו פארגעבן די עבירות ווערט מען ווילד ווען מ'הערט אז טינעידזשערס שפילן זיך. בארואיגט אייך, מ'וואקסט עס אויס ביז אפאר יאר.

You know this is never going to happen. There's a group for that that calls itself "modern orthodox. If someone wants that they have to go to a Joseph Lieberman type yeshiva

[ליטוואק פון בודאפעסט]

עס זעהט מיר נישט אויס צו זיין אזוי דער מציאות כמעט קיינמאל. מיין טענה איז פלעין מיר האבען אלע געלערנט אין ישיבות אין יעדער ישיבה איז דא אן עלעמענט וואס איז עוסק בעיקר און שמוץ, עס זענען דא קוריאזע לב טהור / ננח / וואטעווער טייפס, גדליה נדל/ ק''ש/ אויפגעקלערט טייפס, פון אלע מינע, און איך האב פשוט נישט געזעהן עס זאל געשעהן אזויווי דו לייגסט אראפ עס זאל ווערן א חשש פאר די גאנצע ישיבה אז אנדערע טאטעס זאלן זיך דארפן זארגן. עס ארבעט פשוט נישט אזוי, און ווען מפאדערט ווארפן וועגן אזא זאך איז דאס כמעט קיינמאל נישט וועגן באמת עס איז דא אזא חשש נאר דער חשש איז פאר דער מנהל'ס כבוד / קאנטראל. טעארעטיש וואלט געווען א צד ווי דו זאגסט עס איז אבער פשוט נישט במציאות אזוי.

קודם כל, וויל איך אביסל מוחה זיין. הרב גדליה נדל איז געווען אן אמת'ער אדם גדול און א ת"ח עצום וואס האט זיך פארשווארצט דער פנים לכבוד ה' ותורתו, און ס'קומט איהם נישט קיין נאמען אן א הרב, און אויך נישט צו זיין א חלק פון אזא רשימה. אמת א בחור וואס גייט איהם נאך איז עפ"י רוב נישט פון גרויס הבנה נאר פון אויבער חכמה, אבער מ'דארף רעדען מיט ד"א.
לגבי ארויסווארפען בחורים - ווי איך האב שוין אמאל געשריבען דא אויף ק"ש, ווען א ראש ישיבה איז טאקע לש"ש און ער ווארפט ארויס בלית ברירה מיט א הרגש פון אחריות, און ער לאזט נישט דער ארויסגעווארפענער בחור אויפ'ן וואסער נאר ער האלט א קשר מיט איהם און איז איהם מחזק, ער טרעפט איהם א פאסיגע ישיבה אדער סביבה און טוט וואס ס'איז בכוחו איהם צו העלפען, האט עס אן אנדערע פנים. נאר טאמער דער ראש ישיבה איז א שלעכטע און דער קיילא מאכען אנדערע איז נאר א תירוץ, ער וויל זיך נישט פארען מיט אזא בחור, איז דאס ביטער.
בקיצור מ'דארף נישט האלטען דער מעשה נאר דער מענטש. ווען דער ראש ישיבה איז וואויל, קען מען זיך פארלאזען אז ער טוט צו דער זאך. און ווען דער ראש ישיבה איז אן אויסווארף, איז דאס אויך נישט אין פלאץ צו האנדלען זיין רעכטען.

[טעפל]

סאטמארא רב איז טאקע געווען קעגן ארויסווארפען א בחור חוץ איינער וואס איז פארדארבען און פארדארבט אנדערע און א מחוצף

Then he would have to throw out %95 of his yeshiva

מ'דערציילט אויפן חפץ חיים ז"ל אז ס'איז געוועהן א מחלל שבת אין ישיבה און ער האט איהם נישט געווארפען און א מחוצף האט ער יא ארויסגעווארפען, און געזאגט אז פון איהם וועט מען זיך נישט אפלערנען משא"כ פונעם מחוצף יא..

[לעיקוואד]

ליטוואק ביסט גערעכט לגבי הרב נדל זצ"ל. מיין כוונה איז נישט געווען ח"ו מזלזל זיין בכבודו איך האב נאר גערעדט וועגן א געוויסע טיפ בחור וואס איז געווען אין ישיבה איך מיין גארנישט ר' גדליה ז"ל.

[טישל]

סאטמארער רב איז טאקע געווען קעגן ארויסווארפן א בחור חוץ איינער וואס איז פארדארבן און פארדארבט אנדערע און א מחוצף

Then he would have to throw out %95 of his yeshiva

א מחוצף מיינט נישט אז מען האט געזאגט פאר זיין מגיד שיעור דו אשטאטס איר, אדער געברענגט די חנוכה טיפ אן קיין ענוועלאפ. א מחוצף מיינט אז מען איז ארויס אין מלחמה מיט זיין מנהל/מגידי שיעור און העצט אן די גאנצע ישיבה קעגן אים.

[שמחהלע קאפשטיק]

כוכב, וואס מיינט "פארדארבן" די גאנצע ישיבה? וואס איז די ערגסטע? אז זיי טוען וואס טינעידזשערס טוען נאטורליך און סופרעסען נישט זייערע הארמאנען? שטעל זיי צו מיידלעך און איך זאג דיר צו זיי הערן אויף "פארדארבן". וואלסטו געווארן פונקט אזוי היסטעריש ווען ער מאכט בחורים זיך קראצן די פוס? סך הכל איז עס עפעס א זאך וואס רוב עדאלטס ביי אונז האבן קיינמאל נישט דיוועלאפט נאטורליך, אדער לעבט מען נאכאלץ מיט א גילטי קאנשענס פון די בחור'ישע יארן, און זיך צו פארגעבן די עבירות ווערט מען ווילד ווען מ'הערט אז טינעידזשערס שפילן זיך. בארואיגט אייך, מ'וואקסט עס אויס ביז אפאר יאר.

יא יא וויפיל בחורים זענען שוין ארויס לתרבות רעה נאר ווייל מען האט זיי ארויסגעטראסקעט בלויז פארן זיין נאטורליך....
אנשטאט מסביר צו זיין וואס הארמאנען זענען און אנשטאט שיקען אויף העלפ (אויב ס'פעלט אויס) קלעיבט מען ארויף אויף דעם בחור דעם לעיבל מושחת וואס ער איז בכלל נישט.
גראדע מען האלט שוין 10 יאר נאך וואס דער אשכול איז געגאנגען פתיחה, כ’קען זאגן אז "אביסל" איז שוין אכשר דרא מיטהאלטענדיג א פרשה פון א בחור וואס צוליב מיסגיידענס איז ער ארומגעגאנגען מזכה זיין בחורים וד"ל, און מען האט איהם געשיקט צו העלפ אנשטאט ארויסצוווארפן...
אבער ס’איז נאך דא גאר א לאנגער וועג וויאזוי די ראשי ישיבות און משגיחים [וואס האבן געטוהן די זעלבע אלס בחור...] זאלן צו גיין צו אזעלכע פעלער.

[קליינע צדיק]

גא"מ
היינט איז זיכער אסאך בעסער אין דער נקודה, און איך מיין אז עס ווערט נאר בעסער אין די ישיבות כלפי די חלק פון פיזישע זאכן
אבער מיט טעכנאלאגיע מיין איך דארף נאך א תיקון וואס מ'דיעלט אזוי ווי אמאל מיט די פיזישע זאכן,

[די קעפעלע]

סאטמארער רב איז טאקע געווען קעגן ארויסווארפן א בחור חוץ איינער וואס איז פארדארבן און פארדארבט אנדערע און א מחוצף

Then he would have to throw out %95 of his yeshiva

א מחוצף מיינט נישט אז מען האט געזאגט פאר זיין מגיד שיעור דו אשטאטס איר, אדער געברענגט די חנוכה טיפ אן קיין ענוועלאפ. א מחוצף מיינט אז מען איז ארויס אין מלחמה מיט זיין מנהל/מגידי שיעור און העצט אן די גאנצע ישיבה קעגן אים.

כ'מיין אז כ'האב דאס אמאל געהערט בשם די סקווירא רבי ז"ל - ארויסווארפן איינעם וואס מאכט קאליע אנדערע אדער א מחוצף.

אבער אפילו די ארויסווארפן דארף מען קודם פראבירן אלע אנדערע מיטלען פאר מען שעכט איהם אפ.

וויפיל הונדערטע אינגעלייט וכו' וואס האבן אפגעטוהן אסאך אסאך.... אין די בחורישע יארן, מען האט זיי נישט געווארפן פון קיין ישיבה אדער אפילו געשטעלט אין פלאץ, און זיי זענען היינט שיינע סוקסעספולע אידן אויפן שענסטע פארנעם.

[די קעפעלע]

איך נעם נישט קיין צד אין דעם האקעלע טעמע מיט מיין פריערדיגע תגובה. איך האב נאר געוואלט ארויסברענגען די מציאות וואס עס גייט פאר כסדר און זאכן סעטלע"ן זיך אליינס.


די צד השני אויף דעם איז אז די עלטערן פון א זוהן וואס ווערט יא קאליע פון א צווייטן און ווערט ליידער א דראפאו"ט אויפן נעקסטע לעוועל וואלט זיכער געזאגט אז מען דארף טוהן אלעס אין די וועלט און ארויסווארפן דעם משחית פון ישיבה ער זאל נישט קענען קאליע מאכן אנדערע.

עס איז זייער א סענסעטיווע ענין וואס מען דארף דורכטוהן מיט אחריות'דיגע פראפעשינאל'ס אויף א קעי"ס ביי קעי"ס בעסיס.

[סוף טוב הכל טוב]

די שאלה איז צו מ'קען "פארדארבן" אנדערע?
ד.ה. די טעאריע פון "פארדארבן" לויטעט, אז טאמער וואלט נישט געווען קיין "פארדארבערס" וואלט די "פארדארבנע" נישט געווארן "פארדארבן" ווייל זיי ואלטן קיינמאל נישט אויסגעפונען די סודות פון חדר.
די אנדערע זייט איז אז יעדער געפינט אויס אזוי צו אזוי, ממילא איז נישט דער "פארדארבער" שולדיג, און עס איז נישט אזא עמערדזשענסי צו פארמאכן דעם ליעק, די אינפארמאציע גייען 99% בחורים סייווי אויסגעפונען.

[שמחהלע קאפשטיק]

דאס מערסטע האט מיר געבאדערט במשך די יארן וויסענדיג פון עטליכע געשיכטעס וואס בחורים וואס זענען געווען פארדארבן (לשיטתם) און די הנהלה האט עס ארויפגעווארפן אויף עפעס א שעיר לעזאזל דהיינו עפעס א נעבעך-קינד, וואס בעצם איז דער פארדארבענער (נאכאמאל, לשיטתם) געווען דער גביר’ס א קינד אבער מען האט איהם נישט געקענט טראסקענען מטעמים מובנים,

אין איין פאל איז עס געווען ווי ס’האט זיך ארומגעדרייט אין ישיבה ביכער פון שפילצייג, וד"ל,
און מען האט גענומען א [נאיוו] בחור וואס איז געקומען פון א רחמנות שטוב און אלעס ארויפגעלייגט אויף איהם, כדי צו קענען מטהר זיין די נעמען פון די אנדערע עליטע בחורים,
איבריג איז צו זאגן אז דער ארויסגעווארפענער בחור איז אויסגעשטיגען דער גאון הדור... און ער לייגט תפילין לויט אלע שיטות...

[סוף טוב הכל טוב]

OK אבער דאס שוין טיפיקל קארופציע, איך האב געשריבן לגבי די עצם שאלה, ס'גארנישט אזוי פשוט אז עס איז שייך צו פארדארבן, אדער צו עס איז שייך צוריקצוהאלטן פון ווערן פארדארבן מיט אדער אן די "הילף" פון א פארדארבער.

[שמעקעדיג]

דאס מערסטע האט מיר געבאדערט במשך די יארן וויסענדיג פון עטליכע געשיכטעס וואס בחורים וואס זענען געווען פארדארבן (לשיטתם) און די הנהלה האט עס ארויפגעווארפן אויף עפעס א שעיר לעזאזל דהיינו עפעס א נעבעך-קינד, וואס בעצם איז דער פארדארבענער (נאכאמאל, לשיטתם) געווען דער גביר’ס א קינד אבער מען האט איהם נישט געקענט טראסקענען מטעמים מובנים,

אין איין פאל איז עס געווען ווי ס’האט זיך ארומגעדרייט אין ישיבה ביכער פון שפילצייג, וד"ל,
און מען האט גענומען א [נאיוו] בחור וואס איז געקומען פון א רחמנות שטוב און אלעס ארויפגעלייגט אויף איהם, כדי צו קענען מטהר זיין די נעמען פון די אנדערע עליטע בחורים,
איבריג איז צו זאגן אז דער ארויסגעווארפענער בחור איז אויסגעשטיגען דער גאון הדור... און ער לייגט תפילין לויט אלע שיטות...

שרעקליך!
ווי אזוי האבן נישט די ראשי ישיבה און די אנדערע וואס ידיהם שפכו את הדם נישט מורא זיך צו שטעלן פאר'ן בי"ד של מעלה.
אוי להם מיום הדין.

[[NAMELESS]]

די שאלה איז צו מ'קען "פארדארבן" אנדערע?
ד.ה. די טעאריע פון "פארדארבן" לויטעט, אז טאמער וואלט נישט געווען קיין "פארדארבערס" וואלט די "פארדארבנע" נישט געווארן "פארדארבן" ווייל זיי ואלטן קיינמאל נישט אויסגעפונען די סודות פון חדר.
די אנדערע זייט איז אז יעדער געפינט אויס אזוי צו אזוי, ממילא איז נישט דער "פארדארבער" שולדיג, און עס איז נישט אזא עמערדזשענסי צו פארמאכן דעם ליעק, די אינפארמאציע גייען 99% בחורים סייווי אויסגעפונען.

עס זענען דא בחורים מיט לויזע הענד, נישט קיין מסיתים נאר רעיפיסטן.

[סוף טוב הכל טוב]

אויב עס איז בכפייה דאן הייסט עס רעיפ, אויב בפיתוי און איז בערך די זעלבע עלטער איז דאס נישט רעיפ.

און אויך וואלט נישט געווען אפגעפרעגט ווען מגי"שים און רמי"ם זענען מודיע אז פאר רעיפ, קען מען גיין יושב'ן.

[די קעפעלע]

עס זענען דא בחורים מיט לויזע הענד, נישט קיין מסיתים נאר רעיפיסטן.

קלאר אזוי, אויסגעפונען די סודות פון חדר דארף זיין אויף א געזונטע וועג, די מערסטע וואס ס'איז שייך.

עס איז זיכער דא אסאך פראבלעמאטישע בחורים וואס קענען און מאכן לאנג-טערמיניגע דעמעד"ש אויף זייערע אומשולדיגע קרבנות, צו זאל עס זיין בחורים צו קינדער.

די טיפיקע"ל מעשה וואס געשעהט מיט צוויי בחורים פריוואט אן קיין באצווינגען וועט געווענטליך נישט אנקומען צום משגיח/מנהל, און אפילו ווען יא, וועלן רוב נארמאלע מחנכים נישט נעמען קיין ווילדע שריט פאר דעם.

[סוף טוב הכל טוב]

נישט אמת!
רוב משגיחים מעשיות זענען פארנומען אריינצוקריכן אין פריוואטע געשיכטעס און געשליכטעס צווישן צוויי בחורים.

[סביב העולם]

איך האב נישט געהאט אזוינע משגיחים מעשיות אין ישיבה, אבער אויף וויפיל כ'האב געהערט פון חברים איז עס געווענליך געווען ווייל אזוי האבן זיי געקענט אנקומען צו איינער וואס איז א מקדיח תבשילו לרבים. זייער וועג אריין איז געווען דורך טרעפן קליינע פיש, וואס האט זיי געברענגט צו די גרויסע פיש.

[סוף טוב הכל טוב]

נאך אזאך וואס ענדלט אין דעם מהלך המחשבה:
די היימישע וועלט'ס נישט רעדן איבער רעיפיסטן און די גרויסע סכנה דערפון, נישט רעדן פון וואס ערוואקסענע מענער טוהן באונס צו פרויען און מיידלעך.
ווייסט פארוואס מ'רעדט נישט דערפון?
נישט ווייל סאיז ניבול פה, ווייל פון אנדערע כעטהידיעס רעד מען אין גרויסן.
נישט ווייל מ'וויל נישט וויי טוהן דעם אפענדער, ווייל אנדערע טוט מען וויי אין גרויסן.
נאר בלויז פאר איין טעם:
מ'מיינט אז דארך עס ווארפן אונטער די קארפעט, וועט קיינער עס נישט טוהן...
זיי מיינען אז דאס איז אזא קאנטעיזשעס מחלה, וואס אויב מ'רעדט דערפון קען זעך עס אריבערכאפן צו נאך מענטשן.
און צוליב דעם מאכט מען נישט קיין ויצעקו ווען אזא זאך פאסירט.
און ליידער פאסירט עס צופיל מאל.