וואו איז אונזער פאבליק סקול סיסטעם?

[יאיר]

ווען די גמרא איז דן איבער מצוות בני נח, איז איינער פון די שטערקסטע יסודות דער כלל פון, "מי איכא מידי דלישראל שרי ולבני נח אסור?" הפנים, די אמוראים האבן פארשטאנען אז אויב עס ווערט באשטעטיגט אז דער בן נח דארף נזהר זיין אין אן ענין, איז א כל שכן אז דער איד, וועלכער באטראכט זיך אלס דער עם הנבחר דארף נזהר זיין דערין.
געווען אמאל א צייט ווען אידן זענען געזעסן צווישן פראי אדם, אנאלפאבעטן און רוצחים. ארומגענומען מיט פעלקער וואס אויסער האקן קעפ און אייננעמען לענדער האבן זיי גארנישט געקענט. דאן האט גאט באפוילן די אידן ושננתם לבניך ודברת בם. לערן מיט דיין זון, גיב אים אן עדיוקעישאן, גיב אים צו פארשטיין ער זאל פינאנדערשטיין את הטוב ואת הרע, את החיים ואת המות, אזוי וועסטו אויפציען נארמאלע דורות און האבן א ציוויליזאציע.
געווען אמאל א צייט ווען עס זענען געווען מהומות ביי כלל ישראל, די אריסטאקראטישע בעלי בתים פון פאלק בשותפות מיט די רוימער האבן אונטערדריקט דעם המון עם, האט הכהן הגדול מאחיו יהושע בן גמלא ארומגעוואנדערט אין די גאסן און זיך געזארגט מען זאל אויפשטעלן חדרים פאר אידישע קינדער, זיכער מאכן אז דער אידישער חינוך בלייבט לעבן.
געווען אמאל א צייט ווען דער בית המקדש איז חרוב געווארן, אידן זענען געווען דערשלאגן און דער'הרג'עט, איז ר' יוחנן בן זכאי געגאנגען און אויפגעשטעלט יבנה וחכמיה און זיכער געמאכט אז תלמידי חכמים זיצן און זענען עוסק אין תורה.
געווען אמאל א צייט ווען אידן זענען געווען בשפל המצב, מען האט געהאלטן ביי נשתכחה תורה מישראל חלילה. איז רבי חייא ארומגעגאנגען, געשריבן ספרי תורה, און געלערנט תורה מיט אידישע קינדער און אויפגעשטעלט א פרישע דור פון אידן וועלכע האבן געליינט און געלערנט און זיך מדבק געווען מיט געטליכע ווערטער.
ווען רוב וועלט איז נאך געווען אנאלפאבעטן, האבן מיר פארשטאנען אז לערנען מיט קינדער איז א לעבנסוויכטיגע נויט.
געקומען איז א צייט ווען די גאנצע מערב וועלט האט דאס אויך איינגעזען, מען האט אנגעהויבן שרייבן ביכער, מאכן קלוגער מענטשן, און מען האט איינגעזען אז גיבן א עדיוקעישאן פאר א קינד איז פונקט אזוי וויכטיג ווי ברויט צו עסן און וואסער צו טרינקען.
געקומען איז א צייט ווען אין רוב מערב וועלט לענדער קען יעדעס קינד, אדער דער אחראי אויפ'ן קינד, אריינשפאצירן אין סיי וועלכע שולע אין אמעריקע, און אים לאזן דארט און ארויסשפאצירן. דער שולע וועט זיך אפגעבן מיט דעם קינד אין וועלכן מצב ער זאל זיין, פון וועלכע אפשטאם ער זאל קומען, בחינם אין כסף. דאס געלט דארפן צושטעלן די עשירי העם און די אלגעמיינע ארבעטער.
אזוי אויך איז געקומען א צייט וואס ביים פאלק וואס האט צום ערשט אריינגעברענגט די וויכטיגקייט פון חינוך און לימוד אין די וועלט, איז אויפגעשטאנען ריזיגע קהילות פון אידן, וועלכע ערלויבן זיך צו זאגן דעות וועלכעס קינד איז ראוי צו לערנען מיט אים גאט'ס ווערטער און וועלכער נישט.
און מיר האבן גאנצע דיונים צו זיי מעגן יא צו זיי מעגן נישט.
וואו איז אונזער חדר וואו א טאטע קען אנקאלן דעם מנהל מיט א בלעכענעם פנים, און זאגן, "נעם מיין קינד, איך האב נישט קיין פרוטה צו באצאלן" און אראפלייגן דעם טעלעפאן?
וואו איז אונזער חדר וואו דאס קינד פון גע'גט'ע עלטערן און אפגעפארענע מאמע קען אריינשפאצירן און זאגן, "איך וויל לערנען בראשית ברא אלקים"?
וואו איז אונזער חדר וואס אנערקענט אז יעדעס איינציג קינד פארדינט זיך א פלאץ, מיט חברים און מלמדים, זיך צו געפינען דורכ'ן טאג?
וואו איז אונזער יהושע בן גמלא?
וואו איז אונזער ר' חייא?
וואו איז אונזער ר' יוחנן בן זכאי?
וואו איז אונזער פאבליק סקול סיסטעם?

[איש צדיק תמים]

יאיר, אז די האסט פאראכטן דאן טוה איך דאס זעלביגע, אויף דיין שפעטערדיגע קשיא ווי עס שטייט אז קינדער פון כופרים טארן נישט לערנען קיין תורה.

1) אויב ביסטו טאקע א כופר, דיין קומט דאס אדורך צו די קינדערלאך, ווייל יעדע יודישע זאך איז א שפיל (אויסער אז די ביסט א האליוואד קוואלעפארצירטער אקטיאר)

2) די ביסט א בהמה אז די האלסט דיינע קינדערלאך און באשעפטיגסט זיי מיט א זאך וואס די האלסט איז פאלטש, אויב האלסטו טאקע אז אלעס איז פיקשען ל״ע, דאן לייג זיי אריין און קאלידש ווי זיי זאלן זיך לערנען א פאך.

איך גראדע האלט אז רוב קינדער נעבעך וואס דרייען זיך אויף די גאסן איז אימזיסט, און מען דארף הייבן א וויי געשריי אז עס זאל ציטערן הימל און ערד, ווייל דאס רשעות פון די מוסדות איז עד אין סויף מיט א רשעות וואס איז אומבאשרייבאר, צו ווייל זיי זענען נישט דאס סאמע ״בעסטע״ (א פארשאלטן ווארט און די לעקסיקאן פון די הנהלת פון די מוסדות), צו ווייל זייערע עלטערן זענען נישט די חשובסטע און בהמ״ד, צו זאל נישט אויסגערעדט זיין, איז זייער טאטע און זיידע נישט דאס ארויפגעקיקסטער מענטש, און נאך אזאלעכע באבע תירוצים.

[Ben-Shishim]

Yoir
Can you please better explain your last line comment? something doesn't sound right.

[אפטעמיסט]

ווי קענסטו פארלאנגן פון די ראשי המוסדות — זיי אליינס וויסטע אנאלפאבעטן וואס האבן קיינמאל באקומען קיין נארמאלער חינוך — זיך אויפצופירן מענטשלעך? וואס גענוי קען מען דען פארלאנגן פון אזאנע וואס האלטן אליינס אז זייער גרעסטער מעלה איז דאס אז זיי זענען אייניקלעך פונעם ישמח משה און דוד המלך? וואס קען מען ערווארטן פון פארשוינען וואס חוץ טרינקן קאווע, קויפן סטראקעס, און רעדן צימעס קענען זיי גארנישט? וואס קענסטו פארלאנגן ווען אזעלכע אומגעצייטיגטע אפרוחים שלא נפתחו עיניהם זענען די וואס זענען באאויפטראגט אויף די חינוך פון אונזערע קינדער???

[יאיר]

Yoir
Can you please better explain your last line comment? something doesn't sound right.

וואו איז אונזער חלק אלוק ממעל?
איך זע אז מען האט נישט פארשטאנען דעם פאעטישן שפראך האב איך עס געטוישט. (אפשר דוד המלך'ס קינדער וואלט מען אויך נישט אנגענומען אין די היינטיגע מוסדות פאר'ן שרייבן אלי אלי למה עזבתני).

[ברסלבער]

יאיר, פרעגסט זייער גוט. אבער דיין עצה אז עס זאל אויפשטיין א רבי חייא און עפענען א אידישע פאבליק סקול איז זייער שווער אויסצופירן במציאות.
די מציאות איז אז עס איז דא אלע סארט קינדער, בעסערע און שוואכערע, אין א נארמאלע מוסד וואלט געדארפט א געמיש פון אלע און אזוי קען מען אוועקשטעלן א נארמאלע מיטל וועג ווי אזוי אומצוגיין מיט די קינדער. אבער אז עס וועט זיין אזא מוסד וואס נעמט אריין אזעלכע קינדער וואס מען ווארפט פון איבעראל וועט דאס זיין צוזאמגעשטעלט בלויז פון שוואכע און דאס וועט נישט האבן קיין קיום, ובנוסף וועלן אפילו די שוואכע שוין אויך נישט וועלן שיקן דארט.
די עצה איז נאר אז די עקזעסטירענדע מוסדות זאלן טוישן זייער צוגאנג און אריינלאזן יעדן איינעם, פאר זיי וועט דאס נישט שאטן ווייל זיי האבן עפ"י רוב גוטע נארמאלע קינדער, און די שוואכע וועלן זיך אויך מיטכאפן מיטן רוב.

[יאיר]

יאיר, דיין לעצטע קשיא, בארעכטיגט א מוסד נישט אנצונעמען דיינע קינדער, איך וויל נישט אז מיינע קינדער זאלן זיך דרייען אגאנצן טאג און א סביבה מיט קינדער וואס זייער טאטע האט זיך ערקלערט א כופר!

איך וואלט אפרישעיטעד אויב דו קענסט מבאר זיין וואו עס שטייט אז קינדער פון כופרים פארדינען זיך נישט צו לערנען תורה מיט זיי.

[מאטי]

וואס האבן אונזערע מוסדות מיט עדיוקעישאן..
אנאלפאבעטן קומען אריין אנאלפאבעטן גייען ארויס. והארץ לעולם עומדת (ליטערלי...)

[פארוואס?]

וואס האבן אונזערע מוסדות מיט עדיוקעישאן..
אנאלפאבעטן קומען אריין אנאלפאבעטן גייען ארויס. והארץ לעולם עומדת (ליטערלי...)

דאס מיינסטו טאקע?

[מאטי]

וואס האבן אונזערע מוסדות מיט עדיוקעישאן..
אנאלפאבעטן קומען אריין אנאלפאבעטן גייען ארויס. והארץ לעולם עומדת (ליטערלי...)

דאס מיינסטו טאקע?

יא יא

[יעדער לאכט]

יאיר, דיין לעצטע קשיא, בארעכטיגט א מוסד נישט אנצונעמען דיינע קינדער, איך וויל נישט אז מיינע קינדער זאלן זיך דרייען אגאנצן טאג און א סביבה מיט קינדער וואס זייער טאטע האט זיך ערקלערט א כופר!

איך וואלט אפרישעיטעד אויב דו קענסט מבאר זיין וואו עס שטייט אז קינדער פון כופרים פארדינען זיך נישט צו לערנען תורה מיט זיי.

ווער זאגט אז ס'שטייט? אע"כ? יעדע טאטע האט א רעכט בוחר צו זיין וועלעכע מוסד ער וויל זיין קינד זאל לערנען, און רוב פון די טאטעס פארלאנגען אז דארט זאל קיין בני כופרים נישט לערנען.
זאלן זיך אלע כופרים צוזאמען נעמען און עפענען א מוסד פאר זייערע קינדער. איינער שטערט זיי?

[געפילטע פיש]

וואס האבן אונזערע מוסדות מיט עדיוקעישאן..
אנאלפאבעטן קומען אריין אנאלפאבעטן גייען ארויס. והארץ לעולם עומדת (ליטערלי...)

מאטי, דאס האט מען געמאכט פאר דיר.
https://chrome.google.com/webstore/detail/literally

[berlbalaguleh]

Yoir
Can you please better explain your last line comment? something doesn't sound right.

וואו איז אונזער חלק אלוק ממעל?
איך זע אז מען האט נישט פארשטאנען דעם פאעטישן שפראך האב איך עס געטוישט. (אפשר דוד המלך'ס קינדער וואלט מען אויך נישט אנגענומען אין די היינטיגע מוסדות פאר'ן שרייבן אלי אלי למה עזבתני).

יאיר: אז מ'ליינט די לעצטע שורה פון דיין פתיחת האשכול אין קאנטעקסט פון די פריערדיגע שורות, איז נישט שווער קיין קשיות...

[גנדי]

PDF

[[NAMELESS]]

לאמירפרעגן א אנדערע שאלה עס איז דא משפחות וואס פירן זיך נישט צי געבן וואקסינען פאר זייערע קינדער ממילא אוטומאטיש איז דא גאר א גרויסע שאנס אז קינדער זאלן ווערן אנגעשטעקט מיט מחלות פין זיי דארף מען זיי אויך אננעמען אין יעדען מוסדות? אדער מען קען זיי זאגן גייטס מאכטס ענק אן אייגענע מוסד (בני חולים?) אין שטעקטס ענק אן איינער דעם צווייטן ?

[[NAMELESS]]

יאיר האט געשריבן

עקומען איז א צייט ווען אין רוב מערב וועלט לענדער קען יעדעס קינד, אדער דער אחראי אויפ'ן קינד, אריינשפאצירן אין סיי וועלכע שולע אין אמעריקע, און אים לאזן דארט און ארויסשפאצירן. דער שולע וועט זיך אפגעבן מיט דעם קינד אין וועלכן מצב ער זאל זיין, פון וועלכע אפשטאם ער זאל קומען, בחינם אין כסף. דאס געלט דארפן צושטעלן די עשירי העם און די אלגעמיינע ארבעטער.
אזוי

יא יא פרוביר נאר אריינצילייגן א קינד אין הארווארד אדער יעיל

[בר דעת]

וואס האבן אונזערע מוסדות מיט עדיוקעישאן..
אנאלפאבעטן קומען אריין אנאלפאבעטן גייען ארויס. והארץ לעולם עומדת (ליטערלי...)

דאס מיינסטו טאקע?

יא יא

ממש?

[ידען]

אל תאמר מה היה שהימים הראשנים היו טובים מאלה כי לא מחכמה שאלת על זה
קהלת

סיז נאר גוט אז מע זעהט ווי סע האלט היינט מיט די חינוך אז קיינער גייט נישט אהן וואס מע טוהט מיט די קינדער וואס זענען נישט די בעסטע משפחות.

א סאך מאהל קען מען הערען דרשות אז די חסידים זענען די בעסטע אבער היינט ווייסט מען שוין אז חסידים זענען די ערגסטע פון אלע אידען וואס איז דא אויף די וועלט.

א פרעמדע מענטש קומט אין אינזערע געגענט און זעהט וויזוי מע פיהרט זיך אויף א daily basis אין גאס האט נישט די אלע שאלות וואס יאיר פרעגט דא.

[הקטן]

אל תאמר מה היה שהימים הראשנים היו טובים מאלה כי לא מחכמה שאלת על זה
קהלת
סיז נאר גוט אז מע זעהט ווי סע האלט היינט מיט די חינוך אז קיינער גייט נישט אהן וואס מע טוהט מיט די קינדער וואס זענען נישט די בעסטע משפחות.
א סאך מאהל קען מען הערען דרשות אז די חסידים זענען די בעסטע אבער היינט ווייסט מען שוין אז חסידים זענען די ערגסטע פון אלע אידען וואס איז דא אויף די וועלט.

ס'אייביג געווען וואס האבן געהאלטן אזוי וואו דו.

מה-שהיה, הוא שיהיה - קהלת

[דבילה]

יאיר האט געשריבן

עקומען איז א צייט ווען אין רוב מערב וועלט לענדער קען יעדעס קינד, אדער דער אחראי אויפ'ן קינד, אריינשפאצירן אין סיי וועלכע שולע אין אמעריקע, און אים לאזן דארט און ארויסשפאצירן. דער שולע וועט זיך אפגעבן מיט דעם קינד אין וועלכן מצב ער זאל זיין, פון וועלכע אפשטאם ער זאל קומען, בחינם אין כסף. דאס געלט דארפן צושטעלן די עשירי העם און די אלגעמיינע ארבעטער.
אזוי

יא יא פרוביר נאר אריינצילייגן א קינד אין הארווארד אדער יעיל

מעכעלע, דא שרייבט יאיר בנוגע אן עדיוקעישען פאר קינדער, נישט פאר ערוואקסענע. יהושע בן גמלא\חייא האט מיט בריסקער כולל וואס יאיר האט מיט הארווארד.

[יעדער לאכט]

אל תאמר מה היה שהימים הראשנים היו טובים מאלה כי לא מחכמה שאלת על זה
קהלת

סיז נאר גוט אז מע זעהט ווי סע האלט היינט מיט די חינוך אז קיינער גייט נישט אהן וואס מע טוהט מיט די קינדער וואס זענען נישט די בעסטע משפחות.

א סאך מאהל קען מען הערען דרשות אז די חסידים זענען די בעסטע אבער היינט ווייסט מען שוין אז חסידים זענען די ערגסטע פון אלע אידען וואס איז דא אויף די וועלט.

א פרעמדע מענטש קומט אין אינזערע געגענט און זעהט וויזוי מע פיהרט זיך אויף א daily basis אין גאס האט נישט די אלע שאלות וואס יאיר פרעגט דא.

אפשר לייגסטע אראפ וואסערע שרעקעדיגע זאכן ווערט געטוהן אין אונזער געגנט אויף א daily basis?
ווי אויך, זיי ביטע מסביר וואס טוען די חסידים אז ס'מאכט זיי די ערגסטע פון אלע אידען וואס איז דא אויף די וועלט?