גוטע ווערטער בפרשת השבוע

[בדחן]

דער עולם שלאפט? איך האב בין געווען זיכער אז די וואך זיך דא טיען מיט הסברים איבער פרשת אשת יפת תואר והמסתעף און פארוואס די תורה זאגט נישט אז מען זאל זיך צירוק האלטען, אלע מפרשין התןרה זענענן עוסק בפרשה,

זעט אויס דער עולם איז פארשלאפען די וואך.

[זר זהב]

דער עולם איז ביזי מקיים פסק זיין

[דער (פינטעל) איד]

איך האב געהערט א שיין ווארט אמאל איך געדענק נישט פון וועם מ'זאגט עס נאך. אין סדרה פון דע וואך א דאפעלט לשון "החדש הזה לכם ראש חדשים ראשון היא לכם לחדשי השנה" דער הלכה איז נארמאל א ראש חודש טאר מען נישט פאסטן אבער א גאנץ חודש מעג מען יא. אבער חודש ניסן איז פארקערט א גאנץ חודש ניסן טאר מען נישט פאסטן און ר"ח ניסן מעג מען יא וועגן פטירת נדב ואהביהו. דאס זאגט דער פסוק החודש הזה לכם איז אזוי ווי ראש חדשים פון אלע אנדערע חדשים וואס מען טאר נישט פאסטן, אבער ראשון הוא לכם ראש חודש פון ניסן איז ווי לחדשי השנה וואס מ'מעג יא פאסטן!

(איך וואלט געלייקט איינעם פאר נאכברענגן אזא שיין ווארט)

[געפילטע פיש]

כ'וואלט דיר געלייקט, אבער כ'האב א קושיא. "לכם" ווייסן מיר מיינט מען אכילה ושתי', חציו לכם וחציו לשם וכדו', ממילא ראשון הוא לכם וואלט געדארפט מיינען אז ראש חודש ניסן דארף מען יא עסן.

[כתר מלכות]

געליינט אמאל א טייער ווארט פון הרה״ק מהר״א מבעלזא זי״ע, וואס ער האט געזאגט שבת שירה תש״ו, די ערשטע שבת וואס ער איז געווען בארץ הקודש נאכן ניצל ווערן מגיה ההריגה.
אז ישיר משה, זאגט דער מדרש- מכאן רמז לתחיית המתים מן התורה. ביאור הענין, מגעפינט אין מדרש אז אחד מחמשה אדער אחד מחמושים און לויט איין דעה אחד מחמשת אלפים זענען ארויס פון מצרים, לפי זה קומט אויס אז א גרויסע פראצענט אדער אפילו רוב כלל ישראל זענען נישט ארויס פון מצרים, מתו בימי האפילה. נו אויב אזוי וואס איז שייך צו לויבען השי״ת ביים נס פון קריעת ים סוף. אבער וויבאלד מיר גלייבן אין תחיית המתים, קומט אויס אז אפילו די וואס זענען נישט ארויס וועלן נאך אויפשטיין בתחיה און זיך מיט פרייען בישועתן של ישראל, דעריבער איז יא פאסיג פאר די וואס זענען ניצול געווארן, אז זיי זאלן לויבען דעם אייבישטער על הנסים ועל הנפלאות שעשה עמהם.
האט דער בעלזא רב געזאגט, לעולם וויאזוי קענען מיר דאנקען דעם באשעפער אשר הוצאתינו מעבדות לחירות ווען אין די זעלבע צייט זענען אזויפיל יודן נהרג געווארן מיט אלע מיתות משונות על קידוש ה׳ (וגם בני משפחתו נהרגו הי״ד במהרה), אבער אז מיר ווייסן דאס עס וועט נאך קומען א צייט וואס די אלע וועלן אויפשטיין בתחיה, דעריבער קענען מיר לויבען השי״ת על גאולתנו ועל פדות נפשינו, עכדה״ק.

ומכאן רמז לסעודת הודאה כ״א כסלו. פאר די אלע וואס מוטשען זיך הלמאי סאטמאר רב זי״ע האט געמאכט א סעודת הודאה בו בזמן וואס זעקס מיליאן זענען אומגעקומען אויף קידוש ה׳.

[ונבנתה העיר]

היינט איז די טאג אין וועלכע דער געטליכער מאן האט - מיט יאהרן צוריק - משליך געווען זיין אדרת אויף די זינדיגע אלץ-אנטוישנדע וועלט, ער האט געלאזט זיין גוף פאר די גופים'דיגע, עס איז די יאהרצייט פון הקדוש מקאצק זי"ע.

דער פילץ'ער אין זיין ספר שפתי צדיק ברענגט די וואך א ווארט אין נגלה בשמו:

אז אן אדון הרג'עט זיין עבד, ווענדט זיך; אויב איז ער געשטארבן אין די ערשטע מעת לעת איז דער אדון חייב מיתה, אויב שפעטער איז ער פטור, זאגט דער קאצק'ער פשט אזוי, המפקיר עבדו יצא לחירות און ער ווערט א ישראל, ממילא אויב האט ער איהם געגעבן אזא שטארקן קלאפ פון וועלכער ער וועט שטארבן אין די קומענדיגע 24 שעה, איז בשעת דער אדון האט אויפגעהויבן זיין האנט איהם צו שלאגן האט ער זיך שוין מייאש געווען פון דעם עבד, קומט אויס אז ער איז יצא לחירות און דער אדון האט גע'הרג'עט א בן חורין א ישראל, אבער אויב איז די קלאפ נישט געווען אזוי שטארק איז נישט מוכרח אז ער האט זיך מייאש געווען, ממילא איז ער פטור.

ויש לפלפל.

ובהמודיע ראיתי, אז מען האט איהם געפרעגט למ"ד [בגיטין] אז שיחרור עבד איז א חוב פאר'ן עבד און נישט א זכות, איז פארוואס גייט ער ארויס בשן ועין, לא די אז מען האט איהם אויסגעהאקט א צאהן שיקט מען איהם נאך ארויס?

וענה, ארויסצוגיין פון אן אדון וואס האקט ציינער איז לכו"ע א זכות...

בזכותו נצא מחשכות עבדות גופינו, אשר גם בעבדותינו לא עזבנו אלוקינו, מאה פנדי בפנדא דמר"ה, יושיע אדמה מארר - עבדים וקרקעות, אנן מטלטלי דיתמי אנן, עננו אבי יתומים.

[נאר,,פרייליך]

הערליך געדאנק על פרשת השבוע

פי די עף פינעם געדאנק

אויף אייוועלט דער מחבר ה'געדאנק

[מ גפני]

כ'האב געהערט א שיין ווארט פון הרב ליש, וועגן די אבני שהם און אבני מילואים, פארוואס ביי די שטיינער וואס זענען געווען אויף די פלייצע (די אבני שהם) זענען די נעמען פון די שבטים געווען אריינגעקריצט גרופעזווייז - 6 אויף יעדן שטיין, ווידעראום ביי די שטיינער וואס זענען געווען אויפ'ן הארץ - די חושן שטייען אלע שבטים יעדער עקסטער אריינגעקריצט?
זאגט ער, די נעמען אויף די אבני שהם איז אזוי ווי א ארגעניזאציע, ווען ס'קומט צו העלפן א ארגאניזאציע ברויך מען צולייגן א פלייצע, ווידעראום ביי די חושן וואס יעדע שטיין איז א יחיד דארט מוז מען צולייגן הארץ

[ונבנתה העיר]

די בני ענק האבן געוואוינט אין חברון - קרית ארבע, דער רמב"ן לערנט אז 'ארבע' איז דער נאמען פון א מענטש, ער האט געהאט א זוהן 'ענק', זיינע קינדער אחימן וכו' זענען געווען ילידי 'הענק', און על שמו האבן זיי געהייסן די ענקים.

איז מיר היינט שווער געווארן, אלע פשטנים לערנען ווי רש"י ברענגט פון די גמ' אז ויבוא עד חברון [בלשון יחיד] גייט אויף כלב, אויב אזוי ווי האבן די מרגלים געקענט זאגן שפעטער פאר די אידן ''וגם ילידי הענק ראינו שם'?

בשלמא אז מען לערנט אז 'ענקים' איז א שם דבר פון ריזן, קען זיין אז זיי האבן אנגעטראפן ריזן אין אן אנדערע חלק פון ארץ ישראל, אבער לדברי הרמב"ן גייט עס דאך אויף די קינדער פון דעם מענטש 'ענק' וואס האבן געוואוינט אין חברון.

יעצט זעה איך אז דער רשב"ם לייגט צו אז 'לפי עיקר פשוטו' גייט ויבוא עד חברון אויף אלע מרגלים און ער ברענגט זיך טאקע א ראי' פון דעם וואס די מרגלים האבן שפעטער פארציילט פאר די אידן אז זיי האבן געזעהן די ענקים, הגם לדברינו הנ"ל איז עס אפשר נישט מוכרח.

וילכו ויבואו, זאגט רש"י מקיש הליכתן לביאתן אז בשעת הליכה זענען זיי שוין געווען רשעים, איי אויבן זאגט רש"י כולם אנשים באותה שעה כשרים היו? מוז זיין אז בשעת שילוח זענען זיי נאך געווען כשרים, אבער בשעת הליכה שוין נישט, און פארדעם איז כלב געגאנגען קיין חברון מתפלל זיין באלד פון אנפאנג.

דער הפלאה אין פנים יפות מאכט א שיינעם חשבון אז 'באותה שעה כשרים היו' איז טאקע געווען בערך א שעה, און ממילא איז פארענטפערט די סתירה הנ"ל.

ער ברענגט פון מדרש אז מען מעג זיך נישט ארויסלאזן אין וועג דריי טעג פאר שבת, שלוחי מצוה מעגן יא, אבער די שלוחים ששלח משה זענען געווען רשעים.

די גמ' זאגט אין תענית אז מען האט געשיקט די מרגלים אין כ"ט סיון, זאגט דער הפלאה אז באמת האבן זיי זיך שוין געמוזט ארויסלאזן ביי די שקיעה פון כ"ח גלייך נאך עת האסף מרים, פארוואס? זאגט ער אזוי, יענעם יאהר איז דאך ר"ח ניסן געווען זונטאג, ממילא איז ר"ח אייר דינסטאג און ר"ח סיון מיטוואך, קומט אויס אז כ"ט סיון איז אויך געווען מיטוואך, ממילא האבן די מרגלים נישט געמעגט דעמאלטס ארויסגיין ווייל עס איז דריי טעג פאר שבת און זיי זענען נישט געווען קיין שלוחי מצוה ווי דער מדרש זאגט, איז ע"כ האבן זיי זיך ארויסגעלאזט ביי די שקיעה פון כ"ח - גלייך נאך די מעשה פון מרים.

דער עונש איז דאך געווען פערציג יאהר קעגן די פערציג טעג - יום לשנה יום לשנה, די פערציג טעג זענען ערשט פון כ"ט, קומט אויס אז פאר די בערך א שעה פון די שקיעה ביז'ן צאת הכוכבים פון כ"ח האט מען נישט מעניש געווען, ווייל באותה 'שעה' כשרים היו.

[קענער]

די פסוק זאגט: לא הביט און ביעקב
הרה"ק ר' יוסף יצחק פון ליובאוויטש זי"ע האט דערציילט: ווען איך בין געווען א קינד האב איך אמאל געפרעגט מיין טאטע'ן (הרה"ק רש"ב זי"ע) פארוואס האט דער אויבערשטער באשאפן דעם מענטש אז אויגן האט ער 'צוויי' אבער א נאז און מויל האט ער 'איינס'?
האט מיר מיין טאטע געפרעגט: קענסט 'אלף בית'? האב איך געענפערט "יא", האט ער מיר נאכאמאל געפרעגט: "צו ווייסטו אז עס איז דא א שׁ מיט א שׂ, אויב יא וואס איז די חילוק צווישן זיי? האב איך געענפערט: אז ווען די פינטעל איז ביי די רעכטע זייט זאגט מען עס אנדערשט ווי ווען עס איז ביי די לינקע זייט"
האט מיר מיין טאטע געזאגט: דאס איז די סיבה פארוואס עס איז דא צוויי אויגן, עס זענען דא זאכן וואס מען דארף קוקען דערויף מיט א רעכטע אויג, און עס איז דא זאכן וואס מען דארף קוקען דערויף מיט א לינקע אויג,
אויף א אידן מוז מען אייביג קוקן מיט א רעכטע אויג, און אויף א נאשעריי און שפילצייג מיט א לינקע אויג!
"פון דאן" האט ר' יוסף יצחק געזאגט "האב איך זיך גענומען צו קוקען אויף יעדע יוד מיט א גוט אויג, נישט קיין חילוק וואס ער איז"

[דריידל]

די תפארת שלמה טייטשט דעם פסוק נתון תתן לו ולא ירע לבבך בתתך לו כי בגלל הדבר הזה יברכך ד' וגו'. זאגט ער אז די גמרא זאגט טאקע האומר פרוטה זו לצדקה ע"מ שיחי' בני ה"ז צדיק גמור אבער דאס איז נישט די אמת'ע תכלית פון די מצוה, נאר מ'זאל עס טון לשמה און נישט פארלאנגן שכר פארדעם. דאס זאגט די פסוק נתון תתן לו - אן קיין חשבונות, ולא ירע לבבך - זאלסט נישט טראכטן, כי בגלל הדבר הזה יברכך ד' - אז די וועסט ווערן געבענטשט פון באשעפער וועגן דעם.

די כתב סופר טייטשט אנדערש. ער זאגט אויף מצות צדקה באקומט מען דאך עשירות (עשר בשביל שתתעשר) קען דאך א מענטש מורה האבן אז ער פארלירט פון זיין עוה"ב ווייל ער באקומט זיין שכר אויף די וועלט, זאגט די פסוק ולא ירע לבבך - ס'זאל דיר נישט שלעכט ווערן, כי בגלל הדבר "הזה" יברכך ד' - דאס וואס די באשעפער גיט דיר עשירות איז נאר אז די זאלסט קענען ממשיך זיין געבן צדקה און נישט קיין שכר מצוה.

[ונבנתה העיר]

פון החסיד וליטוואק משה מעצגער האב איך אמאל געהערט, 'ולא ירע לבבך בתתך לו' אז דו מאכסט איהם שאדן מצד שונא מתנות יחי', 'כי בגלל הדבר הזה יברכך ה' אלוקיך' ממילא איז עס נישט א מתנה נאר א חליפין.

---

פון לא תעשון כן לה' אלוקיכם לערנט מען ארויס איסור מחיקת השם.

דער מנחת חינוך (על אתר) און דער אבני נזר (או"ח סל"ג - תשובה שכתב בילדותו לק"ק קאצק) זאגן ביידע דעם זעלבן כאפ: האיך מצינו ידינו ורגלינו בכתיבת שם הויה, די ערשטע צוויי אותיות י"ה איז דאך א שם פאר זיך - פון די שמות שאינם נמחקים, קומט אויס אז ווען מען האלט ביי די ווא"ו פאר ער שרייבט די לעצטע ה"ה, כזה 'יהו', איז ער מוחק דעם שם י"ה, ווייל יהו איז דאך נישט קיין שם.

פארדעם דערמאנט מען בן קמצר לגנאי (יומא ל"ח), ווייל ער האט נישט געוואלט אויסלערנען ווי אזוי מען לייגט פיהר קולמוסים צווישן די פינגער און מען שרייבט דען שם הויה בבת אחת, אזוי אז מען שפארט זיך איין הפראבלעם הנ"ל.

[יין שרף]

י-הו איז דאכט זיך יא א שם, איינע פון די עב' שמות. רק שאינו כתוב בפירוש בתורה ולא נחשב כשם רק ככינוי, כמו כל העב' שמות.
שיינע כאפ, אבער לשיטתם וויאזוי קען מען עס טאקע שרייבן?

נ.ב. צוטייל די צוויי ווערטלעך וועט מען עס קענען לייקען צוויי מאל...

[ונבנתה העיר]

שאני הכא דלא אפשר.

[רויטע וואנצעס]

מ'דארף שרייבן די שם השם על הסדר? אפשר קען מען עס שרייבן צוריקצוועגס?

[ונבנתה העיר]

גוט גוט, וואנצעס, טאקע פון דעם ברענגט זיך דער מנ"ח א ראי' אויף כסדרן.

[יין שרף]

די אמרי אמת זאגט אז דעס וואס די רמב"ם פסק'ענט "כופין על הצדקה" איז די זעלבע ווי "כופין אותו על מידת סדום", ווייל עס איז זה וזה נהנה, וויל ער וועט גארנישט דערלייגן, כמש"כ עשר בשביל שתתעשר...

[דריידל]

הנסתרות לד' אלקינו והנגלות לנו ולבנינו

איז דא א באקאנט ווארט וואס מ'זאגט נאך בשם עטליכע צדיקים אז באמת וואלט געווען בעסער אויב מ'דינט די באשעפער בהצנע לכת כדי נישט צוצוקומען צו גאות, אבער פון די אנדערע זייט קען זיך קיינער נישט אפלערנען אויב זעהט מען נישט ווי ער איז מקיים מצוות ומעשים טובים. ס'ווערט געברענגט בשם די אר"י ז"ל אויפ'ן פסוק תהלת ד' ידבר פי וכו' אז תפילה איז דאך עבודה שבלב אבער תהלת ד' "ידבר פי", פארוואס? כדי ויברך כל בשר - אז אנדערע זאלן זיך אפלערנען.

די דרכי תשובה טייטשט כי יהיה לאיש בן סורר ומורה - א איד האט א זון וואס פאלגט נישט - ער הייסט אים דאווענען הויך אבער דער זון פייפט אים אן, דאס איז ווייל "איננו שומע בקול אביו" - ער הערט נישט ווי די טאטע דאווענט הויך פארדעם פאלגט ער נישט.

דאס זאגט די פסוק, הנסתרות לד' אלקינו - אלץ די באשעפער אויס וואלט געווען בעסער אויב מ'טיט מצוות באהאלטערנערהייט אבער והנגלות לנו ולבנינו - דאס פעלט זיך אויס אז מ'זאל קענען האבן א השפעה אויף די קינדער.

[איך אויך]

באקאנטע לעצטע תורה פון בעלזער רב ז''ל.

[דריידל]

כ'שטעל מיך פאר אז די מיינסט מהר"א מבעלז, איך האב עס נישט געהערט משמו. סייווי, דאס ווערט שוין געברענגט פון סאך פריערדיגע און ער האט עס מן הסתם נאכגעזאגט פון אנדערע.

[שמעון וואלף]

ויאמר ה' אל משה כתוב זאת זכרון בספר ושים באזני יהושע כי מחה אמחה את זכר עמלק. פארוואס פעלט אויס "ושים באזני יהושע" און ס'איז נישט גענוג אז ס'איז אפגעשריבן?

איז דא א שיין ווארט פונעם ווילנער גאון. די גמרא אין ב"ב דערציילט ווען דוד האט געשיקט יואב בן צרויה הארגענען די עמלקים האט ער געהארגעט נאר די זכרים ווייל ער האט זיך טועה געווען און געליינט תמחה את "זָכָר" עמלק אנשטאטס "זֵכֶר" עמלק. כדי צו פארמאדן דעם טעות האט די באשעפער געזאגט ושים באזני יהושע, אז מ'זאל הערן וויאזוי מ'דארף עס ליינען.

[שמעון וואלף]

וכי תאמר מה נאכל בשנה השביעית הן לא נזרע ולא נוסף את תבואתנו.
שטעלן זיך די מפרשים אז בשנה השביעית דארף דאך זיין גענוג צו עסן וויבאלט בשנה השישית האט מען דאך געהעריג איינגעפלאנצט און פון דעם דארף זיין צו עסן פאר די שנה השביעית?

זאגט די רבינו בחיי אז פשט אין פסוק איז אזוי: וכי תאמר מה נאכל - אויב וועט מען פרעגן וואס מ'וועט עסן בשנה השמינית, האמער, בשנה השביעית הן לא נזרע - מ'האט דאך נישט אנגעזייט בשנה השביעית? אויף דעם זאגט די פסוק, וצויתי את ברכתי וכו'

[[NAMELESS]]

עס שטייט און פסוק/ספירה ציילן : וספרתם לכם ממחרת השבת וכו. עד ממחרת השבת השביעית תספרו חמישים יום ,

שטייט אין בראשית רבה : ויצא קין מלפני ה'. יצא שמח - אויפגעהייטערט ,ובאותה שעה פגע בו זיין טאטע אדם. און פרעגט אים ולשמחה מה זו עושה ..? האט קין געזאגט איך האב תשובה געטון און זיך פארגליכן מיט גאט ,ווען אדם האט דאס געהערט האט ער אויפן פלאץ אנגעהויבן זינגען מזמור שיר ליום השבת ! , פארשטיי איך נישט , ווילסט תשובה טון ? געזונטערהייט. וואס קומט דא אריין מזמור שיר ליום השבת ..?

מען קען אבער מסביר זיין בדרך דרוש. עס שטייט אין מנחות די חילוק צווישן די צידוקים וביתוסים און די חכמים , זיי האלטן כפשוטו ממחרת השבת מיינט פון א שבת נאך פסח. גאנצע זיבן וואכן ביז א שבת נאך שבועות , ווידעראום חכמינו ז"ל האלטן שבע שבועות מיינט פון מוצאי פסח ביז שבועות (גראדע דאס יאר זענען זיי גלייך מיט אונז !)

און אין בראשית רבה שטייט אז ר' יהושע האלט דבניסן נברא העולם און אז הבל האט געלעבט פון פסח ביז שבועות . קומט אויס אז די טאג וואס השם האט געפרעגט פון קין "היכן הבל אחיך" ? איז געווען שבועות. און אין יענע שבועות האט אים אדם געטראפן און באשלאסן תשובה צו טון ,

און עס שטייט אין סנהדרין אז אדם הראשון צדוקי היה ! און אז ער האט געהערט מפי קין ווי גרויס תשובה איז. און ער וויל אויך תשובה טון איז נישט מער ווי נארמאל אז תשובה מיינט מודה זיין לדברי חכמינו ז"ל !

און וויבאלד דעמאלדס איז געווען יו"ט שבועות , האט ער אנגעהויבן דווקא מזמור שיר ליום השבת צו ארויס צייגן שנכון דברי רבותינו אז ספירה גייט אן ביז שבועות און נישט כפשוטו של מקרא ביז א שבת נאך שבועות , וממילא צו ווייזן אז דייקא שבועות ווערט אנגערופן אין די תורה "עד שבת השביעית"....!!