אראומא #11 גיין צו א דיין ווייזן די אתרוג און לולב- פארוואס?

[ראש הישיבה]

[justify]עס איינגעפירט דא אין אמעריקא אז מען גייט ווייזן די ד' מינים פאר א דיין אדער א רב אדער א מורה הוראה. עס איז אפילו דא אזעלעכע אתרוג סוחרים וואס דינגען א דיין אויף די פלאץ. פארשטייט זיך אז דאס נאר נאך דעם וואס דער סוחר האט זיכער געמאכט אז ער גייט אים נישט קאליע מאכן די ביזנעס.

די שאלה איז פארוואס? פארוואס גייט יעדער ווייזן די אתרוג און לולב פארן דיין?

וועסטו וועלן זאגן אז מען איז נישט זיכער אז עס איז כשר? עס קען נישט זיין. חדא, אז היינט איז יעדער מקפיד אויף גלאט כשר. קיינער עסט נישט קיין פלייש שהורה בו חכם. מען איז אפילו מקפיד אויף בית יוסף גלאט, וואס דאס איז א חומרא אויף געפיקט ביי די ספרדים. ווי קען זיין אז אן אתרוג שהורה בו חכם, ער איז גאר געווען מסופק צו ס'איז כשר, גייט ער מאכן א ברכה, ווען עס איז א שאלה פון ברכה לבטלה?

ועוד, אויב איז די שאלה אויף כשרות, מיר זעהן כמעט קיינער נישט ווייזן זיין הדסים אדער ערבות פארן דיין? ואם תמצא לומר אז עס איז נישטא אזעלעכע שווערע שאלות ביי הדסים וערבות, ווי ביי אתרוג ולולב, אין הכי נמי אז ביי ערבות איז כמעט נישטא קיין שאלות, חוץ דיע וואס זענען מקפיד אויף א לבלב, אבער ביי הדסים איז דאך יא דא שאלות, ואף על פי כן גייט כמעט קיינער נישט ווייזן זיינער הדסים פאר זיין דיין? אלא מאי מוז מען זאגן אז די סיבה איז נישט ווייל מען איז נישט מסופק. ואם כן פארוואס גייט מען ווייזן די אתרוג ולולב פאר די דיין?

ועוד קשה, מען זעהט אז מענטשן נאך זיי האבן שוין אן אתרוג און אדער א לולב וואס זיי ווילן, בעט מען דעם סוחר נאך איינס, ווייל ער קען נישט גייט מיט איינס, ער וויל אז דער דיין זאל אים קלויבן איינס פון די צווייטע! וואס איז פשט אין דעם?

ולכן נראה לי לאוקמא כמה טעמים פארוואס מען ווייזט די אתרוג ולולב פארן דיין?

ויש לומר אז מען גייט ווייזן משום גמר מקח. היות מענטשן האבן א הארד טיים צו מאכן א דיסיזשען, אפצומאכן וועלעכע צו קויפן, גייט מען צו דער דיין, ווייל מען האלט אז ער איז א מבין, ממילא וועט ער אים העלפן מאכן דעם שווערן דיסיזשען וועלעכע צו נעמען.

ואיכא דאמרי, מען זיכט די אטענשאן וואס דער דיין געבט ווען ער זאגט דיר, פשי אה אזא שיינע אתרוג! וויפיל וויל ער פאר דעם? מען זעהט אז איר האט גוט געדאווענט, וכו' וואס דאס געבט פארן מענטש די גוטע פיללינג, ולכן מוליכים את לולביהם לרבניהם.

ואיכא דאמרי, משום יקרא דרבניא, היות מען שטיפט די דיין אפאר דאללאר פאר יום טוב, געבט מען עס בדרך כבוד אז עס זאל אויסזעהן ווי מען צאהלט פארן דיין וועגן די שווערע פסק וואס ער דארף פסקנען.

ואיכא דאמרי, טאקע ביי די מיעוטא דמיעוטא, ווייל זיי האבן א שאלה בהלכה אויף די אתרוג, וועגן דעם גייען זיי פרעגן.

למאי נפקא מינה?
אז איינער וואס קען אליינס מחליט זיין, און ער דארף נישט קיין אטענשאן, און ער זיכט נישט צו שטיפן זיין דיין (צו ווייל דער שואל האט נישט, אדער ווייל דער דיין האט גענוג, אדער סתם נישט אינטרעסירט), און ער האט נישט קיין שאלה, דעמאלס קען ער אליינס קויפן זיין אתרוג, פונקט אזויווי ער טוהט יעדער זאך אליינס, וכמו שנפסק בהלכה, עד אחד נאמן באיסורין

ולהשומעים יונעם ותבא עליהם ברכה.[/justify]

[דריידל]

איך פארשטיי נישט וואס באדערט דיר. אמת, ס'זענען דא וואס מיינען אז גיין צום דיין איז א חלק פון די מצוה, אבער אסאך גייען ווייל זיי ווילן זיין זיכער אז ס'איז טאקע א הדר. נאכ'ן צאלן צוויי-דריי הונדרעט טוללער, וויל מען נישט געוואר ווערן אינמיטן יו"ט אז ס'איז כשר נאר לויט געוויסע שיטות.

איך געדענק מיט יארן צוריק האב איך געטראפן א הערליכע לולב און נאכ'ן ווייזן פאר א פאר חברים וואס האבן עס באווינדערט, בין איך אריבער צום דיין וואס האט מיך געוויזן אז אנשטאטס זיין אינגאנצן פארמאכט (ווי איך האב געמיינט) איז עס געווען אינגאנצן אפען ביז אינטן.

הדסים קויפט מען געפאקט מיט א הכשר דארף מען עס נישט טראגן צום דיין, ומהאי טמא איז אין א"י נישט אזוי איינגעפירט צו גיין צום דיין, ווייל דארט קויפט מען געפאקטע ד' מינים מיט א הכשר.

[לית דין בר נש]

געוואלדיג האסט מיר געמאכט גוט פילן א טאג פאר ערב יו"ט איך בין קיינמאל נישט געגאנגען מיט מיין ד' מינים צום דיין איך האב פלעין נישט קיין געדולד פאר דער גאנצע זאך איך פארשטיי טאקע נישט וואס איז עס אנדערש פון יעדער אנדערע זאך וואס איך טוה אליין.
אבער in back of my mind האב איך מיר געפילט ווי א שטיקל גוי (די גוים נעמען נישט זייער ד' מינים צום דיין) יעדע גייט און איך פארלאז מיר אויף מיין אויג (וואס פערצופע"ל האב איך גאנץ א גוטע)
און דא פלוצלינג זעה איך אז די ראש ישיבה איז גאר מיט מיר
טענ"ק י"ו

[שמעקעדיג]

מיין חשבון איז אזוי, דער דיין שטייט א גאנץ יאר און סערווירט מיר אומזיסט, קוקט שמאטעס און ענטפערט אלע סארטן שאלות, הל' שבת, בשר בחלב, ער באקומט נישט קיין פרוטה פון מיר, אזויפיל קומט אים נאך א צוואנציגער ערב סוכות פארן אתרוג און ערב פסח פארן בדיקת חמץ.

כ'העט אים ווען געגעבן דאפעלט און טריפלט און געשטיצט בריוח, נאר מה אעשה אז צוליב זיינע פסקים האב איך צופיל קינדער צו שפייזן so too bad....

[דריידל]

שמעקי, כ'על ארלעדיגן ביים דיין ער זאל פסל'ן דיינע שמאטעס, וועסטי נישט האבן אזויפיל קינדער

[איחוד פעלד]

קען זיין אז מען האט איינגעטיילט די בני אר"י מיט די בני חו"ל מיט די דיינים.

אין א"י גייט מען פרעגען אלע שמאטעס צום דיין, אפילו ווייסע שמאטעס, און חו"ל האט מען מקבל געוועהן, אז מען גייט יוצא זיין מיט פרעגען איינמאל א יאר אפילו מען דארף נישט, אזוי דארף מען נישט גיין פרעגען אלע שמאטעס.

אין אמת'ן איז דאס די התחלה פין דער שפיץ חילוק פין די חרדים אין א" און חו"ל.

בשעת וואס אין א"י מוז יעדעס חרדי האבען א רב וועמען ער פרעגט זיינע שמאטעס יעדעס חודש, און דערפאר באקומט ער א ביטול צו יענעם רב און ער פאלגט אלע פסקים און שטותים, קען א חרדי אין חו"ל גיין צו א רב פרעגען א שמאטע איינמאל אין צען יאר, ממילא ווען דער רב זאגט אז מען "טאר" נישט האבען אינטערנעט לאכט ער זיך אויס.

אופס, ס'קען זיין אז די יושבי חושך וועלען דאס ליינען און וועלען דערפאר וועלען איינפירען די שאלות פרעגעןנדא אויך, באט הא פריקין קירס.

[פליקער]

להוי יודע אז איך האב נאך און מיין לעיבן נישט געגאנגען צו קיין דיין דורך רעדן עניני אתרוג, הגם איך שטיפ יא אריין פאר עטליכע דיינים ורבנים און פאר סתם ארימע לייט עם הארצים צורכי יום טוב, זעי איך נישט די סמיכת מה ענין דיין אתרוג אצל חציצה, ער נעמט גערן אפילו איך האב נישט א אתרוג בצד שני, עס קוקט מיר אויס עפעת ווי אתנן.. ומכיר..

[שפתים ישק]

שפתים קישאקTM!

[בענדזשאמין פרענקלין]

היינו טעמא דשמאטעס והיינו טעמא דלולב, אלעס איז איין גרויסע אמצעי צו מכניע זיין דעם יונגערמאן צו דעם ריפסענע בעקעטשע.
מען דארף האבן יארן הארעוואניע און גרויס עקספעטיז צו קענען מחלק זיין בין ברוין לרויט. קאם אן קאט די לאטקעס.

[לית דין בר נש]

וואס איז דער פריקין attack דא אין שטיבל???
יעדע צווייטע תגובה באשטייט פון עפעס פריקין אדער עטליכע מאל פריקין

[פליקער]

וואס איז דער פריקין attack דא אין שטיבל???
יעדע צווייטע תגובה באשטייט פון עפעס פריקין אדער עטליכע מאל פריקין

עס איז א לחש וואס לעשט עין הרע

[ודי למבין]

[justify]עס איינגעפירט דא אין אמעריקא אז מען גייט ווייזן די ד' מינים פאר א דיין אדער א רב אדער א מורה הוראה. עס איז אפילו דא אזעלעכע אתרוג סוחרים וואס דינגען א דיין אויף די פלאץ. פארשטייט זיך אז דאס נאר נאך דעם וואס דער סוחר האט זיכער געמאכט אז ער גייט אים נישט קאליע מאכן די ביזנעס.[/justify]

ראש ישיבה דו קומסט מיט אן הנחה, און איך ווואונדער זיך פון ווי נעמסטו דאס? ווער טראגט די לולב צום דיין? איך האב דאס קיימנאל נישט געטון און איך דארף נישט קיין תירוץ פארוואס איך דארף דאס נישט טון. איך נעם נישט מיין כפרה טשיקען צום דיין (אויב איך נעם בכלל...) צו זען אויב עס איז כשר און עס איז טאקע א זכר. איך נעם נישט מיין טשיז קעיק ערב שבויות אז ר זאל עס בודק זיין. און איך נעם אויך נישט מיין פרוכט ערב ט"ו בשבט צו הערן זיין חוות דעת...

[געפילטע פיש]

אזא איינפאל? טאמער וויל מען שטופן דעם דיין נעמט מען צו אן אתרוג צו עם, כ'הער. איך מיין איך גיי נעמען אן אתרוג צו מיין שכנה, מיין דיין איז נישט אזוי גוד לוקינג.

[איך אויך]

דו געהערסט צו א רעפארם קאנגריגעשאן?

[פארוואס?]

כ׳זעה דער עולם פארשטייט נישט קיין רמזים, כ׳על ערקלערן דעם ווייטאג:
האט מען א שאלה גייט מען צום דיין, ערב פסח פארקויפט מען דעם חמץ ביים דיין, ערב סוכות - ווידער דעם דיין.
ווען קומט מען צום ראש ישיבה???

[קאווע טרינקער]

איך פארשטיי נישט וואס באדערט דיר. אמת, ס'זענען דא וואס מיינען אז גיין צום דיין איז א חלק פון די מצוה, אבער אסאך גייען ווייל זיי ווילן זיין זיכער אז ס'איז טאקע א הדר. נאכ'ן צאלן צוויי-דריי הונדרעט טוללער, וויל מען נישט געוואר ווערן אינמיטן יו"ט אז ס'איז כשר נאר לויט געוויסע שיטות.

גוט ארויסגעברענגט די פרצוף פון אן עם הארץ וואס זוכט הידורים! קענסטו אלע שיטות? דארפסטו נישט קיין דיין. קענסטו נישט? נעם any כשרע לולב.

[כוכב]

הערליכער ארטיקל, למעשה, דער דיין האט מיר היינט פראסט און פשוט גע'פסל'ט מיין אתרוג זאגנדיג אז עס איז גוט פאר קאמפאט.

[פארוואס?]

הערליכער ארטיקל, למעשה, דער דיין האט מיר היינט פראסט און פשוט גע'פסל'ט מיין אתרוג זאגנדיג אז עס איז גוט פאר קאמפאט.

וואס איז געווען די פראבלעם. (וויפיל האסטו אריינגעשטיפט?).

[כוכב]

חסר.
קיין פעני, בההוא הנאה אז איך פרעג אים א שאלה, האב איך גורם געווען א שמחת יו'ט פאר א אידן.

[פארוואס?]

נו. שוין! זעהסטו דאך.
נעקסט טיים, זאלסטו פארשטיין אז די חסר מיינט מען א חיסרון כיס.

[הוגה]

איך וועל ציטירן וואס [tag]לעיקוואד[/tag] האט פאריאר געשריבן אין אן אנדערע אשכול .

כ'האב שוין דאכציך אמאל צוגעברענגט דער רמב''ם אין מורה וואס גיט א טעם פאר מצוות אתרוג לשמוח עם הפירות בזמן האסיף, און פארוואס פונקט די מינים, ווייל זיי זענען מצוי נישט צו טייער און גרינג צו טרעפן, און איינע פון די יסודות פון די תורה לאפוקי עבודה זרה איז אז גאט פארלאנגט נישט קיינע שווערע עבודות ווי שעכטן די קינדער וכדו ' ווי די עובדי ע''ז פלעגן, נאר א קלייניקייט בקלות והעיקר כוונת הלב.

די היינטיגע סטאנדארט וואס די עולם רעדט זיך איין אז עס איז שווער צו טרעפן אן אתרוג, און עס איז גאר א הידור צו נישטערן, זוכן לויפן פון איין סוחר צום אנדערע, לויפן צו רבנים און דערנאך צאלן הון תועפות, איז היפך פון די כוונה הרצויה, וכמבואר ברמב"ם הנ"ל.


.

[לעיקוואד]

זאג פאר דער דיין אז חסר מיינט נישט א מיקראסקאפישע חסר ווי ער מיינט. הגם עס שטייט משהו מיינט עס אבער נארמאל וואס מען קען זעהן נישט אז עס האט זיך אפגעשיילט עפעס א טראפ הויט פון די אתרוג.

צווייטענס, נקטינן חסר איז כשר פאר אלע טעג חוץ די ערשטע.

[נהורא נפישא]

יתירה מזה, חסר מיינט פונעם בשר הפרי און נישט פון די לחלוחית, והא ראיה ניקב איז כשר אויב ס'איז נישט מפולש וה"ה נקלף אם נשאר משהו כשר