עשן הכבשן, רבי אביגדור מיללער על השואה

[גם כי אלך]

עשן הכבשן איז א וואונדערליכער ספר, גוט באארבעט און רייך געשריבן. עס באנעמט די תקופה פאר די קריג מיט זייער א אביעקטיווער בליק.

לגבי די עצם נושא, צי ס'איז שייך צו טענה'ן אז די שואה איז געקומען צוליב די זינד האב איך שוין לאנג געזען א שיינע מאמר וואו סווערט אויסגעשמיסט דעתם פון הרב שך און האדמור מלויבאוויץ דערוועגן, די ישיבהשע בליק איז אז דאס איז פשוט געווען אן עונש, בשעת דער חבד רבי קוקט עס אן מיט א העכערע הסתלקות פון הגשחה וידיעה.

שאלת הגמול והעונש לגבי השואה היא שאלה שהתעוררה בעוזה אחרי מאורעו השואה האיומים. יהודים רבים חשו שהתשובה הרגילה של שכר ועונש לא יכולה להסביר מאורעות כאלו גדולים ואיומים. יהודים רבים איבדו את אמונתם בעקבות השואה תוך כדי השאלה הקשה היכן היה אלוקים בשואה.

הרב שך ראה בשואה מאורע שנכנס לתוך המסגרות הרגילות של שכר ועונש. הדברים באו לידי ביטוי בדברים שהוא אמר בחודש טבת בשנת תשנ"א ושהופיעו בתמצית בעיתון יתד נאמן.

איננו יודע אם הדבר שיאמרו כאן, יהיו ערבים לאזני השומעים האם יהיו פופולריים דים, על אף שהמה אמת לאמיתה, האמת הטהורה כמו שהיא ללא רבב. אך אין באפשרותי לדבר אחרת ממה שאני מבין. ואחרת אני לא מסוגל להבין, התחושה הפנימית שלי דוחקת בי לומר את האמת, ובשנותי אלו יש רצון עמוק לומר דברים כהוויתם ללא כחל ושרק, וכל אחד שיתבונן בדברים יראה את האמת כמו שיהא ללא שום תערובת.

ברצוני להציב שאלה, מחשבה שמנקרת אצלי הרבה שנים, היתה שואה לפני עשרות שנים, בשואה זו הושמדו ששה מליון יהודים, עד השואה גם לא היתה רגיעה בעולם, ממלחמת העולם הראשונה, אין מנוחה בעולם, גם ברוסיה סבלו מליוני יהודים. בכל רחבי רוסיה נהרגו יהודים, ועדיין לא נראה הסוף.

השאלה הניצבת לפנינו עם כל הכאב על אבדן ששה מליון מאחינו בני ישראל. אין משפחה שלא סבלה מהשואה, אין הורים או אחים, צאצאים, וסתם קרובים, כולם נפגעו מהשואה הנוראה שנגזרה על עמנו, הלא דבר הוא, אנו לא נעצרים לרגע לשאול, מדוע זה קרה, וכי ח"ו הקב"ה נוהג באכזריות הרי הוא מלך רחום וחנון, מה זאת עשה השם לנו הלא דבר הוא, האם זה בחינם? האם יש בכוחו של בשר ודם פרא אדם כהיטלר ימ"ש, להשמיד ששה מליון יהודים? אם אנו סוברים כך, לוקים אנו באמונה בהשגחת בורא העולם על ברואיו.

אני שואל, איך וכיצד צריך יהודי לחשוב לנוכח שואה נוראה כזו, בודאי שיש חשבון לכל זה, הרי מאות בשנים לא קרה מקרה כזה כהשואה הנוראה הזו.

ברור הוא שהתשובה ברורה עד למאד. הקב"ה ניהל חשבון אחד לאחד. חשבון ארוך המשתרע על פני מאות שנים. עד שהצטבר לחשבון של ששה מליון יהודים וכך התרחשה השואה, כך צריך יהודי להאמין, ואם היהודי לא שלם באמונה זו, הוא כופר בעיקר, והביאור פשוט הוא שזה עצה של הקב"ה, וזה בהכרח עונש. ואם לא נקבל את זה כעונש, הרי כאילו שאנו לא מאמינים בהקב"ה ח"ו.

עיקרה של התשובה של הרב שך רואה בשואה מאורע רגיל שהוא חלק מהחשבון הפשוט של שכר ועונש. מי שרואה בשואה חריגה מהחשבון הרגיל של זכויות ועוונות הוא בעצם כופר בעיקר. לכן, הרב ש"ך רואה בדברים חשבון גדול וארוך שהיה לקב"ה עם עמו, שבו הוא חיכה במשך מאות שנים עד שהתצברו העוונות ואז הוא העניש את עם ישראל בחומרה. החשבון הארוך היה מדוקדק והעונש הנורא הגיע לעם ישראל בעקבות הדברים הללו.
הרב שך

הרב שך

הרב שך ממשיך ואומר שבעקבות זאת יש סיבה לחשוש ששואה גדולה תחזור בגלל שעם ישראל לא מתנהג כראוי והרשעים שולטים. העובדה שהקב"ה מאריך אפו עם עם ישראל לא תמשך לנצח ובאיזה שהוא שלב החשבון ח"י ותמלא ושואה נוספת עלולה לחזור.

ולאחר השמדת הששה מליון מתחיל חשבון חדש עם עם ישראל, אין לנו מושג כלל על כמה שנים ישתרע חשבון זה, מתי תתמלא הסאה, אם שנה או שנתיים ואולי עשר שנים. הרי נוכחים אנו לדעת שהקב"ה גבי דיליה ומשלם את מה שנגזר, א"כ צריכים אנו לחשוב, אמנם כעת אנו רגועים וטוב לנו, כי עדיין לא נתמלאה הסאה, אבל שתתמלא הסאה והחשבון של הקב"ה יראה שנתמלאה הסאה אז יהיה חשבון חדש, האם זה לא כך? האם יש מישהו שיכול להכחיש דבר זה, הרי לא יתכן אחרת, ואסור לומר אחרת
ומה שאנו רואים שהרשעים שולטים, זה כל עוד שלא התמלאה הסאה, אנו עדים לכך שהמצב הרוחני נהיה יותר גרוע, זה ממלא את הסאה, וזה עלול להיות עוד שנה או עשר שנים, או אפילו מחר. לפני השואה חיכו מאות שנים במצב של רגיעה עד שהתמלאה הסאה.

כאן, בבתי הספר החילוניים מתחנכים אלפי ילדים יהודיים, האם הם יודעים משהו מיהדות? ומה יהיה עם הדור הבא. האם הילדים שלהם יידעו מה זה משה רבנו ע"ה, הרי אלו שלומדים היום בבתי הספר הממלכתיים לא יודעים מי זה משה רבינו, ומי זה אברהם אבינו. ואחרי עשרים שנה גם יהיה אותו דבר. אז גם יהיה ח"ו נתמלאה הסאה.

לכן יש עצה. "שובו אלי ואשובה אליכם", יש לזכור כי דברי חז"ל הם קדוש! קדוש! קדוש! דבריהם הקדושים לא נאמרו ח"ו כבשיגרא בעלמא, או מליצה ח"ו, דבריהם הם אמיתיים וקיימים בל נסוב מדבריהם, ואז יש לנו תקווה.

הרב שך חושש לגורלו של עם ישראל בעקבות ההתחלנות שלו וקורא לתשובה שלמה. הדברים נאמרו תקופה קצרה לפני מלחמת המפרץ הראשונה ונדמה שהרב שך ראה בה אפשרות לסכנה כללית לעם ישראל.

האמירה הפשוטה של חשבון שכר ועונש שנאמרה בדבריו היוותה מצד אחד אמונה פשוטה ומצד שני, היוותה מבחינת יהודים רבים תשובה בלתי אפשרית. אמריה זו הצטרפה בתודעה הישראלית לאמירות שקישרו שנים ספורות לפני כן בין אסון הבונים לבין מזוזות פסולות שהיו בבית הספק או לחילולי שבת.

האדמו"ר מלובביץ' הגיב בצורה מאוד חריפה לדברים הללו של הרב שך. כידוע, בין הרב שך לבין האדמו"ר מלובביץ' היה מתח רב, כאשר בדרך ככל ההתקפות באו מכיוונו של הרב שך על האדמו"ר. במקרה הזה ההתקפה באה מצידו של הרב'ה. הדברים נאמרו בתגובה ישירה ומהירה על דבריו של הרב שך בשיחה באותו שבוע שבו נאמרו דבריו של הרב שך.
האדמו"ר מלבוביץ,

האדמו"ר מלבוביץ,

ישנם ענינים בלתי-רצויים שאינם באים בתור עונש על עונות, כי אם, מפני שכך גזר הקב"ה, ללא טעם והסברה כלל בשכל וחכמת התורה. ובלשון חז"ל (בנוגע להריגתו של רבי עקיבא שסרקו בשרו כמסרקות של ברזל, ועל-דרך-זה כל עשרה הרוגי מלכות) "שתוק כך עלה במחשבה לפני", "גזירה היא מלפני (ולא נאמר על זה "מי חשיד קב"ה דעביד דינא בלא דינא"). ואבוהון דכולהו - גזירת ברית בין הבתרים, כמו-שכתוב "ידוע תדע כי גר יהיה זרעך בארץ לא להם ועבדום וענו אותם ארבע מאות שנה", שאין זה בגלל עונות, אלא שכך גזר הקב"ה.

האדמו"ר מתחיל בכך שיש עניינים רעים שקורים מחוץ להנהגה של שכר ועונש, כגון רבי עקיבא שנהרג על ידי הרומאים או כמו גזירת ברית בין הבתרים. בדברים אלו שנעשים ללא סיבה לא שייכת השאלה האם הקב"ה עושה דין ללא משפט.

ובנדון-דידן: השמדת ששה מליון יהודים באכזריות הכי גדולה ונוראה - שואה איומה שלא היתה (ולא תהיה רחמנא-לצלן) דוגמתה במשך כל הדורות - לא יכולה להיות בתור עונש על עונות, שכן, אפילו השטן עצמו לא יוכל למצוא חשבת עונות בדור ההוא שיהיה בו כדי להצדיק ח"ו עונש חמור כזה, אין לנו שום הסבר וביאור כלל וכלל על השואה. אין לנו שום הסבר וביאור (ע"פ חכמת התורה) כלל וכלל על השואה, כי-אם רק ידיעת העובדה ש"כך עלה במחשבה לפני", ואשר "גזירה היא מלפני" … ובודאי ובודאי לא ההסבר דעונש על עונות.

האדמו"ר ממשיך ואומר שלא ניתן להסביר שהשואה היא עונש על עוונות כי אפילו השטן בכבודו ובעצמו לא היה מצליח למצוא הצדקה לעונש כזה. הנוראיות של ימי השואה לא מאפשרים לומר שהדבר הזה הוא מוצדק כעונש ראוי. הטענה שאפילו השטן לא היה יכול לראות את השואה כעונש מוצדק היא מעניינת בגובה לרב שך שראה בשואה עונש מוצדק. נדמה לי שאין תורך לפרט מדוע הגישה הזו שרואה בארוע ההסטורי חריגה מעולם השכר והעונש היא מהפכנית.

ואדרבה: כל אלה שנהרגו בשואה הם קדושים (כפי שנקראים בפי כל ישראל) כיון שנהרגו על קדושת השם (בגלל היותם יהודים), והשם ינקום דמם (כפי שמוסיף כל יהודי שמזכיר קרבנות השואה), ובנוסח התפלה ד"אב הרחמים": "קהלות הקודש שמסרו נפשם על קדושת השם . . וינקום נקמת דם עבדיו השפוך, ככתוב בתורת משה . . כי דם עבדיו יקום . . ובכתבי הקודש נאמר . . יודע בגוים לעינינו נקמת דם עבדיך השפוך", היינו, שהקב"ה מעיד עליהם שהם "עבדיו" (שמציאותו של העבד היא מציאות האדון), ומבטיח ש"ינקום נקמת דם עבדיו השפוך", כיון ששפיכת דמם הוא היפך חפצו…

האדמו"ר ממשיך וטוען שלא רק שלא ניתן לראות את השואה כעונש וממילא את הרוגי השואה ככאלו שהיה ראוי להעניש, אלא שיש להתייחס לכל הרוגי השואה כקדושים שאין שום בריה יכולה לעמוד במחיצתם. היחס להריגם היא מתוך התקווה שה' ייקום דמם כי הוא בוודאי לא רצה במובן הפשוט שכך יקרה להם אלא שהייתה גזירה.

בהמשך דבריו הרב שניאורוסון יוצא בתקיפות גדולה נגד השימוש בהפחדה של האפשרות של הישנות שואה כדי להפחיד את עם ישראל מעוונות. הוא אומר שבדורנו לא שייך מול אוד מוצר מאש, שנמלט מהשואה, לנסות ללכת בדרך של הפחדה אלא רק בדרך של חיזוק החיים.

ומושלל מלהשתמש בשואה בתור הפחדה בנוגע לעונש על עונות, ובפרט בנוגע לדורנו זה, "אוד מוצל מאש", שארית הפליטה מהשואה הנוראה, אשר, בהנהגתו בחיים ע"פ הוראת תורת-חיים ממשיך בדרך החיים של דור הקדושים לאורך ימים ושנים טובות, בבחינת "זרעו בחיים אף הוא בחיים". ובודאי שדברי שטנה אלה לא יעשו שום רושם כלל וכלל…

[[NAMELESS]]

עשן הכבשן, השואה סיבותיה ולימודיה‚ מלקוט מחיבורי ושיעורי רבי אביגדור מיללער זצ"ל ע"י דוד הירש מאיער,ברוקלין תשע"ב, רי"ז עמודים - $15.00

א שיינער ליקוט אויף אלץ ארום די וועלט-מלחמה פון א תורה'דיגן פרעספעקטיוו כדרכו פון הרב אביגדור מיללער זצ"ל. די יסודות'דיגע השקפה און די שיינע געדאנקען זענען אויסגעשטעלט אין א שיינעם פארמאט און איז ממש א מציאה פאר אזא ביליגן פרייז.

לעצטנס איז ערשינן א ספר אויף ענגליש ואס שטעלט אויך פאר ר' אביגדור'ס בליק אויפן מלחמה דאכט זעך די נאמען איז a divine maddnes ווייסט איינער וואס די חילוק בין שניהם איז צי די ענגלישע האט מער ווי די אין לה"ק?

[שמעקעדיג]

גם כי אלך, געוואלדיג!
ונראין דברי הרב מלבוביץ זצ"ל.

[עפל סיידער]

כהאב אמאל געהערט איינער האט געפרעגט לאבאוויטשער רבי , וואס איז פשט פון די האלאקאסט?
האט ער געזאגט אז מען בראבירט צי ענטפערן מיינט אז מען פארענטפערט היטלער.
סנישט דא קיין תיריץ וואס מיר קענען פארשטיין.
.

דא שטייט גאנץ א פארשטענדליכער הסבר עס דויערט אביסעל צייט דורכצוקוקען אבער ס'לוינט
https://www.copy.com/s/sFRFR4eQ4JQ4UqqA ... _35333.pdf

[[NAMELESS]]

דא איז א אשכול אויף דעם ענגלישן ספר:
A Divine Madness, Rabbi Avigdor Miller on the Holocaust
viewtopic.php?f=5&t=4482

געפערליך וואס דארט גייט פאר. אפאר אנגעפרעסענע ניקלעך שלא נפתחו עיניהם נעמען זיך די פענע (קיבארד) אין האנט אראפצורייסן דעם בורא עולם דעם אב הרחמן מיט נארישע טענות וואס ווישט זיך אוועק מיט איין בלאז, זאלן די חכמים בעיניהם נישט קארגן די עטליכע דאלאר און קויפן רב מילר'ס ספר און אדורך ליינען במתינות בעפאר זיי שטעלען זיך ברבים זאגן דעות,

כהאב אמאל געהערט איינער האט געפרעגט לאבאוויטשער רבי , וואס איז פשט פון די האלאקאסט?
האט ער געזאגט אז מען פראבירט צי ענטפערן מיינט אז מען פארענטפערט היטלער.
סנישט דא קיין תיריץ וואס מיר קענען פארשטיין.
.

דא שטייט גאנץ א פארשטענדליכער הסבר עס דויערט אביסעל צייט דורכצוקוקען אבער ס'לוינט
https://www.copy.com/s/sFRFR4eQ4JQ4UqqA ... _35333.pdf

משום איזה סיבה עפענט דאס זיך ביימיר ווי א ליידיגע פעידז עני איידיע?

דא האט זייער א קלארען שטארקן שיעור פון ר' דוד גאטליב פון אור שמח audio.simpletoremember.com/gottlieb/ExplainingTheHolocaust.mp3

[berlbalaguleh]

פערינא דיינע צוויי סענט זאגן דיר אז השי"ת האט געדארפט אויס'הרג'נען די אידן פון אמעריקע אויך?

ניין. אבער זיין טענה איז אז אויב דאס וואס הרב מילער האט געזאגט איז ריכטיג, וואלטן די אמעריקאנער אידן פונקט אזוי פארדינט א שואה. פארוואס דווקא אייראפע?!...!
איך פערזענליך האלט אז הרב מילער במחכת"ה האט אריינגערעדט אין אן ענין וואס גרעסערע פון איהם (בתורה וצידקות) ווי דער חפץ חיים און שינאווער רב זי"ע וזצ"ל, האבן געזעהן ברוח קדשם און האבן גארנישט געקענט טון כדי מבטל צו זיין די גזירה, און האבן מודה געווען אז זיי פארשטייען נישט...!

[berlbalaguleh]

תכלית זען מיר אז סיי רעליגיעזע און סיי נישט רעליגיעזע אידן האבן פונקט די זעלבע געליטן און גאט האט נישט געשיצט זיינע גלויביגע, וואס דאן וואלט אפשר יא געווען א באווייז אז גאט האט געצארנט אויף די אומגלויביגע.

דאס איז די פירכא אויף הרב אביגדור מילער'ס מסקנא. און איז אויך א מוסר השכל פאר די היינטיגע נארישע מענטשן וועלכע לייגן אריין אלע צרות און אנטיסעמיטיזם וואס געשעהט איבער די וועלט און איז געשעהן מימות מתן תורה מסיני, אין ציוניזם. פאר אלץ און אלעמען זענען די ציונים שולדיג...!

[berlbalaguleh]

גוטזאגער: (אויב דו לעיבסט נאך?) : איך האב נאר איין קליינע באמערקונג אויף דיין מעשה'לע מיט ר' מיכאל בער ווייסמאנדל ע"ה אין ווארשע.
נאך א מזל דער רויבער אין ווארשע מיט'ן גאן איז געוועין א איד. ווייל א שחור אין הארלעם אדער בעדפארד סטייווסענט אדער בושוויק וואלט נישט געטענה'ט מיט'ן קרבן נאר גלייך געשאסן...!

[[NAMELESS]]

[tag]berlbalaguleh[/tag] ר' אביגדור איז נישט געקימן מסביר זיין אלעס וואס הקב''ה טיט, אויף דעם איז שוין געזאגט געווארן 'אילו ידעתיו הייתיו ', ער האט נאר געזאגט אז וואס מען האט געזען ביי די שואה איז אויסגעהאלטן מיט וואס עס שטייט אין די תורה וחז''ל אין עס איז מובן ע''פ תורה, אין ע''פ תורה ווען כל''י זינדיגט קימט א עונש אין דאס איז געשען, אין דאס וואס ערליכע האבן אויך פונקט אזוי געליטן, איז אויך אין איינקלאנג מיט די תורה ווייל אזוי איז געווען ביים ערשטן חורבן אין ביים צווייטן חורבן אין אזוי וואלט געווען ביי המן ווען נישט מען בעט זיך איין,
אין די קשיא פין די אמעריקאנע אידן ווייס איך נישט פונקטלעך וואס איז שווער, ווען דער באשעפער איז מעניש איין קיבוץ פון כל''י מוז ער מעניש זיין אנדערע? אין מען קען עס מסביר זיין, ווייל די אידן אין אייירופע האבן שוין פוקר געווען פאר 150 יאר משא''כ די אמעריקאנע זענען נאך געווען גאנץ פריש, אין בכלל די תבועה אויף די אמעריקאנער איז געווען קלענער וווייל זיי האבן נישט געהאט קיין געהעריגע ארגענעסירטע קהילות אין רבנים משא''כ די איירופעישע
הכלל ר' אביגדור האט מסביר געווען חורבן איירופע,איך זאג נישט אז זיין הסבר איז מתקבל על הדעת אבער פאר איינעם וואס גלייבט בתמימות אין תורה ודברי חז''ל 100% אין איז בכח צילייגן די געפילן אין א זייט איז דאס זייער א גיטע הסבר, אין די אלע זייטיגע קשוית פרעגן עס נישט אפ

[berlbalaguleh]

גראדעמעכעלעע: אבער די קשיא בלייבט נאך אלץ. ווייל ר' אביגדור מילער אליינס האט נישט געליטן אין האלאקאוסט און האט נישט פארלוירן קיינעם פון זיין משפחה, ווי עלטערן און געשוויסטער און קינדער. ממילא קען ער נישט קומען און ראציאנאליזירן עפעס וואס איז געשעען צו אנדערע אידן וועלכע האבן יא געשפירט דעם חורבן אויף זייער אייגענע הויט...!
דאס מערסטע וואס זייטיגע מענטשן קענען טון איז זאגן "הצור תמים פעלו. כל דרכיו משפט א-ל אמונה ואין עמו עוול". מצדיק את הדין זיין. אבער נישט פרובירן פארשטיין און אריינטייטשן א שולד אויף קדושים וטהורים וועלכע זענען אומגעקומען על קדושת שמו יתברך. ווייל אינז דארפן מיר געדענקען אז די פארשאלטענע נאציס, ימח שמם וזכרם, ווען זיי האבן מבזה געוועין ערליכע אידן מיט בארד און פיאות און דעם צלם אלוקים, ותפילין בראשם, האבן זיי די רשעים ארורים אויך מחלל געוועין דעם אייבישטנ'ס נאמען. אויך ווען זיי האבן מבזה געוועין ספרי תורה און דברים שבקדושה. די אלע הייליגע אידן וועלכע טוען בארעכטיגן אלע עונשים אויף אידן און זיי ווייסן קלאר צוליעב וועלכע עוונות דאס איז געקומען, ווי ציונות, למשל. זיי אלע פארגעסן דעם גרויסן חילול ה' וואס געשעעט ווען ס'קומען ח"ו צרות אויף כלל ישראל.
אז מ'רעדט שוין איז כדאי צו פרעיגן וועלכע עונשים חמורים קומט זיך פאר אזעלכע ברואים ווי די וואס זיצן אין אזוי-גערופענעם התאחדות הרע בנים און זענען מעוות ומענה את הדין בשאט נפש שוין יארן לאנג. איך וואלט געוואלט זען וועלכע עונשים און מיתות משונות און חולאים רעים קומט זיך פאר אט די ברואים. דאן וועל איך אויך מצדיק זיין את הדין און אנווייזן פונקטליך פארוואס אט די עונשים זענען געקומען אויף זיי...!

[[NAMELESS]]

ר' בערל איר רעדט פין היץ, איר דארפט זיך אבאכט געבן אייערע ווערטער גרעניצן מיט כפירה

[berlbalaguleh]

ר' בערל איר רעדט פין היץ, איר דארפט זיך אבאכט געבן אייערע ווערטער גרעניצן מיט כפירה

א שאד מ'קען נישט זעהן וויאזוי איך לאך....! אפשר זאגט איר מיר פונקטליך אוואו די גרעניץ פון דברי כפירה אין מיינע רייד זענען?...!

[[NAMELESS]]

טאקע א שאד, פין די סמייליס וואס פלעגט זיך בשנים קדמוניות גיסן האט אויסגעזען ווי עס איז זייער אינטעאעסאנט ווען די לאכסט...
כפירה איז טאקע צי א ווילדע אויסדריק אבער פין אייער גאנצע הודעה האט זיך ארויסגעוויזן אן אומוויליקייט צי גלייבן אין עונש בעוה''ז, דאס האט מיר געמאכט אביסל ווילד , אלענפאלנס אנטשולדיגט

[[NAMELESS]]

גראדע האב איך היבש שטודירט די נושא, און אפשר וועל איך נאך איין טאג שרייבן א לענגערע ארטיקל דערוועגן.
לדעתי איז הגאון רבי אביגדור מיללער זצ"ל געווען היבש גערעכט. און אפילו על צד אז נישט, שטימען עכ"פ זיינע געדאנקען ע"פ תורה וע"פ ראציאנאליזם.

אין מיינע אויגן זענען די אלע וואס פארגלייזן זיך די אויגן און זאגן 'וואס פארשטייען מיר דען חשבונות שמים', תמימים אין גוטן פאל און אפיקורסים אין שלעכטן פאל. אקעי, 'אפיקורס' איז צו א שארף ווארט, די נקודה איז אז זיי זענען אומבאקוועם מיט זייער גאטס 'רשעות' ביים האלאקאוסט, און אין זייערע אויגן איז נישטא קיין וועג צו פארשטיין על מה עשה ה' ככה, נאר היות איך ציטער אים צו בארעדן וועל איך זאגן 'וואס פארשטייען מיר חשבונות שמים'.

די פלא איז אז ס'טוט זיך חקירות רצה ושוב, ווען ע"פ פשטות הפסוקים און פשטות קורות העתים בעפארן קריג, קומט אויס אז ס'איז פשוט געווען א קיום פון אפענע אזהרות אין תורה.

כרגע וויל איך נאר פארענדיגן מיט איין נקודה. די סיבה פארוואס מ'האט ארויפגעקלעבט די שיטה אויף הג"ר אביגדור מיללער זצ"ל, איז וויבאלד ער אלס בעל השקפה האט כסדר גערעדט דערפון. אבער ער איז ווייט נישט דער איינציגסטער וואס האט דאס געזאגט! גדולים וטובים האבן דאס געזאגט, און פארשידענע גדולי ישראל האבן גאר געזאגט אז דאס גייט פאסירן - נאך בעפאר די שואה.
ביניהם זענען די פאלגענדע גדולי ישראל:
דער אור שמח פון דווינסק.
דער חפץ חיים.
הגאון רבי חיים עוזר גראדזינסקי.
הרב שך.
און נאך אסאך אנדערע!

[פרייוויליג]

איך וויל לייקן דעם הרב שש הונדערט מאל.

[[NAMELESS]]

ביניהם זענען די פאלגענדע גדולי ישראל:
דער אור שמח פון דווינסק.
דער חפץ חיים.
הגאון רבי חיים עוזר גראדזינסקי.
הרב שך.

נישט קיין איין חסידישער רבי ? אפשר זענען זיי געווען אפיקורסים...

[ירא שמים]

ס׳ריכטיג אז צרות קומען אלס עונשים פאר חטאים, אבער די אופן העונש איז נאך אלס דרכי השם וואס מפארשטייט נישט, ד.ה. אזוי ווי איינער האט געפרעגט פארוואס די אידן אין אמעריקע וואוו אידישקייט איז געווען שוואכער זענען נישט נענש געווארן און פארוואס צדיקים ואנשי מעשה זענען יא געשלאגן געווארן וכדו׳, ממילא זאגן אז די עונש קומט וועגן די חטא איז נישט אזוי פשוט.

[[NAMELESS]]

כמעט אלע זאכן קענען גוט שטימען, נאר אויב כ'וועל אריינגיין אין איין דעטאל, וועט מען מיך פרעגן וועגן א צווייטע דעטאל... וכבר אמרתי שאי"ה עוד חזון אז כ'זאל אפשרייבן א לענגערע ארטיקל איבער דעם נושא.

[ירא שמים]

וואס גייט שטימען? פארוואס אידן אין אמעריקע זענען געשוינט געווארן? לו יצויר וועסט קענען פארענטפערן אלע קשיות בנוגע דעם האלאקאסט וועסטו נאכאלס מוזן מודה זיין צו די נקודה וואס איך האב ארויסגעברענגט בנוגע כלל הצרות והיסורין, השתא דאתית להכי פעלט שוין נישט אויס צו פארענטפערן, אויב דו האסט א שיינע תורה קענסטו עס נאכאלס זאגן אבער לגופו של ענין זע איך נישט קיין נחיצות.

[גיבור]

.

אין מיינע אויגן זענען די אלע וואס פארגלייזן זיך די אויגן און זאגן 'וואס פארשטייען מיר דען חשבונות שמים', תמימים אין גוטן פאל און אפיקורסים אין שלעכטן פאל. אקעי, 'אפיקורס' איז צו א שארף ווארט, די נקודה איז אז זיי זענען אומבאקוועם מיט זייער גאטס 'רשעות' ביים האלאקאוסט, און אין זייערע אויגן איז נישטא קיין וועג צו פארשטיין על מה עשה ה' ככה, נאר היות איך ציטער אים צו בארעדן וועל איך זאגן 'וואס פארשטייען מיר חשבונות שמים'.

די פלא איז אז ס'טוט זיך חקירות רצה ושוב, ווען ע"פ פשטות הפסוקים און פשטות קורות העתים בעפארן קריג, קומט אויס אז ס'איז פשוט געווען א קיום פון אפענע אזהרות אין תורה.

לכאורה האסטו נישט גענוג געלייענט פון די שואה, פארדעם האלטסטו אז זיי זענען תמימים אדער חס ושלום אפיקורסים,
איך בין דיר ממליץ צו ליינען נאך א בוך און נאך א בוך איבער די ביטערע תקופה, קוקען נאך א עדות און נאך איינס, ביז די וועסט פארשטיין די יודען,
און זאלסט וויסען דעמאלטס אז די האסט נאכאלץ נישט קיין השגה וואס דארטן איז געווען,
אדרבה ברענג מיר איין גדול וואס הא דאס אלעס דורכגעמאכט און זאגט אויך אזוי............

[berlbalaguleh]

ביניהם זענען די פאלגענדע גדולי ישראל:
דער אור שמח פון דווינסק.
דער חפץ חיים.
הגאון רבי חיים עוזר גראדזינסקי.
הרב שך.

נישט קיין איין חסידישער רבי ? אפשר זענען זיי געווען אפיקורסים...

ס'זענען געווען עטליכע חסיד'ישע רבי'ס וועלכע האבן בפירוש או ברמז גערעדט איבער'ן אנקומענדן האלאקאוסט. איינער פון זיי איז געווען הרהגה"צ משינאווע זצ"ל. לויט ווי ס'איז באשריבן אין עטליכע פלעצער איז ער אמאל אין א ליל ששי אריינגעקומען אין בית המדרש. ער האט געזעהן אז דער עולם שטייט און קהל'צט. האט ער זיך אנגערופן. רבותיי, שטעלט'ס ענק זאגן תהילים. ווייל ס'איז יעצט געבוירן געווארן א גרויסער רשע, וואס אויב ער וועט בלייבן לעבן, וועט ער ח"ו גוזר זיין א גזירת כליה אויף כלל ישראל...!
אויך, דער ספינקער רבי, דער חקל יצחק, זי"ע, האט תיכף נאך די ערשטע וועלט מלחמה זיך אפגעשטעלט אויף א געוויסן פלאץ און ער האט זיך זייער שטארק צו וויינט. און געזאגט בזה"ל...אוי וויי. מ'שניידט שטיקער פון כלל ישראל....מ'שלאגט און מ'הרג'עט אידן. און קיינער האט גארנישט געזעהן אדער געהערט. און מענטשן האבן געמיינט אז ער איז ח"ו יצא מדעתו...! מ'זאגט אז פון יענעם ארט האבן די נאציס, ימח שמם וזכרם אוועקגעפיהרט די אידן קיין אוישוויץ...!
אויך דער פריער'דיגער בלאזשוב'ער רבי האט תיכף נאך די ערשטע וועלט מלחמה, ווען ס'איז געקומען א רעפארט אז אין פוילן האט מען געהר'גט זעקס אידן, און די אנטיסעמיטישע, פוילישע רעגירונג האט זיך נישט געמאכט צו טון דערפון. האט ער זיך אנגערופן בזה הלשון...ס'וועט נאך קומען א צייט וואס מ'וועט הרג'נען צענדליגער און הונדערטער טויזנטער אידן, און קיינער וועט זיך נישט מאכן וויסנדיג דערפון...נאר די בארד, (מיינענדיג זיך אליין) וועט שוין דאן נישט זיין דא...!
אויך דער חת"ם סופר, ווען מ'האט געמאכט אין די שטאט פרעשבורג א גרויסע סעודה לכבוד די עמאנציפאציע און גלייכע רעכטן וואס די אידן האבן באקומען, האט זיך שטארק צו וויינט און געזאגט. כ'האב שטארק מורא אז ס'וועט נאך אויפשטיין א המן הרשע און וועט ח"ו פארניכטן כלל ישראל, ווייל מ'איז נהנה מסעודת אחשורוש...!
פון די פריער'דיגע צדיקים רעדט מען דאך נישט, אז זיי האבן פאראויסגעזעהן דעם האלאקאוסט. אויף ר"ר מיילעך און ר"ר זושא איז באוואוסט אז דאס איז געווען איינס פון די טעמים פארוואס זיי זענען געגאנגען אפרעכטן גלות כדי ממתיק צו זיין די דינים...און זיי זענען לפי השמועה אנגעקומען ביז די שטאט אוישוויץ...!
אויך הרה"ק ר' מענדלי מ'רימנוב זי"ע האט אמאל געזאגט פאר אן עולם אידן אז ער זעהט ווי מ'נעמט שוין די גרויסע טעפ און מ'לייגט אריין דארט. ער זעהט די הענט און פיס פון די מענטשן וואס ווערן דארט געקאכט...!

[געוואלדיג]

איך האב זייער אסאך ביכער וועגן די שואה געליינט און איך האב זיידעס פון אלע זייטן וואס זענען אומגעקומען אין די שואה, און פארט רעדט דער ספר צו דער זאך, ליידער איז עס גלוי וידוע וואס עס איז פארגעקומען פאר די קריג, גילוי ערוית און שפיכות דמים חילולי שבת כפירה וכדו' אפילו בעלזא'ער רב האט געהאט א עלטערער בחור ווייל ער האט קיין שידוך נישט געקענט טרעפן פאר איהם אין יענע נידריגע דור, יא מיינע זיידעס זענען טאקע געווען רבנים אין שטעט אבער דער המון עם אויב ווילסטו וויסן ליין דעם עולמו של אבא וויאזוי די מאמעראשער אידן האבן אויסגעזעהן, אזוי האבן אויסגעזעהן די אונגארישע און פוילישע אידן פון פאר די קריג, קוק אויף די פרויען בילדער פון פאר די קריג אסאך פון זיי זענען זייער אויסגעלאסן אנגעטוהן, און אוודאי זענען צווישן זיי אויך געווען אסאך ערליכע אידן אבער כשניתן רשות למשחית וכו' איי די אמעריקאנער אידן איז ער מסביר צוויי תשובות בדבר, א. עס איז דא א ענין פון נתמלא סאתם, ב. זיי זענען אין א געוויסן זין געווען תינוקות שנשבו, און ער שרייבט קלאר אז אויב אמעריקא וועט זיך נישט פארבעסערן ה"י וואס עס קען קומען.

[[NAMELESS]]

.

אין מיינע אויגן זענען די אלע וואס פארגלייזן זיך די אויגן און זאגן 'וואס פארשטייען מיר דען חשבונות שמים', תמימים אין גוטן פאל און אפיקורסים אין שלעכטן פאל. אקעי, 'אפיקורס' איז צו א שארף ווארט, די נקודה איז אז זיי זענען אומבאקוועם מיט זייער גאטס 'רשעות' ביים האלאקאוסט, און אין זייערע אויגן איז נישטא קיין וועג צו פארשטיין על מה עשה ה' ככה, נאר היות איך ציטער אים צו בארעדן וועל איך זאגן 'וואס פארשטייען מיר חשבונות שמים'.

די פלא איז אז ס'טוט זיך חקירות רצה ושוב, ווען ע"פ פשטות הפסוקים און פשטות קורות העתים בעפארן קריג, קומט אויס אז ס'איז פשוט געווען א קיום פון אפענע אזהרות אין תורה.

לכאורה האסטו נישט גענוג געלייענט פון די שואה, פארדעם האלטסטו אז זיי זענען תמימים אדער חס ושלום אפיקורסים,
איך בין דיר ממליץ צו ליינען נאך א בוך און נאך א בוך איבער די ביטערע תקופה, קוקען נאך א עדות און נאך איינס, ביז די וועסט פארשטיין די יודען,
און זאלסט וויסען דעמאלטס אז די האסט נאכאלץ נישט קיין השגה וואס דארטן איז געווען,
אדרבה ברענג מיר איין גדול וואס הא דאס אלעס דורכגעמאכט און זאגט אויך אזוי............

כ'ווייס נישט וויפיל ביכער איבערן שואה דו האסט געליינט, אבער איך אלס בוך-ווארים האב שוין דורכגעליינט לכאורה צענדליגע ביכער, און האמת לא זזה ממקומה.

סך הכל זאגסטו איבער ביתר שאת מיין נקודה: איינער וואס איז זעלבסט אריבער די קריג, איז צו פארווייטאגט צו קענען טרעפן א הסבר 'על מה עשה ה' ככה'. דאס איז מיין נקודה הנ"ל, אז ער האט מורא צו 'קאנפראטירן' גאט אויס פארכט אז ער וועט נישט טרעפן קיין הסבר פארוואס 'מוחל' צו זיין גאט פארן האלאקאוסט, ודו"ק.

און אגב, גענוג רבי'ס האבן אויך געגעבן הסברים, כאטש זיי זענען זעלבסט אריבער דעם חורבן. סאטמארע רב האט געגעבן הסברים, פון אמשינאווע רבי האב איך געזען הסברים, א.א.וו. כאטש זיי האבן זעלבסט מיטגעמאכט די האלאקאוסט [זיי האבן נאר נישט געגעבן די זעלבע הסברים ווי הגר"א מיללער ודעימיה]. עכ"פ גרויסע אידן האבן זיך מתגבר געווען און יא געזוכט א הסבר וויסנדיג אז לא דן דינא בלא דיינא.