וואס איז ראסיזם און וואס איז שלעכט דערמיט

[יאיר]

איך קלער יעצט אז די איינציגע סיבה פאר ראסיזם איז טאקע בלויז די אוממראלישקייט דערפון, און קיינמאל נישט ווייל ס'איז אומלאגיש, אפילו ווען ס'איז טאקע אומלאגיש. ווייל אומצאליגע שטודיעס האבן שוין באשטעטיגט אז יעדע באשלוס וואס א מענטש מאכט איז קיינמאל נישט ריין לאגיש, און אפילו נישט האלב לאגיש. למשל, אויב איר האט ליב קאוקא קאלא איז 50 פראצענט סיבה ווייל ס'הייסט די בעסטע טרינק אין אמעריקע, נאך צוואנציג פראצענט ווייל איר האט ליב די נאמעען און די לאגא און די רויט קאלירטע באטל, נאך צען פראצענט איז ווייל איר זענט גגעוואוינט צו טרינקען קאקא קאלא ביים קוקן מאוויס, וואס דאס מאכט עס א גוטע עקספיריענס, נאך צען פראצענט איז צוליב די עפטער טעיסט (עי' ערך גלאדוועל) און די איבריגע צען פראצענט איז ווייל איר האט באמת ליב דעם טעם פון א קאלטער קאוק, ללא כחל וללא שרק.
אשר על כן, איז נישט שייך צו פאוקוסן דוקא אויף ראסע און זאגן אז פלוצלינג דא מוז מען ווערן שטרענגע לאגיקער, און מען מוז אלס צוריקקומען צו די סיבה אז מחמת ערך האדם האט ער אן אנדער דין.

[[NAMELESS]]

קימט אויס זייער א שווערע ניסיון, ווען איינער האט צוויי אפליקאנטען פאר א אפענע דזאב אין ער ווייסט ע''פ חילוקי ראסע אז איינער איז. שוואכער פונעם צווייטען דארף ער זיך נישט ציהערן צום שכל אי צי זיין לאגיק נאר אנקיקן ביידע בשוה

[berlbalaguleh]

קימט אויס זייער א שווערע ניסיון, ווען איינער האט צוויי אפליקאנטען פאר א אפענע דזאב אין ער ווייסט ע''פ חילוקי ראסע אז איינער איז. שוואכער פונעם צווייטען דארף ער זיך נישט ציהערן צום שכל אי צי זיין לאגיק נאר אנקיקן ביידע בשוה

למשל ביי שפילן בעסקעטבאלל, פרעגט מען נישט פארוואס רוב שפילערס זענען שחורים. נאר, מ'נעמט עס אן נאטורליך ווייל זיי זענען בדרך כלל הויכע יונגען, און זיי קענען גוט שפרינגען זענען זיי מער מסוגל ווי א "שארטי" אריינצוקלאפן דעם באלל אין בעסקעט. אדער, ביי פוטבאלל., וואו א גרויסער טייל פון די שפילערס זענען שחורים. א יעדער פארשטייט אז א קליינער, שואכער מענטשעלע איז נישט מסוגל צו שפילן דעם ווילדן געים.
אבער ווען ס'קומט לגנאי, קוקט מען נישט אויף די סטאטיסטיקס, אז די מערסטע ווייאלענט קריים ווערט אפגעטון דורך שחורים. ווייל מ'וויל זיי נישט באליידיגן...

[ישראל קאפקע]

אין א רויטערס אנקעטע וואס האט אויסגעפרעגט 25 איצטיגע און געוועזענע פאליציאנטן אינעם נ.י.פ.ד. האבן '24' פון זיי געזאגט אז זיי שטייען אויס ראסע פראפיילינג פון אנדערע פאליציאנטן זיי זענען נישט אין די פאליציי מאנדורן!

צווישן וואס זיי האבן אויסצושטיין איז, ווערן אפגעשטעלט על לא עול בכפו, סטאפ-ענד-פריסק ביים איינקויפן אין געשעפט, ווארפן זייער קאפ אקעגן זייער קאר, אויסגעשטרעקטע ביקסן צו זייער געזיכט! אריינגעווארפן אין פאליציי ווענס.

[רויטע וואנצעס]

במקו"א כתבתי:

טייל מענטשן האבן אלעס ליב צו לייגן אין באקסעלעך. איין באקסעלע הייסט "היימישע איד", צווייטע באקסעלע הייסט "גוי" אא"וו. ס'איז אבער נישט אזוי, דער מענטשהייט איז איין גרויסע באקס, ס'דא אין דעם אלע סארט פירות.

למאי נפקא מינא?
ווען מ'פארשטייט אז דער מענטשהייט איז איין באקס, און יעדער מענטש איז א פירה פאר זיך, איז מען דן איבער פירות. איין פירה איז נישט שולדיג אדער נוגע צום צווייטן. אבער אז מען צוטיילט יעדע סארט מענטש אין א באזונדערע באקס, אן קוקן בפרטיות אויף יעדע פירה, ברענגט עס שנאה און מחלוקת צו דעם גאנצן באקס שלא ביושר. די מענטאלעטי ברענגט אינטער די וועלט.

[diff]

מיינסט מותר לשנות מפני דרכי שלום
דו ניצט דאס אויך ווען דו מיט דיין שכן קריגן זיך

[diff]

ער פרעגט: וואס איז באמת די פראבלעם פון ראסיזים נאכדערצו אז סדארף קומען מיט אזא קנאות

קנאות ניצט מען ווען מ'וויל מאכן פין א ווייסע זאך, שווארץ

[קל וחומר]

יעצט אריינגעבליקט דא צום ערשט.

לענ"ד זענען די אלע כללים וואס הער לעיקוואד האט געברענגט נכון ווען איינער האט א וועג דן צו זיין א פרט לפי זיין מהות והילוך החיים וכדו'.

ווען איך וויל זיך באווארענען פון א געוויסע זאך, און איך האב נישט קיין וועג נאכצוגיין דעם פרט, האב איך א רעכט שוקל צו זיין לפי דעם כלל.

א באקאנטע משל, די פליטים קריזיס פון סוריה, עיראק, וואס רוב לענדער וועלן זיך מונע זיין זיי אריינצונעמען וויבאלד ס'איז אוממעגליך צו וויסן ווער ס'יז באמת א פליט, און ווער איז אן אייסיס מעמבער, האט מען א רעכט צו מאכן א כלל (אויפן מינימום אופן וואס איז שייך), און נישט ארייננעמען א געוויסע ראסע, איינוואוינער.

ווען איינער גייט אין גאס און זעהט א גרופע שחורים קומען אים אנטקעגן וועט ער נישט זיין א ראסיסט טאמער וועט ער גיין אויף די אנדערע זייט גאס. טאמער איז ער מחליט אז ער וויל טיילן געלט פאר ארימע מענטשן, און איז זיך מונע פון צו טיילן ביי די שווארצע געגנט ווייל ער האט מורא פאר אן איבערפאל, איז ער ווייטער נישט קיין ראסיסט.

נאך א נקודה, ווי העט זיין טאמער דער שחור זעלבסט איז זיך מונע פון טוהן ביזנעס מיט זיין פעלאו שחורים, ווייל ער איז באקאנט איבער זייער 'חכמה' און 'צוגעלאזנקייט' וכו', טאמער הייסט ער נישט קיין ראסיסט, איז דאס א פארלעצונג קעגן די ווייסע ראסע, וואס האבן נישט דעם רעכט.

[mevakesh]

ענינא דיומא

[מי אני]

דער טרינידאדיען סאציאלאג דר. אַליווער קאַקס האט געמאכט א חילוק צווישן ווי אזוי און פארוואס דער ווייסער האט פיינט דער איד [אנטיסעמיטיזם] און ווי אזוי ער האט פיינט דער שווארצער [ראסיזם]; עכ״פ אין אמעריקע. ער האט פיינט דער איד אלס זיין קולטור און באנעמונג און אויב ער אסימילירט זיך לגמרי דאן איז ער מיט אים בסדר (דר. יוסף טעלושקין זאגט ענליך. ער זאגט אז נאציזם איז טאקע געווען אן ענאַמעלי); עס איז נאר ״אינטאלעראנס״. משא״כ דער שווארצער האט ער פיינט אלס זיין פיזישער אנדערשקייט און איז נאר בסדר מיט אים ווען ער איז דייקא לגמרי אפגעזונדערט און אויסדרוקליך נישט אסימילירט און פרובירט נישט דערויף.

[אלע צוזאמען]

דער טרינידאדיען סאציאלאג דר. אַליווער קאַקס האט געמאכט א חילוק צווישן ווי אזוי און פארוואס דער ווייסער האט פיינט דער איד [אנטיסעמיטיזם] און ווי אזוי ער האט פיינט דער שווארצער [ראסיזם]; עכ״פ אין אמעריקע. ער האט פיינט דער איד אלס זיין קולטור און באנעמונג און אויב ער אסימילירט זיך לגמרי דאן איז ער מיט אים בסדר (דר. יוסף טעלושקין זאגט ענליך. ער זאגט אז נאציזם איז טאקע געווען אן ענאַמעלי); עס איז נאר ״אינטאלעראנס״. משא״כ דער שווארצער האט ער פיינט אלס זיין פיזישער אנדערשקייט און איז נאר בסדר מיט אים ווען ער איז דייקא לגמרי אפגעזונדערט און אויסדרוקליך נישט אסימילירט און פרובירט נישט דערויף.

וואס זאל מען טון אז ער איז נישט גערעכט? יא מ'גייט נישט אראפרייסן א באקאטע מיליאנער ווייל ער איז א איד, אבער ווען ס'שוין דא קריטיק קעגן דעם ביזנעסמאן, וואס פערצופאל איז זיין באבע א אידענע, וועט מען אים באשמוצען אלס 'דער איד'.
עיין ב'בערני מעידאף.

[כספי]

דוגמאות אויף דעם איז אן א שיעור, למשל אויב א בעל הבית האט צוויי ארבעטער וואס טוהן די זעלבע ארבעט, און ער צאלט פאר איינער מער נישט ווייל ער טוהט א בעסערע ארבעט נאר ווייל ער האט עם סתם ליב, אדער וויל ער געהערט צו א געוויסע גרופע, אדער סיי וועלכער זאך, איז דאס נישט קיין יושר. אין יעדער פאל זענען דא אן א סוף תירוצים און חקירות וואס מ'קען חוקר זיין, בעיקר איז דא א חקירה ווער איז עם מחייב זיך צו פירען ביושר, און אז איך האב א ביזנעס ווי מען צאלט די חברה פון מיין חסידות דאפלט פון פרעמדע, אדער וואס איז לכתחילה נאר פאר חברה פון מיין חסידות, ווער איז מיר דען מחייב צו טוהן אנדערש. דאס איז אפשר א טענה, אבער עס מאכט עס נישט קיין יושר. עס איז ווייטער נישט פייר וויאזוי ער צאלט די ארבעטער.

אלע אנדערע משלים איז זייער פארשטענדליך אבער די משל איז ממש נישט פארשענדליך, ס'איז נישט אז דער בעה"ב צאלט אונטער זיין אנדערער ארבעטער ווייל ער איז נישט פון זיין חסידות, נאר אדרבה ער צאלט העכער פארן ארבעטער וואס איז יא פון זיין חסידות, וואס א חילוק צו ער געבט עם געלט דורך זיין חסידות'ס קופת צדקה אדער ער צאלט עם העכער ביי די ארבעט בדרך כבוד
די זעלבע זאך ווען ער נעמט נאר אן מענטשן פון זיין חסידות, קען מען זאגן אז ס'איז נישט קיין יושר? קטונתי מלהבין
ווען א דיין אין א ד"ת אדער די ריכטער ביי זינגען קאמפעטישן וועלן אויסוועלן איינעם אדער געבן רעכט פאר איינעם וועגן ער איז פון זייער חסידות, איז עס קלאר נישט רעכט, און ווי לעיקוואד איז מסביר ווייל ער איז נישט דן די דין מיט אירע נויטיגע כלים נאר זייטיגע, אבער ביי זיין ביזנעס איז עס דען א דין, וואס ער דארף דן זיין מיט אירע כללים
ווען מ'זעט אז א ביזנעס נעמט אן פראצענטואל ווייניגער – למשל – שווארצע ארבעטער, קען איך זאגן אז אונטער זיין געוויסן איז ער א ראסיסט, אבער ווען אייינער נעמט אן זיין משפחה צו די ארבעט פאר ער נעמט א מענטשן אין גאס וועסטו זאגן אז ער איז א פרעמדיסט, אדער אז ס'איז נישט קיין יושר?
די זעלבע ווען דער בעה"ב צאלט מער פאר איינעם וואס ער האט ליב, ס'וועט אפשר זיין נישט קיין געשמאקע געפיל פאר די ארבעטער, סיי אז יענער ארבעט די זעלבע ווי מיר און ער באקומט מער, סיי אז זיי זענען נישט אזוי באליבט אויפן בעה"ב, אבער דאך, ס'איז נישט קיין יושר? ווען איינער צאלט למשל מער פאר ווייסע ארבעטער ווי שווארצע, קענסטו זאגן אז ער איז א ראסיסט און ס'איז נישט קיין יושר, איי ער וועט טענה'ן די ווייסע זענען מיינע חברים און נישט די שווארצע, דא קומט אריין וואס @לעיקוואד שרייבט ווייטער:

יעצט האט מען געלערנט און געזעהן, פון אן א סוף ערפארינג און מחקרים, אז איינע פון די שטערקסטע זאכען וואס בייעסען א מענטש זענען וועלכע גרופע באלאנגט איינער.

איז וויבאלד דיינע חברים זענען פונקט די זעלבע גרופע ראסע פון דיך (ווייס) איז כאילו אנן סהדי אז דו ביזט נישט עכט זייערע חברים מער ווי די שווארצע, נאר ווייל דו ביזט א ראסיסט ביזטו בעסער מיט זיי ווי מיט די ווייסע, אבער צוריק צו חסידות/משפחה/חברים, ס'איז נישט דא קיין שום אומ-יושר מיט טון גוטס דוקא מיט מיין משפחה, אבער מיט א עטנישע גרופע איז יא דא א עולה צו טון נאר מיט זיין גוטס