"דער איד"

[עס עפעס]

אט זענען עקזעמפלארן פון אויסגעשפראכענע אמעראצעס אינעם "איד" פון די פארלאפענע וואך. דער בלאט האט אויך זייער אסאך מאל געפערליך-קינדישע קעפלעך, אבער היות מען צעלאזט זיך דא כאילו דער איד איז עשר מעלות פאראויס און בעסער, ערלויבט מיר צו ברענגען די עקזעמפלארן:

כהאב בילדער, אבער ער לאזט מיר נישט ארויפלייגן, ווייל סאיז צו גרויס אין סייז.

*

אט איז דער ערשטער עקזעמפלאר: א באקסל איבער העלט קעיר רעפארם, שרייבט ער וויאזוי דער אורטייל וועט אויסמאכן פאר יעדן. הייבט ער אן:

"די אומאינשורד"...

ערנסט? האסט נישט געקענט טרעפן א אידישע איבערטייטשט פאר דעם ווארט?

------

צווייטע עקזעמפלאר:

"אבאמא און ראמני נעמען נישט קיין "וואקעישאן" פונעם העפטיגן פרעזידענט קאמפיין"

כ'וועל נישט אריינגיין אינעם פאקט אז דער אויסלייג פונעם קעפל איז געפערליך קינדיש, ווייל מ'וואלט עס געקענט שרייבן מיט פיל מער פראפעסיאנאלקייט, אבער פשוט אז ער וועט ענדערש שרייבן וואַקעישאָן ווי וואקאציע, is beyond me...

------

דריטע עקזעמפלאר:

"ראמני וויל זיך אריבערכאפן קיין מדינת ישראל צו צייגן נאנטערע באציאונג"

דאס איז שוין א חידוש נפלא. אינדערצייט וואס ער קען שרייבן "ראמני פלאנירט באזוך קיין מדינת ישראל", "ראמני וועט אפשטאטן באזוך אין מדינת ישראל" און פילע אנדערע וועגן, האט דער שרייבער באשלאסן צו גיין אויפן מערסט-קינדישן וועג און שרייבן "וויל זיך אריבערכאפן". ריעלי? ער וועט זיך אריבערכאפן? מיט א היטש? וויאזוי?....

------

פערטע עקזעמפלאר:

"אבאמא פארשטארקערט אטאקע אז ראמני האט "אַוטסאָרסד" דזשאבס קיין אויסלאנד"

ערשטנס: די וועלכע ווייסן וואס דער ווארט "אוטסארסד" מיינט, דארפן נישט אז דו זאלסט עס פינטלען פאר זיי...

צווייטנס: די וועלכע ווייסן נישט וואס דער ווארט מיינט, גייט עפעס העלפן אז די פינטלסט עס? קענסט נישט שרייבן "אבאמא פארשטארקערט אטאקע קעגן ראמני'ס שיקן דזשאבס קיין אויסלאנד" אדער עפעס ענליכעס?

------

פינפטע עקזעמפלאר:

דאס האבן מיר איבערגעלאזט צום לעצט, צוליב די מתיקות פון די אמעראצעס, וואס דער שרייבער צייגט ארויס אז ער הייבט נישט אן צו פארשטיין וואס די נייעס איז.

"פרוי קלינטאן "אטאקירט צוריק" אבאמא אין נייעם ראמני-עד"

לאמיר לייגן אין א זייט דער פאקט אז דער שרייבער ווייסט נישט פון אזא ווארט "רעקלאמע" און נוצט דעריבער די ווארט "עד".

די נייעס איז איבער דעם וואס ראמני'ס קאמפיין האט אנגעהויבן נוצן אלטע אטאקע רעדעס וואס קלינטאן האט געגעבן קעגן אבאמא אינעם 08' פריימערי.

פונעם קעפל קריגט דער ליינער נישט דאס מינדעסטע אינפארמאציע איבער וואס די נייעס איז און מען גייט ארויס צעמישט ביז גאר.

[יידל]

א גראבן טעות וואס כ'האב געטראפן אין איד'ס עדיטאריעל די וואך.
אין א פרואוו צו ווייזן אז דער בעלזער ח"כ, ישראל אייכלר איז מער אויפגעקלערט ווי אלע אנדערע חרדישע ח"כ, ברענגט ער פיל מיט ציטאטן פון חרדישע חברי כנסת און דערנאך פארגלייכט ער זיי צו ישראל אייכלר'ס ציטאט.‬
‫ער ברענגט ציטאטן פון יאנקל ליצמאן פון גור‬, משה גפני פון די ליטווישע, ‫אורי מקלב פון די ספרדישע,‬ ‫און מנחם מוזס פון וויזניץ‬, ‫מיט דעם וויל ער דעקן אלע חרדישע פראקציעס אין כנסת.‬
‫די פראבלעם איז נאר אז אורי מקלב איז א ישיבישער פארטרעטער‬...

[זר זהב]

צוצולייגן צו "עס עפעס" טעותים אין איד. כמעט יעדע וואך איז דא א טעות אין איד ווען די שרייבער דארט שרייבן אז "וויליאמסבורג איז אונטערן רושם" אא"וו, אויב וועסטע פרעגן וויליאמסבורגע אידן צי זיי זענען אונטערן רושם וועלן זיי דיר אנקוקן ווי פון קאפ געפאלן. -- נאך א טעות, ביי רביש'ע לויות שרייבן די אמעראצישע "איד" שרייבער אייביג העכערע ציפערן באטייליגטע ווי דער אמת איז, דעי טעות האלט שוין אן יארן, און ס'דיקרימינעט נישט צווישן איין רעדאקטאר אינעם צווייטן.

אז מ'רעדט שוין פון אמעראצישע טעותים אין צייטונגען, האב איך געזען לעצטענס א שרעקליכער אמעראציש'ן טעות אינעם "טיימס", דער שרייבער באריכט איבער אבאמא קעיר זאגט ער אז ס'וועט נישט הייבן טעקס'ס. א שרעקליכער טעות! אלע זעלבסשטענדיג אנאליזסט'ן זאגן פארקערט.

[עס עפעס]

זר זיסער, כהאב מיר שוין אויסגע'טענה'ט דאס מיט דיר אין אישית. שפיל עס נישט נאכאמאל אויף דא אין פובליק...

מיינע עקזעמפלארן זענען טעותים אין אידיש-שרייבן כללים, ווי כ'קלער אז קארל און אנדערע מבינים וועלן מודה זיין.

דאס וואס דו ברענגסט אז א פשוט'ע מחלה פון איבערטרייבן (ביים איד'ס פאל) און א פשוט'ע מיינונג'ס פארשידנהייט פון דזשורנאליסטן און שטייער עקספערטן (ווי ביים טיימס פאל)

פינטל.

[זר זהב]

"אין אידיש שרייבן כללים" ?

"אוטארסן" איז נישט אידיש. -- ד.מ. אז דיין גאנצער בנין צופאלט.
------
א טעות איז ווען דו ווילסט איין זאך און בטעות טוסטע א צווייט'ס, ווען דו ווילסט אבער טון די צווייטע זאך איז עס נישט קיין טעות, אפילו ס'געפעלט נישט פאר אנדערע! -- געוויסע איד שרייבער האבן אנגעהויבן שרייבן אין א מהלך מער כלשון בני אדם, דעי שרייבער ווייסט גאנץ גוט פון די ווארט "רעקלאמע" פונקט אזוי ווי דו ווייט פונעם ווארט "פליז" אפילו ווען דו שרייבסט שרייבסטע "ביטע"...

[זר זהב]

ס'דא גענוג ריכטיגע טעותים אינעם איד. איך מיין אז פאריגע וואך איז געשטאנען "ראמני" 2 מאל דארט וואו ס'האט געדארפט שטיין "אבאמא", און נאך טעותים דא און דארט. דיינע טעותים זענען סתם געקראכנע אויף גראדע ווענט.

[זר זהב]

קארל, איך האב דיר שיעור געגעבן א "לייק", נאר כ'האב אינמיטן דיין ארטיקל באמערקט ווי דו שרייבסט נאך ווארט ביי ווארט פונעם וויקיפידיע, וועלכער איז נישט אזוי 100% אקוראט.

[זר זהב]

אין א עלטערן דרוק פון איינע פון די ספרים פונעם חפץ חיים האב איך געזען דארט אין די הקדמה רעדן פון א "עתון דער איד" פון די ת"ר יארן.

[משה געציל]

עס איז אינטערעסאנט צו באמערקען אז אנפאנג ווען סאטמאר האט איבער גענומען די צייטונג איז דאס אין א געוויסע זין געווען אומפארטאייש, סתם כ״ק מרן אדמו״ר שליט״א האט נישט געמיינט סאטמאר ווייל אויף סאטמאר רבי׳ האט מען אויך געשריבען אדמו״ר מסאטמאר, ווי אויך זענען די טיטלען געווען אויף יעדען רבי׳ן אייניג אן קיין פארטאייעשיע ליניעס (דאס איז חוץ א מעשה אז די טיטלן דעמאלטס זענען געווען אסאך נארמאלער אן קיין צוויי שירות רשכבבה״ג סטייל...), עס איז וואלט געווען אינטערעסאנט צו דערגיין ווען זיי האבען עס געטוישט צו א אפציעלער סאטמערע צייטונג.

[זר זהב]

דער איד שרייבט היינט כ"ק אדמור מסאטמאר שליטא, אדער סאטמארער רבי. נישט פלעין כ"ק אדמור שליט"א

[יידל]

דער איד שרייבט היינט כ"ק אדמור מסאטמאר שליטא, אדער סאטמארער רבי. נישט פלעין כ"ק אדמור שליט"א

נישט ריכטיג, זיי שרייבן הר' אהרן ט"ב.... דזשאסט קידינג.
צו שרייבן זיי נישט "כ"ק מרן האדמו"ר מ'סאטמאר"?

[זר זהב]

ניין, געווענליך נישט.

[יידל]

ניין, געווענליך נישט.

די אמת איז אז איך ללין נישט צו אפט דעם איד, דערפאר ווייס איך נישט צופיל. אבער די קעפלעך זע איך דאך אין געשעפט. האבן זיי נישט ביים כינוס כלל ישראל געשריבן עפעס אזוי ווי "אלע גדולי ישראל ובראשם כ"ק מרן האדמ"ר מסאטמאר"?

[זר זהב]

יא ביזט גערעכט. דאס איז אבער נאר ביי א מעידזשער מעידזשער איווענט. געווענליך נישט.

[קלאר]

קארל, אודה ולא אבוש
איך הייב אן טראכטן אז איך האב דיר יא אימזניסט אטאקירט אינעם פריעדיגן אשכול פין בלאט
ווייל איך גלייב נישט זאלסט האבען געפנט די אשכול נאר צו ווייזן אז די ביזט נייטראל...

עניוועי, איך האלט ווייטער אז די זשוראנעליזום פין איד קומט נישט צי צו אמאליגע צייטונגען
קענסט אפשר זאגען אז די בלאט איז ערגער, אבער ער איז נאך ווייט פין זיין א ערנסטע צייטונג
אין ווען עס קומט צו פאליטיק מוז עס יעדער מודה ווייל דארט עס שרייט ארויס
קוקט אהער למשל פאריגע וואך מען האט שוין געהאלטן די 2'טע איד נאך די וואלען אין ער האט געהאט די ערשטע 8 זייטן מיט א קעפל אויפן ערשטען זייט
ווי ער האט אטאקירט די בלאט אין יוסי געשטענער אויף זייער א נערישע שטיייגער,
אין די וואך האלט עס ווייטער אן, איבער א האלב דאזען פעיזשעס זענען רעזעווירט איבער די וואלען אין קעגן די בלאט
ווען עס קומט צו פאליטיק וועט דער איד בכלל טראגען זיין ציבור אויף א רייד אין זיי פיטערן מיט הוילע פאנטאזיעס
למשל די וואך האט ר' משה שטערנבוך גערופן אלע גרויסע רבנים אין אמעריקא מען זאל זיך צוהעלפן פאר די נייע גזירה וואס ליגט יעצט אויפן טיש
אבער אין איד ווייסט מען נאר פין איין רבי'ן וואס מען האט גערופן אין מאכט דערפון א ריזיגע העדליין אויפן צווייטען זייט
די זעלבע איז מיט די אסיפה איבער מציצה בפה ווי ער איז מסביר אז זיין רבי האט פאררופן אין געפירט די אסיפה
(ווען אין פאקט איז ער אוועק צו א חופה פאר א האלבע שעה פין א מיטינג וואס ער זאל האבען פאררופן...)
בכלל ווען מען ליינט דער איד, קוקט אויס ווי סאטמאר פירט די וועלט ברחניות אין בגשמיות
ווער געדענקט דען נישט ווען טעפ איז געווארען באשטעטיגט איז די קרעדיט געקומען פאר ''וויטא לאפעז''
אדער ווען די וואוטשער איז ערלעדיגט קומט זיך די קרעדיט נאר פאר משה דוד נידערמאן אין סטיוו לעווין
אין צייט וואס דוד גרינפעלד איז געווען דער ערשטער צו פארפירן דערוועגן נאך פאר ער איז ערוועלט געווארען צום סיטי קאנסול
אזוי זענען דא צענדליגן ביישפילן ווי דער איד פיטערט אין גלעט זיינע ליינער וועלכע זענען זייער פארגלייבט אין אים

דער בלאט, סערווירט טאקע די ארונים אבער וועט קיינמאל נישט אריינלייגן אזויפיל דגוש אויף די זאכען ווי דער איד
די ס''ה איז, ביידע צייטונגען דארפן א תיקון, אין ביידע האבען מעלות

[זר זהב]

אינעם וויקיפיעדע זייט אויף דער 'בלאט' איז געווען געשריבן "אלעס" וואס דער איד האט זיי כלומרשט נאכגעמאכט, און דו שרייבסט דא געוויסע זאכן וואס דארט איז געשטאנען. יעצט זעה איך אבער ווי איינער האט עס גע'עדיט קאמפליטלי.

[זר זהב]

וויאזוי ברענגט מען עס ארויף?

[זר זהב]

דא איז עס!
http://yi.wikipedia.org/w/index.php?tit ... did=367169

[יידל]

קארל, אודה ולא אבוש
איך הייב אן טראכטן אז איך האב דיר יא אימזניסט אטאקירט אינעם פריעדיגן אשכול פין בלאט
ווייל איך גלייב נישט זאלסט האבען געפנט די אשכול נאר צו ווייזן אז די ביזט נייטראל...

עניוועי, איך האלט ווייטער אז די זשוראנעליזום פין איד קומט נישט צי צו אמאליגע צייטונגען
קענסט אפשר זאגען אז די בלאט איז ערגער, אבער ער איז נאך ווייט פין זיין א ערנסטע צייטונג
אין ווען עס קומט צו פאליטיק מוז עס יעדער מודה ווייל דארט עס שרייט ארויס
קוקט אהער למשל פאריגע וואך מען האט שוין געהאלטן די 2'טע איד נאך די וואלען אין ער האט געהאט די ערשטע 8 זייטן מיט א קעפל אויפן ערשטען זייט
ווי ער האט אטאקירט די בלאט אין יוסי געשטענער אויף זייער א נערישע שטיייגער,
אין די וואך האלט עס ווייטער אן, איבער א האלב דאזען פעיזשעס זענען רעזעווירט איבער די וואלען אין קעגן די בלאט
ווען עס קומט צו פאליטיק וועט דער איד בכלל טראגען זיין ציבור אויף א רייד אין זיי פיטערן מיט הוילע פאנטאזיעס
למשל די וואך האט ר' משה שטערנבוך גערופן אלע גרויסע רבנים אין אמעריקא מען זאל זיך צוהעלפן פאר די נייע גזירה וואס ליגט יעצט אויפן טיש
אבער אין איד ווייסט מען נאר פין איין רבי'ן וואס מען האט גערופן אין מאכט דערפון א ריזיגע העדליין אויפן צווייטען זייט
די זעלבע איז מיט די אסיפה איבער מציצה בפה ווי ער איז מסביר אז זיין רבי האט פאררופן אין געפירט די אסיפה
(ווען אין פאקט איז ער אוועק צו א חופה פאר א האלבע שעה פין א מיטינג וואס ער זאל האבען פאררופן...)
בכלל ווען מען ליינט דער איד, קוקט אויס ווי סאטמאר פירט די וועלט ברחניות אין בגשמיות
ווער געדענקט דען נישט ווען טעפ איז געווארען באשטעטיגט איז די קרעדיט געקומען פאר ''וויטא לאפעז''
אדער ווען די וואוטשער איז ערלעדיגט קומט זיך די קרעדיט נאר פאר משה דוד נידערמאן אין סטיוו לעווין
אין צייט וואס דוד גרינפעלד איז געווען דער ערשטער צו פארפירן דערוועגן נאך פאר ער איז ערוועלט געווארען צום סיטי קאנסול
אזוי זענען דא צענדליגן ביישפילן ווי דער איד פיטערט אין גלעט זיינע ליינער וועלכע זענען זייער פארגלייבט אין אים

דער בלאט, סערווירט טאקע די ארונים אבער וועט קיינמאל נישט אריינלייגן אזויפיל דגוש אויף די זאכען ווי דער איד
די ס''ה איז, ביידע צייטונגען דארפן א תיקון, אין ביידע האבען מעלות

קלאר! נישט אלעס איז פאליטיק! כ'בעט דיך! קארל האט דאך בפירשו געשריבן אז ווען עס קומט צו פאליטיק איז דער איד ערגער. אבער חוץ פאליטיק איז דא א גאנצער וועלט! קען יו אימעדזשין? עס איז דא וועלטליכע נייעס, לאקאלע נייעס, אנאליזן, באריכטן, ארטיקלן און וואס נישט? און די אלע זאכן קענען זיין געשריבן אויף א זשורנאליסטישע לעוועל און אויף א נידעריגע טאבלויד לעוועל. פארשטייסט? ווייל דו ביסט אן ארויני מיינט נישט אז דו האסט א חוב קדוש נישט אויפצוהערן רעדן פון די נידעריגע פאליטיק וואס דער איד שפילט נעבעך.

[יידל]

אינעם וויקיפיעדע זייט אויף דער 'בלאט' איז געווען געשריבן "אלעס" וואס דער איד האט זיי כלומרשט נאכגעמאכט

זר, ביטע בעק אפ דיינע רייד. פארוואס כלומרשט?

דא איז עס!
http://yi.wikipedia.org/w/index.php?tit ... did=367169

וויקיפעדיע רעכנט אויס צוויי זאכן: בילדער און א מדור זכרון להולכים.
קארל האט אויסגערעכנט 6 זאכן און נאר איינס(!) שטייט שוין אין וויקיפעדיע: מדור "וואס נאך טוט זיך בעולם התורה והחסידות...", די אויפהער פון דעם מדור, דעקן קליינע נייעסלעך, בילדער, טעבלויד אויסשטעל, אויפהער פון וועלטליכע נייעס אויפן ערשטן בלאט.

זר, הער אויף מיט דיינע עקלדיגע בייעסד תגובות. אה, און פארגעס נישט צו געבן קארל'ן זיין ערליך-פארדינטע לייק...

[קלאר]

קארל, אודה ולא אבוש
איך הייב אן טראכטן אז איך האב דיר יא אימזניסט אטאקירט אינעם פריעדיגן אשכול פין בלאט
ווייל איך גלייב נישט זאלסט האבען געפנט די אשכול נאר צו ווייזן אז די ביזט נייטראל...

עניוועי, איך האלט ווייטער אז די זשוראנעליזום פין איד קומט נישט צי צו אמאליגע צייטונגען
קענסט אפשר זאגען אז די בלאט איז ערגער, אבער ער איז נאך ווייט פין זיין א ערנסטע צייטונג
אין ווען עס קומט צו פאליטיק מוז עס יעדער מודה ווייל דארט עס שרייט ארויס
קוקט אהער למשל פאריגע וואך מען האט שוין געהאלטן די 2'טע איד נאך די וואלען אין ער האט געהאט די ערשטע 8 זייטן מיט א קעפל אויפן ערשטען זייט
ווי ער האט אטאקירט די בלאט אין יוסי געשטענער אויף זייער א נערישע שטיייגער,
אין די וואך האלט עס ווייטער אן, איבער א האלב דאזען פעיזשעס זענען רעזעווירט איבער די וואלען אין קעגן די בלאט
ווען עס קומט צו פאליטיק וועט דער איד בכלל טראגען זיין ציבור אויף א רייד אין זיי פיטערן מיט הוילע פאנטאזיעס
למשל די וואך האט ר' משה שטערנבוך גערופן אלע גרויסע רבנים אין אמעריקא מען זאל זיך צוהעלפן פאר די נייע גזירה וואס ליגט יעצט אויפן טיש
אבער אין איד ווייסט מען נאר פין איין רבי'ן וואס מען האט גערופן אין מאכט דערפון א ריזיגע העדליין אויפן צווייטען זייט
די זעלבע איז מיט די אסיפה איבער מציצה בפה ווי ער איז מסביר אז זיין רבי האט פאררופן אין געפירט די אסיפה
(ווען אין פאקט איז ער אוועק צו א חופה פאר א האלבע שעה פין א מיטינג וואס ער זאל האבען פאררופן...)
בכלל ווען מען ליינט דער איד, קוקט אויס ווי סאטמאר פירט די וועלט ברחניות אין בגשמיות
ווער געדענקט דען נישט ווען טעפ איז געווארען באשטעטיגט איז די קרעדיט געקומען פאר ''וויטא לאפעז''
אדער ווען די וואוטשער איז ערלעדיגט קומט זיך די קרעדיט נאר פאר משה דוד נידערמאן אין סטיוו לעווין
אין צייט וואס דוד גרינפעלד איז געווען דער ערשטער צו פארפירן דערוועגן נאך פאר ער איז ערוועלט געווארען צום סיטי קאנסול
אזוי זענען דא צענדליגן ביישפילן ווי דער איד פיטערט אין גלעט זיינע ליינער וועלכע זענען זייער פארגלייבט אין אים

דער בלאט, סערווירט טאקע די ארונים אבער וועט קיינמאל נישט אריינלייגן אזויפיל דגוש אויף די זאכען ווי דער איד
די ס''ה איז, ביידע צייטונגען דארפן א תיקון, אין ביידע האבען מעלות

קלאר! נישט אלעס איז פאליטיק! כ'בעט דיך! קארל האט דאך בפירשו געשריבן אז ווען עס קומט צו פאליטיק איז דער איד ערגער. אבער חוץ פאליטיק איז דא א גאנצער וועלט! קען יו אימעדזשין? עס איז דא וועלטליכע נייעס, לאקאלע נייעס, אנאליזן, באריכטן, ארטיקלן און וואס נישט? און די אלע זאכן קענען זיין געשריבן אויף א זשורנאליסטישע לעוועל און אויף א נידעריגע טאבלויד לעוועל. פארשטייסט? ווייל דו ביסט אן ארויני מיינט נישט אז דו האסט א חוב קדוש נישט אויפצוהערן רעדן פון די נידעריגע פאליטיק וואס דער איד שפילט נעבעך.

איך ניץ די פאליטיק פין דער איד פאר א סעמפל
ווייל אין דעם פרט איז יעדער מודה

[יידל]

איך ניץ די פאליטיק פין דער איד פאר א סעמפל
ווייל אין דעם פרט איז יעדער מודה

א סעמפל אויף וואס? אויף זייער אומזשורנאליסטישקייט?
שלעכעטע סעמפל, ווייל ווי ערווענט אויבן איז פאליטיק אינעם איד א יוצא מן הכלל.

[זר זהב]

יידל, איי וויל אפרישיעט אויב מאכסטע מיר א סך הכל פון די 6 זאכן וואס קארל רעכנט אויס. א דאנק