החוקר האגדי הרב יהושע מונדשיין ז''ל

[יוסף שרייבער]

פון ארצינו הק' קומט די בשורה ל''ט אז דער לעגענדארער חוקר ומחבר ספרים חשובים הרה''ח ר' יהושע מונדשיין ע''ה איז ל''ע נפטר געווארען.


פאר ווער עס האט נאר א שטיקעל אינטערעס אין די תחום פון ספרים וסופרים דארף מען מער גארנישט צולייגען, דאס בלויזע דערמאנען זיין נאמען איז גענוג מען זאל איינזעהן וואסערע גרויסע פארלוסט דאס איז לחקר ההיסטוריה האמיתית.


לכאורה האב איך עם קיינמאל נישט פערזענליך באגעגענט אבער זיינע ווערק האב איך כמעט אלע געלעהזט און גענוצט.



ר' יהושע האט אליינס מחבר א טוץ ספרים הויפטזעכליך ליובאוויטשע ביבליוגראפיע און היסטאריע ,די לעצטע צוויי זייענדיג די ספרים 'המאסר הראשון' און 'המסע האחרון' וואס זענען ביידע פענעמאלע ווערק.


עס דארף באצייכענט ווערען אז דער רבי האט זיך אויך סומך געווען אויף זיינע ווערק און האט זאגאר עם געבעטען צו ארבייטען אויף די ליובאוויטשע ביבליוגראפישע ספרים.


א חוץ פון זיינע אייגענע ספרים ווערט ער דערמאנט לשבח אין די הקדמות פון צעהנדליגע ספרים סיי מיטען העלפען טרעפען כתבי יד זייענדיג א ספרן מומחה פאר לאנגע יארען אינערהאלב די סיה''ל און סיי בכלל העלפען טרעפען תולדות און מאכען זיכער אז זאכען ''שטימען'' טאקע.


ר' יהושע האט געפירט א מלחמת חורמה מיט די כת הזייפנים, די קליינע קליקע וואס לעבען אין א דמיון אז זיי זענען די לעצטע געבליבענע הייפעלע עכטע ליטוואקעס וואס פירען נאך א מלחמה מיט די פארפיינטע חסידים. ובראשם דוב אליאך מב''ב (מחבר פונעם בוך 'הגאון' וואס לייגט אראפ דער הייליגער קדושת לוי כמעט ווי א גאסען יונג ומאידך הייבט אויף פארשידענע ליטוואקעס וואס זענען געווען אנשים מפוקפקים) וכת דיליה און דוד קאמינעצקי מי-ם, און ער האט אויסגענוצט זיין לעצטע ספר המאסר הראשון פיין אפצוענטפערען אליאך'ס הבלים.


הן אמת, אסאך זענען ביי די דעה אז אלמלא ר' יהושע וואלט געשריבען דאס וואס ער האט געשריבען אין די 'כרם חב''ד' ח''ד (ווי ער ווייזט אויף בראיות ברורות אז ווילנא איז געווען ווייט פון א עיר הצדק בתקופת הגאון, פאר יארען בעפאר דעם גאון און לאנגע יארען דערנאך, האט דער אב''ד זיך געשלאגען מיט די פרנסים, די פרנסים מיטען קהל, און קהל מיטען המון און זיי אלע צווישען זיך עקסטער) וואלט יענע פרק אין הגאון נישט צושטאנד געקומען ווייל פארשטייט זיך אז זיי האבען געפילט אז אויף אזוינע אויפדעקונגען קען מען נישט אריבערגיין בשתיקה. אבער ר' יהושע ביי וועם דער אמת איז געווען אהוב מכול האט כנראה געהאלטען אז די ריסק לוינט זיך.


איינע פון זיינע אייגענארטיקייטען איז אז ער איין חודש געקענט שרייבען א מאמר/תגובה פאר די פרומע קובץ נר ישראל און די נעקסטע חודש שרייבען אינעם נישט-צו-פרומע קובץ קדתרה בהוצאת יד בן צבי.


ר' יהושע האט א לענגערע צייט אפגעשריבען א פרויעקט בשם 'סיפורים וגלגיליהם' ווי ער האט אריבערגעפירט 74 באקאנטע און ווייניגער באקאנטע סיפורים ומסורות תחת שבט ההיגיון וההיסטריה, און עס איז א תענוג צרוף זיי צי ליינען.


אין איינע פון די לעצטע פרקים (פרק ע''א) האט ער דערמאנט דעם נוכל וגנב 'הרב' סאלאמאן משטעפינעשט החדשה און האט מבטיח געווען אז ער וועט נאך צוריקומען מטפל זיין מיט עם כדבעי, חבל שלא זכינו לכך.


איינע פון זיינע שטארקע מעלות איז געווען אז ער האט נישט מהסס געווען זיך מטפל צו זיין בפרות קדושות, שטארקע אנגענומען ווערסיעס ומסורות אויב ער האט געהאלטען אז זיי שטימען נישט, און אויב עס קען במציאות נישט זיין אז דער בעש''ט האט געטראפען דעם מלבי''ם און עס פארציילט פאר פאפע רבי דאן איז נישט קיין חילוק אויב צאנזער רב, ר' יאנקלה אדער ר' ניסן מראזוב פארציילט אזוי. דאס איז כולל חבד'סקע סיפורים אויך.


איך געדענק ווי נאך די פטירה פון הרבי מלויבאויטש האט איך געליינט א בריוו פון עם וואס האט מיר פארענטפערט עפעס וואס האט מיך א לאנגע צייט געבאדערט. דהיינו יעדער געדענט ווי גוטניק מאוסטראליע האט אויסגעגאסען מיליאנען (אלעס פון זיינע סטאקהאלדערס נישט זיין אייגענע געלט) אויף צו טרעפען דיימאנטען זיך פארלאזענדיג אויפען רבין'ס ברכה וואס האט אנגעבליך געווינטשען ער זאל טרעפען ''אבנים טובות ומרגליות''.


והנה מען קען האלטען וואס מען וויל פונעם רבין אבער קיין חדר אינגעל איז ער נישט געווען און ווען ער האט עפעס קלאר געזאגט איז עס געשעהן און דא טרעפט גוטניק נישט קיין איין איינציגע דיימאנט אתמהה? עד שבא ר' יהושע וגילה לנו אז די 'ברכה' האט איינער פון די משתבקים בקודש איבערגעבען נאך די רבי'ס לעצטע אירוע מוחי (וואס היינט ווייסט שוין יעדער אז דער רבי האט נישט גערעדט קיין ווארט נאכדעם, אבער אין יענע יארען האט מען געדארפט אסאך קוראדשז צו שרייבען אזאנס) און פשוט ביותר אז ער האט קיינמאל אזא ברכה נישט געגעבען.


איבעריג צו זאגען אז די כת המשיחיסטען ההזויים זענען ביי עם געווען אפגעפרעגט אינגאנצען.


לויט וויקיפעדיע האט ער אויך אפגעלאכט פון די נייע חב''דסקע מנהג צי 'שיקען' בריוו צום רבין דורעך אריינלייגען אין א באנד אגרות קודש.


מען קען נאך אסאך מאריך זיין במקום שאני מקצר, יהי זכרו ברוך!

[יוסף שרייבער]

אין די הקדמה צו תורת חב''ד-ביבליוגראפיה ספר התניא שרייבט ר' יהושע א ייש''כ פאר ר' חיים פאר זיין הילף ובכלל פארען עם העלפען בתולדות הספר העברי.

מען קען זאגען אז ר' חיים ע''ה איז בחלקו פון א ענליכע טייג געווען געקנויטן וכידוע אז נאכען פטירה פונעם ריי''ץ האט מען עם מער ווייניגער באזייטיגט ווייל ער נישט געוואלט מיטשפרינגען מיט אלעס ואכמ''ל.

אתר שטורעם האט א מדור בפני עצמו מכל כתבי ר' יהושע, עס לוינט צו כאפען א בליק.

[פישלע העררינג]

אתר שטורעם האט א מדור בפני עצמו מכל כתבי ר' יהושע, עס לוינט צו כאפען א בליק.

יישר כח! אן אוצר שלם! ווי לן דמיתנא.

[לעיקוואד]

אגרת לידיד - בענין המשיחיות וכו'

קווים לדמותו של שקרן - נגד הרי"ל גרונר

געווען א חוקר דייקן (צומאל באופן מופרז, געמאכט פון א קליינער דיוק א בארג בעקשנות), ווייט נישט קיין פתי יאמין לכל דבר, און דער זעלבער צייט א חסיד ירא שמים מרבים. געפלעגט דאווענען באריכות וכו'. א צאמשטעל וואס טרעפט זיך נישט קיין סאך. כוייסט נישט אויב דווקא אין חב"ד קען אזא זאך זיין. עכ"פ עס איז א חידוש אזא זאך.

די ספר זיינע וואס איך האב די מערסטע הנאה געהאט איז דער קובץ מגדל עוז וואס ער האט עורך געווען, אן אוצר בלום פון חידושים סיפורים וגילויים יקרים מאדמור"י חב"ד, כמעט וואס איך ווייס נישט נאך אזא ספר וואס איז מלקט במקום אחד אזויפיל אינטרעסאנטע זאכן.

[פישלע העררינג]

פון וואס האט ער געלעבט? אפאר כתבות א חודש?

[יוסף שרייבער]

זיין 'אגרת לידיד' האט בשעתו אנגעמאכט א גרויסען שטורעם (Pun Intended) סיי מעצם שארפע אנטי משיחיזם וואס איז יענערצייט געווען בבחינת סכנת נפשות און סיי אלס שלא חמל פני הגה''ח ר' יואל כהן וואס איז נאך דאן געווען פאררעכנט ביי געוויסע ווי כמעט דער ממלא מקום פונעם רבי'ן. א חלק ליטווישע זענען אפילו געווען גרייט עם צו פארגעבען זיין מערכה (לשיטתם) מיטען גר''א. ביי פילע איז דאס דער 'שו''ע של אנטי משיחיזם'. עס איז אויך כדאי צו ליינען די צוויי אנדערע בריוו דארט אויף שטורעם ביישוב הדעת.

אויף אוצה''ח וועבט זיך א אינטרעסאנטע אשכול לזכרו, כדרכו של איזרעליס פעלט נישט קיין סאך עס זאל פליען טישען און בענק אבער אפילו זיינע ברי פלוגתא זענען עם שטארק מכבד די זעלבע ווי ער האט בחייו יעדעם מכבד געווען און אייביג געווען גרייט ארויסצוהלפען אפילו מיט וועם ער האט געהאט שארפע חילוקי דיעות/כתבות/התכתבות.

עס איז אויך ראטזאם צו ליינען זיינע תגובות דארט אויף אוצה''ח פארום.


זיין ס' מגדל עוז האב איך שוין יארען אבער מאיזה שהוא סיבה האב איך עס נאכנישט דורעכגעטוהן כדבעי. אפשר איצט וועל איך עס טוהן לזכרו.


שווער צו זאגען פון וועלכע פון זיין יבול עצום איך האב די מערסטע הנאה געהאט אבער בהקדמת ר' חיים ליבערמאן לח''ג של ספרו אהל רח''ל שרייבט ער אז דער באנד איז מעשי ידיו פון ידידו ר' יהושע (און מיט דעם ווערט אויך פארענפערט שאלת הרב ראובן), לאזט זיך זאגען אז פון דיזע ארבייט האט מען די מערסטע הנאה אבער כאמור איז עס א שווערע החלטה.


די בריוו שהזכרתי לעיל איז טאקע קעגען ריל''ג, צו וועם ר' יהושע האט געטאגען א טיפע שנאה/דיסטראסט. איך דערמאן זיך אויך אז ר' יהושע שרייבט דארט אז אחרי פטירת הרבי האט מען געטראפען טויזענטע נישט איבערגעגעבענע ברייווען צום רבין וואס ריל''ג האט גונז געווען מסיבותיו הוא. ויבאו הליובאוויטשערס בתוכינו אין מעיר זיין א שיין על היחסים ביניהם.


נאך א זאך וואס איז מיר פארענפערט געווארען ליינענדיג אז ער האט זיך געמוטשעט מיט די מחלה רח''ל, כידוע לחובבי עתיקות האט מען לעצטענס מגלה געווען אז די סידור האריז''ל בכת''י אין וואס דער גרויסער מגיד פלעגט דאווענען און וואס איז באצירט מיט אסאך הגהות בכי''ק תלמידו המגיד מקאזניטץ האט אויך היבש הגהות בכתי''ק פון זיין תלמיד דער בעל התניא און עס איז אט געווען אויף דיספלעי ביים תערוכה אוצרות החסידות בירושלים.


והנה דער מגלה דערפון איז הרה''ג רי''י ווייס מב''ב און רשד''ל איז מסכים עם צום זיהוי אלס כתי''ק בעל התניא, איז כאטשיק ספעציפיש איז רשד''ל א גרעסערע מבין אויף כתי''ק התניא אבער בשנים עברו וואלט מען זיכער געפרעגט ר' יהושע אויך. אבער הערענדיג אז ער איז שוין ליידער געווען על ערש דווי פארשטיי איך שוין.


כאמור איז ער געווען לאנגע יארען א ספרן מומחה במחלקת כתבי היד של הסיה''ל אויך איז ער געווען די עורך פון אסאך ווערק און זיינע אלע כתבות האט ער בפשטות אויך נישט געשריבען בחינם.

[בענדזשאמין פרענקלין]

ישר כח הרב שרייבער פארן מאמר. אפאר הערות.

עס דארף באצייכענט ווערען אז דער רבי האט זיך אויך סומך געווען אויף זיינע ווערק און האט זאגאר עם געבעטען צו ארבייטען אויף די ליובאוויטשע ביבליוגראפישע ספרים.

וועלעכע רבי?

ר' יהושע האט געפירט א מלחמת חורמה מיט די כת הזייפנים, די קליינע קליקע וואס לעבען אין א דמיון אז זיי זענען די לעצטע געבליבענע הייפעלע עכטע ליטוואקעס וואס פירען נאך א מלחמה מיט די פארפיינטע חסידים. ובראשם דוב אליאך מב''ב (מחבר פונעם בוך 'הגאון' וואס לייגט אראפ דער הייליגער קדושת לוי כמעט ווי א גאסען יונג ומאידך הייבט אויף פארשידענע ליטוואקעס וואס זענען געווען אנשים מפוקפקים) וכת דיליה און דוד קאמינעצקי מי-ם, און ער האט אויסגענוצט זיין לעצטע ספר המאסר הראשון פיין אפצוענטפערען אליאך'ס הבלים.

כת זייפנים ? הבלים? כ'פארשטיי ביזט נישט איינשטימיג מיט זיי איבערן קדושה פונעם קדושת לוי און איבערן גדלות פון געוויסע ליטווישע אנשים מפוקפקים, אבער פון דארט ביז כת זייפנים, בעלי דמיונות, און הבלים, איז פאלג מיר א גאנג.

הן אמת, אסאך זענען ביי די דעה אז אלמלא ר' יהושע וואלט געשריבען דאס וואס ער האט געשריבען אין די 'כרם חב''ד' ח''ד (ווי ער ווייזט אויף בראיות ברורות אז ווילנא איז געווען ווייט פון א עיר הצדק בתקופת הגאון, פאר יארען בעפאר דעם גאון און לאנגע יארען דערנאך, האט דער אב''ד זיך געשלאגען מיט די פרנסים, די פרנסים מיטען קהל, און קהל מיטען המון און זיי אלע צווישען זיך עקסטער) וואלט יענע פרק אין הגאון נישט צושטאנד געקומען ווייל פארשטייט זיך אז זיי האבען געפילט אז אויף אזוינע אויפדעקונגען קען מען נישט אריבערגיין בשתיקה. אבער ר' יהושע ביי וועם דער אמת איז געווען אהוב מכול האט כנראה געהאלטען אז די ריסק לוינט זיך.

כהאב געליינט אביסל כרם חב"ד ח"ד, עס קוקט נישט אויס ווי דער אמת-אהוב-מכל איז געווען די טרייב קראפט אונטער זיינע געשרייבאכטס. כ'וואלט ליבערשט געזאגט אז דער גרויסארטיגער חוקר האט זיך דאסמאל איינגעהילט אין א מאנטל פון חסידישע פאטריאטיזם און געשריבן זייער בייעסד, גענוי ווי די ליטווישע האבן געטוען ביים 'הגאון'.

[יוסף שרייבער]

א לינק צום קטלוג התערוכה ובתוכו, בין השאר, קלארערע סקענס פונעם סידור כתב יד הנ''ל.

[סאו וואט]

.

[סאו וואט]

אה! רבי יוסף ברוך הבא, מאכט אייך באקוועם, ס'פרייט מיר אייך צו זעהן דא. משנה מקום משנה מזל, ס'איז צו האפען בעזרת ידידינו החברים דפה אז איר האט געטוען דער ריכטיגע שריט.

נישט אונגאנצען אמת דער פאקט אז ער האט געשריבען קעגן ליבאוויטש, ער האט זיי אסאך מאל געקאווערט זייערע ליגענטס.

לכאורה איז זיין גרעסטע מתנגד געוועהן דוד אסף. און דוד אסף ציטירט אסאך פון זיינע ווערק, און מערקט אסאך מאל ווי רבי יהושע נעמט זיך אן פאר זיינע רעביס.

[חד גדיא]

ר' יוסף, זייט נישט ברוגז. אבער אפשר קענט איר א טראפ מער רעדן פון ר' יהושע'ס מערכה קעגן די משיחיסטן. איר שרייבט אז ער האט זיך געשלאגן מיט ר' יואל כהן. אבער ר' יואל איז דאך אן אנטי משיחיסט.

[לית דין בר נש]

חד גדיא: ער איז נישט אלעמאל גיוועהן!

[[NAMELESS]]

שטורעם נעט איז נישט א חב''ד סייט? וויאזוי זענען זיי מפרסם זיינע זאכן?

[יוסף שרייבער]

אזוי איז געווען מפורסם אין עטליכע פלעצער בשם ר' משה שיינערט ני''ו אז ר' חיים זאל זיך האבען אויסגעדרוקט אז ער אליינס האלט נישט פון זיי ''אבער ער איז מאמין באמונה שלימה אויב דער רבי (דער ריי''ץ) זאגט אז זיי זענען אמת איז אזוי''.

אבער איך האב איבערגעפרעגט ר' משה ליב ווייזער ני''ו וואס איז אויך געווען ביי יענע באזוך און ער האט מיר געזאגט דאס איז שקר און אדרבה ר' חיים האט געזאגט ''איך געדענק נאך ווען ער (דער זייפן) איז געקומען צום רש''ב, ער האט געזעהן עס גייט גוט האט ער געבראכט נאך''. עס איז מיר נאכנישט אויסגעקומען איבערצופרעגען ר' משה שיינערט וואס איז באקאנט אלס דייקן ומקור מוסמך אבער דאס מיינט נישט אז אלעס וואס מען שרייבט נאך בשמו איז ריכטיג (לדוגמה די זיופים אין די ערשטע חלקים פון ביתו נאוה קודש).

על יתר ההארות וועל איך פראבירען צו ענטפערען שפעטער.

[איש את רעהו]

ר' יוסף, זייט נישט ברוגז. אבער אפשר קענט איר א טראפ מער רעדן פון ר' יהושע'ס מערכה קעגן די משיחיסטן. איר שרייבט אז ער האט זיך געשלאגן מיט ר' יואל כהן. אבער ר' יואל איז דאך אן אנטי משיחיסט.

ר' יואל איז נאך דעמאלט געווען מיט די רוח פון די חב''ד באוועגונג וואס האט געגלויבט אז די רבי איז משיח

[ראש הישיבה]

ברוך דיין האמת. יעצט באמערקט אז ר' יהושע מ. איז נפטר געווארן אזוי אינג.

שכוח [tag]יוסף שרייבער[/tag] פאר די ארטיקל מיט די לינקס. דער רבש"ע זאל העלפן אז דו זאלסט מבשר זיין בשורות טובות.

ער איז געווען א שטארקע חסיד פון די רבי. און ריכטיג אז ער איז געווען אן אוהב ומברר האמת עד הסוף.

איך האב געדארפט עפעס מברר זיין, איך האב מיך פארבינדן מיט אים דורך אימעיל מיט די שאלה. ער ענטפערט מיר אז ער גייט מברר זיין. ביז צוויי שעה שפעטער האט ער געהאט א תשובה מיט ראיות ברורות.

ער האט זיך לוחם געווען מיט פאלשע היסטאריע. ער האט זיך לוחם געווען מיט דיע וואס ווילן פאנטאזירן מעשיות אויף די ליובאוויטשער רבי זי"ע. וועגן דעם האט ער געהאט א פערזענליכע מערכה מיט רבי לייבל גראננער שליט"א. אבער נישט נאר מיט רבי לייבל, ווייל זייער אסאך מאל ווער ער האט געלייענט א מעשה אין כפר חב"ד וואס ער האט געשמעקט אז עס שטימט נישט, האט ער מברר געווען און געשיקט א בריוו צו די מערכת. זיי פלעגן כסדר דרוקן זיינע בריוון. זיי האבן זיך גערעכנט מיט זיין מיינונג.

חבל על דאבדין ולא משתכחין.

[יוסף שרייבער]

ווי אנדערע באמערקען שוין איז ר' יואל פון אנפאנג יא מיטגעגאנגען מיטען משיחיזם שטראם און דערנאך זיך אויפגעכאפט פונעם בייזען חלום (יש אומרים אז דער בריוו האט א יד דערין) אבער דאכט זיך אז עד היום איז נישט אינגאנצען ברור ווי ער שטייט איין אין דעם נושא.

[איש את רעהו]

נאך ג' תמוז האט ער געזען וואס די משיח'סטען באוועגונג גייט ברענגען וויאזוי יעדע רעכטדענקענדער חבד'סקער זעט היינט, דער מציאות האט אויך אויפגעוועקט רבי יואל, קוקט אויס רבי יהושע האט מיט זיין שארפער אויג געזען די ענדע נאך ווען די רוחות האבן געשטורעמט און מען האט מורא געהאט צו זאגן הויעך אזעלכע רייד.

[יוסף שרייבער]

הרב בענדזשאמין, איך האב געקלערט אז אויב איך שרייב די ווערטער ''דער רבי'' אין די זעלבע סענטענס ווי ''ליובאוויטשע ביבליוגראפישע ספרים'' וועט יעדער כאפען פון וועם איך רעד אבער טאמער איינער האט נישט פארשטאנען האב איך געמיינט האדמו''ר ר' מנחם מענדל שניאורסאן זצ''ל א. ק. ע. רמ''ש ,מלך המשיח.


יעצט לגבי די כת דייהארד ליטוואקעס, דאס ווייסט יעדער אז בעפאר א חוקר'ס שרייבט עפעס האלט פאר זיינע אויגען דריי חלקים א. די אורגינאלע דאקומענטען וספרים ב. העתקות און אינקאמפליט דאקומענטען אבער אזעלכע וואס ווארפען נאכאלץ א ליכט ג. אייגענע אינטערפעראציעס און השערות.


יעצט מובן מאליו אז לגבי אייגענע השארות מוזען זיי נישט צוקומען צו די זעלבע מסקנות ווי עם, אבער די זעלבע דאקומענטען מיט וואס ער האט זיך באנוצט צו צוען זיינע מסקנות איז פונקט אזוי געווען עוועליבעל פאר זיי ווייל עפ''י רוב שטאמען זיי פון ישראל קלויזנער'ס ווערק 'וילנא בתקופת הגאון' און מרדכי וילנסקי'ס 'חסידים ומתנגדים' וואס האבען געהאט עקסעס צו פילע אויטענטישע מסמכים מהתקופה און ווער עס ליינט זיי דורעך זעהט בהכרך אז ער איז מער גערעכט ווי זיי.


און אפילו די דאקומענטען וואס ער האט נאר שפעטער מגלה געווען אין די רוסישע ארכיווען האבען זיי דאך געזעהן בספריו ומאמריו פונקט ווי איך און דוה זעהען עס.


זיופים מיינט נישט אייביג מזייף זיין ממש עס קען אויך מיינען מעלים זיין ביודעין מקורות וואס וועלען נישט שטיצען דיין אגענדע. און אויף דעם קען יעדער וואס איז באקאנט מיט ר' יהושע'ס ווערק מעיד זיין אז ער האט אייביג געברענט אלע מקורות מעגליך צוגלייך, די זעלבע קען מען בהחלט נישט זאגען אויף כת הנ''ל.


חוץ מזה האט ר' יהושע אויך גענוג אויפגעוויזען ווי זיי האבען מזייף געווען ממש.


איך קען נישט נאך א היימישע (צו א אפילו נישט היימישע) חוקר וואס שרייבט אזא דיסקלעימער ווי ר' יהושע האט געשריבען בסוף פון יענע חלק כרם חב''ד, איר קענט יא?


איז ער געווען פערפעקט? איך בין זיכער אז ער האט אויך געהאט חסרונות (אינעם סדרה סיפורים וגלגיליהם איז דא איינציגע ווי ער דראפעט זיך אויף גראדע ווענט אבער רוב זענען גאר גוט) אבער יעדער איז מודה אז ער איז געווען א חותר לאמת עד לאחת.

[לעיקוואד]

כמדומה אז בענדזשאמין רעדט בעיקר פון די מאטיוואציע, עס איז פשוט אז הרב מונדשיין איז נישט געווען סתם עפעס א אביעקטיווער חוקר מבחוץ זאל חוקר זיין וואס איז געווען, נאר איז בפירוש א חסיד וואס לייגט זיך אריין ווייזען אז זיין צד איז מער גערעכט. נישט קיין חילוק ווי קראנט זיינע דאקומענטען זענען, איז אלץ דא אסאך וואס איז תלוי וויאזוי מלייגט עס אראפ און וואס משטעלט צו צו וואס וכו', עס איז פשוט לכל מי שקרא אז די מעשה וואס מונדשיין איז מצייר אין כרם חב''ד האט אלע סימנים פון א פארטייעשע מאמר נישט פון אן אביעקטיווער. הגם ווען ער פראבירט טרעפן שמוץ אויף ווילנא טוהט ער דאס אויף מער א קראנטע אופן.


עס איז נישט במקרה אז די חסידישע חוקרים שטיין פונקט אלע אויף איין אביעקטיווישער זייט..

[אחד העם]

לעיקוואד, דער איגרת לידיד וואס די האסט געברענגט איז העכסט אן אינטרעסאנטע, און באלערנד. סאיז מיר געפאלען די פראזע:

עוד כמה נקודות למחשבה; יודעים אנו כי האתעלד"ע היא לפי אופן האתעדל"ת. לאיזה משיח מצפים אלו המאמינים כי עבודת המדבקות והפזמונים תפעל את התגלות המשיח? וכ"ש וק"ו "עבודת" המחלוקת, השנאה והטרור - שבהשרשת מדות מגונות אלו בקרב אנ"ש יש חלק לא מבוטל ל"מורה הנבוכים" ר' יואל, שיסד את ק"ק סאטמער שבליבאוויטש..

[לעיקוואד]

דא איז דער כרם חב''ד
http://www.hebrewbooks.org/23647

[ישראל קאפקע]

לעיקוואד, דער איגרת לידיד וואס די האסט געברענגט איז העכסט אן אינטרעסאנטע, און באלערנד. סאיז מיר געפאלען די פראזע:

עוד כמה נקודות למחשבה; יודעים אנו כי האתעלד"ע היא לפי אופן האתעדל"ת. לאיזה משיח מצפים אלו המאמינים כי עבודת המדבקות והפזמונים תפעל את התגלות המשיח? וכ"ש וק"ו "עבודת" המחלוקת, השנאה והטרור - שבהשרשת מדות מגונות אלו בקרב אנ"ש יש חלק לא מבוטל ל"מורה הנבוכים" ר' יואל, שיסד את ק"ק סאטמער שבליבאוויטש..

קען איינער איבערטייטשן, אז עס זאל זיין פארשטאנדיק אויך פאר די וואס ריידן ניט חבדי''ש?