איזהו חכם?

[לעיקוואד]

(אינספירירט דורך קאך_לעפל'ס אשכול, נתעוררתי חוקר צו זיין אויף די דאזיגע נושא)
לאמיר לייגען א הנחה, וואס דאכציך רוב וועלן מודה זיין, אז חכמה איז בעסער פון טיפשות, און עס איז בעסער צו זיין קלוג ווי צו זיין א נאר, און א חכם איז א זאך וואס מען איז משבח און מעריך, ווידער א טיפש איז מען מזלזל און דוחה. בקיצור די הנחה איז אז די מידת החכמה איז א מידה משובחת וטובה, און א חכם איז אן אדם משובח וטוב.
שטעלט זיך אבער די שאלה, ווער איז א חכם און ווער איז א טיפש? וואס איז דאס טאקע דער זאך צו וואס מען דארף שטרעבן ווען מזאגט אז קלוגשאפט איז א ריכטיגע מטרה?

פארשטייט זיך דאס איז גאר א ברייטע שאלה, און מען קען ברענגען צו דעם מראי מקומות מיט סברות מימות עולם ועד היום. איך וויל אבער חוקר זיין די נקודה אזוי.

איז א חכם איינער וואס ווייסט די ריכטיגע חכמה? דהיינו איינער וואס ער ווייסט דער אמת? און ווידער א נאר וועט זיין איינער וואס ווייסט נישט די ריכטיגע חכמה, וואס ער גלייבט אין זאכען וואס זענען נישט? לויט דער צד קומט אויס אז אפילו דער גרעסטער חכם אדער סייענטיסט פון אמאל, וויבאלד היינט ווייסט מען אז אלע זאכען וואס ער האט געוואוסט זענען געווען שקר, קומט אויס ער איז בכלל געווען א טיפש. עס איז דא א שטיקל גאנג וואס מען טראכט אזוי, אבער למעשה מיין איך עס איז גאנץ קלאר אז עס איז נישט אזוי און איז רחוק מן השכל אזוי צו קלערן, און מען קלערט אז א חכם וואס האט געהאט א פאלשער טעאריע בלייבט א חכם און מען איז עם ווייטער מעריך אלץ א חכם, נישט ער ווערט א נאר די רגע וואס זיין טעאריע ווערט אפגעפרעגט. אדרבה עס הערט זיך מאדנע צו זאגען אז דער פסק אויב איינער איז א חכם איז תלוי ועומד ווילאנג דער חכמה וואס ער האט עוסק געווארען איז מוכח אויף אמת אדער נישט.

אבער אויב נישט אזוי, וויאזוי דען איז מען מגדיר דער חכם? דער ציל און מובן פון חכמה איז דאך צו וויסען וואס איז ריכטיג, דארף מען דאך וויסען , און אויב דער ידיעה איז גאר נארישקייטן וואסארא חכם איז דאס? וועט מען זאגען א חכם איז דער וואס טוהט אין חכמה. און האט דאס גארנישט מיט ידיעות איינגעלייגט. לכאורה וועט מען מוזען זאגען אז א חכם איז דער וואס שטרעבט לפי יכולתו מברר זיין דאס וואס ער ווייסט, און לערנען נאך זאכען, בדרך של חכמה. און די אלע ידיעות וואס ער האט זענען נאר א טפל צו דעם, וויבאלד אז איינער זאל נאכפלאפלען די אמתע טעאריע אן דאס פארשטיין און וויסען וויאזוי דאס איז ריכטיג איז ער נישט קיין חכם, משא"כ איינער וואס איז מעיין בדרך חכמה אפילו אין א פאלשע טעאריע איז ער א חכם.

פון דעם קומט אבער אויס ווי יענער האט געזאגט אז חקר השטויות איז חכמה, דאס איז טאקע א גוטע הגדרה, אבער עס לאזט זיך פרעגן, איז דען קלוג חוקר צו זיין שטויות? איז דען נישט קלוגער חוקר צו זיין טאקע ריכטיגע חכמה?


--
צו נעמן פאר א משל קאך לעפל'ס טענה, עס גייט אזוי. הנחה: דער קריסטליכע טעאריע איז נישט ריכטיג. ממילא קומט עם אויס אז דער וואס האלט דאס איז א טיפש. און לפי דעם ווערט עם שווער וויאזוי קען זיין אזויפיל טיפשים. לפי דברינו, איז שוין ביי די ערשטע שלב פאלט אוועק זיין טענה. וויבאלד יעדער איז מודה אז איינער האט א טעות מאכט דאס עם נישט קיין טיפש, איז אפילו בהנחה אז דער תוכן הטעאריע איז נישט אמת, מיינט דאס נאכנישט אז דער וואס האלט איר איז א טיפש, וויבאלד דאס זענען צוויי באזונדערע עניינים בכלל. און דאס אז איך האלט אז עפעס איז שקר מאכט נישט יעדער וואס האלט אזוי פאר קיין טיפש.

מקען נאך אסאך מער חוקר זיין ומעיין זיין, תן לחכמים ..

[לעיקוואד]

פון וואו נעם איך אז אלע האלטען אז חכמה איז א virtue און טיפשות פארקערט? ווייל אפילו דער גרעסטער אנטי- איטעלעקטואל, ווען ער זאגט אויף אדער פאר איינער, דו ביסט דאך א טיפש א נאר, מיינט ער נישט קיין שבח.. און אפילו דער גרעסטער בעל אמונה פשוטה ותמימה, ווען ער זאגט אויף איינער אז ער איז א קלוגער, איז ער נישט קיין מלבין פני חבירו.. זעהט מען אז ביי יעדער איינער איז חכמה אן ארויפגעקוקטער זאך און טיפשות אן אראפגעקוקטער זאך.

[מאטי]

א דאנק לעיקוואד פאר דיינע דברים נכונים, איך וואלט צוגעלייגט צום ענין אויפן זעלבן גאנג ווי דו לייגסט דאס אראפ ווי פאלגענד.

דער חכם איז לאו דוקא דער וואס טרעפט צו צום אמת אבער יא לויט ווי אזוי ער גייט צו צום ענין מיט חכמה, דאס איז קובע. לגבי קאך-לעפל, האט מיר געשטערט ווי אזוי ער איז בעצם קובע זיינע הנחות. דאס הייסט: אפילו איך בין מודה אז נצרות איז פאראדאקסיש און יהדות איז לאגיש אויסגעהאלטן, איז ער אבער צוגעגאנגן דערצו מיטן הנחה קדומה אז דאס איז אמאהל זיכער אז נצרות שטימט נישט, און יהדות שטימט א מחי', און דערביי געברענגט באווייזן און קושיות וואס קען פונקט אזוי געפרעגט, און פארענטפערט ווערן, אפגעפרעגט ווערן, ביי ביידע אויפן זעלבן לעוועל. דאס ווייזט אז דיעות קדומות קען מאכן א בעזים שיסן און אמת'ע לאגישע ויכוחים פארלירן איר פלאץ.

דרך אגב דאס וואס דו האסט אנגעוויזן אז אויב ס'שטעלט זיך ארויס אויף א געוויסע טעאריע היינט אנדערש ווי וואס א חכם האט אמאל אנגענומען מיט א פשטות אלס אן אמת, איז שקר. איך וואלט דאס בעצם נישט אנגערופן שקר.

אודאי אויב איינער שרייט היינט אז די ערד-קוגל איז פלאך איז א שקרן. אבער אויב רעלאטיוו צו דאס וויסענשאפט פון דעם דור החכם איז דאס געווען אוניווערסועל אמת לויט די מעטאדאלאגיע וואס איז געווען אנגענומען אין יענע צייט, דאס איז בעצם די דעפיניציע פון אמת! דאס אז ס'איז היינט אויפגעוויזן געווארן אנדערש נעמט נישט אוועק דעם יסוד האמת אויף וואס ס'איז געבויעט געווארן אינעם קאנטעקסט פון איר צייט. (ובזה יכולים לישב הרבה סתירות של מדע ותורת משה אמת)

[לעיקוואד]

דער וואס האט אמאל געמיינט די וועלט איז גלייך איז טאקע נישט קיין "שקרן" וויבאלד די ערך פון זיין א שקרן ווענדט זיך אויך אין דאס וואס דער מענטש האט געמיינט, אז איך האב א טעות בין איך נישט קיין שקרן איך בין א טועה, אבער דער סטעיטמענט אז די וועלט איז פלאך איז געווען ליגנט, סיי דעמאלטס און סיי היינט, וויבאלד די וועלט איז אלעמאל געווען רינדעכיג.
נישט אזוי?

[כוכב]

חכמה מיינט שולט זיין אין א תחום, דער רמ"א פסקנט ווער הייסט א תלמיד חכם? " שיודע לפלפל ברוב מקומות הש"ס". דאס הייסט ער איז שולט בחכמת התורה.
דער וואס איז שולט בחורין וסדקין פון דער קריסטליכער רעליגיע איז א חכם אין זיין תחום, אפגעזען צי איך בין א איד אדער א מוסלום, ער בלייבט ווייטער בעיני א חכם אין די מקצוע פון קריסטליכע רעליגיע און צי סאיז אמת אדער שקר איז אומרעלעוואנט.
די זעלבע מיט יעדע זאך, דער קריסט וואס איז א חכם אין פיזיקס אבער אין זיין רעליגיע איז ער אומבאהאוונט, איז ער א חכם אין דעם תחום פון פיזיקס און א פתי יאמין לכל דבר אין רעליגיע.
וכהנה וכהנה, יעדער וואס איז שולט אויף א מקצוע איז א חכם אין דעם מקצוע.
דערנאך איז דא גענעראלע חכמה, דהיינו איינער איז שולט אין א תחום וואס דערקענט זיך שטארק און וואס איז מער מערקווירדיג. למשל איינער וואס האט סאציאלע חכמה, ער פארשטייט אן עסק ווען עס קומט צו מענטשליכע באציאונגען, איז ער א סאציאלע חכם, א תחום אין חכמה וואס איז שטארק מערקבאר.

[לית דין בר נש]

הלומד מכל אדם
שנאמר מכל מלמדי השכלתי כי עדותיך שיחה לי
(אבות פ"ד משנה א)

[לעיקוואד]

כמדומה אז מען איז מעריך חכמה מיינט מען נישט אז איינער איז גוט בקי אין א שום זאך. לפי דעם איז דער באל שפילער א גרויסער חכם בחכמת הבאל שפילעריי, און דער טעקסי דרייווער דער גרעסטער חכם אין די אלע גאסען פון שטאט. און קיינער איז נישט מעריך דאס אלץ חכמה. די זעלבע דער ספר אין וואס עס שטייט גאנץ ש'ס איז נישט קלוג פונקט ווי דער מוח אין וואס עס ליגט איז נישט מער ווי א חמור נושא ספרים. דאס איז אפשר אן ענף פון חכמה און האט א חשיבות לעניינו, אבער נישט דאס איז דער ווערט פון חכמה.

אין אנדערע ווערטער, עס איז קלאר אז דער סייענטיסט וואס שטודירט וויאזוי קארס ארבעטן איז עוסק אין חכמה, ווידער דער מעקעניק וואס ווייסט צו פארעכטן אלע קארס איז נישט. און אלע זענען מעריך דער סייענטיסט מער פון דער מעקעניק.

אפילו דער תלמיד חכם פון רמ''א דארף ער זיין קלוג, עס קען איינער זיין א בקי בש''ס און דאך א טיפש בתורה, וואס איז דער חילוק?

[לעיקוואד]

הלומד מכל אדם
שנאמר מכל מלמדי השכלתי כי עדותיך שיחה לי
(אבות פ"ד משנה א)

שכויעח פארן מעתיק זיין א משנה, האסט נאך עפעס וואס צוצולייגען? דאס איז נישט קיין חכמה..

[יאיר]

כמדומה אז מען איז מעריך חכמה מיינט מען נישט אז איינער איז גוט בקי אין א שום זאך. לפי דעם איז דער באל שפילער א גרויסער חכם בחכמת הבאל שפילעריי, און דער טעקסי דרייווער דער גרעסטער חכם אין די אלע גאסען פון שטאט.

נו, אפשר טאקע? מיינסט ס'איז אזוי פשוט צו זיין א בקי בחכמת הבאל? ווייל דאס אינטערעסירט דיר נישט מיינט נישט ס'איז נישט א חכמה.

[לעיקוואד]

איך בוי זיך נאר אויף דער פאקט פון וואס מענטשען מיינען ווען זיי זענען משבח חכמה. אפילו דער וועם עס אינטרעסירט זייער שטארק באל שפילעריי רופט עס נישט קיין חכמה.

[לעיקוואד]

למעשה צומיש איך דא עטליכע זאכען. מדארף קלארער מאכען. די הגדרה פון חכם אלץ בקי אין א נושא אדער נישט האט נישט צוטוהן מיט די ערך פון פראקטישע זאכען אלץ א חכמה. עס איז א אומפינקטליכע משל. די נקודה איז אז זיין באקאנט אין א נושא מוז אויך זיין בדרך חכמה דהיינן ער פארשטייט די שכלדיגע וועג וויאזוי עס ארבעט און גייט צו מיט קלוגשאפט, נישט סתם א גרויסע באקס פון ידיעות, און דער ערך איז דער ווארט פון חכמה נישט משנה וואס דער נושא איז. דער נושא האט נישט צוטוהן מיט דעם. דער זעלבער מעלה איז די חכמה צו עס זאל זיין הלכות ריבית אדער קבלה אדער מאטעמאטיק. עס איז אבער נישט דער באקאנטשאפט וואס מאכט א מענטש א חכם נאר דער חכמה.

[נולד מאוחר]

לעקוואד, די תירץ צי דיין חקירה קען זיין שטארק תלי אין די שאלה וואס איז טאקע די מעלה פון חכמה?
אויב איז די ענטפער א פראקטישע, למשל אויב ווייסט מען דעם אמת האט מען א גרינגער און א בעסער לעבען, דאן איז די תירץ צי דיין חקירה, יא דער היינטיגער וואס ווייסט מער אמת איז א גרעסער חכם ווי דער אלטער חכם וואס האט געמיינט אז ער ווייסט.
אוי די האקסט

[לעיקוואד]

פראקטיש מיט אמת איז נישט די זעלבע הגדרה. די אמת איז לאו דווקא פראקטיש.

[מנחם]

למעשה צומיש איך דא עטליכע זאכען. מדארף קלארער מאכען. די הגדרה פון חכם אלץ בקי אין א נושא אדער נישט האט נישט צוטוהן מיט די ערך פון פראקטישע זאכען אלץ א חכמה. עס איז א אומפינקטליכע משל. די נקודה איז אז זיין באקאנט אין א נושא מוז אויך זיין בדרך חכמה דהיינן ער פארשטייט די שכלדיגע וועג וויאזוי עס ארבעט און גייט צו מיט קלוגשאפט, נישט סתם א גרויסע באקס פון ידיעות, און דער ערך איז דער ווארט פון חכמה נישט משנה וואס דער נושא איז. דער נושא האט נישט צוטוהן מיט דעם. דער זעלבער מעלה איז די חכמה צו עס זאל זיין הלכות ריבית אדער קבלה אדער מאטעמאטיק. עס איז אבער נישט דער באקאנטשאפט וואס מאכט א מענטש א חכם נאר דער חכמה.

א גרויסע באקס פון חכמה איז נישט גופא א חכמה וואס מענטשן זענען מעריך? (אויב די הגדרה פון חכמה ווערט געמאסטן כפי הערכת בני אדם).

[נולד מאוחר]

פראקטיש מיט אמת איז נישט די זעלבע הגדרה. די אמת איז לאו דווקא פראקטיש.

איך האב עס געניצט אלץ א משל.
וויאזוי קענסטו חוקר ווער איז א חכם אן קודם מברר זיין וואס זענען די מעלות פון חכמה.
איינמאל מיר וויסען די מעלות קענען מיר גרינגער פושט זיין ווער דיין איצטיגע חקירה.

דרך אגב אויב די מעלה פון חכמה איז נישט א פראקטישע, בין איך נישט מסכים מיט די הנחה אז חכמה איז משובח

[לעיקוואד]

ווען דו מאכסט חוזק פון איינער ער איז א טיפש מיינסטו צו זאגען ער איז נישט גענוג פראקטיש ?

[לעיקוואד]

עס איז נישט ריכטיג צו זוכען די מעלה פון א מעלה . א זאך וואס איז א מעלה איז פשט ער איז גוט פאר זיך נישט ווייל ער קומט צו צו א צווייטער זאך. אויב למשל חסד איז גוט איז דאס פשוט ווייל טוהן חסד איז גוט, נישט ווייל עס קומט צו צו עפעס אנדערש. די זעלבע חכמה. ווען דו זאגסט די מעלה פון חכמה איז פראקטישקייט הייסט דאס נישט חכמה איז א מעלה נאר פראקטישקייט, און וואס איז די מעלה פון פראקטישקייט? ווען עפעס איז פאררעכנט אלץ א מידה טובה איז פשט ער איז גוט פאר זיך, נישט ווייל ער קומט צו צו עפעס אנדערש.

[נולד מאוחר]

איך וויל נישט אוועק דרייכן די שמועס, אבער חסד איז גוט ווייל סאיז מוסיף הנאה פאר מענטשען.יעצט פרעג מיר נישט וואס איז די מעלה פון הנאה, ווייל יעדער לויפו נאך הנאה. די מינוט מיר וועלן אויפהערן וועלן און נאכלויפן הנאה וועט חסד פארלירן זיין ווערט.

[לעיקוואד]

למעשה צומיש איך דא עטליכע זאכען. מדארף קלארער מאכען. די הגדרה פון חכם אלץ בקי אין א נושא אדער נישט האט נישט צוטוהן מיט די ערך פון פראקטישע זאכען אלץ א חכמה. עס איז א אומפינקטליכע משל. די נקודה איז אז זיין באקאנט אין א נושא מוז אויך זיין בדרך חכמה דהיינן ער פארשטייט די שכלדיגע וועג וויאזוי עס ארבעט און גייט צו מיט קלוגשאפט, נישט סתם א גרויסע באקס פון ידיעות, און דער ערך איז דער ווארט פון חכמה נישט משנה וואס דער נושא איז. דער נושא האט נישט צוטוהן מיט דעם. דער זעלבער מעלה איז די חכמה צו עס זאל זיין הלכות ריבית אדער קבלה אדער מאטעמאטיק. עס איז אבער נישט דער באקאנטשאפט וואס מאכט א מענטש א חכם נאר דער חכמה.

א גרויסע באקס פון חכמה איז נישט גופא א חכמה וואס מענטשן זענען מעריך? (אויב די הגדרה פון חכמה ווערט געמאסטן כפי הערכת בני אדם).

מאיז מבחין צווישען א בקי און א חכם. איינער וואס קען סתם אסאך זאכען רופט מען נישט קיין חכם אויב עס האט נישט קיין תוכן פון חכמה, דאס האב איך פראבירט צו ווייזען מיט די משל פון א טעקסי וואס קען אלע גאסע.. אדער אפילו א איד וואס איז בקי כחמור נושא ספרים. די עיקר הערכה צו חכמה איז לכאורה נאר צו די הבנה און צוגאנג, איינער וואס קען סתם געדענקן אסאך ספרים קוקט מען אן מער ווי א קונצען מאכער וואס האט אזא כשרון.

[[NAMELESS]]

איך מיין אז חז''ל טיילן עס אין צווי חלקים חכם אין נבון חכם מיינט איינער וואס קען חכמה, נישט סתם א חמור נושא ספרים וואס דער קען נישט קיין חכמה נאר ער ווייסט ציזאמצידשטעלו א געוויסע סדר פין ווערטער נאר איינער וואס קען עס באמת, אין במידה זאת איינער וואס האט ארויס חכמת הרעלעטיוויטי באמת איז ער די זעלבער חכם בחכמת הרעלעטיוויטי ווי איינשטיין, אין איינער וואס פארשטייט א חכמה וויאזוי צי שפילן באל איז ער א חכם בחכמת באל, נאר איך שעץ נישט איינעם וואס האט בוחר געווען עוסק צי זיין בחכמת באל ווי איינער וואס האט בוחר געווען עוסק צי זיין אין אנדערע חכמות, אין חכמה איז שייך אפילו אין זאכן וואס זענען זיכער שקר ווי למשל איינער וואס וועט דורך טין וויאזוי די וועלט דארף אויסקיקן אויב עס איז פלאך דאס איז אויך א חכמה נאר נישט אזויפיל ווערד

נאכדעם איז דא א נבון וואס דער איז מחדש אין חכמה וואס אינדעם איז איינשטיין מער ווי סתם איינער וואס קען רעלעטיוויטי

[נקודת החבדית]

יש לחלק בין בכח(גילוי כוחות הנפש) לבפועל [בל' החסידות בגילוי ובעצם]

[ישראל קאפקע]

עס איז נישט ריכטיג צו זוכען די מעלה פון א מעלה . א זאך וואס איז א מעלה איז פשט ער איז גוט פאר זיך נישט ווייל ער קומט צו צו א צווייטער זאך. אויב למשל חסד איז גוט איז דאס פשוט ווייל טוהן חסד איז גוט, נישט ווייל עס קומט צו צו עפעס אנדערש. די זעלבע חכמה. ווען דו זאגסט די מעלה פון חכמה איז פראקטישקייט הייסט דאס נישט חכמה איז א מעלה נאר פראקטישקייט, און וואס איז די מעלה פון פראקטישקייט? ווען עפעס איז פאררעכנט אלץ א מידה טובה איז פשט ער איז גוט פאר זיך, נישט ווייל ער קומט צו צו עפעס אנדערש.

ריכטיג אז חכמה און פראקטישקייט זענען נישט איינס און די זעלבע.
אבער איז נישט די גאנצע סיבה פארוואס עס איז לכתחילה אנגענומען ביי די גאנצע וועלט אז חסד און חכמה זענען גוט איז נאר צוליב די פראקטישע תועלת וואס קומט ארויס פון זיי?

[לעיקוואד]

איך וויל נישט אוועק דרייכן די שמועס, אבער חסד איז גוט ווייל סאיז מוסיף הנאה פאר מענטשען.יעצט פרעג מיר נישט וואס איז די מעלה פון הנאה, ווייל יעדער לויפו נאך הנאה. די מינוט מיר וועלן אויפהערן וועלן און נאכלויפן הנאה וועט חסד פארלירן זיין ווערט.

אם לדרך זה, מיר לויפען אויך נאך חכמה. און זענען מעריך איינער וואס לויפט נאך (די הנאה פון?) חכמה מער פון איינער וואס לויפט נאך די הנאה פון טרינקען ביר, און אפילו ווען עס קאסט צער.

כמיין אבער דאס איז ווייט פון די פשוט'ע פשט, אמת חסד איז געמאכט צו העלפען א צורך, אבער ווען מענטשען זענען דאס משבח מיינען זיי נישט משבח זיין די הנאה, נאר דער ענין פון חסד.

אפילו מיר האבען אז מיר ווילען הנאה, האט דאס גארנישט מיט העלפען יענער הנאה האבען, און אנקומען צו דעם דארף מען זאגען אז חסד איז גוט פאר זיך, וממילא איז א ווירד מהנה צו זיין יענעם.