''לעיקוואד'' איבער ''ירידת הדורות''

[ליטוואק פון בודאפעסט]

וואס האט דער ישיבה וועלט ממציא געווען? אז ס'ליגט עמקות אין א מהרש"א? דאס זעט מען שוין פון די גדולי האחרונים. נאר אז ס'איז ראציאנאליש אויך? דאס קען יעדער מענטש צייגען פאר זיך.

דו זעסט מיר אויס אלס איינער מיט באמבאסטישע דעות, געזאגט מיט א פעסטקייט כאילו ס'איז נישט דא קיין צוויטע וועג פון טראכטען. ווען ס'קומט אבער למעשה, בלייבסטו מיט די צונג אינדערויסען. האסט נאך נישט געברענגט קיין איין פאקט וואס קען אויפווייזען דיין מיינונג. זאג דער נאמען פון איין היינטיגע ספר, אפילו אן אומבאקאנטע, און מיר וועלין זען.

[[NAMELESS]]

@ליטוואק איך מיין אז דער יסוד המחלוקת דא איז תליו בההנחה וואס @לעיקוואד אין @יאיר האבן שוין אוועקגעשטעלט אין אנדערע אשכולות אז די אלע תורות וואס די שפעטערדיגע לערנען אריין אין די פריעדיגע האבן די פריעדיגע נישט געוויסט דערפון אין דאס נישט געמיינט,

[לעיקוואד]

צו דיין התפעלות פון דברות משה איז אוממעגליך צוצושטעלן גארנישט וויבאלד דאס איז סובייעקטיו. דער גאנצער שמועס איז נישט איבער פאקטן.

[יאיר]

וואס האט דער ישיבה וועלט ממציא געווען? אז ס'ליגט עמקות אין א מהרש"א? דאס זעט מען שוין פון די גדולי האחרונים. נאר אז ס'איז ראציאנאליש אויך? דאס קען יעדער מענטש צייגען פאר זיך.

דו זעסט מיר אויס אלס איינער מיט באמבאסטישע דעות, געזאגט מיט א פעסטקייט כאילו ס'איז נישט דא קיין צוויטע וועג פון טראכטען. ווען ס'קומט אבער למעשה, בלייבסטו מיט די צונג אינדערויסען. האסט נאך נישט געברענגט קיין איין פאקט וואס קען אויפווייזען דיין מיינונג. זאג דער נאמען פון איין היינטיגע ספר, אפילו אן אומבאקאנטע, און מיר וועלין זען.

האלטסט באמת אויב מ'זאל געבן א מהרש"א און א אגרות משה פאר א פרעמדן מענטש וואס האט נאך קיינמאל נישט געהערט פון זיי ביידן און ער וועט זיי דורכלערנען בעיון, וועט ער פון זיך אליין קומען צו די מסקנא אז מהרש"א איז א טיפערער ספר?

[נהורא נפישא]

[tag]יאיר[/tag] כ'האב געזעהן אויבן ווי די שרייבסט אז איינשטיין פאקט איין דעם ראגעשטאווער מיטן רמב"ם ? וויאזוי איז בכלל מעגליך צו וויסן אז איינשטיין איז געווען א גרעסערע בעל כשרון ווי דעם ראגעטשאווער, לדעתי איז דאס אוממעגליך צו וויסן.
יא אמת איינשטיין האט זיך באנומען מיט מדע מדויקים ממילא איז זיין גאונות געווען רעאליסטיש, משא"כ די ראגעטשאווער איז געווען פארנומען מיט טעארעטישע ענינים וואס מאכט אים אן עם הארץ אין מילי דעלמא, אבער ווער ס'איז געווען א גרעסערע גאון, וויאזוי קען מען דאס וויסן.

[יאיר]

און אז דער רמב"ם איז געווען קלוגער ווי דעם ראגאטשאווער איז יא מעגליך צו וויסן?

[נהורא נפישא]

ס'איז נישט מוכרח אז די רמב"ם איז געווען א שטורעמישער גאון ער איז בוודאי געווען אן אויסנאמליכע בעל כשרון מיט גאר אן אויסנאמליכע אינטעלעקט, כ'וועל נישט זיין סופרייזד צו הערען אז די ראגעטשאווער האט געהאט א שנעלערן מח.

[נהורא נפישא]

בכלל דארף מען צו וויסן אפי' אין סייענס אז ס'מיינט נישט אז אויב פאר א געוויסע בעל כשרון איז געלונגען אז פונקט די טעאריע וואס האט אויפגעבליצט אין זיין געדאנק און האט זיך ארויסגעשטעלט צו זיין ריכטיג (און גראדע אין די קעיס פון איינשטיין איז ער לאו דוקא אויפצוקומען מיט די טעאריע, נאר דער ערשטער דאס צו סיסטעמאזירן און צום סוף באשטעטיגן) אז ער איז א גרעסערער בעל כשרון ווי דער וואס האלט נאך אינמיטן אפרוימען די נישט ריכטיגע טעאריעס דורך עקספירימענטן און דוקא די ריכטיגע טעאריעס בלייבט עפעס צום לעצט.
סוף דבר איינשטיין קען זיין די גרעסטער סייענטיסט בכל הזמנים און פונדעסטוועגן לאו דוקא די שטערקסטע גאון אין סייענס.

[ישראל קאפקע]

איינשטיין האט געליטן אויף א געוויסע אויטיסטיק ספעקטרום סינדראם. אויף וואס די ראגעטשאווער און זיכער די רמב"ם האבן נישט געליטן. דעריבער איז זייער שווער צו פאגלייכן ווער עס איז באמת געווען 'קלוגער'.

[לעיקוואד]

איינשטיין האט געליטן אויף א געוויסע אויטיסטיק ספעקטרום סינדראם. אויף וואס די ראגעטשאווער און זיכער די רמב"ם האבן נישט געליטן. דעריבער איז זייער שווער צו פאגלייכן ווער עס איז באמת געווען 'קלוגער'.

וזו מנא לך?

[ישראל קאפקע]

איינשטיין האט געליטן אויף א געוויסע אויטיסטיק ספעקטרום סינדראם. אויף וואס די ראגעטשאווער און זיכער די רמב"ם האבן נישט געליטן. דעריבער איז זייער שווער צו פאגלייכן ווער עס איז באמת געווען 'קלוגער'.

וזו מנא לך?

מען קען טאקע נישט וויסן אויף זיכער וואס איז געווען מיט טויזנט יאר צוריק, אבער פון די רמב"ם'ס לעבנס געשיכטע קען מען אננעמען מיט היפש זיכערקייט אז ער האט נישט געליטן אויף די סימפטאמען וואס מען וואלט היינט דיאגנאנירט אין די אויטיסטיזם ספעקטרום. איבער די ראגעטשאווער בין איך נישט באקאנט מיט זיין לעבנס געשיכטע צו זאגן אהין אדער אהער.
(נישט אז איך בין דער גרויסער פיסכילאג...)

[יאיר]

איינשטיין האט געליטן אויף א געוויסע אויטיסטיק ספעקטרום סינדראם. אויף וואס די ראגעטשאווער און זיכער די רמב"ם האבן נישט געליטן. דעריבער איז זייער שווער צו פאגלייכן ווער עס איז באמת געווען 'קלוגער'.

וואספארא שייכות האט גייסטישע געזונט מיט חכמה?
אגב, היינטיגע צייטן וואלט דער ראגאטשאווער העכסט ווארשיינליך געווארן באטיטלט מיט עפעס א דיסארדער.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מ'האלט אין איין רעדען פון זאכען וואס מיר ווייסען נישט. אפשר זענט איהר אלע תלמידי חכמים מופלגים און מ'האט געלערנט אלע ספרים וואס מ'רעדט דא בעיון, אבער איך גלייב נישט אז מ'האט אריינגעלייגט אזויפיל מיה און פלאג צו וויסען וואס איינשטיין זאגט. ט'ווי קען מען זאגען דעות אויף די זאכען?

[יאיר]

בכלל דארף מען צו וויסן אפי' אין סייענס אז ס'מיינט נישט אז אויב פאר א געוויסע בעל כשרון איז געלונגען אז פונקט די טעאריע וואס האט אויפגעבליצט אין זיין געדאנק און האט זיך ארויסגעשטעלט צו זיין ריכטיג (און גראדע אין די קעיס פון איינשטיין איז ער לאו דוקא אויפצוקומען מיט די טעאריע, נאר דער ערשטער דאס צו סיסטעמאזירן און צום סוף באשטעטיגן) אז ער איז א גרעסערער בעל כשרון ווי דער וואס האלט נאך אינמיטן אפרוימען די נישט ריכטיגע טעאריעס דורך עקספירימענטן און דוקא די ריכטיגע טעאריעס בלייבט עפעס צום לעצט.
סוף דבר איינשטיין קען זיין די גרעסטער סייענטיסט בכל הזמנים און פונדעסטוועגן לאו דוקא די שטערקסטע גאון אין סייענס.

אין אלגעמיין האסטו א פוינט, אבער אין איינשטיין'ס פאל איז דאס אנדערש וויבאלד ער האט אין איין יאר געמאכט שטוינענדע אנטדעקונגען אין עטליכע באזונדערע תחומים וואס האבן גענצליך געטוישט אונזער פארשטאנד אין פיזיקס. (ער איז יא געווען דער ערשטער אויפצוקומען מיט רעלאטיוויטעט, אנדערע האבן געהאט ענליכע, אומריכטיגע טעאריעס).
דער אמת איז אז דו שווערקייט צו מעסטן קלוגשאפט איז וויבאלד יעדנס קאפ לויפט אנדערש. אויב איינשטיין וואלט געווען א פרומער איד און געלערנט גמרא ווייס איך נישט צו ער וואלט געווען באטראכט אלס אזא געוואלדיגער גאון. זיין קאפ איז געווען ספעציעל געאייגנט פאר פיזיקס און מאטעמאטיק. און ווען ר' חיים בריסקער וואלט געווען א סייענטיסט... שוין, וואס דארף מען רעדן.

[געוואלדיג]

אבער רבותי! אונז האבן דאך א קלארע מימרא אין תלמוד מס' ברכות כ'געדענק נישט פונקטליך די לשון ( ירידת הדורות ) דוכט זיך ר' יהודה רעדט זיך אפ פארוואס די פריעדיגע וואס האבן נישט געלערנט די שווערע משניות שאקלען וועלטן משא''כ אונז וואס לערנען מיט אן עמקות און אונז קומען אויף מיט 13 מהלכים רידט זיך גארנישט, קומט ער צו דארט אז די גדלות מעסט מען מיט מסי''נ ברענגט א דוגמא פון ר' אדא האט אראפ געפליקט א רויט בגד פון א פרוי דאס הייסט מסינ''פ,
א וודאי מיינט מען נישט נוסח צימערמאן נאר מיט א ריינע אמת'ע תמימותדיגע כוונה,
און איך מיין אין דעם ענין זעהט מען שוין איינמאל א ירידת הדורות!!!

דאס איז די גמרא ברכות כ.
אמר ליה רב פפא לאביי מאי שנא ראשונים דאתרחיש להו ניסא ומאי שנא אנן דלא מתרחיש לן ניסא אי משום תנויי בשני דרב יהודה כולי תנויי בנזיקין הוה ואנן קא מתנינן שיתא סדרי וכי הוה מטי רב יהודה בעוקצין האשה שכובשת ירק בקדרה ואמרי לה זיתים שכבשן בטרפיהן טהורים אמר הויות דרב ושמואל קא חזינא הכא ואנן קא מתנינן בעוקצין תליסר מתיבתא ואילו רב יהודה כי הוה שליף חד מסאניה אתי מטרא ואנן קא מצערינן נפשין ומצוח קא צוחינן ולית דמשגח בן אמר ליה קמאי הוו קא מסרי נפשייהו אקדושת השם אנן לא מסרינן נפשין אקדושת השם כי הא דרב אדא בר אהבה חזייה לההיא כותית דהות לבישא כרבלתא בשוקא סבר דבת ישראל היא קם קרעיה מינה אגלאי מילתא דכותית היא שיימוה בארבע מאה זוזי א''ל מה שמך אמרה ליה מתון אמר לה מתון מתון ארבע מאה זוזי שויא.

[יאסל ראקאווער]

,

[[NAMELESS]]

וועלעכע רבי

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ס'איז נאר דא איינס. מאכט נישט אויס וועלכע, ס'איז אייביג נאר דא איינס

[דולה ומשקה]

אקעי דער רבי זאגט בפירוש אז ער האט איהם נישט געקענט אזוי גוט. אבער פון אנדערע וואס האבן יא געקענט איינשטיין זאגט דער רבי נאך לכאורה בשמם אז אז אין פריוואטע לעבן איז ער געוועהן א טיפוש שבטיפשים.

אזאך וואס מקען נישט זאגען אויף דער רמב"ם. דער פאקט אז ער איז געוועהן דער סולטאנ'ס פרעזענטליכע דאקטער ווייזט נאך נישט גארנישט, ווייל ווי לאנג דער קעניג האט געגליכענט זיין סערוויס, איז איהם זיכער קנאפ ווייניג אנגעגאנגען דער רמבם'ס פרעזענטליכע לעבן'ס שטייגער.

[לעיקוואד]

וואס האט דער איינשטיין מעשה מיט ירידת הדורות? לכאורה איז דאס מוכיח יאיר'ס טעזע אז בשעת ביי די מער פרומע וועלט איז דא ירידת הדורות, והא ראיה אזא גדול מפורסם קען זאגען אזוינע שטותים, איז ביי די סייענס וועלט דא פארשריט ווי איינשטיין, אבל גם זה איננו שווה.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מ'זאגט דא א טייטש אשמנו מכל עם, מיט וואס, ווייל בושנו מכל דור. אז ביי אנדערע פעלקער ווערען זיי אלס קלוגער און מער מאראליש, אבער ביי אונז אידען איז פארקערט מ'ווערט אלס שוואכער, דעריבער אשמנו מכל עם, מיר זענען שולדיגער ווי אלע פעלקער, מיט דעם וואס בושנו מכל דור, אז אונזער דור איז דער שוואכער דור, משא"כ ביי זיי.

[געפילטע פיש]

פארוואס? ווייל גלה ממנו משוש. ווי ישעיהו (ל"ב) קלאגט אז ביים חורבן וועלן די בתי משוש, די ווערץ הייזער וואו מ'טרונקט און מ'איז זיך משמח חרוב ווערן.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אז מ'וויל ווייטער ציען דער משל, קען מען זאגען אז משוש גייט אויף די בתי מדרשות וואס מלכה ושריה בגוים אין תורה, און ס'פעלט תורה אינ'ם דור, און ממילא גייט אראפ דער שטאפעל פון אלס