יסודות פון אמונה 1 כוזרי

[מאטי]

מעגסט אזוי אננעמן, און ס'איז אפילו פלואזיבל, אבער מוכרח איז דאס נישט.

כ'האב צייט אויף יענע וועלט וועט מען פראקען בגדול!

וואו קומט אריין "פראקן" דא?

[ווארט זאגער]

כ'האב פארשטאנען אז די באציעסט זיך אויף בחירה. אויב ס'דא בחירה פראקט מען

[קאסטנער]

די טענה אז מענטשן גלייבן אין דעם וואס עס שמעקט זיי: וואס איז די סיבות וואס שטיפט כלל ישראל צי גלייבן? אויב עפעס האט ער איין גרויסע סיבה פין לעבן אן קיין עול אויף נישט צי גלייבן?

[למדן]

מהיכי תיתי אז מ' גלייבט אין מתן תורה איש מפי איש ביז די וואס געדענקן די התגלות, אפשר (און אזוי איז משמע בכמה מקומות) איז עס א אמונה אין די תורה אז די מיליאנען זענען דארט געווען און ממילא איז די ראיה פון די התגלות קעגן אזויפיהל מענטשן אויפאמאל נישט אזוי גרויס?

[מאטי]

ס'איז דא כמה סיבות:

אז "די וועלט" איז א פרוזדור און דער עיקר איז חיי נצחיות.

אז מ'פרעגלט אריין דעם גלויבן אינגערהייט ווען די שכל איז נאכנישט אזוי רייף, און ווען מ'ווערט עלטער איז מען משוחד צו די דיעות וואס מ'ווייסט שוין פון די אינגע יארן.

[למדן]

די טענה אז מענטשן גלייבן אין דעם וואס עס שמעקט זיי: וואס איז די סיבות וואס שטיפט כלל ישראל צי גלייבן? אויב עפעס האט ער איין גרויסע סיבה פין לעבן אן קיין עול אויף נישט צי גלייבן?

למעשה איז זייער שווער צו לעבן מיט די הכרה אז איך מוטשע זיך פאר גארנישט און איך בין דא פאר גארנישט

[קאסטנער]

ס'איז דא כמה סיבות:

אז "די וועלט" איז א פרוזדור און דער עיקר איז חיי נצחיות.

אז מ'פרעגלט אריין דעם גלויבן אינגערהייט ווען די שכל איז נאכנישט אזוי רייף, און ווען מ'ווערט עלטער איז מען משוחד צו די דיעות וואס מ'ווייסט שוין פון די אינגע יארן.

דאס איז אפשר גיט כהיום אבער תיכף נאך מתן תורה צי וואס זענען די אידן דעמאטס געווען משוחד?

[מרקד אתלת]

אודאי נאכן באשאף פון שכל דארפן זאכן מאכן סענס אבער מ'האלט דאך יעצט איידער די בריאה, ס'איז נישט פארהאן גארנישט!! נישט שכל, נישט לאגיק. פארוואס דארפן מיר אננעמן אז די בריאה איז באשאפן געווארן שכל'דיג?

מיר האלטן יעצט (ליידער...) נאכן באשאף פון שכל, און דאס איז אונזער איינציגע וועג ווי אזוי מיר קענען טראכטן, און פאר אונז יעצט צוטראכטן נישט לאגיק, איז נישט קיין אפציע, פונקט אזוי ווי איך גיי נישט יעצט טראכטן נישט לאגיק און קיין שום אנדערע זאך אין לעבן.
און נאך א נקודה, מאכן סענס איז לאו דווקא פארבינדן מיט שכל און לאגיק נאר א פוינט אז עס איז נישט מסתבר צוזאגן אז עס איז אנדערש, ודו"ק.

[מאטי]

דו זאגסט א גוטע סברה, ס'איז אבער נישט מוכרח.

[מרקד אתלת]

נו, פארדעם הייסט עס דאך אמונה, א זאך וואס איז נישט "מוכרח" נאר האמת יורה דרכו אז דאס איז די אמת...

[כוכב]

ביים זען ווארט זאגערס תגובה אין שלום עליכם אשכול האב איך שוין פארשטאנען וואס קומט און נאכן ליינען דעם לאנגען אשכול סגר רבינו עיניו וצעק בקול גדול: קאווע שטיבל רעפיעט איטסעלף.
וועלקאם טו קאווע שטיבל ווארט זאגער.

[פרייוויליג]

כבוד בעל באשכול, דיין רייד זייינען שיין, אבער דאס ווערט אנגערופן ״חקירה״. חקירה מיינט אז מען איז חוקר מיטן שכל האם יש מנהיג לבירא, מען בויעט שעפערישע געדאנקן געטריבן דורכן ״חקירה קראפט״ אז עס מוז זיין ״ה׳ אלקי ישראל״, און ״משה אמת ותורתו אמת איז א פאקט ווי הימל און ערד. אבער אויב עס איז געבויעט אויף ״חקירה״ איז עס עפעס וואס מען קען אפשאפן מיט די זעלבע וואפן פון וואס דיין אמונה איז געבויעט.

די הוכחה מכח ״הר סיני״, מיליאנען עדות, איז העכסט איבערצייגונג אבער איז נאך אלס אויף ״חקירה״. א קאנטער קשיא שפיגעלט אבער אפ מיניה וביה, אז מהיכי תיתי? אויב ״דאס״ איז דיין הוכחה, מיינט עס אז עס האט געמוזט זיין מעמד הר סיני בלויז צו איבערצייגן אז יש מנהיג לבירה. און וואס וואלט געווען אויב נישט? אויב נעמסטו ארויס ״הר סיני״ פון די פרקי היסטריה, צופאלט אלעס? אלמלא הר סיני קענסטו עס איבערצייגן? לויט ווי דו ערווענסט און ציטירסט איז דאס די ״מעגע הוכחה״ אז יש מנהיג? לפי זה איז עס היבש איינגעשטעלט, ווייל איינמאל דו נעמסט עס ארויס פון פאזעל, ווערט די גאנצע בנין צופאלן. די ספין פון חקירה מוז גיין אסאך העכער ווי מעמד הר סיני. ווייל מה היו אמרו הבריות לפני מתן תורה? אתמהה?. מיט חקירה איז כמעט נישט מעגליך משיג צו זיין דעם באשעפער. ווייל דו וועסט אייביג ווערן טעאריש צוריק געווארפן. ווייל חקירה איז טעאריש. כמעט אלע ספינס פון חקירה איז יש מקום להיפך.

מען פארציילט אז דער רמב״ם האט אנגענומען יש מנהיג לבירה מכח אמונה פשוטה!. זיינע גרויסע חיבורים האט ער פארפאסט פאר תועה בינה, זיי צו טשעלענדזשען מיט רייד אויף די אנדערע זייט מטבע. אבער למעשה האט ער אליין אויך געדארפט צו קומען צו אמונה פשוטה. אמונה פשוטה מיינט איך גלייב מיין טאטע, וואס ער האט געגלייבט זיין טאטע, און ער זיין טאטע ביז ארויף לימי הקדמונים. דו קענסט אזא מענטש נישט אפשטויסן, ווייל אמונה פשוטה איז נישט געבויעט טעאריש.

אלס א סייד נאוט. חברי השטיבעל, האבן אויבן געפרעגט מעין הפתיחה, אז צענדליגער פאלטשע זאכן גייט פאר גאנצע דעקעטס ולמעלה, טא פארוואס זאגן מיר אז כל דבר ששקר בתחילתו סופו אינו להתקיים? דער ענטפער איז, יא! עס גייען טאקע אן שווערע פאנטאזיעס, ריזיגע לעגענדעס דורי דורות, אבער ״סופו אינו להתקיים״, צום סוף ווערן אלעס צורינען, דער עיקר איז די סוף. אלע פערי טעילס ווערן צובלאזן למחצה לשליש ולרביע. דאס נעמט אריין געשיכטעס, היסטארישע עפיזאדן, מען גלייבט עס פאר יארן, ביז איין טאג קראכט עס צוליב א חידה סתימה.

דער שה אחת גייט שוין אן טויזענטער יארן, וויפיל מען האט עס פראבירן צו אויסלעשן מיט געוואלט, מיט סתירות, מיט גזירות, מיט השמדות, מיט השכלה, מיט ליצנות, אבל ״סופו להתקיים״, לאכן לאכט דער לעצטער. און ער איז דער געווינער. הכל ע״י אמונה פשוטה.

[Telegram]

מר @פרייוויליג אוי זענט איר גערעכט, ווייל אין אמת'ן לויט די רמב"ם האבן די יודן נישט געהערט פון באשעפער אנכי ה' נאר זיי האבן געהערט א "קול" און נאר משה האט געהערט וואס די קול האט געזאגט און עס איבער געטיישט פאר די יודן, אויב אזוי פאלט צוזאם די גאנצע זאך פון מתן תורה אז מען האט אליין געהערט פון באשעפער אנכי ה'

[געפילטע פיש]

ניין, לויט דעם איז מעגליך אז זאכן זענען אליינס באשאפן געווארן, ס'מאכט נישט קיין סענס פרעגסטו? ס'דארף נישט....

נאכאמאל. אויף פארשטייסטו אז די עצם זאך אז יעדע זאך אין בריאה מאכט סענס דאס איז א ראי' אויפן בורא, אויב אזוי איז דאך איינס מיט איינס אז דער בורא האט קודם באשאפען די מושג מאכן סענץ, און אויב אזוי איז די ערשטע בריאה די מושג מאכן סענץ און נאכדעם איז אלעס באשאפן געווארן לויט די כלל. פארוואס זאל איך גיין זאגען אז ס'דא זאכן וואס מאגן נישט קיין סענץ אין די בריאה?

צו זאגן אז זאכן דארפן נישט מאכן סענס, און עס איז פון זיך אליינס באשאפן געווארן אזא מושג אז זאכן דארפן מאכן סענס
דארף מען האבן אמונה פשוטה ותמימה ביותר. די שכל הישר והפשוט (וואס איך ווייס נישט ווער עס האט דאס באשאפן) זאגט אז די ערשטע אפציא איז ריכטיג.

זאגסטו אז ס' מוז זיין א בורא ווייל אן דעם פארשטייט מען נישט וויאזוי די נברא איז צושטאנד געקומען. אויב יעדע זאך מוז האבן א בורא מוז דאך דער בורא אויך האבן א בורא, און אויב וועסטו זאגן אז דער בורא איז א ספעציעלע מין מציאות וואס איז אלעמאל געווען אדער וואס מיר קענען נישט פארשטיין, קענסטו דאך די זעלבע זאגן ווען די בריאה אויך.
rationalwiki.org/wiki/First_cause

[מרקד אתלת]

דיין קשיא איז א קשיא פאר זיך, עס האט נישט קיין שום שייכות מיט וואס איך האב געשריבן
און די ענטפער איז פשוט, זאכן וואס אונז זעהן און פארשטיין צו דעם קען מען אונז חוקר זיין מיט שכל און זאגן אז על כרחך האט דאס איינער געמאכט
אויף זאכן וואס מיר ווייסן נישט וואס דאס איז האט דאך נישט קיין פשט צו חוקר זיין

[געפילטע פיש]

איך פארשטיי דיך אינגאנצען נישט נישט קיין חילוק אויב זיי האבן נישט געקענט קיין אשורית ער איז געקומען דערציילען פאקטען וואס זיי האבן געדארפט האבען מקבל געווען פון זייערע עלטערען און מכח דעם זיי געהייסען זיך אפשיידען פון זייערע גויאישע ווייבער און קינדער, און זיי האבען געגלייבט? דו האסט 'עפעס' א ראי' אויף דיין טעאריע? ווען איך זאל דיר קומען דערציילען אז קרייץ ציגלער איז קיינמאל נישט געווען נאר ס'איז א לעגענדע דערציילט דורך אזוי גערופענע היסטאריקער נאך די צייטען פון די פינסטערע מיטל אלטער וועסטו מיך גלייבען?

קודם כל ווער זאגט זיי האבן געגלייבט? מ'זעט ווייטער אז די נביאים פון בית שני רעדן זיך אפ אויף די אידן וואס האבן נישט אפגעלאזט די גוישע ווייבער. צווייטענס, די וואס האבן יא געפאלגט, דארפסטו פארשטיין וואס ס'איז דא געשען. ביים חורבן בית ראשון האט מלכות בבל גענומען די עליטע פונעם פאלק, די רייכע, די געלערענטע, די כהנים, וועם זיי האבן נאר געטראכט אז זיי וועלן זיך קענען צאמנעמען און מאכן אן אויפשטאנד האבן זיי גענומען מיט זיך קיין בבל. ווי ס'ווערט געברענגט אין מלכים "הגלה את כל ירושלים ואת כל השרים ואת כל גבורי החיל עשרת אלפים גולה וכל החרש והמסגר, לא נשאר זולת דלת עם הארץ."

ס'מיינט אז אין א"י איז איבערגעבליבן ממש די ארימסטע פרימיטיווסטע חלק פון פאלק, ווי מ'זעט טאקע אז אין די 70 יאר האבן זיי כמעט פארלוירן זייער נאציאנאלע אידענטיטעט, פארגעסן פון תורה ומצוות, און געלעבט געמישט מיט זייער כנענישע שכנים. יעצט ווען די פרסיים האבן איינגענומען בבל, און כורש האט געוואלט צוריק אויפבויען ירושלים האט ער ארויפגעשיקט פונעם בעסטן און שענסטן, עזרא וחבריו, כאריזמאטישע שטארקע מנהיגים, זיי קומען צוריק אין לאנד, זיי געבן פארן אויסגעלאשענע פאלק נאכאמאל א אויפגעבויעטע בית המקדש, עפעס וואס מאכט זיי, די אידן, זיך פילן בעסער פון די גוישע שכנים, א נאציאנאלע שטאלצקייט, אודאי וועלן זיי זיך צוכאפן דערצו, מ'וואלט זיי געקענט פארקויפן פיתום ורעמסס. שטייט טאקע דארט אז מ'האט זיי געדארפט דערמאנען די בעיסיקס, יו"ט פסח, סוכות, וכדו'.

[געפילטע פיש]

דיין קשיא איז א קשיא פאר זיך, עס האט נישט קיין שום שייכות מיט וואס איך האב געשריבן
און די ענטפער איז פשוט, זאכן וואס אונז זעהן און פארשטיין צו דעם קען מען אונז חוקר זיין מיט שכל און זאגן אז על כרחך האט דאס איינער געמאכט
אויף זאכן וואס מיר ווייסן נישט וואס דאס איז האט דאך נישט קיין פשט צו חוקר זיין

איך follow נישט פונקטליך די שמועס, אבער כ'מיין אז די נושא איז דא אז די קאמפיצירטע וועלט, א אויג, אן עפל, קען זיך נישט אליינס באשאפן, ס'מאכט נישט קיין סענס, ממילא מוז זיין א בורא, וואס דאס איז פארשטייען מיר נישט, וואס דער אומפארשטענדליכע זאך האט באשאפן די פארשטענדליכע. ועל זה היתה תגובתי.

[פרייוויליג]

ניין, לויט דעם איז מעגליך אז זאכן זענען אליינס באשאפן געווארן, ס'מאכט נישט קיין סענס פרעגסטו? ס'דארף נישט....

נאכאמאל. אויף פארשטייסטו אז די עצם זאך אז יעדע זאך אין בריאה מאכט סענס דאס איז א ראי' אויפן בורא, אויב אזוי איז דאך איינס מיט איינס אז דער בורא האט קודם באשאפען די מושג מאכן סענץ, און אויב אזוי איז די ערשטע בריאה די מושג מאכן סענץ און נאכדעם איז אלעס באשאפן געווארן לויט די כלל. פארוואס זאל איך גיין זאגען אז ס'דא זאכן וואס מאגן נישט קיין סענץ אין די בריאה?

צו זאגן אז זאכן דארפן נישט מאכן סענס, און עס איז פון זיך אליינס באשאפן געווארן אזא מושג אז זאכן דארפן מאכן סענס
דארף מען האבן אמונה פשוטה ותמימה ביותר. די שכל הישר והפשוט (וואס איך ווייס נישט ווער עס האט דאס באשאפן) זאגט אז די ערשטע אפציא איז ריכטיג.

זאגסטו אז ס' מוז זיין א בורא ווייל אן דעם פארשטייט מען נישט וויאזוי די נברא איז צושטאנד געקומען. אויב יעדע זאך מוז האבן א בורא מוז דאך דער בורא אויך האבן א בורא, און אויב וועסטו זאגן אז דער בורא איז א ספעציעלע מין מציאות וואס איז אלעמאל געווען אדער וואס מיר קענען נישט פארשטיין, קענסטו דאך די זעלבע זאגן ווען די בריאה אויך.
rationalwiki.org/wiki/First_cause

וויבאלד דיין מוח איז געשלאסן אין א צמצום אז יעדער זאך מוז האבן א אנהייב און א ענדע, א יוצר ונברא, ממילא פארשטייסטו נישט וואס עס איז געווען פאר בראשית. אלזא, דו קענסט עס נישט פארשטיין, ווייל דיין מוח איז נישט עפליקעבעל צו יצורי היוצר. יא! אודאי איז דא א בורא, א לעכטיגער בורא ומנהיג, וואס געבט דיר יעצט כח צו ליינען מיינע שורות. און אויב פארשטייסטו נישט אז דיין יצור איז אויסגעפארעמט ביי א יד העליון און איז משגיח אויף דיר בפרטיות דאן ביסטו אפגעשניטן פון די מושג וואס הייסט שכל הישר״. אפילו דו וועסט ערלויבן א בהמה צו גענען עקסעס צו די זאך וואס הייסט שכל, און ער וועט נאר באקומען א פרעקשען פון א משהו שכל אפילו פאר א האלבע רגע, וועט ער אויך משיג זיין אז יש מנהיג לבירה.

[געפילטע פיש]

מען פארציילט אז דער רמב״ם האט אנגענומען יש מנהיג לבירה מכח אמונה פשוטה!. זיינע גרויסע חיבורים האט ער פארפאסט פאר תועה בינה, זיי צו טשעלענדזשען מיט רייד אויף די אנדערע זייט מטבע. אבער למעשה האט ער אליין אויך געדארפט צו קומען צו אמונה פשוטה. אמונה פשוטה מיינט איך גלייב מיין טאטע, וואס ער האט געגלייבט זיין טאטע, און ער זיין טאטע ביז ארויף לימי הקדמונים. דו קענסט אזא מענטש נישט אפשטויסן, ווייל אמונה פשוטה איז נישט געבויעט טעאריש.

איך ווייס נישט ווער ס'פארציילט אזוי, אבער איינער וואס קען דעם רמב"ם פארציילט דאס נישט איבער.

[פרייוויליג]

מען פארציילט אז דער רמב״ם האט אנגענומען יש מנהיג לבירה מכח אמונה פשוטה!. זיינע גרויסע חיבורים האט ער פארפאסט פאר תועה בינה, זיי צו טשעלענדזשען מיט רייד אויף די אנדערע זייט מטבע. אבער למעשה האט ער אליין אויך געדארפט צו קומען צו אמונה פשוטה. אמונה פשוטה מיינט איך גלייב מיין טאטע, וואס ער האט געגלייבט זיין טאטע, און ער זיין טאטע ביז ארויף לימי הקדמונים. דו קענסט אזא מענטש נישט אפשטויסן, ווייל אמונה פשוטה איז נישט געבויעט טעאריש.

איך ווייס נישט ווער ס'פארציילט אזוי, אבער איינער וואס קען דעם רמב"ם פארציילט דאס נישט איבער.

אזעלכע מגיבי ק״ש וואס האבן נאך געקענט די רמב״ם פון אינדערהיים ווייסן צו פארציילן אז דאס קען נישט זיין אמת. פשוט צוליב די פאקט אז עס צעווארפט זייער גאנצע בינטעל היי.

בל״נ איך גיי אפיר זיכן די מקור וואו די ״רמב״ם בכבודו ובעצמו שרייבט דאס.

[[NAMELESS]]

עס איז שוין היינט כמעט דא שישים ריבוא וואס דערציילט...

[געפילטע פיש]

וויבאלד דיין מוח איז געשלאסן אין א צמצום אז יעדער זאך מוז האבן א אנהייב און א ענדע, א יוצר ונברא, ממילא פארשטייסטו נישט וואס עס איז געווען פאר בראשית. אלזא, דו קענסט עס נישט פארשטיין, ווייל דיין מוח איז נישט עפליקעבעל צו יצורי היוצר. יא! אודאי איז דא א בורא, א לעכטיגער בורא ומנהיג, וואס געבט דיר יעצט כח צו ליינען מיינע שורות. און אויב פארשטייסטו נישט אז דיין יצור איז אויסגעפארעמט ביי א יד העליון און איז משגיח אויף דיר בפרטיות דאן ביסטו אפגעשניטן פון די מושג וואס הייסט שכל הישר״. אפילו דו וועסט ערלויבן א בהמה צו גענען עקסעס צו די זאך וואס הייסט שכל, און ער וועט נאר באקומען א פרעקשען פון א משהו שכל אפילו פאר א האלבע רגע, וועט ער אויך משיג זיין אז יש מנהיג לבירה.

אד האמינום, no true scotsman, פערזענליכע אטאקעס, וואס נאך קענסטו אריינפאקן אין איין קורצע תגובה? וואס איז בכלל שלא מן הענין. קיינער לייקענט נישט דא אין מציאת השם, מ'רעדט וועגן ספעציפישע "ראיות" צו זיי זענען ראיות מוכיחות צו נישט.

[געפילטע פיש]

אזעלכע מגיבי ק״ש וואס האבן נאך געקענט די רמב״ם פון אינדערהיים ווייסן צו פארציילן אז דאס קען נישט זיין אמת. פשוט צוליב די פאקט אז עס צעווארפט זייער גאנצע בינטעל היי.

בל״נ איך גיי אפיר זיכן די מקור וואו די ״רמב״ם בכבודו ובעצמו שרייבט דאס.

מיר ווארטן מיט שפאנונג.